📜
12. චූළවියූහසුත්තනිද්දෙසො
අථ ¶ චූළවියූහසුත්තනිද්දෙසං වක්ඛති –
සකං ¶ ¶ සකං දිට්ඨිපරිබ්බසානා, විග්ගය්හ නානා කුසලා වදන්ති;
යො එවං ජානාති[එවං පජානාති (සී.)]ස වෙදි ධම්මං, ඉදං පටික්කොසමකෙවලී සො.
සකං ¶ සකං දිට්ඨිපරිබ්බසානාති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා දිට්ඨිගතිකා; තෙ ද්වාසට්ඨියා දිට්ඨිගතානං අඤ්ඤතරඤ්ඤතරං දිට්ඨිගතං ගහෙත්වා උග්ගහෙත්වා ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වා සකාය සකාය දිට්ඨියා වසන්ති සංවසන්ති ආවසන්ති පරිවසන්ති. යථා අගාරිකා ඝරෙසු වසන්ති, සාපත්තිකා වා ආපත්තීසු වසන්ති, සකිලෙසා වා කිලෙසෙසු වසන්ති; එවමෙව සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා දිට්ඨිගතිකා, තෙ ද්වාසට්ඨියා දිට්ඨිගතානං අඤ්ඤතරඤ්ඤතරං දිට්ඨිගතං ගහෙත්වා උග්ගහෙත්වා ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වා සකාය සකාය දිට්ඨියා වසන්ති සංවසන්ති ආවසන්ති පරිවසන්තීති – සකං සකං දිට්ඨිපරිබ්බසානා.
විග්ගය්හ නානා කුසලා වදන්තීති. විග්ගය්හාති ගහෙත්වා උග්ගහෙත්වා ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වා නානා වදන්ති විවිධං වදන්ති අඤ්ඤොඤ්ඤං වදන්ති පුථු [පුථුං (සී.)] වදන්ති, න එකං වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්ති. කුසලාති කුසලවාදා ¶ පණ්ඩිතවාදා ථිරවාදා ඤායවාදා හෙතුවාදා ලක්ඛණවාදා ¶ කාරණවාදා ඨානවාදා සකාය ලද්ධියාති – විග්ගය්හ නානා කුසලා වදන්ති.
යො එවං ජානාති ස වෙදි ධම්මන්ති. යො ඉමං [ඉදං (සී. ක.)] ධම්මං දිට්ඨිං පටිපදං මග්ගං ජානාති සො ධම්මං වෙදි අඤ්ඤාසි අපස්සි පටිවිජ්ඣීති – යො එවං ජානාති ස වෙදි ධම්මං.
ඉදං පටික්කොසමකෙවලී සොති. යො ඉමං ධම්මං දිට්ඨිං පටිපදං මග්ගං පටික්කොසති, අකෙවලී ¶ සො අසමත්තො සො අපරිපුණ්ණො සො හීනො නිහීනො ඔමකො ලාමකො ඡතුක්කො පරිත්තොති – ඉදං පටික්කොසමකෙවලී සො.
තෙනාහ සො නිම්මිතො –
‘‘සකං සකං දිට්ඨිපරිබ්බසානා, විග්ගය්හ නානා කුසලා වදන්ති;
යො එවං ජානාති ස වෙදි ධම්මං, ඉදං පටික්කොසමකෙවලී සො’’ති.
එවම්පි විග්ගය්හ විවාදයන්ති, බාලො පරො අක්කුසලොති චාහු;
සච්චො නු වාදො කතමො ඉමෙසං, සබ්බෙව හීමෙ කුසලාවදානා.
එවම්පි ¶ විග්ගය්හ විවාදයන්තීති. එවං ගහෙත්වා උග්ගහෙත්වා ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වා විවාදයන්ති, කලහං කරොන්ති, භණ්ඩනං ¶ කරොන්ති, විග්ගහං කරොන්ති, විවාදං කරොන්ති, මෙධගං කරොන්ති – ‘‘න ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසි…පෙ… නිබ්බෙඨෙහි වා සචෙ පහොසී’’ති – එවම්පි විග්ගය්හ විවාදයන්ති.
බාලො පරො අක්කුසලොති චාහූති. පරො බාලො හීනො නිහීනො ඔමකො ලාමකො ඡතුක්කො පරිත්තො අකුසලො අවිද්වා අවිජ්ජාගතො අඤ්ඤාණී අවිභාවී දුප්පඤ්ඤොති, එවමාහංසු එවං කථෙන්ති ¶ එවං භණන්ති එවං දීපයන්ති එවං වොහරන්තීති – බාලො පරො අක්කුසලොති චාහු.
සච්චො නු වාදො කතමො ඉමෙසන්ති. ඉමෙසං සමණබ්රාහ්මණානං වාදො කතමො සච්චො තච්ඡො තථො භූතො යාථාවො අවිපරීතොති – සච්චො නු වාදො කතමො ඉමෙසං.
සබ්බෙව හීමෙ කුසලාවදානාති. සබ්බෙවිමෙ සමණබ්රාහ්මණා කුසලවාදා පණ්ඩිතවාදා ථිරවාදා ඤායවාදා හෙතුවාදා ලක්ඛණවාදා කාරණවාදා ඨානවාදා සකාය ලද්ධියාති – සබ්බෙව හීමෙ කුසලාවදානා.
තෙනාහ සො නිම්මිතො –
‘‘එවම්පි විග්ගය්හ විවාදයන්ති, බාලො පරො අක්කුසලොති චාහු;
සච්චො නු වාදො කතමො ඉමෙසං, සබ්බෙව හීමෙ කුසලාවදානා’’ති.
පරස්ස ¶ චෙ ධම්මමනානුජානං, බාලොමකො හොති නිහීනපඤ්ඤො;
සබ්බෙව ¶ බාලා සුනිහීනපඤ්ඤා, සබ්බෙවිමෙ දිට්ඨිපරිබ්බසානා.
