📜

5. මඞ්ගලබුද්ධවංසවණ්ණනා

කොණ්ඩඤ්ඤෙ කිර සත්ථරි පරිනිබ්බුතෙ තස්ස සාසනං වස්සසතසහස්සං පවත්තිත්ථ. බුද්ධානුබුද්ධානං සාවකානං අන්තරධානෙන සාසනමස්ස අන්තරධායි. කොණ්ඩඤ්ඤස්ස පන අපරභාගෙ එකමසඞ්ඛ්යෙය්යමතික්කමිත්වා එකස්මිංයෙව කප්පෙ චත්තාරො බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු මඞ්ගලො, සුමනො, රෙවතො, සොභිතොති. තත්ථ මඞ්ගලො පන ලොකනායකො කප්පසතසහස්සාධිකානි සොළස අසඞ්ඛ්යෙය්යානි පාරමියො පූරෙත්වා තුසිතපුරෙ නිබ්බත්තිත්වා තත්ථ යාවතායුකං ඨත්වා පඤ්චසු පුබ්බනිමිත්තෙසු උප්පන්නෙසු බුද්ධකොලාහලං නාම උදපාදි, තදා දසසහස්සචක්කවාළෙ දෙවතායො එකස්මිං චක්කවාළෙ සන්නිපතිත්වා ආයාචන්ති –

‘‘කාලො ඛො තෙ මහාවීර, උප්පජ්ජ මාතුකුච්ඡියං;

සදෙවකං තාරයන්තො, බුජ්ඣස්සු අමතං පද’’න්ති. (බු. වං. 1.67);

එවං දෙවෙහි ආයාචිතො කතපඤ්චවිලොකනො තුසිතා කායා චවිත්වා සබ්බනගරුත්තමෙ උත්තරනගරෙ අනුත්තරස්ස උත්තරස්ස නාම රඤ්ඤො කුලෙ උත්තරාය නාම දෙවියා කුච්ඡිස්මිං පටිසන්ධිං ගණ්හි. තදා අනෙකානි පාටිහාරියානි පාතුරහුං. තානි දීපඞ්කරබුද්ධවංසෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බානි. තස්සා උත්තරාය කිර මහාදෙවියා කුච්ඡිස්මිං සබ්බලොකමඞ්ගලස්ස මඞ්ගලස්ස මහාසත්තස්ස පටිසන්ධිග්ගහණතො පට්ඨාය සරීරප්පභා රත්තින්දිවං අසීතිහත්ථප්පමාණං පදෙසං ඵරිත්වා චන්දාලොකසූරියාලොකෙහි අනභිභවනීයා හුත්වා අට්ඨාසි. සා ච අඤ්ඤෙනාලොකෙන විනා අත්තනො සරීරප්පභාසමුදයෙනෙව අන්ධකාරං විධමිත්වා අට්ඨසට්ඨියා ධාතීහි පරිචාරියමානා විචරති.

සා කිර දෙවතාහි කතාරක්ඛා දසන්නං මාසානං අච්චයෙන පරමසුරභිකුසුමඵලධරසාඛාවිටපෙ කමලකුවලයසමලඞ්කතෙ රුරු-සීහ-බ්යග්ඝ-ගජ-ගවය-මහිංසපසදවිවිධමිගගණවිචරිතෙ පරමරමණීයෙ උත්තරමධුරුය්යානෙ නාම මඞ්ගලුය්යානෙ මඞ්ගලමහාපුරිසං විජායි . සො ජාතමත්තොව මහාසත්තො සබ්බා දිසා විලොකෙත්වා උත්තරාභිමුඛො සත්තපදවීතිහාරෙන ගන්ත්වා ආසභිං වාචං නිච්ඡාරෙසි. තස්මිඤ්ච ඛණෙ සකලදසසහස්සිලොකධාතූසු දෙවතා දිස්සමානසරීරා දිබ්බමාලාදීහි සමලඞ්කතගත්තා තත්ථ තත්ථ ඨත්වා ජයමඞ්ගලථුතිවචනානි සම්පවත්තෙසුං. පාටිහාරියානි වුත්තනයානෙව. නාමග්ගහණදිවසෙ පනස්ස ලක්ඛණපාඨකා සබ්බමඞ්ගලසම්පත්තියා ජාතොති ‘‘මඞ්ගලකුමාරො’’ ත්වෙව නාමං කරිංසු.

තස්ස කිර යසවා රුචිමා සිරිමාති තයො පාසාදා අහෙසුං. යසවතීදෙවිප්පමුඛානි තිංසනාටකිත්ථිසහස්සානි අහෙසුං. තත්ථ මහාසත්තො නවවස්සසහස්සානි දිබ්බසුඛසදිසං සුඛං අනුභවිත්වා යසවතියා අග්ගමහෙසියා කුච්ඡිස්මිං සීලවං නාම පුත්තං ලභිත්වා චත්තාරි නිමිත්තානි දිස්වා අලඞ්කතං පණ්ඩරං නාම සුන්දරතුරඞ්ගවරමාරුය්හ මහාභිනික්ඛමනං නික්ඛමිත්වා පබ්බජි. තං පන පබ්බජන්තං තිස්සො මනුස්සකොටියො අනුපබ්බජිංසු. තෙහි පරිවුතො මහාපුරිසො අට්ඨ මාසෙ පධානචරියමචරි.

තතො විසාඛපුණ්ණමාය උත්තරගාමෙ උත්තරසෙට්ඨිනො ධීතාය උත්තරාය නාම දින්නං පක්ඛිත්තදිබ්බොජං මධුපායාසං පරිභුඤ්ජිත්වා සුරභිකුසුමාලඞ්කතෙ නීලොභාසෙ මනොරමෙ සාලවනෙ දිවාවිහාරං වීතිනාමෙත්වා උත්තරෙන නාම ආජීවකෙන දින්නා අට්ඨ තිණමුට්ඨියො ගහෙත්වා අසිතඤ්ජනගිරිසඞ්කාසං අක්කන්තවරකනකජාලකූටංව සීතච්ඡායං විවිධමිගගණසම්පාතවිරහිතං මන්දමාලුතෙරිතාය ඝනසාඛාය සමලඞ්කතං නච්චන්තමිව පීතියා විරොචමානං නාගබොධිං උපසඞ්කමිත්වා මත්තවරනාගගාමී නාගබොධිං පදක්ඛිණං කත්වා පුබ්බුත්තරපස්සෙ ඨත්වා අට්ඨපණ්ණාසහත්ථවිත්ථතං තිණසන්ථරං සන්ථරිත්වා තත්ථ පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා චතුරඞ්ගසමන්නාගතං වීරියං අධිට්ඨහිත්වා සබලං මාරබලං විද්ධංසෙත්වා පුබ්බෙනිවාසදිබ්බචක්ඛුඤාණානි පටිලභිත්වා පච්චයාකාරසම්මසනං කත්වා ඛන්ධෙසු අනිච්චාදිවසෙන අභිනිවිසිත්වා අනුක්කමෙන අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං පත්වා –

‘‘අනෙකජාතිසංසාරං, සන්ධාවිස්සං අනිබ්බිසං;

ගහකාරං ගවෙසන්තො, දුක්ඛා ජාති පුනප්පුනං.

