📜

7. තිස්සමෙත්තෙය්යසුත්තනිද්දෙසො

අථ තිස්සමෙත්තෙය්යසුත්තනිද්දෙසං වක්ඛති –

49.

මෙථුනමනුයුත්තස්ස, [ඉච්චායස්මා තිස්සො මෙත්තෙය්යො]

විඝාතං බ්රූහි මාරිස;

සුත්වාන තව සාසනං, විවෙකෙ සික්ඛිස්සාමසෙ.

මෙථුනමනුයුත්තස්සාති. මෙථුනධම්මො නාම යො සො අසද්ධම්මො ගාමධම්මො වසලධම්මො දුට්ඨුල්ලො ඔදකන්තිකො රහස්සො ද්වයංද්වයසමාපත්ති. කිංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො? උභින්නං රත්තානං සාරත්තානං අවස්සුතානං පරියුට්ඨිතානං පරියාදින්නචිත්තානං උභින්නං සදිසානං ධම්මොති – තංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො. යථා උභො කලහකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො භණ්ඩනකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො භස්සකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො විවාදකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො අධිකරණකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො වාදිනො මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො සල්ලාපකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති; එවමෙවං උභින්නං රත්තානං සාරත්තානං අවස්සුතානං පරියුට්ඨිතානං පරියාදින්නචිත්තානං උභින්නං සදිසානං ධම්මොති – තංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො.

මෙථුනමනුයුත්තස්සාති. මෙථුනධම්මෙ යුත්තස්ස පයුත්තස්ස ආයුත්තස්ස සමායුත්තස්ස තච්චරිතස්ස තබ්බහුලස්ස තග්ගරුකස්ස තන්නින්නස්ස තප්පොණස්ස තප්පබ්භාරස්ස තදධිමුත්තස්ස තදධිපතෙය්යස්සාති – මෙථුනමනුයුත්තස්ස.

ඉච්චායස්මා තිස්සො මෙත්තෙය්යොති. ඉච්චාති පදසන්ධි පදසංසග්ගො පදපාරිපූරී අක්ඛරසමවායො බ්යඤ්ජනසිලිට්ඨතා පදානුපුබ්බතාපෙතං – ඉච්චාති. ආයස්මාති පියවචනං ගරුවචනං සගාරවවචනං සප්පතිස්සවචනමෙතං – ආයස්මාති. තිස්සොති තස්ස ථෙරස්ස නාමං සඞ්ඛා සමඤ්ඤා පඤ්ඤත්ති වොහාරො නාමං නාමකම්මං නාමධෙය්යං නිරුත්ති බ්යඤ්ජනං අභිලාපො. මෙත්තෙය්යොති තස්ස ථෙරස්ස ගොත්තං සඞ්ඛා සමඤ්ඤා පඤ්ඤත්ති වොහාරොති – ඉච්චායස්මා තිස්සො මෙත්තෙය්යො.

විඝාතං බ්රූහි මාරිසාති. විඝාතන්ති විඝාතං උපඝාතං පීළනං ඝට්ටනං උපද්දවං උපසග්ගං බ්රූහි ආචික්ඛ දෙසෙහි පඤ්ඤපෙහි පට්ඨපෙහි විවර විභජ උත්තානීකරොහි [උත්තානිං කරොහි (ක.)] පකාසෙහි. මාරිසාති පියවචනං ගරුවචනං සගාරවවචනං සප්පතිස්සවචනමෙතං මාරිසාති – විඝාතං බ්රූහි මාරිස.

සුත්වාන තව සාසනන්ති. තුය්හං වචනං බ්යප්පථං දෙසනං අනුසාසනං අනුසිට්ඨිං සුත්වා සුණිත්වා උග්ගහෙත්වා උපධාරයිත්වා උපලක්ඛයිත්වාති – සුත්වාන තව සාසනං.

විවෙකෙ සික්ඛිස්සාමසෙති. විවෙකොති තයො විවෙකා – කායවිවෙකො, චිත්තවිවෙකො, උපධිවිවෙකො. කතමො කායවිවෙකො? ඉධ භික්ඛු විවිත්තං සෙනාසනං භජති අරඤ්ඤං රුක්ඛමූලං පබ්බතං කන්දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්ථං අබ්භොකාසං පලාසපුඤ්ජං , කායෙන විවිත්තො විහරති. සො එකො ගච්ඡති, එකො තිට්ඨති, එකො නිසීදති, එකො සෙය්යං කප්පෙති, එකො ගාමං පිණ්ඩාය පවිසති, එකො පටික්කමති, එකො රහො නිසීදති , එකො චඞ්කමං අධිට්ඨාති, එකො චරති, එකො විහරති ඉරියති වත්තති පාලෙති යපෙති යාපෙති – අයං කායවිවෙකො.

කතමො චිත්තවිවෙකො? පඨමං ඣානං සමාපන්නස්ස නීවරණෙහි චිත්තං විවිත්තං හොති, දුතියං ඣානං සමාපන්නස්ස විතක්කවිචාරෙහි චිත්තං විවිත්තං හොති, තතියං ඣානං සමාපන්නස්ස පීතියා චිත්තං විවිත්තං හොති, චතුත්ථං ඣානං සමාපන්නස්ස සුඛදුක්ඛෙහි චිත්තං විවිත්තං හොති, ආකාසානඤ්චායතනං සමාපන්නස්ස රූපසඤ්ඤාය පටිඝසඤ්ඤාය නානත්තසඤ්ඤාය චිත්තං විවිත්තං හොති, විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමාපන්නස්ස ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤාය චිත්තං විවිත්තං හොති, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමාපන්නස්ස විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤාය චිත්තං විවිත්තං හොති, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමාපන්නස්ස ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤාය චිත්තං විවිත්තං හොති, සොතාපන්නස්ස සක්කායදිට්ඨියා විචිකිච්ඡාය සීලබ්බතපරාමාසා දිට්ඨානුසයා විචිකිච්ඡානුසයා තදෙකට්ඨෙහි ච කිලෙසෙහි චිත්තං විවිත්තං හොති, සකදාගාමිස්ස ඔළාරිකා කාමරාගසඤ්ඤොජනා පටිඝසඤ්ඤොජනා ඔළාරිකා කාමරාගානුසයා පටිඝානුසයා තදෙකට්ඨෙහි ච කිලෙසෙහි චිත්තං විවිත්තං හොති, අනාගාමිස්ස අනුසහගතා කාමරාගසඤ්ඤොජනා පටිඝසඤ්ඤොජනා අනුසහගතා කාමරාගානුසයා පටිඝානුසයා තදෙකට්ඨෙහි ච කිලෙසෙහි චිත්තං විවිත්තං හොති, අරහතො රූපරාගා අරූපරාගා මානා උද්ධච්චා අවිජ්ජාය මානානුසයා භවරාගානුසයා අවිජ්ජානුසයා තදෙකට්ඨෙහි ච කිලෙසෙහි බහිද්ධා ච සබ්බනිමිත්තෙහි චිත්තං විවිත්තං හොති – අයං චිත්තවිවෙකො.

කතමො උපධිවිවෙකො? උපධි වුච්චන්ති කිලෙසා ච ඛන්ධා ච අභිසඞ්ඛාරා ච. උපධිවිවෙකො වුච්චති අමතං නිබ්බානං. යො සො සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං – අයං උපධිවිවෙකො. කායවිවෙකො ච විවෙකට්ඨකායානං නෙක්ඛම්මාභිරතානං; චිත්තවිවෙකො ච පරිසුද්ධචිත්තානං පරමවොදානපත්තානං; උපධිවිවෙකො ච නිරූපධීනං පුග්ගලානං විසඞ්ඛාරගතානං. විවෙකෙ සික්ඛිස්සාමසෙති. සො ථෙරො පකතියා සික්ඛිතසික්ඛො. අපි ච ධම්මදෙසනං උපාදාය ධම්මදෙසනං සාවෙන්තො [යාචන්තො (සී. ස්යා.)] එවමාහ – විවෙකෙ සික්ඛිස්සාමසෙති.