පරස්ස චෙ ධම්මමනානුජානන්ති. පරස්ස ධම්මං දිට්ඨිං පටිපදං මග්ගං අනානුජානන්තො අනානුපස්සන්තො අනානුමනන්තො අනානුමඤ්ඤන්තො අනානුමොදන්තොති – පරස්ස චෙ ධම්මමනානුජානං.
බාලොමකො ¶ හොති නිහීනපඤ්ඤොති. පරො බාලො හොති හීනො නිහීනො ඔමකො ලාමකො ඡතුක්කො පරිත්තො, හීනපඤ්ඤො නිහීනපඤ්ඤො ඔමකපඤ්ඤො ලාමකපඤ්ඤො ඡතුක්කපඤ්ඤො පරිත්තපඤ්ඤොති – බාලොමකො හොති නිහීනපඤ්ඤො.
සබ්බෙව බාලා සුනිහීනපඤ්ඤාති. සබ්බෙවිමෙ සමණබ්රාහ්මණා බාලා හීනා නිහීනා ඔමකා ලාමකා ඡතුක්කා පරිත්තා, සබ්බෙව හීනපඤ්ඤා නිහීනපඤ්ඤා ඔමකපඤ්ඤා ¶ ලාමකපඤ්ඤා ඡතුක්කපඤ්ඤා පරිත්තපඤ්ඤාති – සබ්බෙව බාලා සුනිහීනපඤ්ඤා.
සබ්බෙවිමෙ දිට්ඨිපරිබ්බසානාති. සබ්බෙවිමෙ සමණබ්රාහ්මණා දිට්ඨිගතිකා; තෙ ද්වාසට්ඨියා දිට්ඨිගතානං අඤ්ඤතරඤ්ඤතරං දිට්ඨිගතං ගහෙත්වා ¶ උග්ගහෙත්වා ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වා සකාය සකාය දිට්ඨියා වසන්ති සංවසන්ති ආවසන්ති පරිවසන්ති. යථා අගාරිකා වා ඝරෙසු වසන්ති, සාපත්තිකා වා ආපත්තීසු වසන්ති, සකිලෙසා වා කිලෙසෙසු වසන්ති; එවමෙව සබ්බෙවිමෙ සමණබ්රාහ්මණා දිට්ඨිගතිකා…පෙ… පරිවසන්තීති – සබ්බෙවිමෙ දිට්ඨිපරිබ්බසානා.
තෙනාහ භගවා –
‘‘පරස්ස චෙ ධම්මමනානුජානං, බාලොමකො හොති නිහීනපඤ්ඤො;
සබ්බෙව බාලා සුනිහීනපඤ්ඤා, සබ්බෙවිමෙ දිට්ඨිපරිබ්බසානා’’ති.
සන්දිට්ඨියා චෙව නවීවදාතා,[චෙවනවෙවදාතා (සී.), චෙ පන විවදාතා (ස්යා.)]සංසුද්ධපඤ්ඤා කුසලා මුතීමා;
න තෙසං කොචි පරිහීනපඤ්ඤො, දිට්ඨී හි තෙසම්පි තථා සමත්තා.
සන්දිට්ඨියා චෙව නවීවදාතාති. සකාය දිට්ඨියා සකාය ඛන්තියා සකාය රුචියා සකාය ¶ ලද්ධියා අනවීවදාතා අවොදාතා අපරියොදාතා සංකිලිට්ඨා සංකිලෙසිකාති – සන්දිට්ඨියා චෙව නවීවදාතා.
සංසුද්ධපඤ්ඤා ¶ කුසලා මුතීමාති. සුද්ධපඤ්ඤා විසුද්ධපඤ්ඤා පරිසුද්ධපඤ්ඤා වොදාතපඤ්ඤා පරියොදාතපඤ්ඤා. අථ වා සුද්ධදස්සනා විසුද්ධදස්සනා පරිසුද්ධදස්සනා ¶ වොදාතදස්සනා පරියොදාතදස්සනාති – සංසුද්ධපඤ්ඤා. කුසලාති කුසලා පණ්ඩිතා පඤ්ඤවන්තො ඉද්ධිමන්තො ඤාණිනො විභාවිනො මෙධාවිනොති – සංසුද්ධපඤ්ඤා කුසලා. මුතීමාති මුතිමා පණ්ඩිතා පඤ්ඤවන්තො ඉද්ධිමන්තො ඤාණිනො ¶ විභාවිනො මෙධාවිනොති – සංසුද්ධපඤ්ඤා කුසලා මුතීමා.
තෙසං න කොචි පරිහීනපඤ්ඤොති. තෙසං සමණබ්රාහ්මණානං න කොචි හීනපඤ්ඤො නිහීනපඤ්ඤො ඔමකපඤ්ඤො ලාමකපඤ්ඤො ඡතුක්කපඤ්ඤො පරිත්තපඤ්ඤො අත්ථි. සබ්බෙව සෙට්ඨපඤ්ඤා විසිට්ඨපඤ්ඤා පාමොක්ඛපඤ්ඤා උත්තමපඤ්ඤා පවරපඤ්ඤාති – තෙසං න කොචි පරිහීනපඤ්ඤො.
දිට්ඨී හි තෙසම්පි තථා සමත්තාති. තෙසං සමණබ්රාහ්මණානං දිට්ඨි තථා සමත්තා සමාදින්නා ගහිතා පරාමට්ඨා අභිනිවිට්ඨා අජ්ඣොසිතා අධිමුත්තාති – දිට්ඨී හි තෙසම්පි තථා සමත්තා.
තෙනාහ භගවා –
‘‘සන්දිට්ඨියා චෙව නවීවදාතා, සංසුද්ධපඤ්ඤා කුසලා මුතීමා;
තෙසං න කොචි පරිහීනපඤ්ඤො, දිට්ඨී හි තෙසම්පි තථා සමත්තා’’ති.
න වාහමෙතං තථියන්ති[තථිවන්ති (ස්යා.)]බ්රූමි, යමාහු බාලා මිථු අඤ්ඤමඤ්ඤං;
සකං සකං දිට්ඨිමකංසු සච්චං, තස්මා හි බාලොති පරං දහන්ති.