‘‘ගහකාරක දිට්ඨොසි, පුන ගෙහං න කාහසි;

සබ්බා තෙ ඵාසුකා භග්ගා, ගහකූටං විසඞ්ඛතං;

විසඞ්ඛාරගතං චිත්තං, තණ්හානං ඛයමජ්ඣගා’’ති. (ධ. ප. 153-154) –

උදානං උදානෙසි.

මඞ්ගලස්ස පන සම්මාසම්බුද්ධස්ස අඤ්ඤෙහි බුද්ධෙහි අධිකතරා සරීරප්පභා අහොසි. යථා පන අඤ්ඤෙසං සම්මාසම්බුද්ධානං සමන්තා අසීතිහත්ථප්පමාණා වා බ්යාමප්පමාණා වා සරීරප්පභා අහොසි, න එවං තස්ස. තස්ස පන භගවතො සරීරප්පභා නිච්චකාලං දසසහස්සිලොකධාතුං ඵරිත්වා අට්ඨාසි. තරුගිරිඝරපාකාරඝටකවාටාදයො සුවණ්ණපට්ටපරියොනද්ධා විය අහෙසුං. නවුතිවස්සසතසහස්සානි ආයු තස්ස අහොසි. එත්තකං කාලං චන්දසූරියතාරකාදීනං පභා නත්ථි. රත්තින්දිවපරිච්ඡෙදො න පඤ්ඤායිත්ථ. දිවා සූරියාලොකෙන විය සත්තා නිච්චං බුද්ධාලොකෙනෙව සබ්බකම්මානි කරොන්තා විචරිංසු. සායං පුප්ඵනකකුසුමානං පාතො ච රවනකසකුණාදීනඤ්ච වසෙන ලොකො රත්තින්දිවපරිච්ඡෙදං සල්ලක්ඛෙසි.

කිං පන අඤ්ඤෙසං බුද්ධානං අයමානුභාවො නත්ථීති? නො නත්ථි. තෙපි හි ආකඞ්ඛමානා දසසහස්සිලොකධාතුං තතො වා භිය්යො ආභාය ඵරෙය්යුං. මඞ්ගලස්ස පන භගවතො පුබ්බපත්ථනාවසෙන අඤ්ඤෙසං බ්යාමප්පභා විය සරීරප්පභා නිච්චමෙව දසසහස්සිලොකධාතුං ඵරිත්වා අට්ඨාසි. සො කිර බොධිසත්තකාලෙ වෙස්සන්තරත්තභාවසදිසෙ අත්තභාවෙ සපුත්තදාරො වඞ්කපබ්බතසදිසෙ පබ්බතෙ වසි. අථෙකො සබ්බජනවිහෙඨකො ඛරදාඨිකො නාම මනුස්සභක්ඛො මහෙසක්ඛො යක්ඛො මහාපුරිසස්ස දානජ්ඣාසයතං සුත්වා බ්රාහ්මණවණ්ණෙන උපසඞ්කමිත්වා මහාසත්තං ද්වෙ දාරකෙ යාචි. මහාසත්තො ‘‘දදාමි බ්රාහ්මණස්ස පුත්තකෙ’’ති හට්ඨපහට්ඨො උදකපරියන්තං පථවිං කම්පෙන්තො ද්වෙ දාරකෙ අදාසි. අථ ඛො යක්ඛො තස්ස පස්සන්තස්සෙව මහාපුරිසස්ස තං බ්රාහ්මණවණ්ණං පහාය අනලජාලපිඞ්ගලවිරූපනයනො විසමවිරූපකුටිලභීමදාඨො චිපිටකවිරූපනාසො කපිලඵරුසදීඝකෙසො නවදඩ්ඪතාලක්ඛන්ධසදිසකායො හුත්වා තෙ දාරකෙ මුළාලකලාපං විය ගහෙත්වා ඛාදි. මහාපුරිසස්ස යක්ඛං ඔලොකෙත්වා මුඛෙ විවටමත්තෙ අග්ගිජාලං විය ලොහිතධාරං උග්ගිරන්තං තස්ස මුඛං දිස්වාපි කෙසග්ගමත්තම්පි දොමනස්සං න උප්පජ්ජි. ‘‘සුදින්නං වත මෙ දාන’’න්ති චින්තයතො පනස්ස සරීරෙ මහන්තං පීතිසොමනස්සං උදපාදි. සො ‘‘ඉමස්ස මෙ නිස්සන්දෙන අනාගතෙ ඉමිනා නීහාරෙන රස්මියො නික්ඛමන්තූ’’ති පත්ථනමකාසි. තස්ස තං පත්ථනං නිස්සාය බුද්ධභූතස්ස සරීරතො රස්මියො නික්ඛමිත්වා එත්තකං ඨානං ඵරිංසු.