තෙනාහ ථෙරො තිස්සමෙත්තෙය්යො –

‘‘මෙථුනමනුයුත්තස්ස , [ඉච්චායස්මා තිස්සො මෙත්තෙය්යො]

විඝාතං බ්රූහි මාරිස;

සුත්වාන තව සාසනං, විවෙකෙ සික්ඛිස්සාමසෙ’’ති.

50.

මෙථුනමනුයුත්තස්ස, [මෙත්තෙය්යාති භගවා]

මුස්සතෙ වාපි සාසනං;

මිච්ඡා ච පටිපජ්ජති, එතං තස්මිං අනාරියං.

මෙථුනමනුයුත්තස්සාති. මෙථුනධම්මො නාම යො සො අසද්ධම්මො ගාමධම්මො වසලධම්මො දුට්ඨුල්ලො ඔදකන්තිකො රහස්සො ද්වයංද්වයසමාපත්ති. කිංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො? උභින්නං රත්තානං සාරත්තානං අවස්සුතානං පරියුට්ඨිතානං පරියාදින්නචිත්තානං උභින්නං සදිසානං ධම්මොති – තංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො. යථා උභො කලහකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො භණ්ඩනකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො භස්සකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො විවාදකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො අධිකරණකාරකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො වාදිනො මෙථුනකාති වුච්චන්ති, උභො සල්ලාපකා මෙථුනකාති වුච්චන්ති; එවමෙවං උභින්නං රත්තානං සාරත්තානං අවස්සුතානං පරියුට්ඨිතානං පරියාදින්නචිත්තානං උභින්නං සදිසානං ධම්මොති – තංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො.

මෙථුනමනුයුත්තස්සාති. මෙථුනධම්මෙ යුත්තස්ස පයුත්තස්ස ආයුත්තස්ස සමායුත්තස්ස තච්චරිතස්ස තබ්බහුලස්ස තග්ගරුකස්ස තන්නින්නස්ස තප්පොණස්ස තප්පබ්භාරස්ස තදධිමුත්තස්ස තදධිපතෙය්යස්සාති – මෙථුනමනුයුත්තස්ස.

මෙත්තෙය්යාති භගවා තං ථෙරං ගොත්තෙන ආලපති. භගවාති ගාරවාධිවචනං. අපි ච භග්ගරාගොති භගවා, භග්ගදොසොති භගවා, භග්ගමොහොති භගවා, භග්ගමානොති භගවා, භග්ගදිට්ඨීති භගවා, භග්ගකණ්ඩකොති [භග්ගකණ්ඩකොති (සී. ස්යා.)] භගවා, භග්ගකිලෙසොති භගවා, භජි විභජි පවිභජි ධම්මරතනන්ති භගවා, භවානං අන්තකරොති භගවා, භාවිතකායො භාවිතසීලො භාවිතචිත්තො භාවිතපඤ්ඤොති භගවා, භජි වා භගවා අරඤ්ඤවනපත්ථානි [අරඤ්ඤෙ වනපත්ථානි (සී.)] පන්තානි සෙනාසනානි අප්පසද්දානි අප්පනිග්ඝොසානි විජනවාතානි මනුස්සරාහස්සෙය්යකානි [මනුස්සරාහසෙය්යකානි (සී. ස්යා.)] පටිසල්ලානසාරුප්පානීති භගවා, භාගී වා භගවා චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානන්ති භගවා, භාගී වා භගවා අත්ථරසස්ස ධම්මරසස්ස විමුත්තිරසස්ස අධිසීලස්ස අධිචිත්තස්ස අධිපඤ්ඤායාති භගවා, භාගී වා භගවා චතුන්නං ඣානානං චතුන්නං අප්පමඤ්ඤානං චතුන්නං අරූපසමාපත්තීනන්ති භගවා, භාගී වා භගවා අට්ඨන්නං විමොක්ඛානං අට්ඨන්නං අභිභායතනානං නවන්නං අනුපුබ්බවිහාරසමාපත්තීනන්ති භගවා, භාගී වා භගවා දසන්නං සඤ්ඤාභාවනානං දසන්නං කසිණසමාපත්තීනං ආනාපානස්සතිසමාධිස්ස අසුභසමාපත්තියාති භගවා, භාගී වා භගවා චතුන්නං සතිපට්ඨානානං චතුන්නං සම්මප්පධානානං චතුන්නං ඉද්ධිපාදානං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං පඤ්චන්නං බලානං සත්තන්නං බොජ්ඣඞ්ගානං අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්සාති භගවා, භාගී වා භගවා දසන්නං තථාගතබලානං චතුන්නං වෙසාරජ්ජානං චතුන්නං පටිසම්භිදානං ඡන්නං අභිඤ්ඤානං [අභිඤ්ඤාණානං (සී.)] ඡන්නං බුද්ධධම්මානන්ති භගවා. භගවාති නෙතං නාමං මාතරා කතං, න පිතරා කතං, න භාතරා කතං, න භගිනියා කතං, න මිත්තාමච්චෙහි කතං, න ඤාතිසාලොහිතෙහි කතං න සමණබ්රාහ්මණෙහි කතං, න දෙවතාහි කතං. විමොක්ඛන්තිකමෙතං බුද්ධානං භගවන්තානං බොධියා මූලෙ සහ සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණස්ස පටිලාභා සච්ඡිකා පඤ්ඤත්ති යදිදං භගවාති – මෙත්තෙය්යාති භගවා.

මුස්සතෙ වාපි සාසනන්ති. ද්වීහි කාරණෙහි සාසනං මුස්සති – පරියත්තිසාසනම්පි මුස්සති, පටිපත්තිසාසනම්පි මුස්සති. කතමං පරියත්තිසාසනං? යං තස්ස පරියාපුටං – සුත්තං ගෙය්යං වෙය්යාකරණං ගාථා උදානං ඉතිවුත්තකං ජාතකං අබ්භුතධම්මං වෙදල්ලං – ඉදං පරියත්තිසාසනං. තම්පි මුස්සති සම්මුස්සති පමුස්සති සම්පමුස්සති පරිබාහිරො හොතීති – එවම්පි මුස්සතෙ වාපි සාසනං.

කතමං පටිපත්තිසාසනං? සම්මාපටිපදා අනුලොමපටිපදා අපච්චනීකපටිපදා අන්වත්ථපටිපදා ධම්මානුධම්මපටිපදා සීලෙසු පරිපූරකාරිතා ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරතා භොජනෙ මත්තඤ්ඤුතා ජාගරියානුයොගො සතිසම්පජඤ්ඤං චත්තාරො සතිපට්ඨානා චත්තාරො සම්මප්පධානා චත්තාරො ඉද්ධිපාදා පඤ්චින්ද්රියානි පඤ්ච බලානි සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො – ඉදං පටිපත්තිසාසනං. තම්පි මුස්සති සම්මුස්සති පමුස්සති සම්පමුස්සති පරිබාහිරො හොතීති. එවම්පි මුස්සතෙ වාපි සාසනං.

මිච්ඡාච පටිපජ්ජතීති. පාණම්පි හනති, අදින්නම්පි ආදියති , සන්ධිම්පි ඡින්දති, නිල්ලොපම්පි හරති, එකාගාරිකම්පි කරොති, පරිපන්ථෙපි තිට්ඨති, පරදාරම්පි ගච්ඡති, මුසාපි භණතීති – මිච්ඡා ච පටිපජ්ජති.