න ¶ වාහමෙතං තථියන්ති බ්රූමීති. නාති පටික්ඛෙපො. එතන්ති ‘‘ද්වාසට්ඨිදිට්ඨිගතානි නාහං එතං තච්ඡං තථං භූතං යාථාවං අවිපරීත’’න්ති ¶ බ්රූමි ආචික්ඛාමි දෙසෙමි පඤ්ඤපෙමි පට්ඨපෙමි විවරාමි විභජාමි උත්තානීකරොමි පකාසෙමීති – න වාහමෙතං තථියන්ති බ්රූමි.
යමාහු බාලා මිථු අඤ්ඤමඤ්ඤන්ති. මිථූති ද්වෙ ජනා, ද්වෙ කලහකාරකා, ද්වෙ භණ්ඩනකාරකා, ද්වෙ භස්සකාරකා, ද්වෙ විවාදකාරකා, ද්වෙ අධිකරණකාරකා, ද්වෙ වාදිනො, ද්වෙ සල්ලපකා; තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤං බාලො [බාලතො (සී. ක.) එවමඤ්ඤෙසු ඡප්පදෙසුපි තොපච්චයන්තවසෙන] හීනො නිහීනො ඔමකො ලාමකො ඡතුක්කො පරිත්තොති, එවමාහංසු ¶ ¶ එවං කථෙන්ති එවං භණන්ති එවං දීපයන්ති එවං වොහරන්තීති – යමාහු බාලා මිථු අඤ්ඤමඤ්ඤං.
සකං සකං දිට්ඨිමකංසු සච්චන්ති. ‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති – සකං සකං දිට්ඨිමකංසු සච්චං. ‘‘අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති…පෙ… ‘‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති – සකං සකං දිට්ඨිමකංසු සච්චං.
තස්මා හි බාලොති පරං දහන්තීති. තස්මාති තස්මා තංකාරණා තංහෙතු තප්පච්චයා තංනිදානා පරං බාලො හීනො නිහීනො ඔමකො ලාමකො ඡතුක්කො පරිත්තොති දහන්ති පස්සන්ති දක්ඛන්ති ඔලොකෙන්ති නිජ්ඣායන්ති උපපරික්ඛන්තීති – තස්මා හි බාලොති පරං දහන්ති.
තෙනාහ භගවා –
‘‘න වාහමෙතං තථියන්ති බ්රූමි, යමාහු බාලා මිථු අඤ්ඤමඤ්ඤං;
සකං ¶ සකං දිට්ඨිමකංසු සච්චං, තස්මා හි බාලොති පරං දහන්තී’’ති.
යමාහු ¶ සච්චං තථියන්ති එකෙ, තමාහු අඤ්ඤෙපි[අඤ්ඤෙ (සී. ක.)]තුච්ඡං මුසාති;
එවම්පි විග්ගය්හ විවාදයන්ති, කස්මා න එකං සමණා වදන්ති.
යමාහු සච්චං තථියන්ති එකෙති. යං ධම්මං දිට්ඨිං පටිපදං මග්ගං එකෙ සමණබ්රාහ්මණා ‘‘ඉදං සච්චං තච්ඡං තථං භූතං යාථාවං අවිපරීත’’න්ති, එවමාහංසු එවං කථෙන්ති එවං භණන්ති එවං දීපයන්ති එවං වොහරන්තීති – යමාහු සච්චං තථියන්ති එකෙ.
තමාහු අඤ්ඤෙපි තුච්ඡං මුසාතීති. තමෙව ධම්මං දිට්ඨිං පටිපදං මග්ගං එකෙ සමණබ්රාහ්මණා ‘‘තුච්ඡං එතං, මුසා එතං, අභූතං එතං, අලිකං එතං, අයාථාවං එත’’න්ති, එවමාහංසු එවං කථෙන්ති එවං භණන්ති එවං දීපයන්ති එවං වොහරන්තීති – තමාහු අඤ්ඤෙපි තුච්ඡං මුසාති.
එවම්පි ¶ විග්ගය්හ විවාදයන්තීති. එවං ගහෙත්වා උග්ගහෙත්වා ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වා විවාදයන්ති, කලහං කරොන්ති, භණ්ඩනං කරොන්ති, විග්ගහං කරොන්ති, විවාදං කරොන්ති ¶ , මෙධගං කරොන්ති – ‘‘න ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසි…පෙ… නිබ්බෙඨෙහි වා සචෙ පහොසී’’ති – එවම්පි විග්ගය්හ විවාදයන්ති.
කස්මා ¶ න එකං සමණා වදන්තීති. කස්මාති කස්මා කිංකාරණා කිංහෙතු කිංපච්චයා කිංනිදානා කිංසමුදයා කිංජාතිකා කිංපභවා න එකං වදන්ති නානා වදන්ති විවිධං වදන්ති අඤ්ඤොඤ්ඤං [අඤ්ඤොඤ්ඤෙ (ක.)] වදන්ති පුථු වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්තීති – කස්මා න එකං සමණා වදන්ති.
තෙනාහ සො නිම්මිතො –
‘‘යමාහු ¶ සච්චං තථියන්ති එකෙ, තමාහු අඤ්ඤෙපි තුච්ඡං මුසාති;
එවම්පි විග්ගය්හ විවාදයන්ති, කස්මා න එකං සමණා වදන්තී’’ති.
එකඤ්හි සච්චං න දුතීයමත්ථි, යස්මිං පජා නො විවදෙ පජානං;
නානා තෙ සච්චානි සයං ථුනන්ති, තස්මා න එකං සමණා වදන්ති.
එකඤ්හි සච්චං න දුතීයමත්ථීති. එකං සච්චං වුච්චති දුක්ඛනිරොධො නිබ්බානං. යො සො සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං. අථ වා එකං සච්චං වුච්චති – මග්ගසච්චං, නිය්යානසච්චං, දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි, සම්මාසඞ්කප්පො, සම්මාවාචා, සම්මාකම්මන්තො, සම්මාආජීවො, සම්මාවායාමො, සම්මාසති, සම්මාසමාධීති – එකඤ්හි සච්චං න දුතීයමත්ථි.