අපරම්පි පුබ්බචරියං තස්ස අත්ථි. අයං කිර බොධිසත්තකාලෙ එකස්ස බුද්ධස්ස චෙතියං දිස්වා – ‘‘ඉමස්ස බුද්ධස්ස මම ජීවිතං පරිච්චජිතුං වට්ටතී’’ති දණ්ඩදීපිකාවෙඨනනියාමෙන සකලසරීරං වෙඨාපෙත්වා රතනමත්තමකුළං සතසහස්සග්ඝනිකං සුවණ්ණපාතිං සුගන්ධසප්පිස්ස පූරාපෙත්වා තත්ථ සහස්සවට්ටියො ජාලෙත්වා තං සීසෙනාදාය සකලසරීරං ජාලාපෙත්වා ජිනචෙතියං පදක්ඛිණං කරොන්තො සකලරත්තිං වීතිනාමෙසි. එවං යාව අරුණුග්ගමනා වායමන්තස්ස ලොමකූපමත්තම්පි උසුමං න ගණ්හි. පදුමගබ්භං පවිට්ඨකාලො විය අහොසි. ධම්මො හි නාමෙස අත්තානං රක්ඛන්තං රක්ඛති. තෙනාහ භගවා –

‘‘ධම්මො හවෙ රක්ඛති ධම්මචාරිං, ධම්මො සුචිණ්ණො සුඛමාවහාති;

එසානිසංසො ධම්මෙ සුචිණ්ණෙ, න දුග්ගතිං ගච්ඡති ධම්මචාරී’’ති. (ථෙරගා. 303; ජා. 1.10.102; 1.15.385);

ඉමස්සාපි කම්මස්ස නිස්සන්දෙන තස්ස සරීරොභාසො දසසහස්සිලොකධාතුං ඵරිත්වා අට්ඨාසි (ධ. ස. අට්ඨ. නිදානකථා). තෙන වුත්තං –

1.

‘‘කොණ්ඩඤ්ඤස්ස අපරෙන, මඞ්ගලො නාම නායකො;

තමං ලොකෙ නිහන්ත්වාන, ධම්මොක්කමභිධාරයි.

2.

‘‘අතුලාසි පභා තස්ස, ජිනෙහඤ්ඤෙහි උත්තරිං;

චන්දසූරියප්පභං හන්ත්වා, දසසහස්සී විරොචතී’’ති.

තත්ථ තමන්ති ලොකන්ධකාරඤ්ච හදයතමඤ්ච. නිහන්ත්වානාති අභිභවිත්වා. ධම්මොක්කන්ති එත්ථ අයං පන උක්කා-සද්දො සුවණ්ණකාරමූසාදීසු අනෙකෙසු අත්ථෙසු දිස්සති. තථාහි ‘‘සණ්ඩාසෙන ජාතරූපං ගහෙත්වා උක්කාමුඛෙ පක්ඛිපෙය්යා’’ති (ම. නි. 3.360) ආගතට්ඨානෙ සුවණ්ණකාරානං මූසා ‘‘උක්කා’’ති වෙදිතබ්බා. ‘‘උක්කං බන්ධෙය්ය, උක්කං බන්ධිත්වා උක්කාමුඛං ආලිම්පෙය්යා’’ති ආගතට්ඨානෙ කම්මාරානං අඞ්ගාරකපල්ලං. ‘‘කම්මාරානං යථා උක්කා, අන්තො ඣායති නො බහී’’ති (ජා. 2.22.649) ආගතට්ඨානෙ කම්මාරුද්ධනං. ‘‘එවංවිපාකො උක්කාපාතො භවිස්සතී’’ති (දී. නි. 1.24, 208) ආගතට්ඨානෙ වායුවෙගො ‘‘උක්කා’’ති වුච්චති. ‘‘උක්කාසු ධාරියමානාසූ’’ති (දී. නි. 1.159) ආගතට්ඨානෙ දීපිකා ‘‘උක්කා’’ති වුච්චති. ඉධාපි දීපිකා උක්කාති අධිප්පෙතා (ම. නි. අට්ඨ. 1.76 ආදයො). තස්මා ඉධ ධම්මමයං උක්කං අභිධාරයි, අවිජ්ජන්ධකාරපටිච්ඡන්නස්ස අවිජ්ජන්ධකාරාභිභූතස්ස ලොකස්ස ධම්මමයං උක්කං ධාරෙසීති අත්ථො.

අතුලාසීති අතුල්යා ආසි. අයමෙව වා පාඨො, අඤ්ඤෙහි බුද්ධෙහි අසදිසා අහොසීති අත්ථො. ජිනෙහඤ්ඤෙහීති ජිනෙහි අඤ්ඤෙහි . චන්දසූරියප්පභං හන්ත්වාති චන්දසූරියානං පභං අභිහන්ත්වා. දසසහස්සී විරොචතීති චන්දසූරියාලොකං විනා බුද්ධාලොකෙනෙව දසසහස්සී විරොචතීති අත්ථො.

මඞ්ගලසම්මාසම්බුද්ධො පන අධිගතබොධිඤාණො බොධිමූලෙයෙව සත්තසත්තාහානි වීතිනාමෙත්වා බ්රහ්මුනො ධම්මායාචනං සම්පටිච්ඡිත්වා – ‘‘කස්ස නු ඛො අහං ඉමං ධම්මං දෙසෙය්ය’’න්ති (ම. නි. 1.284; 2.341; මහාව. 10) උපධාරෙන්තො අත්තනා සහ පබ්බජිතානං භික්ඛූනං තිස්සො කොටියො උපනිස්සයසම්පන්නං අද්දස. අථස්ස එතදහොසි – ‘‘ඉමෙ කුලපුත්තා මං පබ්බජන්තං අනුපබ්බජිතා උපනිස්සයසම්පන්නා ච, තෙ මයා විසාඛපුණ්ණමාය විවෙකත්ථිකෙන විස්සජ්ජිතා සිරිවඩ්ඪනනගරං උපනිස්සාය සිරිවනගහනං ගන්ත්වා විහරන්ති, හන්දාහං තත්ථ ගන්ත්වා ධම්මං තෙසං දෙසෙස්සාමී’’ති අත්තනො පත්තචීවරං ගහෙත්වා හංසරාජා විය ගගනතලමබ්භුග්ගන්ත්වා සිරිවනගහනෙ පච්චුට්ඨාසි. තෙ ච භික්ඛූ භගවන්තං වන්දිත්වා අන්තෙවාසිකවත්තං දස්සෙත්වා භගවන්තං පරිවාරෙත්වා නිසීදිංසු. තෙසං භගවා සබ්බබුද්ධනිසෙවිතං ධම්මචක්කප්පවත්තනසුත්තන්තං කථෙසි. තතො තිස්සො භික්ඛුකොටියො අරහත්තං පාපුණිංසු. දෙවමනුස්සානං කොටිසතසහස්සානං ධම්මාභිසමයො අහොසි. තෙන වුත්තං –

3.

‘‘සොපි බුද්ධො පකාසෙසි, චතුරො සච්චවරුත්තමෙ;

තෙ තෙ සච්චරසං පීත්වා, විනොදෙන්ති මහාතමං.

4.

‘‘පත්වාන බොධිමතුලං, පඨමෙ ධම්මදෙසනෙ;

කොටිසතසහස්සානං, ධම්මාභිසමයො අහූ’’ති.