එතං තස්මිං අනාරියන්ති. එතං තස්මිං පුග්ගලෙ අනරියධම්මො බාලධම්මො මූළ්හධම්මො අඤ්ඤාණධම්මො අමරාවික්ඛෙපධම්මො, යදිදං මිච්ඡාපටිපදාති – එතං තස්මිං අනාරියං.

තෙනාහ භගවා –

‘‘මෙථුනමනුයුත්තස්ස, [මෙත්තෙය්යාති භගවා]

මුස්සතෙ වාපි සාසනං;

මිච්ඡා ච පටිපජ්ජති, එතං තස්මිං අනාරිය’’න්ති.

51.

එකො පුබ්බෙ චරිත්වාන, මෙථුනං යො නිසෙවති;

යානං භන්තංව තං ලොකෙ, හීනමාහු පුථුජ්ජනං.

එකො පුබ්බෙ චරිත්වානාති. ද්වීහි කාරණෙහි එකො පුබ්බෙ චරිත්වාන – පබ්බජ්ජාසඞ්ඛාතෙන වා ගණාවවස්සග්ගට්ඨෙන වා. කථං පබ්බජ්ජාසඞ්ඛාතෙන එකො පුබ්බෙ චරිත්වාන? සබ්බං ඝරාවාසපලිබොධං ඡින්දිත්වා පුත්තදාරපලිබොධං ඡින්දිත්වා ඤාතිපලිබොධං ඡින්දිත්වා මිත්තාමච්චපලිබොධං ඡින්දිත්වා සන්නිධිපලිබොධං ඡින්දිත්වා කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිත්වා අකිඤ්චනභාවං උපගන්ත්වා එකො චරති විහරති ඉරියති වත්තති පාලෙති යපෙති යාපෙති. එවං පබ්බජ්ජාසඞ්ඛාතෙන එකො පුබ්බෙ චරිත්වාන.

කථං ගණාවවස්සග්ගට්ඨෙන එකො පුබ්බෙ චරිත්වාන? සො එවං පබ්බජිතො සමානො එකො අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවති අප්පසද්දානි අප්පනිග්ඝොසානි විජනවාතානි මනුස්සරාහස්සෙය්යකානි පටිසල්ලානසාරුප්පානි. සො එකො ගච්ඡති, එකො තිට්ඨති, එකො නිසීදති, එකො සෙය්යං කප්පෙති, එකො ගාමං පිණ්ඩාය පවිසති, එකො පටික්කමති, එකො රහො නිසීදති, එකො චඞ්කමං අධිට්ඨාති, එකො චරති විහරති ඉරියති වත්තති පාලෙති යපෙති යාපෙති. එවං ගණාවවස්සග්ගට්ඨෙන එකො පුබ්බෙ චරිත්වාන.

මෙථුනං යො නිසෙවතීති. මෙථුනධම්මො නාම යො සො අසද්ධම්මො…පෙ… තංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො. මෙථුනං යො නිසෙවතීති . යො අපරෙන සමයෙන බුද්ධං ධම්මං සඞ්ඝං සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තිත්වා මෙථුනං ධම්මං සෙවති නිසෙවති සංසෙවති පටිසෙවතීති – මෙථුනං යො නිසෙවති.

යානං භන්තංව තං ලොකෙති. යානන්ති හත්ථියානං අස්සයානං ගොයානං අජයානං මෙණ්ඩයානං ඔට්ඨයානං ඛරයානං භන්තං අදන්තං අකාරිතං අවිනීතං උප්පථං ගණ්හාති, විසමං ඛාණුම්පි පාසාණම්පි අභිරුහති, යානම්පි ආරොහනකම්පි භඤ්ජති, පපාතෙපි පපතති. යථා තං භන්තං යානං අදන්තං අකාරිතං අවිනීතං උප්පථං ගණ්හාති; එවමෙවං සො විබ්භන්තකො භන්තයානපටිභාගො උප්පථං ගණ්හාති, මිච්ඡාදිට්ඨිං ගණ්හාති…පෙ… මිච්ඡාසමාධිං ගණ්හාති. යථා තං භන්තං යානං අදන්තං අකාරිතං අවිනීතං විසමං ඛාණුම්පි පාසාණම්පි අභිරුහති; එවමෙවං සො විබ්භන්තකො භන්තයානපටිභාගො විසමං කායකම්මං අභිරුහති, විසමං වචීකම්මං අභිරුහති, විසමං මනොකම්මං අභිරුහති, විසමං පාණාතිපාතං අභිරුහති, විසමං අදින්නාදානං අභිරුහති, විසමං කාමෙසුමිච්ඡාචාරං අභිරුහති, විසමං මුසාවාදං අභිරුහති, විසමං පිසුණවාචං අභිරුහති, විසමං ඵරුසවාචං අභිරුහති, විසමං සම්ඵප්පලාපං අභිරුහති , විසමං අභිජ්ඣං අභිරුහති, විසමං බ්යාපාදං අභිරුහති, විසමං මිච්ඡාදිට්ඨිං අභිරුහති, විසමෙ සඞ්ඛාරෙ අභිරුහති, විසමෙ පඤ්ච කාමගුණෙ අභිරුහති, විසමෙ නීවරණෙ අභිරුහති. යථා තං භන්තං යානං අදන්තං අකාරිතං අවිනීතං යානම්පි ආරොහනකම්පි භඤ්ජති; එවමෙවං සො විබ්භන්තකො භන්තයානපටිභාගො නිරයෙ අත්තානං භඤ්ජති , තිරච්ඡානයොනියං අත්තානං භඤ්ජති, පෙත්තිවිසයෙ අත්තානං භඤ්ජති, මනුස්සලොකෙ අත්තානං භඤ්ජති, දෙවලොකෙ අත්තානං භඤ්ජති. යථා තං භන්තං යානං අදන්තං අකාරිතං අවිනීතං පපාතෙ පපතති; එවමෙවං සො විබ්භන්තකො භන්තයානපටිභාගො ජාතිපපාතම්පි පපතති, ජරාපපාතම්පි පපතති, බ්යාධිපපාතම්පි පපතති, මරණපපාතම්පි පපතති, සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසපපාතම්පි පපතති. ලොකෙති අපායලොකෙ මනුස්සලොකෙති – යානං භන්තංව තං ලොකෙ.

හීනමාහු පුථුජ්ජනන්ති. පුථුජ්ජනාති කෙනට්ඨෙන පුථුජ්ජනා? පුථු කිලෙසෙ ජනෙන්තීති පුථුජ්ජනා, පුථු අවිහතසක්කායදිට්ඨිකාති පුථුජ්ජනා, පුථු සත්ථාරානං මුඛුල්ලොකිකාති පුථුජ්ජනා, පුථු සබ්බගතීහි අවුට්ඨිතාති පුථුජ්ජනා , පුථු නානාභිසඞ්ඛාරෙ [නානාභිසඞ්ඛාරෙහි (ස්යා.)] අභිසඞ්ඛරොන්තීති පුථුජ්ජනා, පුථු නානාඔඝෙහි වුය්හන්තීති පුථුජ්ජනා, පුථු නානාසන්තාපෙහි සන්තපන්තීති පුථුජ්ජනා, පුථු නානාපරිළාහෙහි පරිදය්හන්තීති පුථුජ්ජනා, පුථු පඤ්චසු කාමගුණෙසු රත්තා ගිද්ධා ගධිතා මුච්ඡිතා අජ්ඣොසන්නා [අජ්ඣොපන්නා (සී. ස්යා.)] ලග්ගා ලග්ගිතා පලිබුද්ධාති පුථුජ්ජනා, පුථු පඤ්චහි නීවරණෙහි ආවුතා නිවුතා ඔවුතා පිහිතා පටිච්ඡන්නා පටිකුජ්ජිතාති පුථුජ්ජනා. හීනමාහු පුථුජ්ජනන්ති. පුථුජ්ජනං හීනං නිහීනං ඔමකං ලාමකං ඡතුක්කං පරිත්තන්ති එවමාහංසු එවං කථෙන්ති එවං භණන්ති එවං දීපයන්ති එවං වොහරන්තීති – හීනමාහු පුථුජ්ජනං.

