📜

9. මාගණ්ඩියසුත්තනිද්දෙසො

අථ මාගණ්ඩියසුත්තනිද්දෙසං වක්ඛති –

70.

දිස්වානතණ්හං අරතිං රගඤ්ච, නාහොසි ඡන්දො අපි මෙථුනස්මිං;

කිමෙවිදං මුත්තකරීසපුණ්ණං, පාදාපි නං සම්ඵුසිතුං න ඉච්ඡෙ.

දිස්වාන තණ්හං අරතිං රගඤ්ච, නාහොසි ඡන්දො අපි මෙථුනස්මින්ති. තණ්හඤ්ච අරතිඤ්ච රගඤ්ච මාරධීතරො දිස්වා පස්සිත්වා මෙථුනධම්මෙ ඡන්දො වා රාගො වා පෙමං වා නාහොසීති – දිස්වාන තණ්හං අරතිං රගඤ්ච නාහොසි ඡන්දො අපි මෙථුනස්මිං.

කිමෙවිදං මුත්තකරීසපුණ්ණං, පාදාපි නං සම්ඵුසිතුං න ඉච්ඡෙති. කිමෙවිදං සරීරං මුත්තපුණ්ණං කරීසපුණ්ණං සෙම්හපුණ්ණං රුහිරපුණ්ණං අට්ඨිසඞ්ඝාතන්හාරුසම්බන්ධං රුධිරමංසාවලෙපනං චම්මවිනද්ධං ඡවියා පටිච්ඡන්නං ඡිද්දාවඡිද්දං උග්ඝරන්තං පග්ඝරන්තං කිමිසඞ්ඝනිසෙවිතං නානාකලිමලපරිපූරං පාදෙන අක්කමිතුං න ඉච්ඡෙය්ය, කුතො පන සංවාසො වා සමාගමො වාති – කිමෙවිදං මුත්තකරීසපුණ්ණං, පාදාපි නං සම්ඵුසිතුං න ඉච්ඡෙ. අනච්ඡරියඤ්චෙතං මනුස්සො දිබ්බෙ කාමෙ පත්ථයන්තො මානුසකෙ කාමෙ න ඉච්ඡෙය්ය, මානුසකෙ වා කාමෙ පත්ථයන්තො දිබ්බෙ කාමෙ න ඉච්ඡෙය්ය. යං ත්වං උභොපි න ඉච්ඡසි න සාදියසි න පත්ථෙසි න පිහෙසි නාභිජප්පසි, කිං තෙ දස්සනං, කතමාය ත්වං දිට්ඨියා සමන්නාගතොති පුච්ඡතීති.

තෙනාහ භගවා –

‘‘දිස්වාන තණ්හං අරතිං රගඤ්ච, නාහොසි ඡන්දො අපි මෙථුනස්මිං;

කිමෙවිදං මුත්තකරීසපුණ්ණං, පාදාපි නං සම්ඵුසිතුං න ඉච්ඡෙ’’ති.

71.

එතාදිසංචෙ රතනං න ඉච්ඡසි, නාරිං නරින්දෙහි බහූහි පත්ථිතං;

දිට්ඨිගතං සීලවතං නු ජීවිතං, භවූපපත්තිඤ්ච වදෙසි කීදිසං.

72.

ඉදං වදාමීති න තස්ස හොති, [මාගණ්ඩියාති[මාගන්දියාති (සී. ස්යා.)]භගවා]

ධම්මෙසු නිච්ඡෙය්ය සමුග්ගහීතං;

පස්සඤ්ච දිට්ඨීසු අනුග්ගහාය, අජ්ඣත්තසන්තිං පචිනං අදස්සං.

ඉදං වදාමීති න තස්ස හොතීති. ඉදං වදාමීති ඉදං වදාමි, එතං වදාමි, එත්තකං වදාමි, එත්තාවතා වදාමි, ඉදං දිට්ඨිගතං වදාමි – ‘‘සස්සතො ලොකො’’ති වා…පෙ… ‘‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති වා. න තස්ස හොතීති න මය්හං හොති, ‘‘එත්තාවතා වදාමී’’ති න තස්ස හොතීති – ඉදං වදාමීති න තස්ස හොති.

මාගණ්ඩියාති භගවා තං බ්රාහ්මණං නාමෙන ආලපති. භගවාති ගාරවාධිවචනං…පෙ… සච්ඡිකා පඤ්ඤත්ති යදිදං භගවාති – මාගණ්ඩියාති භගවා.