තත්ථ චතුරොති චත්තාරි. සච්චවරුත්තමෙති සච්චානි ච වරානි ච සච්චවරානි, සච්චානි උත්තමානීති අත්ථො. ‘‘චත්තාරො සච්චවරුත්තමෙ’’තිපි පාඨො, තස්ස චත්තාරි සච්චවරානි උත්තමානීති අත්ථො. තෙ තෙති තෙ තෙ දෙවමනුස්සා බුද්ධෙන භගවතා විනීතා. සච්චරසන්ති චතුසච්චපටිවෙධාමතරසං පිවිත්වා. විනොදෙන්ති මහාතමන්ති තෙන තෙන මග්ගෙන පහාතබ්බං මොහතමං විනොදෙන්ති, විද්ධංසෙන්තීති අත්ථො. පත්වානාති පටිවිජ්ඣිත්වා. බොධින්ති එත්ථ පනායං බොධි-සද්දො –

‘‘මග්ගෙ ඵලෙ ච නිබ්බානෙ, රුක්ඛෙ පඤ්ඤත්තියං තථා;

සබ්බඤ්ඤුතෙ ච ඤාණස්මිං, බොධිසද්දො පනාගතො’’.

තථා හි පනෙස – ‘‘බොධි වුච්චති චතූසු මග්ගෙසු ඤාණ’’න්තිආදීසු (චූළනි. ඛග්ගවිසාණසුත්තනිද්දෙස 121) මග්ගෙ ආගතො. ‘‘උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බොධාය සංවත්තතී’’ති (ම. නි. 1.33; 3.323; මහාව. 13; සං. නි. 5.1081; පටි. ම. 2.30) එත්ථ ඵලෙ. ‘‘පත්වාන බොධිං අමතං අසඞ්ඛත’’න්ති එත්ථ නිබ්බානෙ. ‘‘අන්තරා ච ගයං අන්තරා ච බොධි’’න්ති (ම. නි. 1.285; 2.341; මහාව. 11) එත්ථ අස්සත්ථරුක්ඛෙ. ‘‘බොධි ඛො රාජකුමාරො භොතො ගොතමස්ස පාදෙ සිරසා වන්දතී’’ති එත්ථ (ම. නි. 2.324; චූළව. 268) පඤ්ඤත්තියං. ‘‘පප්පොති බොධිං වරභූරිමෙධසො’’ති (දී. නි. 3.217) එත්ථ සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණෙ. ඉධාපි සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණෙ දට්ඨබ්බො. අරහත්තමග්ගඤාණෙපි වට්ටති (ම. නි. අට්ඨ. 1.13; උදා. අට්ඨ. 1; පාරා. අට්ඨ. 1.11; චරියා. අට්ඨ. නිදානකථා). අතුලන්ති තුලරහිතං පමාණාතීතං, අප්පමාණන්ති අත්ථො. සම්බොධිං පත්වා ධම්මං දෙසෙන්තස්ස තස්ස භගවතො පඨමෙ ධම්මදෙසනෙති අත්ථො ගහෙතබ්බො.

යදා පන චිත්තං නාම නගරං උපනිස්සාය විහරන්තො චම්පකරුක්ඛමූලෙ කණ්ඩම්බරුක්ඛමූලෙ අම්හාකං භගවා විය තිත්ථියානං මානමද්දනං යමකපාටිහාරියං කත්වා සුරාසුරයුවතිරතිසම්භවනෙ රුචිරනවකනකරජතමයවරභවනෙ තාවතිංසභවනෙ පාරිච්ඡත්තකරුක්ඛමූලෙ පණ්ඩුකම්බලසිලාතලෙ නිසීදිත්වා අභිධම්මං කථෙසි, තදා කොටිසතසහස්සානං දෙවතානං ධම්මාභිසමයො අහොසි, අයං දුතියො අභිසමයො. යදා පන සුනන්දො නාම චක්කවත්තිරාජා සුරභිනගරෙ පූරිතචක්කවත්තිවත්තො හුත්වා චක්කරතනං පටිලභි. තං කිර මඞ්ගලදසබලෙ ලොකෙ උප්පන්නෙ චක්කරතනං ඨානා ඔසක්කිතං දිස්වා සුනන්දො රාජා විගතානන්දො බ්රාහ්මණෙ පරිපුච්ඡි – ‘‘ඉමං චක්කරතනං මම කුසලෙන නිබ්බත්තං, කස්මා ඨානා ඔසක්කිත’’න්ති? තතො තෙ තස්ස රඤ්ඤො ඔසක්කනකාරණං බ්යාකරිංසු. ‘‘චක්කවත්තිරඤ්ඤො ආයුක්ඛයෙන වා පබ්බජ්ජූපගමනෙන වා බුද්ධපාතුභාවෙන වා චක්කරතනං ඨානා ඔසක්කතීති වත්වා තුය්හං පන, මහාරාජ, ආයුක්ඛයො නත්ථි, අතිදීඝායුකො ත්වං, මඞ්ගලො පන සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ උප්පන්නො, තෙන තෙ චක්කරතනං ඔසක්කිත’’න්ති. තං සුත්වා සුනන්දො චක්කවත්තිරාජා සපරිජනො තං චක්කරතනං සිරසා වන්දිත්වා ආයාචි – ‘‘යාවාහං තවානුභාවෙන මඞ්ගලදසබලං සක්කරිස්සාමි, තාව ත්වං මා අන්තරධායස්සූ’’ති. අථ නං චක්කරතනං යථාඨානෙයෙව අට්ඨාසි.

තතො සමුපාගතානන්දො සුනන්දො චක්කවත්තිරාජා ඡත්තිංසයොජනපරිමණ්ඩලාය පරිසාය පරිවුතො සබ්බලොකමඞ්ගලං මඞ්ගලදසබලං උපසඞ්කමිත්වා සසාවකසඞ්ඝං සත්ථාරං මහාදානෙන සන්තප්පෙත්වා අරහන්තානං කොටිසතසහස්සානං කාසිකවත්ථානි දත්වා තථාගතස්ස සබ්බපරික්ඛාරෙ දත්වා සකලලොකවිම්හයකරං භගවතො පූජං කත්වා මඞ්ගලං සබ්බලොකනාථං උපසඞ්කමිත්වා දසනඛසමොධානසමුජ්ජලං විමලකමලමකුළසමමඤ්ජලිං සිරසි කත්වා වන්දිත්වා ධම්මස්සවනත්ථාය එකමන්තං නිසීදි. පුත්තොපි තස්ස අනුරාජකුමාරො නාම තථෙව නිසීදි.