තෙනාහ භගවා –

‘‘එකො පුබ්බෙ චරිත්වාන, මෙථුනං යො නිසෙවති;

යානං භන්තංව තං ලොකෙ, හීනමාහු පුථුජ්ජන’’න්ති.

52.

යසො කිත්ති ච යා පුබ්බෙ, හායතෙ වාපි තස්ස සා;

එතම්පි දිස්වා සික්ඛෙථ, මෙථුනං විප්පහාතවෙ.

යසො කිත්ති ච යා පුබ්බෙ, හායතෙ වාපි තස්ස සාති. කතමො යසො? ඉධෙකච්චො පුබ්බෙ සමණභාවෙ සක්කතො හොති ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො ලාභී චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං – අයං යසො. කතමා කිත්ති? ඉධෙකච්චො පුබ්බෙ සමණභාවෙ කිත්තිවණ්ණගතො හොති පණ්ඩිතො වියත්තො මෙධාවී බහුස්සුතො චිත්තකථී කල්යාණපටිභානො – සුත්තන්තිකොති වා විනයධරොති වා ධම්මකථිකොති වා ආරඤ්ඤිකොති වා පිණ්ඩපාතිකොති වා පංසුකූලිකොති වා තෙචීවරිකොති වා සපදානචාරිකොති වා ඛලුපච්ඡාභත්තිකොති වා නෙසජ්ජිකොති වා යථාසන්ථතිකොති වා පඨමස්ස ඣානස්ස ලාභීති වා දුතියස්ස ඣානස්ස ලාභීති වා තතියස්ස ඣානස්ස ලාභීති වා චතුත්ථස්ස ඣානස්ස ලාභීති වා ආකාසානඤ්චායතනසමාපත්තියා ලාභීති වා විඤ්ඤාණඤ්චායතනසමාපත්තියා ලාභීති වා ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසමාපත්තියා ලාභීති වා නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසමාපත්තියා ලාභීති වා, අයං කිත්තීති – යසො කිත්ති ච යා පුබ්බෙ.

හායතෙවාපි තස්ස සාති. තස්ස අපරෙන සමයෙන බුද්ධං ධම්මං සඞ්ඝං සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තස්ස සො ච යසො සා ච කිත්ති හායති පරිහායති පරිධංසති පරිපතති අන්තරධායති විප්පලුජ්ජතීති – යසො කිත්ති ච යා පුබ්බෙ හායතෙ වාපි තස්ස සා.

එතම්පි දිස්වා සික්ඛෙථ මෙථුනං විප්පහාතවෙති. එතන්ති පුබ්බෙ සමණභාවෙ යසො කිත්ති ච, අපරභාගෙ බුද්ධං ධම්මං සඞ්ඝං සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තස්ස අයසො ච අකිත්ති ච; එතං සම්පත්තිං විපත්තිං. දිස්වාති පස්සිත්වා තුලයිත්වා තීරයිත්වා විභාවයිත්වා විභූතං කත්වාති – එතම්පි දිස්වා. සික්ඛෙථාති තිස්සො සික්ඛා – අධිසීලසික්ඛා, අධිචිත්තසික්ඛා, අධිපඤ්ඤාසික්ඛා. කතමා අධිසීලසික්ඛා? ඉධ භික්ඛු සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු. ඛුද්දකො සීලක්ඛන්ධො, මහන්තො සීලක්ඛන්ධො. සීලං පතිට්ඨා ආදි චරණං සංයමො සංවරො මුඛං පමුඛං කුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා – අයං අධිසීලසික්ඛා.

කතමා අධිචිත්තසික්ඛා? ඉධ භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති…පෙ… දුතියං ඣානං… තතියං ඣානං… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති – අයං අධිචිත්තසික්ඛා.

කතමා අධිපඤ්ඤාසික්ඛා? ඉධ භික්ඛු පඤ්ඤවා හොති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා. සො ඉදං දුක්ඛන්ති යථාභූතං පජානාති, අයං දුක්ඛසමුදයොති යථාභූතං පජානාති, අයං දුක්ඛනිරොධොති යථාභූතං පජානාති, අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදාති යථාභූතං පජානාති, ඉමෙ ආසවාති යථාභූතං පජානාති, අයං ආසවසමුදයොති යථාභූතං පජානාති, අයං ආසවනිරොධොති යථාභූතං පජානාති , අයං ආසවනිරොධගාමිනී පටිපදාති යථාභූතං පජානාති – අයං අධිපඤ්ඤාසික්ඛා. මෙථුනධම්මො නාම යො සො අසද්ධම්මො…පෙ… තංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො.

එතම්පිදිස්වා සික්ඛෙථ, මෙථුනං විප්පහාතවෙති. මෙථුනධම්මස්ස පහානාය වූපසමාය පටිනිස්සග්ගාය පටිපස්සද්ධියා අධිසීලම්පි සික්ඛෙය්ය, අධිචිත්තම්පි සික්ඛෙය්ය, අධිපඤ්ඤම්පි සික්ඛෙය්ය. ඉමා තිස්සො සික්ඛායො ආවජ්ජන්තො සික්ඛෙය්ය, ජානන්තො සික්ඛෙය්ය, පස්සන්තො සික්ඛෙය්ය, පච්චවෙක්ඛන්තො සික්ඛෙය්ය, චිත්තං අධිට්ඨහන්තො සික්ඛෙය්ය, සද්ධාය අධිමුච්චන්තො සික්ඛෙය්ය, වීරියං පග්ගණ්හන්තො සික්ඛෙය්ය, සතිං උපට්ඨපෙන්තො සික්ඛෙය්ය, චිත්තං සමාදහන්තො සික්ඛෙය්ය, පඤ්ඤාය පජානන්තො සික්ඛෙය්ය, අභිඤ්ඤෙය්යං අභිජානන්තො සික්ඛෙය්ය, පරිඤ්ඤෙය්යං පරිජානන්තො සික්ඛෙය්ය, පහාතබ්බං පජහන්තො සික්ඛෙය්ය, භාවෙතබ්බං භාවෙන්තො සික්ඛෙය්ය, සච්ඡිකාතබ්බං සච්ඡිකරොන්තො සික්ඛෙය්ය ආචරෙය්ය සමාචරෙය්ය සමාදාය වත්තෙය්යාති – එතම්පි දිස්වා සික්ඛෙථ, මෙථුනං විප්පහාතවෙ.

තෙනාහ භගවා –

‘‘යසො කිත්ති ච යා පුබ්බෙ, හායතෙ වාපි තස්ස සා;

එතම්පි දිස්වා සික්ඛෙථ, මෙථුනං විප්පහාතවෙ’’ති.

53.

සඞ්කප්පෙහි පරෙතො සො, කපණො විය ඣායති;

සුත්වා පරෙසං නිග්ඝොසං, මඞ්කු හොති තථාවිධො.