යස්මිං ¶ පජා නො විවදෙ පජානන්ති. යස්මින්ති යස්මිං සච්චෙ. පජාති සත්තාධිවචනං. පජානන්ති [පජානං (සී. ක.), පජා (ස්යා.)] යං සච්චං පජානන්තා ආජානන්තා විජානන්තා පටිවිජානන්තා පටිවිජ්ඣන්තා න කලහං කරෙය්යුං, න භණ්ඩනං කරෙය්යුං, න විග්ගහං කරෙය්යුං, න විවාදං කරෙය්යුං, න මෙධගං කරෙය්යුං, කලහං භණ්ඩනං විග්ගහං විවාදං මෙධගං පජහෙය්යුං, විනොදෙය්යුං, බ්යන්තිං කරෙය්යුං [බ්යන්තීකරෙය්යුං (සී. ස්යා.)], අනභාවං ගමෙය්යුන්ති – යස්මිං පජා නො විවදෙ පජානං.
නානා ¶ තෙ සච්චානි සයං ථුනන්තීති. නානා තෙ සච්චානි සයං ථුනන්ති වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්ති. ‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති ¶ සයං ථුනන්ති වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්ති. ‘‘අසස්සතො ලොකො…පෙ… නෙව හොති න න හොති ¶ තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති සයං ථුනන්ති වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්තීති – නානා තෙ සච්චානි සයං ථුනන්ති.
තස්මා න එකං සමණා වදන්තීති. තස්මාති තස්මා තංකාරණා තංහෙතු තප්පච්චයා තංනිදානා න එකං වදන්ති නානා වදන්ති විවිධං වදන්ති අඤ්ඤොඤ්ඤං වදන්ති පුථු වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්තීති – තස්මා න එකං සමණා වදන්ති.
තෙනාහ භගවා –
‘‘එකඤ්හි සච්චං න දුතීයමත්ථි, යස්මිං පජා නො විවදෙ පජානං;
නානා ¶ තෙ සච්චානි සයං ථුනන්ති, තස්මා න එකං සමණා වදන්තී’’ති.
කස්මා නු සච්චානි වදන්ති නානා, පවාදියාසෙ කුසලාවදානා;
සච්චානි සුතානි බහූනි නානා, උදාහු තෙ තක්කමනුස්සරන්ති.
කස්මා නු සච්චානි වදන්ති නානාති. කස්මාති කස්මා කිංකාරණා කිංහෙතු කිංපච්චයා කිංනිදානා සච්චානි නානා [නානානි (ක.)] වදන්ති, විවිධානි වදන්ති, අඤ්ඤොඤ්ඤානි වදන්ති, පුථූනි වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්තීති – කස්මා නු සච්චානි වදන්ති නානා.
පවාදියාසෙ කුසලාවදානාති. පවාදියාසෙති විප්පවදන්තීතිපි පවාදියාසෙ. අථ වා සකං සකං දිට්ඨිගතං පවදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්ති. ‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති පවදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්ති. ‘‘අසස්සතො ලොකො…පෙ… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති පවදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්ති. කුසලාවදානාති ¶ ¶ කුසලවාදා පණ්ඩිතවාදා ථිරවාදා ඤායවාදා හෙතුවාදා ලක්ඛණවාදා කාරණවාදා ඨානවාදා සකාය ලද්ධියාති – පවාදියාසෙ කුසලාවදානා.
සච්චානි සුතානි බහූනි නානාති සච්චානි සුතානි බහුකානි නානානි ¶ විවිධානි අඤ්ඤොඤ්ඤානි පුථූනීති – සච්චානි සුතානි බහූනි නානා.
උදාහු තෙ තක්කමනුස්සරන්තීති උදාහු තක්කෙන සඞ්කප්පෙන යායන්ති නීයන්ති වුය්හන්ති සංහරීයන්තීති ¶ . එවම්පි උදාහු තෙ තක්කමනුස්සරන්ති. අථ වා තක්කපරියාහතං වීමංසානුචරිතං සයං පටිභානං වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්තීති. එවම්පි උදාහු තෙ තක්කමනුස්සරන්ති.
තෙනාහ සො නිම්මිතො –
‘‘කස්මා නු සච්චානි වදන්ති නානා, පවාදියාසෙ කුසලාවදානා;
සච්චානි සුතානි බහූනි නානා, උදාහු තෙ තක්කමනුස්සරන්තී’’ති.
න හෙව සච්චානි බහූනි නානා, අඤ්ඤත්ර සඤ්ඤාය නිච්චානි ලොකෙ;
තක්කඤ්ච දිට්ඨීසු පකප්පයිත්වා, සච්චං මුසාති ද්වයධම්මමාහු.
න හෙව සච්චානි බහූනි නානාති න හෙව සච්චානි බහුකානි නානානි විවිධානි අඤ්ඤොඤ්ඤානි පුථූනීති – න හෙව සච්චානි බහූනි නානා.
අඤ්ඤත්ර සඤ්ඤාය නිච්චානි ලොකෙති අඤ්ඤත්ර සඤ්ඤාය නිච්චග්ගාහා එකඤ්ඤෙව සච්චං ලොකෙ කථීයති භණීයති දීපීයති වොහරීයති – දුක්ඛනිරොධො නිබ්බානං. යො සො සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො ¶ තණ්හක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං. අථ වා එකං සච්චං වුච්චති මග්ගසච්චං, නිය්යානසච්චං, දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි ¶ …පෙ… සම්මාසමාධීති – අඤ්ඤත්ර සඤ්ඤාය නිච්චානි ලොකෙ.