ධම්මෙසු නිච්ඡෙය්ය සමුග්ගහීතන්ති. ධම්මෙසූති ද්වාසට්ඨියා දිට්ඨිගතෙසු. නිච්ඡෙය්යාති නිච්ඡිනිත්වා විනිච්ඡිනිත්වා විචිනිත්වා පවිචිනිත්වා තුලයිත්වා තීරයිත්වා විභාවයිත්වා විභූතං කත්වා, ඔධිග්ගාහො බිලග්ගාහො වරග්ගාහො කොට්ඨාසග්ගාහො උච්චයග්ගාහො සමුච්චයග්ගාහො, ‘‘ඉදං සච්චං තච්ඡං තථං භූතං යාථාවං අවිපරීත’’න්ති ගහිතං පරාමට්ඨං අභිනිවිට්ඨං අජ්ඣොසිතං අධිමුත්තං, නත්ථි න සන්ති න සංවිජ්ජති නුපලබ්භති, පහීනං සමුච්ඡින්නං වූපසන්තං පටිපස්සද්ධං අභබ්බුප්පත්තිකං ඤාණග්ගිනා දඩ්ඪන්ති – ධම්මෙසු නිච්ඡෙය්ය සමුග්ගහීතං.

පස්සඤ්ච දිට්ඨීසු අනුග්ගහායාති. දිට්ඨීසු ආදීනවං පස්සන්තො දිට්ඨියො න ගණ්හාමි න පරාමසාමි නාභිනිවිසාමි. අථ වා න ගණ්හිතබ්බා න පරාමසිතබ්බා නාභිනිවිසිතබ්බාති. එවම්පි පස්සඤ්ච දිට්ඨීසු අනුග්ගහාය.

අථ වා ‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති දිට්ඨිගතමෙතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසඤ්ඤොජනං, සදුක්ඛං සවිඝාතං සඋපායාසං සපරිළාහං, න නිබ්බිදාය න විරාගාය න නිරොධාය න උපසමාය න අභිඤ්ඤාය න සම්බොධාය න නිබ්බානාය සංවත්තතීති. දිට්ඨීසු ආදීනවං පස්සන්තො දිට්ඨියො න ගණ්හාමි න පරාමසාමි නාභිනිවිසාමි. අථ වා න ගණ්හිතබ්බා න පරාමසිතබ්බා නාභිනිවිසිතබ්බාති. එවම්පි පස්සඤ්ච දිට්ඨීසු අනුග්ගහාය.

අථ වා ‘‘අසස්සතො ලොකො, අන්තවා ලොකො, අනන්තවා ලොකො, තං ජීවං තං සරීරං, අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං, හොති තථාගතො පරං මරණා, න හොති තථාගතො පරං මරණා, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති දිට්ඨිගතමෙතං දිට්ඨිගහනං දිට්ඨිකන්තාරො දිට්ඨිවිසූකායිකං දිට්ඨිවිප්ඵන්දිතං දිට්ඨිසඤ්ඤොජනං, සදුක්ඛං සවිඝාතං සඋපායාසං සපරිළාහං න නිබ්බිදාය න විරාගාය න නිරොධාය න උපසමාය න අභිඤ්ඤාය න සම්බොධාය න නිබ්බානාය සංවත්තතීති. දිට්ඨීසු ආදීනවං පස්සන්තො දිට්ඨියො න ගණ්හාමි න පරාමසාමි නාභිනිවිසාමි. අථ වා න ගණ්හිතබ්බා න පරාමසිතබ්බා නාභිනිවිසිතබ්බාති. එවම්පි පස්සඤ්ච දිට්ඨීසු අනුග්ගහාය.

අථ වා ඉමා දිට්ඨියො එවංගහිතා එවංපරාමට්ඨා එවංගතිකා භවිස්සන්ති එවංඅභිසම්පරායාති. දිට්ඨීසු ආදීනවං පස්සන්තො දිට්ඨියො න ගණ්හාමි න පරාමසාමි නාභිනිවිසාමි. අථ වා න ගණ්හිතබ්බා න පරාමසිතබ්බා නාභිනිවිසිතබ්බාති. එවම්පි පස්සඤ්ච දිට්ඨීසු අනුග්ගහාය.