සඞ්කප්පෙහිපරෙතො සො, කපණො විය ඣායතීති. කාමසඞ්කප්පෙන බ්යාපාදසඞ්කප්පෙන විහිංසාසඞ්කප්පෙන දිට්ඨිසඞ්කප්පෙන ඵුට්ඨො පරෙතො සමොහිතො සමන්නාගතො පිහිතො කපණො විය මන්දො විය මොමූහො විය ඣායති පජ්ඣායති නිජ්ඣායති අපජ්ඣායති [අවජ්ඣායති (ස්යා.)]. යථා උලූකො රුක්ඛසාඛායං මූසිකං මගයමානො ඣායති පජ්ඣායති නිජ්ඣායති අපජ්ඣායති, යථා කොත්ථු නදීතීරෙ මච්ඡෙ මගයමානො ඣායති පජ්ඣායති නිජ්ඣායති අපජ්ඣායති, යථා බිළාරො සන්ධිසමලසඞ්කටිරෙ මූසිකං මගයමානො ඣායති පජ්ඣායති නිජ්ඣායති අපජ්ඣායති, යථා ගද්රභො වහච්ඡින්නො සන්ධිසමලසඞ්කටිරෙ ඣායති පජ්ඣායති නිජ්ඣායති අපජ්ඣායති; එවමෙවං සො විබ්භන්තකො කාමසඞ්කප්පෙන බ්යාපාදසඞ්කප්පෙන විහිංසාසඞ්කප්පෙන දිට්ඨිසඞ්කප්පෙන ඵුට්ඨො පරෙතො සමොහිතො සමන්නාගතො පිහිතො කපණො විය මන්දො විය මොමූහො විය ඣායති පජ්ඣායති නිජ්ඣායති අපජ්ඣායතීති – සඞ්කප්පෙහි පරෙතො සො කපණො විය ඣායති.

සුත්වාපරෙසං නිග්ඝොසං, මඞ්කු හොති තථාවිධොති. පරෙසන්ති උපජ්ඣායා වා ආචරියා වා සමානුපජ්ඣායකා වා සමානාචරියකා වා මිත්තා වා සන්දිට්ඨා වා සම්භත්තා වා සහායා වා චොදෙන්ති – ‘‘තස්ස තෙ, ආවුසො, අලාභා, තස්ස තෙ දුල්ලද්ධං, යං ත්වං එවරූපං උළාරං සත්ථාරං ලභිත්වා එවං ස්වාක්ඛාතෙ ධම්මවිනයෙ පබ්බජිත්වා එවරූපං අරියගණං ලභිත්වා හීනස්ස මෙථුනධම්මස්ස කාරණා බුද්ධං ධම්මං සඞ්ඝං සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තොසි. සද්ධාපි නාම තෙ නාහොසි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරීපි නාම තෙ නාහොසි කුසලෙසු ධම්මෙසු, ඔත්තප්පම්පි නාම තෙ නාහොසි කුසලෙසු ධම්මෙසු, වීරියම්පි නාම තෙ නාහොසි කුසලෙසු ධම්මෙසු, සතිපි නාම තෙ නාහොසි කුසලෙසු ධම්මෙසු, පඤ්ඤාපි නාම තෙ නාහොසි කුසලෙසු ධම්මෙසූ’’ති. තෙසං වචනං බ්යප්පථං දෙසනං අනුසාසනං අනුසිට්ඨිං සුත්වා සුණිත්වා උග්ගහෙත්වා උපධාරයිත්වා උපලක්ඛයිත්වා මඞ්කු හොති, පීළිතො ඝට්ටිතො බ්යාධිතො දොමනස්සිතො හොති. තථාවිධොති තථාවිධො තාදිසො තස්සණ්ඨිතො තප්පකාරො තප්පටිභාගො. යො සො විබ්භන්තකොති – සුත්වා පරෙසං නිග්ඝොසං මඞ්කු හොති තථාවිධො.

තෙනාහ භගවා –

‘‘සඞ්කප්පෙහි පරෙතො සො, කපණො විය ඣායති;

සුත්වා පරෙසං නිග්ඝොසං, මඞ්කු හොති තථාවිධො’’ති.

54.

අථ සත්ථානි කුරුතෙ, පරවාදෙහි චොදිතො;

එස ඛ්වස්ස මහාගෙධො, මොසවජ්ජං පගාහති[සංගාහති (ක.)].

අථ සත්ථානි කුරුතෙ, පරවාදෙහි චොදිතොති. අථාති පදසන්ධි පදසංසග්ගො පදපාරිපූරී අක්ඛරසමවායො බ්යඤ්ජනසිලිට්ඨතා පදානුපුබ්බතාපෙතං – අථාති. සත්ථානීති තීණි සත්ථානි – කායසත්ථං, වචීසත්ථං, මනොසත්ථං. තිවිධං කායදුච්චරිතං කායසත්ථං, චතුබ්බිධං වචීදුච්චරිතං වචීසත්ථං, තිවිධං මනොදුච්චරිතං මනොසත්ථං. පරවාදෙහි චොදිතොති. උපජ්ඣායෙහි වා ආචරියෙහි වා සමානුපජ්ඣායකෙහි වා සමානාචරියකෙහි වා මිත්තෙහි වා සන්දිට්ඨෙහි වා සම්භත්තෙහි වා සහායෙහි වා චොදිතො සම්පජානමුසා භාසති. ‘‘අභිරතො අහං, භන්තෙ, අහොසිං පබ්බජ්ජාය. මාතා මෙ පොසෙතබ්බා, තෙනම්හි විබ්භන්තො’’ති භණති . ‘‘පිතා මෙ පොසෙතබ්බො , තෙනම්හි විබ්භන්තො’’ති භණති. ‘‘භාතා මෙ පොසෙතබ්බො… භගිනී මෙ පොසෙතබ්බා… පුත්තො මෙ පොසෙතබ්බො… ධීතා මෙ පොසෙතබ්බා… මිත්තා මෙ පොසෙතබ්බා… අමච්චා මෙ පොසෙතබ්බා… ඤාතකා මෙ පොසෙතබ්බා… සාලොහිතා මෙ පොසෙතබ්බා, තෙනම්හි විබ්භන්තො’’ති භණති. වචීසත්ථං කරොති සඞ්කරොති ජනෙති සඤ්ජනෙති නිබ්බත්තෙති අභිනිබ්බත්තෙතීති – අථ සත්ථානි කුරුතෙ, පරවාදෙහි චොදිතො.

එස ඛ්වස්ස මහාගෙධොති. එසො තස්ස මහාගෙධො මහාවනං මහාගහනං මහාකන්තාරො මහාවිසමො මහාකුටිලො මහාපඞ්කො මහාපලිපො මහාපලිබොධො මහාබන්ධනං, යදිදං සම්පජානමුසාවාදොති – එස ඛ්වස්ස මහාගෙධො.

මොසවජ්ජං පගාහතීති. මොසවජ්ජං වුච්චති මුසාවාදො. ඉධෙකච්චො සභග්ගතො වා පරිසග්ගතො වා ඤාතිමජ්ඣගතො වා පූගමජ්ඣගතො වා රාජකුලමජ්ඣගතො වා අභිනීතො සක්ඛිපුට්ඨො – ‘‘එහම්භො පුරිස, යං ජානාසි තං වදෙහී’’ති, සො අජානං වා ආහ – ‘‘ජානාමී’’ති, ‘‘ජානං’’ වා ආහ – ‘‘න ජානාමී’’ති, අපස්සං වා ආහ – ‘‘පස්සාමී’’ති, පස්සං වා ආහ – ‘‘න පස්සාමී’’ති. ඉති අත්තහෙතු වා පරහෙතු වා ආමිසකිඤ්චික්ඛහෙතු වා සම්පජානමුසා භාසති – ඉදං වුච්චති මොසවජ්ජං.