තදා සුනන්දචක්කවත්තිරාජප්පමුඛානං තෙසං භගවා අනුපුබ්බිකථං කථෙසි. සුනන්දො චක්කවත්තී සද්ධිං පරිසාය සහ පටිසම්භිදාහි අරහත්තං පාපුණි. අථ සත්ථා තෙසං පුබ්බචරියං ඔලොකෙන්තො ඉද්ධිමයපත්තචීවරස්ස උපනිස්සයං දිස්වා චක්කජාලසමලඞ්කතං දක්ඛිණහත්ථං පසාරෙත්වා – ‘‘එථ, භික්ඛවො’’ති ආහ. සබ්බෙ තඞ්ඛණංයෙව දුවඞ්ගුලකෙසා ඉද්ධිමයපත්තචීවරධරා වස්සසට්ඨිකත්ථෙරා විය ආකප්පසම්පන්නා හුත්වා භගවන්තං පරිවාරයිංසු. අයං තතියො අභිසමයො අහොසි. තෙන වුත්තං –

5.

‘‘සුරින්දදෙවභවනෙ, බුද්ධො ධම්මමදෙසයි;

කොටිසතසහස්සානං, දුතියාභිසමයො අහු.

6.

‘‘යදා සුනන්දො චක්කවත්තී, සම්බුද්ධං උපසඞ්කමි;

තදා ආහනි සම්බුද්ධො, ධම්මභෙරිං වරුත්තමං.

7.

‘‘සුනන්දස්සානුචරා ජනතා, තදාසුං නවුතිකොටියො;

සබ්බෙපි තෙ නිරවසෙසා, අහෙසුං එහිභික්ඛුකා’’ති.

තත්ථ සුරින්දදෙවභවනෙති පුන දෙවින්දභවනෙති අත්ථො. ධම්මන්ති අභිධම්මං. ආහනීති අභිහනි. වරුත්තමන්ති වරො භගවා උත්තමං ධම්මභෙරින්ති අත්ථො. අනුචරාති නිබද්ධචරා සෙවකා. ආසුන්ති අහෙසුං. ‘‘තදාසි නවුතිකොටියො’’තිපි පාඨො. තස්ස ජනතා ආසි, සා ජනතා කිත්තකාති චෙ, නවුතිකොටියොති අත්ථො.

අථ මඞ්ගලෙ කිර ලොකනාථෙ මෙඛලෙ පුරෙ විහරන්තෙ තස්මිංයෙව පුරෙ සුදෙවො ච ධම්මසෙනො ච මාණවකා මාණවකසහස්සපරිවාරා තස්ස භගවතො සන්තිකෙ එහිභික්ඛුපබ්බජ්ජාය පබ්බජිංසු . මාඝපුණ්ණමාය ද්වීසු අග්ගසාවකෙසු සපරිවාරෙසු අරහත්තං පත්තෙසු සත්ථා කොටිසතසහස්සභික්ඛුගණමජ්ඣෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසි, අයං පඨමො සන්නිපාතො අහොසි. පුන උත්තරාරාමෙ නාම අනුත්තරෙ ඤාතිසමාගමෙ පබ්බජිතානං කොටිසතසහස්සානං සමාගමෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසි, අයං දුතියො සන්නිපාතො අහොසි. සුනන්දචක්කවත්තිභික්ඛුගණසමාගමෙ නවුතිකොටිසහස්සානං භික්ඛූනං මජ්ඣෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසි, අයං තතියො සන්නිපාතො අහොසි. තෙන වුත්තං –

8.

‘‘සන්නිපාතා තයො ආසුං, මඞ්ගලස්ස මහෙසිනො;

කොටිසතසහස්සානං, පඨමො ආසි සමාගමො.

9.

‘‘දුතියො කොටිසතසහස්සානං, තතියො නවුතිකොටිනං;

ඛීණාසවානං විමලානං, තදා ආසි සමාගමො’’ති.

තදා අම්හාකං බොධිසත්තො සුරුචිබ්රාහ්මණගාමෙ සුරුචි නාම බ්රාහ්මණො හුත්වා තිණ්ණං වෙදානං පාරගූ සනිඝණ්ඩුකෙටුභානං සාක්ඛරප්පභෙදානං ඉතිහාසපඤ්චමානං පදකො වෙය්යාකරණො ලොකායතමහාපුරිසලක්ඛණෙසු අනවයො අහොසි. සො සත්ථාරං උපසඞ්කමිත්වා දසබලස්ස මධුරධම්මකථං සුත්වා භගවති පසීදිත්වා සරණං ගන්ත්වා – ‘‘ස්වෙ මය්හං භික්ඛං ගණ්හථා’’ති සසාවකසඞ්ඝං භගවන්තං නිමන්තෙසි. සො භගවතා ‘‘බ්රාහ්මණ, කිත්තකෙහි භික්ඛූහි තෙ අත්ථො’’ති වුත්තො – ‘‘කිත්තකා පන වො, භන්තෙ, පරිවාරා භික්ඛූ’’ති ආහ. තදා පඨමසන්නිපාතොව හොති, තස්මා ‘‘කොටිසතසහස්ස’’න්ති වුත්තෙ – ‘‘යදි එවං, භන්තෙ, සබ්බෙහිපි සද්ධිං මය්හං භික්ඛං ගණ්හථා’’ති නිමන්තෙසි. සත්ථා අධිවාසෙසි.

බ්රාහ්මණො භගවන්තං ස්වාතනාය නිමන්තෙත්වා අත්තනො ඝරං ගච්ඡන්තො චින්තෙසි – ‘‘අහං එත්තකානං භික්ඛූනං යාගුභත්තවත්ථාදීනි දාතුං සක්කොමි, නිසීදනට්ඨානං පන කථං භවිස්සතී’’ති. තස්ස කිර සා චින්තනා චතුරාසීතියොජනසහස්සප්පමාණෙ මෙරුමත්ථකෙ ඨිතස්ස දෙවරාජස්ස දසසතනයනස්ස පණ්ඩුකම්බලසිලාසනස්ස උණ්හාකාරං ජනෙසි. අථ සක්කො දෙවරාජා ආසනස්ස උණ්හභාවං දිස්වා – ‘‘කො නු ඛො මං ඉමම්හා ඨානා චාවෙතුකාමො’’ති සමුප්පන්නපරිවිතක්කො දිබ්බෙන චක්ඛුනා මනුස්සලොකං ඔලොකෙන්තො මහාපුරිසං දිස්වා – ‘‘අයං මහාසත්තො බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං නිමන්තෙත්වා තස්ස නිසීදනත්ථාය චින්තෙසි, මයාපි තත්ථ ගන්ත්වා පුඤ්ඤකොට්ඨාසං ගහෙතුං වට්ටතී’’ති වඩ්ඪකීවණ්ණං නිම්මිනිත්වා වාසිඵරසුහත්ථො මහාපුරිසස්ස පුරතො පාතුරහොසි. සො ‘‘අත්ථි නු ඛො කස්සචි භතියා කත්තබ්බකම්ම’’න්ති ආහ.