තක්කඤ්ච දිට්ඨීසු පකප්පයිත්වා, සච්චං මුසාති ද්වයධම්මමාහූති. තක්කං විතක්කං සඞ්කප්පං තක්කයිත්වා විතක්කයිත්වා සඞ්කප්පයිත්වා දිට්ඨිගතානි ජනෙන්ති සඤ්ජනෙන්ති ¶ නිබ්බත්තෙන්ති අභිනිබ්බත්තෙන්ති. දිට්ඨිගතානි ජනෙත්වා සඤ්ජනෙත්වා නිබ්බත්තෙත්වා අභිනිබ්බත්තෙත්වා ‘‘මය්හං සච්චං තුය්හං මුසා’’ති, එවමාහංසු එවං කථෙන්ති එවං භණන්ති එවං දීපයන්ති එවං වොහරන්තීති – තක්කඤ්ච දිට්ඨීසු පකප්පයිත්වා සච්චං මුසාති ද්වයධම්මමාහු.
තෙනාහ භගවා –
‘‘න හෙව සච්චානි බහූනි නානා, අඤ්ඤත්ර සඤ්ඤාය නිච්චානි ලොකෙ;
තක්කඤ්ච දිට්ඨීසු පකප්පයිත්වා, සච්චං මුසාති ද්වයධම්මමාහූ’’ති.
දිට්ඨෙ ¶ සුතෙ සීලවතෙ මුතෙ වා, එතෙ ච[එතෙසු (සී.)]නිස්සාය විමානදස්සී;
විනිච්ඡයෙ ඨත්වා පහස්සමානො, බාලො පරො අක්කුසලොති චාහ.
දිට්ඨෙ ¶ සුතෙ සීලවතෙ මුතෙ වා, එතෙ ච නිස්සාය විමානදස්සීති. දිට්ඨං වා දිට්ඨසුද්ධිං වා, සුතං වා සුතසුද්ධිං වා, සීලං වා සීලසුද්ධිං වා, වතං වා වතසුද්ධිං වා, මුතං වා මුතසුද්ධිං වා නිස්සාය උපනිස්සාය ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වාති – දිට්ඨෙ සුතෙ සීලවතෙ මුතෙ වා. එතෙ ච නිස්සාය විමානදස්සීති. න සම්මානෙතීතිපි විමානදස්සී. අථ වා දොමනස්සං ජනෙතීතිපි විමානදස්සීති – දිට්ඨෙ සුතෙ සීලවතෙ මුතෙ වා එතෙ ච නිස්සාය විමානදස්සී.
විනිච්ඡයෙ ඨත්වා පහස්සමානොති. විනිච්ඡයා වුච්චන්ති ¶ ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි. දිට්ඨිවිනිච්ඡයෙ විනිච්ඡයදිට්ඨියා ඨත්වා පතිට්ඨහිත්වා ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වාති – විනිච්ඡයෙ ඨත්වා. පහස්සමානොති තුට්ඨො හොති හට්ඨො පහට්ඨො අත්තමනො පරිපුණ්ණසඞ්කප්පො. අථ වා දන්තවිදංසකං පහස්සමානොති – විනිච්ඡයෙ ඨත්වා පහස්සමානො.
බාලො පරො අක්කුසලොති චාහාති. පරො බාලො හීනො නිහීනො ඔමකො ලාමකො ඡතුක්කො පරිත්තො අකුසලො අවිද්වා අවිජ්ජාගතො අඤ්ඤාණී අවිභාවී අමෙධාවී දුප්පඤ්ඤොති, එවමාහ එවං කථෙති එවං භණති එවං දීපයති එවං වොහරතීති – බාලො පරො අක්කුසලොති චාහ.
තෙනාහ භගවා –
‘‘දිට්ඨෙ ¶ ¶ සුතෙ සීලවතෙ මුතෙ වා, එතෙ ච නිස්සාය විමානදස්සී;
විනිච්ඡයෙ ඨත්වා පහස්සමානො, බාලො පරො අක්කුසලොති චාහා’’ති.
යෙනෙව බාලොති පරං දහාති, තෙනාතුමානං කුසලොති චාහ;
සයමත්තනා සො කුසලාවදානො, අඤ්ඤං විමානෙති තදෙව පාව.
යෙනෙව බාලොති පරං දහාතීති. යෙනෙව හෙතුනා යෙන පච්චයෙන යෙන කාරණෙන යෙන පභවෙන පරං බාලතො හීනතො නිහීනතො ඔමකතො ලාමකතො ඡතුක්කතො පරිත්තතො දහති පස්සති දක්ඛති ඔලොකෙති නිජ්ඣායති උපපරික්ඛතීති – යෙනෙව බාලොති පරං දහාති.
තෙනාතුමානං ¶ කුසලොති චාහාති. ආතුමානො වුච්චති අත්තා. සොපි තෙනෙව හෙතුනා තෙන පච්චයෙන තෙන කාරණෙන තෙන පභවෙන අත්තානං අහමස්මි කුසලො පණ්ඩිතො ¶ පඤ්ඤවා බුද්ධිමා ඤාණී විභාවී මෙධාවීති – තෙනාතුමානං කුසලොති චාහ.
සයමත්තනා සො කුසලාවදානොති. සයමෙව අත්තානං කුසලවාදො පණ්ඩිතවාදො ථිරවාදො ඤායවාදො හෙතුවාදො ලක්ඛණවාදො කාරණවාදො ඨානවාදො සකාය ලද්ධියාති – සයමත්තනා සො කුසලාවදානො.
අඤ්ඤං ¶ විමානෙති තදෙව පාවාති. න සම්මානෙතීතිපි අඤ්ඤං විමානෙති. අථ වා දොමනස්සං ජනෙතීතිපි අඤ්ඤං විමානෙති. තදෙව පාවාති තදෙව තං දිට්ඨිගතං පාවදති ‘‘ඉතිපායං පුග්ගලො මිච්ඡාදිට්ඨිකො විපරීතදස්සනො’’ති – අඤ්ඤං විමානෙති තදෙව පාවද.
තෙනාහ භගවා –
‘‘යෙනෙව බාලොති පරං දහාති, තෙනාතුමානං කුසලොති චාහ;
සයමත්තනා සො කුසලාවදානො, අඤ්ඤං විමානෙති තදෙව පාවා’’ති.