අපි ච තීහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. පුබ්බෙවස්ස හොති – ‘‘මුසා භණිස්ස’’න්ති, භණන්තස්ස හොති – ‘‘මුසා භණාමී’’ති, භණිතස්ස හොති – ‘‘මුසා මයා භණිත’’න්ති. ඉමෙහි තීහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. අපි ච චතූහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. පුබ්බෙවස්ස හොති – ‘‘මුසා භණිස්ස’’න්ති, භණන්තස්ස හොති – ‘‘මුසා භණාමී’’ති, භණිතස්ස හොති – ‘‘මුසා මයා භණිත’’න්ති, විනිධාය දිට්ඨිං. ඉමෙහි චතූහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. අපි ච පඤ්චහාකාරෙහි… ඡහාකාරෙහි… සත්තහාකාරෙහි… අට්ඨහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. පුබ්බෙවස්ස හොති – ‘‘මුසා භණිස්ස’’න්ති, භණන්තස්ස හොති – ‘‘මුසා භණාමී’’ති, භණිතස්ස හොති – ‘‘මුසා මයා භණිත’’න්ති, විනිධාය දිට්ඨිං, විනිධාය ඛන්තිං, විනිධාය රුචිං, විනිධාය සඤ්ඤං, විනිධාය භාවං. ඉමෙහි අට්ඨහාකාරෙහි මුසාවාදො හොති. මොසවජ්ජං පගාහතීති. මොසවජ්ජං පගාහති ඔගාහති අජ්ඣොගාහති පවිසතීති – මොසවජ්ජං පගාහති.

තෙනාහ භගවා –

‘‘අථ සත්ථානි කුරුතෙ, පරවාදෙහි චොදිතො;

එස ඛ්වස්ස මහාගෙධො, මොසවජ්ජං පගාහතී’’ති.

55.

පණ්ඩිතොති සමඤ්ඤාතො, එකච්චරියං[එකචරියං (සී. ස්යා.)]අධිට්ඨිතො;

ස චාපි මෙථුනෙ යුත්තො, මන්දොව පරිකිස්සති.

පණ්ඩිතොති සමඤ්ඤාතොති. ඉධෙකච්චො පුබ්බෙ සමණභාවෙ කිත්ති වණ්ණගතො හොති – ‘‘පණ්ඩිතො වියත්තො මෙධාවී බහුස්සුතො චිත්තකථී කල්යාණපටිභානො සුත්තන්තිකොති වා විනයධරොති වා ධම්මකථිකොති වා…පෙ… නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසමාපත්තියා ලාභී’’ති වා . එවං ඤාතො හොති පඤ්ඤාතො සමඤ්ඤාතො හොතීති – පණ්ඩිතොති සමඤ්ඤාතො.

එකච්චරියං අධිට්ඨිතොති. ද්වීහි කාරණෙහි එකච්චරියං අධිට්ඨිතො – පබ්බජ්ජාසඞ්ඛාතෙන වා ගණාවවස්සග්ගට්ඨෙන වා. කථං පබ්බජ්ජාසඞ්ඛාතෙන එකච්චරියං අධිට්ඨිතො? සබ්බං ඝරාවාසපලිබොධං ඡින්දිත්වා…පෙ… එවං පබ්බජ්ජාසඞ්ඛාතෙන එකච්චරියං අධිට්ඨිතො. කථං ගණාවවස්සග්ගට්ඨෙන එකච්චරියං අධිට්ඨිතො? සො එවං පබ්බජිතො සමානො එකො අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි…පෙ… එවං ගණාවවස්සග්ගට්ඨෙන එකච්චරියං අධිට්ඨිතොති – එකච්චරියං අධිට්ඨිතො.

ස චාපි මෙථුනෙ යුත්තොති. මෙථුනධම්මො නාම යො සො අසද්ධම්මො ගාමධම්මො…පෙ… තංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො. ස චාපි මෙථුනෙ යුත්තොති. සො අපරෙන සමයෙන බුද්ධං ධම්මං සඞ්ඝං සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තිත්වා මෙථුනධම්මෙ යුත්තො [යුත්තො සංයුත්තො (සී.)] පයුත්තො ආයුත්තො සමායුත්තොති – ස චාපි මෙථුනෙ යුත්තො.

මන්දොව පරිකිස්සතීති. කපණො විය මන්දො විය මොමූහො විය කිස්සති පරිකිස්සති පරිකිලිස්සති. පාණම්පි හනති, අදින්නම්පි ආදියති, සන්ධිම්පි ඡින්දති, නිල්ලොපම්පි හරති, එකාගාරිකම්පි කරොති, පරිපන්ථෙපි තිට්ඨති, පරදාරම්පි ගච්ඡති, මුසාපි භණති. එවම්පි කිස්සති පරිකිස්සති පරිකිලිස්සති. තමෙනං රාජානො ගහෙත්වා විවිධා කම්මකාරණා කාරෙන්ති – කසාහිපි තාළෙන්ති, වෙත්තෙහිපි තාළෙන්ති, අද්ධදණ්ඩකෙහිපි තාළෙන්ති, හත්ථම්පි ඡින්දන්ති, පාදම්පි ඡින්දන්ති, හත්ථපාදම්පි ඡින්දන්ති, කණ්ණම්පි ඡින්දන්ති, නාසම්පි ඡින්දන්ති , කණ්ණනාසම්පි ඡින්දන්ති, බිලඞ්ගථාලිකම්පි කරොන්ති, සඞ්ඛමුණ්ඩිකම්පි කරොන්ති, රාහුමුඛම්පි කරොන්ති, ජොතිමාලිකම්පි කරොන්ති, හත්ථපජ්ජොතිකම්පි කරොන්ති, එරකවත්තිකම්පි කරොන්ති, චිරකවාසිකම්පි කරොන්ති, එණෙය්යකම්පි කරොන්ති, බළිසමංසිකම්පි කරොන්ති, කහාපණිකම්පි කරොන්ති, ඛාරාපතච්ඡිකම්පි [ඛාරාපටිච්ඡකම්පි (ක.)] කරොන්ති, පලිඝපරිවත්තිකම්පි කරොන්ති, පලාලපීඨකම්පි කරොන්ති, තත්තෙනපි තෙලෙන ඔසිඤ්චන්ති, සුනඛෙහිපි ඛාදාපෙන්ති, ජීවන්තම්පි සූලෙ උත්තාසෙන්ති, අසිනාපි සීසං ඡින්දන්ති. එවම්පි කිස්සති පරිකිස්සති පරිකිලිස්සති.

අථ වා කාමතණ්හාය අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො භොගෙ පරියෙසන්තො නාවාය මහාසමුද්දං පක්ඛන්දති, සීතස්ස පුරක්ඛතො උණ්හස්ස පුරක්ඛතො ඩංසමකසවාතාතපසරීසපසම්ඵස්සෙහි පීළියමානො ඛුප්පිපාසාය මිය්යමානො තිගුම්බං ගච්ඡති, තක්කොලං ගච්ඡති, තක්කසීලං ගච්ඡති, කාලමුඛං ගච්ඡති, පුරපූරං ගච්ඡති, වෙසුඞ්ගං ගච්ඡති, වෙරාපථං ගච්ඡති, ජවං ගච්ඡති, තාමලිං [කමලිං (ස්යා.), තංමලිං (ක.)] ගච්ඡති, වඞ්ගං ගච්ඡති, එළබන්ධනං ගච්ඡති, සුවණ්ණකූටං ගච්ඡති, සුවණ්ණභූමිං ගච්ඡති, තම්බපාණිං ගච්ඡති, සුප්පාදකං ගච්ඡති, භාරුකච්ඡං ගච්ඡති, සුරට්ඨං ගච්ඡති, භඞ්ගලොකං ගච්ඡති, භඞ්ගණං ගච්ඡති, සරමතං ගණං ගච්ඡති, යොනං ගච්ඡති , පරමයොනං [පීනං (ස්යා.)] ගච්ඡති, විනකං [නවකං (සී.)] ගච්ඡති, මූලපදං ගච්ඡති, මරුකන්තාරං ගච්ඡති, ජණ්ණුපථං ගච්ඡති, අජපථං ගච්ඡති, මෙණ්ඩපථං ගච්ඡති, සඞ්කුපථං ගච්ඡති, ඡත්තපථං ගච්ඡති, වංසපථං ගච්ඡති, සකුණපථං ගච්ඡති, මූසිකපථං ගච්ඡති, දරිපථං ගච්ඡති, වෙත්තාචාරං ගච්ඡති. එවම්පි කිස්සති පරිකිස්සති පරිකිලිස්සති.