මහාසත්තො දිස්වා ‘‘කිං කම්මං කාතුං සක්ඛිස්සසී’’ති ආහ. ‘‘මම අජානනසිප්පං නාම නත්ථි, යො යො යං යං ඉච්ඡති මණ්ඩපං වා පාසාදං වා අඤ්ඤං වා කිඤ්චි නිවෙසනාදිකං, තස්ස තස්ස තං තං කාතුං සමත්ථොම්හී’’ති. ‘‘තෙන හි මය්හං කම්මං අත්ථී’’ති. ‘‘කිං, අය්යා’’ති? ‘‘ස්වාතනාය මයා කොටිසතසහස්සභික්ඛූ නිමන්තිතා, තෙසං නිසීදනමණ්ඩපං කරිස්සසී’’ති? ‘‘අහං නාම කරෙය්යං, සචෙ මෙ භතිං දාතුං සක්ඛිස්සථා’’ති. ‘‘සක්ඛිස්සාමි, තාතා’’ති. ‘‘යදි එවං, සාධු, කරිස්සාමී’’ති වත්වා එකං පදෙසං ඔලොකෙසි. සො ද්වාදසයොජනප්පමාණො පදෙසො කසිණමණ්ඩලං විය සමතලො පරමරමණීයො අහොසි. පුන සො ‘‘එත්තකෙ ඨානෙ සත්තරතනමයො දට්ඨබ්බසාරමණ්ඩො මණ්ඩපො උට්ඨහතූ’’ති චින්තෙත්වා ඔලොකෙසි. තතො තාවදෙව මණ්ඩපසදිසො පථවිතලං භින්දිත්වා මණ්ඩපො උට්ඨහි. තස්ස සොවණ්ණමයෙසු ථම්භෙසු රජතමයා ඝටකා අහෙසුං, රජතමයෙසු ථම්භෙසු සොවණ්ණමයා ඝටකා, මණිත්ථම්භෙසු පවාළමයා ඝටකා, පවාළමයෙසු ථම්භෙසු මණිමයා ඝටකා, සත්තරතනමයෙසු ථම්භෙසු සත්තරතනමයා ඝටකා අහෙසුං.

තතො මණ්ඩපස්ස අන්තරන්තරාපි කිඞ්කිණිකජාලා ඔලම්බතූ’’ති ඔලොකෙසි, සහ ඔලොකනෙන කිඞ්කිණිකජාලා ඔලම්බි, යස්ස මන්දවාතෙරිතස්ස පඤ්චඞ්ගිකස්සෙව තුරියස්ස පරමමනොරමො මධුරො සද්දො නිච්ඡරති, දිබ්බසඞ්ගීතිවත්තනකාලො විය අහොසි. ‘‘අන්තරන්තරා දිබ්බගන්ධදාමපුප්ඵදාමපත්තදාමසත්තරතනදාමානි ඔලම්බන්තූ’’ති චින්තෙසි, සහ චින්තාය දාමානි ඔලම්බිංසු. ‘‘කොටිසතසහස්සසඞ්ඛානං භික්ඛූනං ආසනානි ච කප්පියමහග්ඝපච්චත්ථරණානි ආධාරකානි ච පථවිං භින්දිත්වා උට්ඨහන්තූ’’ති චින්තෙසි, තාවදෙව උට්ඨහිංසු. ‘‘කොණෙ කොණෙ එකෙකා උදකචාටි උට්ඨහතූ’’ති චින්තෙසි, තඞ්ඛණංයෙව උදකචාටියො පරමසීතලෙන මධුරෙන සුවිසුද්ධසුගන්ධකප්පියවාරිනා පුණ්ණා කදලිපණ්ණපිහිතමුඛා උට්ඨහිංසු. සො දසසතනයනො එත්තකං මාපෙත්වා බ්රාහ්මණස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා – ‘‘එහි, අය්ය, තව මණ්ඩපං දිස්වා මය්හං භතිං දෙහී’’ති ආහ. මහාපුරිසො ගන්ත්වා තං මණ්ඩපං ඔලොකෙසි. තස්ස ඔලොකෙන්තස්සෙව සකලසරීරං පඤ්චවණ්ණාය පීතියා නිරන්තරං ඵුටං අහොසි.

අථස්ස මණ්ඩපං ඔලොකයතො එතදහොසි – ‘‘නායං මණ්ඩපො මනුස්සභූතෙන කතො, මය්හං අජ්ඣාසයං මය්හං ගුණං ආගම්ම අද්ධා සක්කස්ස දෙවරඤ්ඤො භවනං උණ්හං අහොසි, තතො සක්කෙන දෙවානමින්දෙන අයං මණ්ඩපො නිම්මිතො’’ති. ‘‘න ඛො පන මෙ යුත්තං එවරූපෙ මණ්ඩපෙ එකදිවසංයෙව දානං දාතුං, සත්තාහං දස්සාමී’’ති චින්තෙසි. බාහිරකදානං නාම තත්තකම්පි සමානං බොධිසත්තානං හදයං තුට්ඨිං කාතුං න සක්කොති, අලඞ්කතසීසං වා ඡින්දිත්වා අඤ්ජිතානි වා අක්ඛීනි උප්පාටෙත්වා හදයමංසං වා උබ්බට්ටෙත්වා දින්නකාලෙ බොධිසත්තානං චාගං නිස්සාය තුට්ඨි නාම හොති. අම්හාකං බොධිසත්තස්ස හි සිවිජාතකෙ (ජා. 1.15.52 ආදයො) දෙවසිකං පඤ්චකහාපණසතසහස්සානි විස්සජ්ජෙත්වා චතූසු නගරද්වාරෙසු නගරමජ්ඣෙති පඤ්චසු ඨානෙසු දානං දෙන්තස්ස තං දානං චාගතුට්ඨිං උප්පාදෙතුං නාසක්ඛි. යදා පනස්ස බ්රාහ්මණවණ්ණෙන ආගන්ත්වා සක්කො දෙවරාජා අක්ඛීනි යාචි, තදා සො තානි චක්ඛූනි උප්පාටෙත්වා අදාසි, දදමානස්සෙව හාසො උප්පජ්ජි, කෙසග්ගමත්තම්පි චිත්තස්ස අඤ්ඤථත්තං නාහොසි. එවං සබ්බඤ්ඤුබොධිසත්තානං බාහිරදානං නිස්සාය තිත්ති නාම නත්ථි. තස්මා සොපි මහාපුරිසො – ‘‘මයා කොටිසතසහස්සසඞ්ඛානං භික්ඛූනං දානං දාතුං වට්ටතී’’ති චින්තෙත්වා තස්මිං මණ්ඩපෙ නිසීදාපෙත්වා සත්තාහං ගවපානං නාම දානං අදාසි.