අතිසාරදිට්ඨියා ¶ සො සමත්තො, මානෙන මත්තො පරිපුණ්ණමානී;
සයමෙව සාමං මනසාභිසිත්තො, දිට්ඨී හි සා තස්ස තථා සමත්තා.
අතිසාරදිට්ඨියා සො සමත්තොති. අතිසාරදිට්ඨියො වුච්චන්ති ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි. කිංකාරණා අතිසාරදිට්ඨියො වුච්චන්ති ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි? සබ්බා තා දිට්ඨියො කාරණාතික්කන්තා ලක්ඛණාතික්කන්තා ඨානාතික්කන්තා, තංකාරණා අතිසාරදිට්ඨියො වුච්චන්ති ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි. සබ්බාපි ¶ දිට්ඨියො අතිසාරදිට්ඨියො [සබ්බෙපි තිත්ථියා අතිසාරදිට්ඨියා (ස්යා.)]. කිංකාරණා සබ්බාපි දිට්ඨියො වුච්චන්ති අතිසාරදිට්ඨියො? තෙ [තා (ක.)] අඤ්ඤමඤ්ඤං අතික්කමිත්වා සමතික්කමිත්වා වීතිවත්තිත්වා දිට්ඨිගතානි ජනෙන්ති සඤ්ජනෙන්ති ¶ නිබ්බත්තෙන්ති අභිනිබ්බත්තෙන්ති, තංකාරණා සබ්බාපි දිට්ඨියො වුච්චන්ති අතිසාරදිට්ඨියො. අතිසාරදිට්ඨියා සො සමත්තොති. අතිසාරදිට්ඨියා සමත්තො පරිපුණ්ණො අනොමොති – අතිසාරදිට්ඨියා සො සමත්තො.
මානෙන මත්තො පරිපුණ්ණමානීති. සකාය දිට්ඨියා දිට්ඨිමානෙන මත්තො පමත්තො උම්මත්තො අතිමත්තොති ¶ – මානෙන මත්තො. පරිපුණ්ණමානීති පරිපුණ්ණමානී සමත්තමානී අනොමමානීති – මානෙන මත්තො පරිපුණ්ණමානී.
සයමෙව සාමං මනසාභිසිත්තොති. සයමෙව අත්තානං චිත්තෙන අභිසිඤ්චති ‘‘අහමස්මි කුසලො පණ්ඩිතො පඤ්ඤවා බුද්ධිමා ඤාණී විභාවී මෙධාවී’’ති – සයමෙව සාමං මනසාභිසිත්තො.
දිට්ඨී හි සා තස්ස තථා සමත්තාති. තස්ස සා දිට්ඨි තථා සමත්තා සමාදින්නා ගහිතා පරාමට්ඨා අභිනිවිට්ඨා අජ්ඣොසිතා අධිමුත්තාති – දිට්ඨී හි සා තස්ස තථා සමත්තා.
තෙනාහ භගවා –
‘‘අතිසාරදිට්ඨියා සො සමත්තො, මානෙන මත්තො පරිපුණ්ණමානී;
සයමෙව සාමං මනසාභිසිත්තො, දිට්ඨී හි සා තස්ස තථා සමත්තා’’ති.
පරස්ස ¶ චෙ හි වචසා නිහීනො, තුමො සහා හොති නිහීනපඤ්ඤො;
අථ ¶ චෙ සයං වෙදගූ හොති ධීරො, න කොචි බාලො සමණෙසු අත්ථි.
පරස්ස ¶ චෙ හි වචසා නිහීනොති පරස්ස චෙ වාචාය වචනෙන නින්දිතකාරණා ගරහිතකාරණා උපවදිතකාරණා පරො බාලො හොති හීනො නිහීනො ඔමකො ලාමකො ඡතුක්කො පරිත්තොති – පරස්ස චෙ හි වචසා නිහීනො. තුමො සහා හොති නිහීනපඤ්ඤොති. සොපි තෙනෙව සහා හොති හීනපඤ්ඤො නිහීනපඤ්ඤො ඔමකපඤ්ඤො ලාමකපඤ්ඤො ඡතුක්කපඤ්ඤො පරිත්තපඤ්ඤොති – තුමො සහා හොති නිහීනපඤ්ඤො.
අථ චෙ සයං වෙදගූ හොති ධීරොති අථ චෙ සයං වෙදගූ හොති ධීරො පණ්ඩිතො පඤ්ඤවා බුද්ධිමා ඤාණී විභාවී මෙධාවීති – අථ චෙ සයං වෙදගූ හොති ධීරො.
න කොචි බාලො සමණෙසු අත්ථීති. සමණෙසු න කොචි බාලො හීනො නිහීනො ඔමකො ලාමකො ඡතුක්කො පරිත්තො අත්ථි, සබ්බෙව සෙට්ඨපඤ්ඤා [අග්ගපඤ්ඤා සෙට්ඨපඤ්ඤා (ස්යා.)] විසිට්ඨපඤ්ඤා පාමොක්ඛපඤ්ඤා උත්තමපඤ්ඤා පවරපඤ්ඤාති – න කොචි බාලො සමණෙසු අත්ථි.
තෙනාහ ¶ භගවා –
‘‘පරස්ස චෙ හි වචසා නිහීනො, තුමො සහා හොති නිහීනපඤ්ඤො;
අථ චෙ සයං වෙදගූ හොති ධීරො, න කොචි බාලො සමණෙසු අත්ථී’’ති.
අඤ්ඤං ¶ ඉතො යාභිවදන්ති ධම්මං, අපරද්ධා සුද්ධිමකෙවලී තෙ;
එවම්පි තිත්ථ්යා පුථුසො වදන්ති, සන්දිට්ඨිරාගෙන හි තෙභිරත්තා.