ගවෙසන්තො න වින්දති, අලාභමූලකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. එවම්පි කිස්සති පරිකිස්සති පරිකිලිස්සති.

ගවෙසන්තො වින්දති, ලද්ධාපි ආරක්ඛමූලකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති – ‘‘කින්ති මෙ භොගෙ නෙව රාජානො හරෙය්යුං, න චොරා හරෙය්යුං, න අග්ගී දහෙය්යුං, න උදකං වහෙය්ය, න අපියා දායාදා හරෙය්යු’’න්ති. තස්ස එවං ආරක්ඛතො ගොපයතො තෙ භොගා විප්පලුජ්ජන්ති. සො විප්පයොගමූලකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. එවම්පි කිස්සති පරිකිස්සති පරිකිලිස්සතීති – ස චාපි මෙථුනෙ යුත්තො, මන්දොව පරිකිස්සති.

තෙනාහ භගවා –

‘‘පණ්ඩිතොති සමඤ්ඤාතො, එකච්චරියං අධිට්ඨිතො;

ස චාපි මෙථුනෙ යුත්තො, මන්දොව පරිකිස්සතී’’ති.

56.

එතමාදීනවං ඤත්වා, මුනිං පුබ්බාපරෙ ඉධ;

එකච්චරියං දළ්හං කයිරා, න නිසෙවෙථ මෙථුනං.

එතමාදීනවං ඤත්වා, මුනි පුබ්බාපරෙ ඉධාති. එතන්ති පුබ්බෙ සමණභාවෙ යසො ච කිත්ති ච, අපරභාගෙ බුද්ධං ධම්මං සඞ්ඝං සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තස්ස අයසො ච අකිත්ති ච; එතං සම්පත්තිං විපත්තිඤ්ච. ඤත්වාති ජානිත්වා තුලයිත්වා තීරයිත්වා විභාවයිත්වා විභූතං කත්වා. මුනීති. මොනං වුච්චති ඤාණං. යා පඤ්ඤා පජානනා…පෙ… සඞ්ගජාලමතිච්ච සො මුනි. ඉධාති ඉමිස්සා දිට්ඨියා ඉමිස්සා ඛන්තියා ඉමිස්සා රුචියා ඉමස්මිං ආදායෙ ඉමස්මිං ධම්මෙ ඉමස්මිං විනයෙ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ ඉමස්මිං පාවචනෙ ඉමස්මිං බ්රහ්මචරියෙ ඉමස්මිං සත්ථුසාසනෙ ඉමස්මිං අත්තභාවෙ ඉමස්මිං මනුස්සලොකෙති – එතමාදීනවං ඤත්වා මුනි පුබ්බාපරෙ ඉධ.

එකච්චරියං දළ්හං කයිරාති. ද්වීහි කාරණෙහි එකච්චරියං දළහං කරෙය්ය – පබ්බජ්ජාසඞ්ඛාතෙන වා ගණාවවස්සග්ගට්ඨෙන වා. කථං පබ්බජ්ජාසඞ්ඛාතෙන එකච්චරියං දළ්හං කරෙය්ය? සබ්බං ඝරාවාසපලිබොධං ඡින්දිත්වා පුත්තදාරපලිබොධං ඡින්දිත්වා ඤාතිපලිබොධං ඡින්දිත්වා මිත්තාමච්චපලිබොධං ඡින්දිත්වා සන්නිධිපලිබොධං ඡින්දිත්වා කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිත්වා අකිඤ්චනභාවං උපගන්ත්වා එකො චරෙය්ය විහරෙය්ය ඉරියෙය්ය වත්තෙය්ය පාලෙය්ය යපෙය්ය යාපෙය්ය. එවං පබ්බජ්ජාසඞ්ඛාතෙන එකච්චරියං දළ්හං කරෙය්ය.

කථං ගණාවවස්සග්ගට්ඨෙන එකච්චරියං දළ්හං කරෙය්ය? සො එවං පබ්බජිතො සමානො එකො අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවෙය්ය අප්පසද්දානි අප්පනිග්ඝොසානි විජනවාතානි මනුස්සරාහස්සෙය්යකානි පටිසල්ලානසාරුප්පානි. සො එකො ගච්ඡෙය්ය, එකො තිට්ඨෙය්ය, එකො නිසීදෙය්ය, එකො සෙය්යං කප්පෙය්ය, එකො ගාමං පිණ්ඩාය පවිසෙය්ය, එකො පටික්කමෙය්ය, එකො රහො නිසීදෙය්ය, එකො චඞ්කමං අධිට්ඨෙය්ය, එකො චරෙය්ය විහරෙය්ය ඉරියෙය්ය වත්තෙය්ය පාලෙය්ය යපෙය්ය යාපෙය්ය. එවං ගණාවවස්සග්ගට්ඨෙන එකච්චරියං දළ්හං කරෙය්යාති – එකච්චරියං දළ්හං කරෙය්ය, ථිරං කරෙය්ය, දළ්හං සමාදානො අස්ස, අවට්ඨිතසමාදානො අස්ස කුසලෙසු ධම්මෙසූති – එකච්චරියං දළ්හං කයිරා.

න නිසෙවෙථ මෙථුනන්ති. මෙථුනධම්මො නාම යො සො අසද්ධම්මො ගාමධම්මො…පෙ… තංකාරණා වුච්චති මෙථුනධම්මො. මෙථුනධම්මං න සෙවෙය්ය න නිසෙවෙය්ය න සංසෙවෙය්ය න පටිසෙවෙය්ය න චරෙය්ය න සමාචරෙය්ය න සමාදාය වත්තෙය්යාති – න නිසෙවෙථ මෙථුනං.

තෙනාහ භගවා –

‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, මුනි පුබ්බාපරෙ ඉධ;

එකච්චරියං දළ්හං කයිරා, න නිසෙවෙථ මෙථුන’’න්ති.

57.

විවෙකඤ්ඤෙව සික්ඛෙථ, එතං අරියානමුත්තමං;

න තෙන සෙට්ඨො මඤ්ඤෙථ, ස වෙ නිබ්බානසන්තිකෙ.

විවෙකඤ්ඤෙව සික්ඛෙථාති. විවෙකොති තයො විවෙකා – කායවිවෙකො, චිත්තවිවෙකො, උපධිවිවෙකො. කතමො කායවිවෙකො…පෙ… අයං උපධිවිවෙකො. කායවිවෙකො ච විවෙකට්ඨකායානං නෙක්ඛම්මාභිරතානං. චිත්තවිවෙකො ච පරිසුද්ධචිත්තානං පරමවොදානප්පත්තානං. උපධිවිවෙකො ච නිරූපධීනං පුග්ගලානං විසඞ්ඛාරගතානං. සික්ඛාති තිස්සො සික්ඛා – අධිසීලසික්ඛා, අධිචිත්තසික්ඛා, අධිපඤ්ඤාසික්ඛා…පෙ… අයං අධිපඤ්ඤාසික්ඛා. විවෙකඤ්ඤෙව සික්ඛෙථාති විවෙකඤ්ඤෙව සික්ඛෙය්ය ආචරෙය්ය සමාචරෙය්ය සමාදාය වත්තෙය්යාති – විවෙකඤ්ඤෙව සික්ඛෙථ.