එත්ථ ගවපානන්ති මහන්තෙ මහන්තෙ කොලම්බෙ ඛීරස්ස පූරෙත්වා උද්ධනෙසු ආරොපෙත්වා ඝනපාකපක්කෙ ඛීරෙ ථොකථොකෙ තණ්ඩුලෙ පක්ඛිපිත්වා පක්කමධුසක්ඛරචුණ්ණසප්පීහි අභිසඞ්ඛතභොජනං වුච්චති. ඉදමෙව චතුමධුරභොජනන්තිපි වුච්චති. මනුස්සායෙව පන පරිවිසිතුං නාසක්ඛිංසු. දෙවාපි එකන්තරිකා හුත්වා පරිවිසිංසු. ද්වාදසයොජනප්පමාණම්පි තං ඨානං තෙ භික්ඛූ ගණ්හිතුං නප්පහොසියෙව, තෙ පන භික්ඛූ අත්තනො අත්තනො අනුභාවෙන නිසීදිංසු. පරියොසානදිවසෙ සබ්බෙසං භික්ඛූනං පත්තෙ ධොවාපෙත්වා භෙසජ්ජත්ථාය සප්පිනවනීතමධුඵාණිතාදීනං පූරෙත්වා තිචීවරෙහි සද්ධිං අදාසි. තත්ථ සඞ්ඝනවකභික්ඛුනා ලද්ධචීවරසාටකා සතසහස්සග්ඝනිකා අහෙසුං.

අථ සත්ථා අනුමොදනං කරොන්තො – ‘‘අයං මහාපුරිසො එවරූපං මහාදානං අදාසි, කො නු ඛො භවිස්සතී’’ති උපධාරෙන්තො – ‘‘අනාගතෙ කප්පසතසහස්සාධිකානං ද්වින්නං අසඞ්ඛ්යෙය්යානං මත්ථකෙ ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සතී’’ති දිස්වා තතො මහාසත්තං ආමන්තෙත්වා – ‘‘ත්වං එත්තකං නාම කාලං අතික්කමිත්වා ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සසී’’ති බ්යාකාසි. අථ මහාපුරිසො භගවතො බ්යාකරණං සුත්වා පමුදිතහදයො – ‘‘අහං කිර බුද්ධො භවිස්සාමි, න මෙ ඝරාවාසෙන අත්ථො, පබ්බජිස්සාමී’’ති චින්තෙත්වා තථාරූපං සම්පත්තිං ඛෙළපිණ්ඩං විය පහාය සත්ථු සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා බුද්ධවචනං උග්ගණ්හිත්වා අභිඤ්ඤා ච අට්ඨ සමාපත්තියො ච නිබ්බත්තෙත්වා අපරිහීනජ්ඣානො යාවතායුකං ඨත්වා ආයුපරියොසානෙ බ්රහ්මලොකෙ නිබ්බත්ති. තෙන වුත්තං –

10.

‘‘අහං තෙන සමයෙන, සුරුචී නාම බ්රාහ්මණො;

අජ්ඣායකො මන්තධරො, තිණ්ණං වෙදාන පාරගූ.

11.

‘‘තමහං උපසඞ්කම්ම, සරණං ගන්ත්වාන සත්ථුනො;

සම්බුද්ධප්පමුඛං සඞ්ඝං, ගන්ධමාලෙන පූජයිං;

පූජෙත්වා ගන්ධමාලෙන, ගවපානෙන තප්පයිං.

12.

‘‘සොපි මං බුද්ධො බ්යාකාසි, මඞ්ගලො ද්විපදුත්තමො;

අපරිමෙය්යිතො කප්පෙ, අයං බුද්ධො භවිස්සති.

13.

‘‘පධානං පදහිත්වාන…පෙ… හෙස්සාම සම්මුඛා ඉම’’න්ති. –

අට්ඨ ගාථා විත්ථාරෙතබ්බා.

14.

‘‘තස්සාපි වචනං සුත්වා, භිය්යො චිත්තං පසාදයිං;

උත්තරිං වතමධිට්ඨාසිං, දසපාරමිපූරියා.

15.

‘‘තදා පීතිමනුබ්රූහන්තො, සම්බොධිවරපත්තියා;

බුද්ධෙ දත්වාන මං ගෙහං, පබ්බජිං තස්ස සන්තිකෙ.

16.

‘‘සුත්තන්තං විනයං චාපි, නවඞ්ගං සත්ථුසාසනං;

සබ්බං පරියාපුණිත්වා, සොභයිං ජිනසාසනං.

17.

‘‘තත්ථප්පමත්තො විහරන්තො, බ්රහ්මං භාවෙත්ව භාවනං;

අභිඤ්ඤාපාරමිං ගන්ත්වා, බ්රහ්මලොකමගඤ්ඡහ’’න්ති.