අඤ්ඤං ඉතො යාභිවදන්ති ධම්මං, අපරද්ධා සුද්ධිමකෙවලී තෙති. ඉතො අඤ්ඤං ධම්මං දිට්ඨිං පටිපදං මග්ගං ¶ යෙ අභිවදන්ති, තෙ සුද්ධිමග්ගං විසුද්ධිමග්ගං පරිසුද්ධිමග්ගං වොදාතමග්ගං පරියොදාතමග්ගං විරද්ධා අපරද්ධා ඛලිතා ගලිතා අඤ්ඤාය අපරද්ධා ¶ අකෙවලී තෙ, අසමත්තා තෙ, අපරිපුණ්ණා තෙ, හීනා නිහීනා ඔමකා ලාමකා ඡතුක්කා පරිත්තාති – අඤ්ඤං ඉතො යාභිවදන්ති ධම්මං, අපරද්ධා සුද්ධිමකෙවලී තෙ.
එවම්පි තිත්ථ්යා පුථුසො වදන්තීති. තිත්ථං වුච්චති දිට්ඨිගතං. තිත්ථියා වුච්චන්ති දිට්ඨිගතිකා. පුථුදිට්ඨියා පුථුදිට්ඨිගතානි වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්තීති – එවම්පි තිත්ථ්යා පුථුසො වදන්ති.
සන්දිට්ඨිරාගෙන හි තෙභිරත්තාති. සකාය දිට්ඨියා දිට්ඨිරාගෙන රත්තා අභිරත්තාති – සන්දිට්ඨිරාගෙන හි තෙභිරත්තා.
තෙනාහ භගවා –
‘‘අඤ්ඤං ඉතො යාභිවදන්ති ධම්මං, අපරද්ධා සුද්ධිමකෙවලී තෙ;
එවම්පි ¶ තිත්ථ්යා පුථුසො වදන්ති, සන්දිට්ඨිරාගෙන හි තෙභිරත්තා’’ති.
ඉධෙව සුද්ධිං ඉති වාදයන්ති, නාඤ්ඤෙසු ධම්මෙසු විසුද්ධිමාහු;
එවම්පි තිත්ථ්යා පුථුසො නිවිට්ඨා, සකායනෙ තත්ථ දළ්හං වදානා.
ඉධෙව සුද්ධිං ඉති වාදයන්තීති. ඉධ සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති දීපයන්ති වොහරන්ති. ‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති ඉධ සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති ¶ දීපයන්ති වොහරන්ති. ‘‘අසස්සතො ලොකො…පෙ… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති ඉධ සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං වදන්ති කථෙන්ති භණන්ති ¶ දීපයන්ති වොහරන්තීති – ඉධෙව සුද්ධිං ඉති වාදයන්ති.
නාඤ්ඤෙසු ධම්මෙසු විසුද්ධිමාහූති. අත්තනො සත්ථාරං ධම්මක්ඛානං ගණං දිට්ඨිං පටිපදං මග්ගං ඨපෙත්වා සබ්බෙ පරවාදෙ ඛිපන්ති උක්ඛිපන්ති පරික්ඛිපන්ති. ‘‘සො සත්ථා න සබ්බඤ්ඤූ, ධම්මො න ස්වාක්ඛාතො, ගණො න සුප්පටිපන්නො, දිට්ඨි න භද්දිකා, පටිපදා න සුපඤ්ඤත්තා, මග්ගො න නිය්යානිකො, නත්ථෙත්ථ සුද්ධි වා විසුද්ධි වා පරිසුද්ධි වා, මුත්ති වා විමුත්ති වා පරිමුත්ති වා, නත්ථෙත්ථ ¶ සුජ්ඣන්ති වා විසුජ්ඣන්ති වා පරිසුජ්ඣන්ති වා, මුච්චන්ති වා විමුච්චන්ති වා පරිමුච්චන්ති වා හීනා ¶ නිහීනා ඔමකා ලාමකා ඡතුක්කා පරිත්තා’’ති, එවමාහංසු එවං කථෙන්ති එවං භණන්ති එවං දීපයන්ති එවං වොහරන්තීති – නාඤ්ඤෙසු ධම්මෙසු විසුද්ධිමාහු.
එවම්පි තිත්ථ්යා පුථුසො නිවිට්ඨාති. තිත්ථං වුච්චති දිට්ඨිගතං. තිත්ථියා වුච්චන්ති දිට්ඨිගතිකා. පුථුදිට්ඨියා [පුථුතිත්ථියා (සී. ක.) පුරිමගාථාය පාඨභෙදො නත්ථි] පුථුදිට්ඨිගතෙසු නිවිට්ඨා පතිට්ඨිතා අල්ලීනා උපගතා අජ්ඣොසිතා අධිමුත්තාති – එවම්පි තිත්ථ්යා පුථුසො නිවිට්ඨා.
සකායනෙ තත්ථ දළ්හං වදානාති. ධම්මො සකායනං, දිට්ඨි සකායනං, පටිපදා සකායනං, මග්ගො සකායනං, සකායනෙ දළ්හවාදා ථිරවාදා බලිකවාදා අවට්ඨිතවාදාති – සකායනෙ තත්ථ දළ්හං වදානා.
තෙනාහ භගවා –
‘‘ඉධෙව සුද්ධිං ඉති වාදයන්ති, නාඤ්ඤෙසු ධම්මෙසු විසුද්ධිමාහු;
එවම්පි තිත්ථ්යා පුථුසො නිවිට්ඨා, සකායනෙ තත්ථ දළ්හං වදානා’’ති.
සකායනෙ වාපි දළ්හං වදානො, කමෙත්ථ[කං තත්ථ (සී. ක.)]බාලොති පරං දහෙය්ය;
සයංව[සයමෙව (ස්යා.)]සො මෙධගමාවහෙය්ය, පරං වදං බාලමසුද්ධිධම්මං.
සකායනෙ ¶ ¶ වාපි දළ්හං වදානොති. ධම්මො සකායනං, දිට්ඨි සකායනං, පටිපදා සකායනං, මග්ගො සකායනං, සකායනෙ දළ්හවාදො ථිරවාදො බලිකවාදො අවට්ඨිතවාදොති – සකායනෙ වාපි දළ්හං වදානො.