එතං අරියානමුත්තමන්ති. අරියා වුච්චන්ති බුද්ධා ච බුද්ධසාවකා ච පච්චෙකබුද්ධා ච. අරියානං එතං අග්ගං සෙට්ඨං විසිට්ඨං පාමොක්ඛං උත්තමං පවරං යදිදං විවෙකචරියාති – එතං අරියානමුත්තමං.

න තෙන සෙට්ඨො මඤ්ඤෙථාති. කායවිවෙකචරියාය උන්නතිං න කරෙය්ය, උන්නමං න කරෙය්ය, මානං න කරෙය්ය, ථාමං න කරෙය්ය, ථම්භං න කරෙය්ය, න තෙන මානං ජනෙය්ය, න තෙන ථද්ධො අස්ස පත්ථද්ධො පග්ගහිතසිරොති – තෙන සෙට්ඨො න මඤ්ඤෙථ.

සවෙ නිබ්බානසන්තිකෙති. සො නිබ්බානස්ස සන්තිකෙ සාමන්තා ආසන්නෙ අවිදූරෙ උපකට්ඨෙති – ස වෙ නිබ්බානසන්තිකෙ.

තෙනාහ භගවා –

‘‘විවෙකඤ්ඤෙව සික්ඛෙථ, එතං අරියානමුත්තමං;

න තෙන සෙට්ඨො මඤ්ඤෙථ, ස වෙ නිබ්බානසන්තිකෙ’’ති.

58.

රිත්තස්ස මුනිනො චරතො, කාමෙසු අනපෙක්ඛිනො;

ඔඝතිණ්ණස්ස පිහයන්ති, කාමෙසු ගධිතා පජා.

රිත්තස්ස මුනිනො චරතොති. රිත්තස්ස විවිත්තස්ස පවිවිත්තස්ස , කායදුච්චරිතෙන රිත්තස්ස විවිත්තස්ස පවිවිත්තස්ස. වචීදුච්චරිතෙන…පෙ… මනොදුච්චරිතෙන… රාගෙන… දොසෙන… මොහෙන… කොධෙන… උපනාහෙන… මක්ඛෙන… පළාසෙන… ඉස්සාය… මච්ඡරියෙන… මායාය… සාඨෙය්යෙන… ථම්භෙන… සාරම්භෙන… මානෙන… අතිමානෙන… මදෙන… පමාදෙන… සබ්බකිලෙසෙහි… සබ්බදුච්චරිතෙහි… සබ්බදරථෙහි… සබ්බපරිළාහෙහි… සබ්බසන්තාපෙහි… සබ්බාකුසලාභිසඞ්ඛාරෙහි රිත්තස්ස විවිත්තස්ස පවිවිත්තස්ස. මුනිනොති. මොනං වුච්චති ඤාණං…පෙ… සඞ්ගජාලමතිච්ච සො මුනි. චරතොති චරතො විහරතො ඉරියතො වත්තතො පාලයතො යපයතො යාපයතොති – රිත්තස්ස මුනිනො චරතො.

කාමෙසු අනපෙක්ඛිනොති. කාමාති උද්දානතො ද්වෙ කාමා – වත්ථුකාමා ච කිලෙසකාමා ච…පෙ… ඉමෙ වුච්චන්ති වත්ථුකාමා…පෙ… ඉමෙ වුච්චන්ති කිලෙසකාමා. වත්ථුකාමෙ පරිජානිත්වා කිලෙසකාමෙ පහාය පජහිත්වා විනොදෙත්වා බ්යන්තිං කරිත්වා අනභාවං ගමෙත්වා කාමෙසු අනපෙක්ඛමානො චත්තකාමො වන්තකාමො මුත්තකාමො පහීනකාමො පටිනිස්සට්ඨකාමො, වීතරාගො චත්තරාගො වන්තරාගො මුත්තරාගො පහීනරාගො පටිනිස්සට්ඨරාගො නිච්ඡාතො නිබ්බුතො සීතිභූතො [සීතීභූතො (සී.)] සුඛප්පටිසංවෙදී බ්රහ්මභූතෙන අත්තනා විහරතීති – කාමෙසු අනපෙක්ඛිනො.

ඔඝතිණ්ණස්ස පිහයන්ති, කාමෙසු ගධිතා පජාති. පජාති සත්තාධිවචනං පජා කාමෙසු රත්තා ගිද්ධා ගධිතා මුච්ඡිතා අජ්ඣොසන්නා ලග්ගා ලග්ගිතා පලිබුද්ධා. තෙ කාමොඝං තිණ්ණස්ස භවොඝං තිණ්ණස්ස දිට්ඨොඝං තිණ්ණස්ස අවිජ්ජොඝං තිණ්ණස්ස සබ්බසඞ්ඛාරපථං තිණ්ණස්ස උත්තිණ්ණස්ස නිත්තිණ්ණස්ස අතික්කන්තස්ස සමතික්කන්තස්ස වීතිවත්තස්ස පාරං ගතස්ස පාරං පත්තස්ස අන්තං ගතස්ස අන්තං පත්තස්ස කොටිං ගතස්ස කොටිං පත්තස්ස පරියන්තං ගතස්ස පරියන්තං පත්තස්ස වොසානං ගතස්ස වොසානං පත්තස්ස තාණං ගතස්ස තාණං පත්තස්ස ලෙණං ගතස්ස ලෙණං පත්තස්ස සරණං ගතස්ස සරණං පත්තස්ස අභයං ගතස්ස අභයං පත්තස්ස අච්චුතං ගතස්ස අච්චුතං පත්තස්ස අමතං ගතස්ස අමතං පත්තස්ස නිබ්බානං ගතස්ස නිබ්බානං පත්තස්ස ඉච්ඡන්ති සාදියන්ති පත්ථයන්ති පිහයන්ති අභිජප්පන්ති. යථා ඉණායිකා ආනණ්යං [ආණණ්යං (අට්ඨ.)] පත්ථෙන්ති පිහයන්ති, යථා ආබාධිකා ආරොග්යං පත්ථෙන්ති පිහයන්ති, යථා බන්ධනබද්ධා බන්ධනමොක්ඛං පත්ථෙන්ති පිහයන්ති, යථා දාසා භුජිස්සං පත්ථෙන්ති පිහයන්ති, යථා කන්තාරද්ධානපක්ඛන්දා [කන්තාරද්ධානපක්ඛන්තා (සී.), කන්තාරද්ධානපක්ඛන්නා (ස්යා.)] ඛෙමන්තභූමිං පත්ථෙන්ති පිහයන්ති; එවමෙවං පජා කාමෙසු රත්තා ගිද්ධා ගධිතා මුච්ඡිතා අජ්ඣොසන්නා ලග්ගා ලග්ගිතා පලිබුද්ධා තෙ කාමොඝං තිණ්ණස්ස භවොඝං තිණ්ණස්ස…පෙ… නිබ්බානං ගතස්ස නිබ්බානං පත්තස්ස ඉච්ඡන්ති සාදියන්ති පත්ථයන්ති පිහයන්ති අභිජප්පන්තීති – ඔඝතිණ්ණස්ස පිහයන්ති, කාමෙසු ගධිතා පජා.

තෙනාහ භගවා –

‘‘රිත්තස්ස මුනිනො චරතො, කාමෙසු අනපෙක්ඛිනො;

ඔඝතිණ්ණස්ස පිහයන්ති, කාමෙසු ගධිතා පජා’’ති.

තිස්සමෙත්තෙය්යසුත්තනිද්දෙසො සත්තමො.