තත්ථ ගන්ධමාලෙනාති ගන්ධෙහි චෙව මාලෙහි ච. ගවපානෙනාති ඉදං වුත්තමෙව. ‘‘ඝතපානෙනා’’තිපි කෙචි පඨන්ති. තප්පයින්ති තප්පෙසිං. උත්තරිං වතමධිට්ඨාසින්ති භිය්යොපි වතමධිට්ඨාසිං. දසපාරමිපූරියාති දසන්නං පාරමීනං පූරණත්ථාය. පීතින්ති හදයතුට්ඨිං. අනුබ්රූහන්තොති වඩ්ඪෙන්තො. සම්බොධිවරපත්තියාති බුද්ධත්තප්පත්තියා. බුද්ධෙ දත්වානාති බුද්ධස්ස පරිච්චජිත්වා . මං ගෙහන්ති මම ගෙහං, සබ්බං සාපතෙය්යං චතුපච්චයත්ථාය බුද්ධස්ස භගවතො පරිච්චජිත්වාති අත්ථො. තත්ථාති තස්මිං බුද්ධසාසනෙ. බ්රහ්මන්ති බ්රහ්මවිහාරභාවනං භාවෙත්වා.

මඞ්ගලස්ස පන භගවතො නගරං උත්තරං නාම අහොසි, පිතාපිස්ස උත්තරො නාම රාජා ඛත්තියො, මාතාපි උත්තරා නාම, සුදෙවො ච ධම්මසෙනො ච ද්වෙ අග්ගසාවකා, පාලිතො නාම උපට්ඨාකො, සීවලා ච අසොකා ච ද්වෙ අග්ගසාවිකා, නාගරුක්ඛො බොධි, අට්ඨාසීතිහත්ථුබ්බෙධං සරීරං අහොසි, නවුතිවස්සසහස්සං ආයුපරිමාණං, භරියා පනස්ස යසවතී නාම, සීවලො නාම පුත්තො, අස්සයානෙන නික්ඛමි. උත්තරාරාමෙ වසි. උත්තරො නාම උපට්ඨාකො, තස්මිං පන නවුතිවස්සසහස්සානි ඨත්වා පරිනිබ්බුතෙ භගවති එකප්පහාරෙනෙව දසචක්කවාළසහස්සානි එකන්ධකාරානි අහෙසුං. සබ්බචක්කවාළෙසු මනුස්සානං මහන්තං ආරොදනපරිදෙවනං අහොසි. තෙන වුත්තං –

18.

‘‘උත්තරං නාම නගරං, උත්තරො නාම ඛත්තියො;

උත්තරා නාම ජනිකා, මඞ්ගලස්ස මහෙසිනො.

23.

‘‘සුදෙවො ධම්මසෙනො ච, අහෙසුං අග්ගසාවකා;

පාලිතො නාමුපට්ඨාකො, මඞ්ගලස්ස මහෙසිනො.

24.

‘‘සීවලා ච අසොකා ච, අහෙසුං අග්ගසාවිකා;

බොධි තස්ස භගවතො, නාගරුක්ඛොති වුච්චති.

26.

‘‘අට්ඨාසීති රතනානි, අච්චුග්ගතො මහාමුනි;

තතො නිද්ධාවතී රංසී, අනෙකසතසහස්සියො.

27.

‘‘නවුතිවස්සසහස්සානි, ආයු විජ්ජති තාවදෙ;

තාවතා තිට්ඨමානො සො, තාරෙසි ජනතං බහුං.

28.

‘‘යථාපි සාගරෙ ඌමී, න සක්කා තා ගණෙතුයෙ;

තථෙව සාවකා තස්ස, න සක්කා තෙ ගණෙතුයෙ.

29.

‘‘යාව අට්ඨාසි සම්බුද්ධො, මඞ්ගලො ලොකනායකො;

න තස්ස සාසනෙ අත්ථි, සකිලෙසමරණං තදා.

30.

‘‘ධම්මොක්කං ධාරයිත්වාන, සන්තාරෙත්වා මහාජනං;

ජලිත්වා ධුමකෙතූව, නිබ්බුතො සො මහායසො.

31.

‘‘සඞ්ඛාරානං සභාවත්තං, දස්සයිත්වා සදෙවකෙ;

ජලිත්වා අග්ගික්ඛන්ධොව, සූරියො අත්ථඞ්ගතො යථා’’ති.

තත්ථ තතොති තස්ස මඞ්ගලස්ස සරීරතො. නිද්ධාවතීති නිද්ධාවන්ති, වචනවිපරියායො දට්ඨබ්බො. රංසීති රස්මියො. අනෙකසතසහස්සියොති අනෙකසතසහස්සා. ඌමීති වීචියො තරඞ්ගා. ගණෙතුයෙති ගණෙතුං සඞ්ඛාතුං. එත්තකා සාගරෙ ඌමියොති යථා න සක්කා ගණෙතුං, එවං තස්ස භගවතො සාවකාපි න සක්කා ගණෙතුං, අථ ඛො ගණනපථං වීතිවත්තාති අත්ථො. යාවාති යාවතකං කාලං. සකිලෙසමරණං තදාති සහ කිලෙසෙහි සකිලෙසො, සකිලෙසස්ස මරණං සකිලෙසමරණං, තං නත්ථි. තදා කිර තස්ස භගවතො සාසනෙ සාවකා සබ්බෙ අරහත්තං පත්වායෙව පරිනිබ්බායිංසු. පුථුජ්ජනා වා සොතාපන්නාදයො වා හුත්වා න කාලමකංසූති අත්ථො. කෙචි ‘‘සම්මොහමාරණං තදා’’ති පඨන්ති.

ධම්මොක්කන්ති ධම්මදීපකං. ධූමකෙතූති අග්ගි වුච්චති, ඉධ පන පදීපො දට්ඨබ්බො තස්මා පදීපො විය ජලිත්වා නිබ්බුතොති අත්ථො. මහායසොති මහාපරිවාරො . කෙචි ‘‘නිබ්බුතො සො සසාවකො’’ති පඨන්ති. සඞ්ඛාරානන්ති සඞ්ඛාතධම්මානං සප්පච්චයධම්මානං. සභාවත්තන්ති අනිච්චාදිසාමඤ්ඤලක්ඛණං. සූරියො අත්ථඞ්ගතො යථාති යථා සහස්සකිරණො දිවසකරො සබ්බං තමගණං විධමිත්වා සබ්බඤ්ච ලොකං ඔභාසෙත්වා අත්ථමුපගච්ඡති, එවං මඞ්ගලදිවසකරොපි වෙනෙය්යකමලවනවිකසනකරො සබ්බං අජ්ඣත්තිකබාහිරලොකතමං විධමිත්වා අත්තනො සරීරප්පභාය ජලිත්වා අත්ථඞ්ගතොති අත්ථො. සෙසගාථා සබ්බත්ථ උත්තානා එවාති.

මඞ්ගලබුද්ධවංසවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

නිට්ඨිතො තතියො බුද්ධවංසො.