කමෙත්ථ ¶ බාලොති පරං දහෙය්යාති. එත්ථාති සකාය දිට්ඨියා සකාය ඛන්තියා සකාය රුචියා සකාය ලද්ධියා පරං බාලතො හීනතො නිහීනතො ඔමකතො ලාමකතො ඡතුක්කතො පරිත්තතො කං දහෙය්ය කං පස්සෙය්ය කං දක්ඛෙය්ය කං ඔලොකෙය්ය කං නිජ්ඣායෙය්ය කං උපපරික්ඛෙය්යාති – කමෙත්ථ බාලොති පරං දහෙය්ය.
සයංව ¶ සො මෙධගමාවහෙය්ය, පරං වදං බාලමසුද්ධිධම්මන්ති. පරො බාලො හීනො නිහීනො ඔමකො ලාමකො ඡතුක්කො පරිත්තො අසුද්ධිධම්මො අවිසුද්ධිධම්මො අපරිසුද්ධිධම්මො අවොදාතධම්මොති – එවං වදන්තො එවං කථෙන්තො එවං භණන්තො එවං දීපයන්තො එවං වොහරන්තො සයමෙව කලහං භණ්ඩනං විග්ගහං විවාදං මෙධගං ආවහෙය්ය සමාවහෙය්ය ආහරෙය්ය සමාහරෙය්ය ආකඩ්ඪෙය්ය සමාකඩ්ඪෙය්ය ගණ්හෙය්ය පරාමසෙය්ය අභිනිවිසෙය්යාති – සයංව සො මෙධගමාවහෙය්ය පරං වදං බාලමසුද්ධිධම්මං.
තෙනාහ භගවා –
‘‘සකායනෙ වාපි දළ්හං වදානො, කමෙත්ථ බාලොති පරං දහෙය්ය;
සයංව ¶ සො මෙධගමාවහෙය්ය, පරං වදං බාලමසුද්ධිධම්ම’’න්ති.
විනිච්ඡයෙ ඨත්වා සයං පමාය, උද්ධංස[උද්ධං සො (ස්යා.)]ලොකස්මිං විවාදමෙති;
හිත්වාන සබ්බානි විනිච්ඡයානි, න මෙධගං කුබ්බති ජන්තු ලොකෙ.
විනිච්ඡයෙ ¶ ඨත්වා සයං පමායාති. විනිච්ඡයා වුච්චන්ති ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි. විනිච්ඡයදිට්ඨියා ඨත්වා පතිට්ඨහිත්වා ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වා විනිච්ඡයෙ ඨත්වා. සයං පමායාති සයං පමාය පමිනිත්වා. ‘‘අයං සත්ථා සබ්බඤ්ඤූ’’ති සයං පමාය පමිනිත්වා, ‘‘අයං ධම්මො ස්වාක්ඛාතො… අයං ගණො සුප්පටිපන්නො… අයං දිට්ඨි භද්දිකා… අයං පටිපදා සුපඤ්ඤත්තා… අයං මග්ගො නිය්යානිකො’’ති සයං පමාය පමිනිත්වාති – විනිච්ඡයෙ ඨත්වා සයං පමාය.
උද්ධංස ලොකස්මිං විවාදමෙතීති. උද්ධංසො වුච්චති අනාගතං. අත්තනො වාදං උද්ධං ඨපෙත්වා සයමෙව කලහං භණ්ඩනං විග්ගහං විවාදං මෙධගං එති උපෙති උපගච්ඡති ගණ්හාති පරාමසති අභිනිවිසතීති. එවම්පි උද්ධංස ලොකස්මිං විවාදමෙති. අථ වා අඤ්ඤෙන උද්ධං වාදෙන සද්ධිං කලහං කරොති භණ්ඩනං කරොති විග්ගහං කරොති විවාදං කරොති මෙධගං කරොති – ‘‘න ත්වං ¶ ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසි…පෙ… නිබ්බෙඨෙහි වා සචෙ පහොසී’’ති. එවම්පි උද්ධංස ලොකස්මිං විවාදමෙති.
හිත්වාන ¶ ¶ සබ්බානි විනිච්ඡයානීති. විනිච්ඡයා වුච්චන්ති ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි. දිට්ඨිවිනිච්ඡයා සබ්බෙ විනිච්ඡයෙ [සබ්බා විනිච්ඡිතදිට්ඨියො (ස්යා.), සබ්බා විනිච්ඡයදිට්ඨියො (ක.)] හිත්වා චජිත්වා පරිච්චජිත්වා ජහිත්වා පජහිත්වා විනොදෙත්වා බ්යන්තිං කරිත්වා අනභාවං ගමෙත්වාති – හිත්වාන සබ්බානි විනිච්ඡයානි.
න මෙධගං කුබ්බති ජන්තු ලොකෙති. න කලහං කරොති, න භණ්ඩනං කරොති, න විග්ගහං කරොති, න විවාදං කරොති, න මෙධගං කරොති. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා – ‘‘එවං විමුත්තචිත්තො ඛො, අග්ගිවෙස්සන, භික්ඛු න කෙනචි සංවදති, න කෙනචි විවදති, යඤ්ච ලොකෙ වුත්තං තෙන ච වොහරති අපරාමස’’න්ති. ජන්තූති සත්තො නරො මානවො පොසො ¶ පුග්ගලො ජීවො ජාගු ජන්තු ඉන්දගු මනුජො. ලොකෙති අපායලොකෙ…පෙ… ආයතනලොකෙති – න මෙධගං කුබ්බති ජන්තු ලොකෙති.
තෙනාහ භගවා –
‘‘විනිච්ඡයෙ ඨත්වා සයං පමාය, උද්ධංස ලොකස්මිං විවාදමෙති;
හිත්වාන සබ්බානි විනිච්ඡයානි, න මෙධගං කුබ්බති ජන්තු ලොකෙ’’ති.
චූළවියූහසුත්තනිද්දෙසො ද්වාදසමො.