අථ වා ඉමා දිට්ඨියො නිරයසංවත්තනිකා තිරච්ඡානයොනිසංවත්තනිකා පෙත්තිවිසයසංවත්තනිකාති. දිට්ඨීසු ආදීනවං පස්සන්තො දිට්ඨියො න ගණ්හාමි න පරාමසාමි නාභිනිවිසාමි. අථ වා න ගණ්හිතබ්බා න පරාමසිතබ්බා නාභිනිවිසිතබ්බාති. එවම්පි පස්සඤ්ච දිට්ඨීසු අනුග්ගහාය.

අථ වා ඉමා දිට්ඨියො අනිච්චා සඞ්ඛතා පටිච්චසමුප්පන්නා ඛයධම්මා වයධම්මා විරාගධම්මා නිරොධධම්මාති. දිට්ඨීසු ආදීනවං පස්සන්තො දිට්ඨියො න ගණ්හාමි න පරාමසාමි නාභිනිවිසාමි. අථ වා න ගණ්හිතබ්බා න පරාමසිතබ්බා නාභිනිවිසිතබ්බාති. එවම්පි පස්සඤ්ච දිට්ඨීසු අනුග්ගහාය.

අජ්ඣත්තසන්තිංපචිනං අදස්සන්ති. අජ්ඣත්තසන්තිං අජ්ඣත්තං රාගස්ස සන්තිං, දොසස්ස සන්තිං, මොහස්ස සන්තිං, කොධස්ස… උපනාහස්ස… මක්ඛස්ස … පළාසස්ස… ඉස්සාය… මච්ඡරියස්ස … මායාය… සාඨෙය්යස්ස… ථම්භස්ස… සාරම්භස්ස… මානස්ස… අතිමානස්ස… මදස්ස… පමාදස්ස… සබ්බකිලෙසානං… සබ්බදුච්චරිතානං… සබ්බදරථානං… සබ්බපරිළාහානං… සබ්බසන්තාපානං… සබ්බාකුසලාභිසඞ්ඛාරානං සන්තිං උපසන්තිං වූපසන්තිං නිබ්බුතිං පටිපස්සද්ධිං සන්තිං. පචිනන්ති පචිනන්තො විචිනන්තො පවිචිනන්තො තුලයන්තො තීරයන්තො විභාවයන්තො විභූතං කරොන්තො, ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා අනිච්චා’’ති පචිනන්තො විචිනන්තො පවිචිනන්තො තුලයන්තො තීරයන්තො විභාවයන්තො විභූතං කරොන්තො, ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා දුක්ඛා’’ති… ‘‘සබ්බෙ ධම්මා අනත්තා’’ති පචිනන්තො විචිනන්තො පවිචිනන්තො… ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති පචිනන්තො විචිනන්තො පවිචිනන්තො තුලයන්තො තීරයන්තො විභාවයන්තො විභූතං කරොන්තො. අදස්සන්ති අදස්සං අදක්ඛිං අපස්සිං පටිවිජ්ඣින්ති – අජ්ඣත්තසන්තිං පචිනං අදස්සං.

තෙනාහ භගවා –

‘‘ඉදං වදාමීති න තස්ස හොති, [මාගණ්ඩියාති භගවා]

ධම්මෙසු නිච්ඡෙය්ය සමුග්ගහීතං;

පස්සඤ්ච දිට්ඨීසු අනුග්ගහාය;

අජ්ඣත්තසන්තිං පචිනං අදස්ස’’න්ති.

73.

විනිච්ඡයා යානි පකප්පිතානි, [ඉති මාගණ්ඩියො]

තෙ වෙ මුනී බ්රූසි අනුග්ගහාය;

අජ්ඣත්තසන්තීති යමෙතමත්ථං, කථං නු ධීරෙහි පවෙදිතං තං.

විනිච්ඡයායානි පකප්පිතානීති. විනිච්ඡයා වුච්චන්ති ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි දිට්ඨිවිනිච්ඡයා. පකප්පිතානීති කප්පිතා පකප්පිතා අභිසඞ්ඛතා සණ්ඨපිතාතිපි පකප්පිතා . අථ වා අනිච්චා සඞ්ඛතා පටිච්චසමුප්පන්නා ඛයධම්මා වයධම්මා විරාගධම්මා නිරොධධම්මා විපරිණාමධම්මාතිපි පකප්පිතාති – විනිච්ඡයා යානි පකප්පිතානි.

ඉති මාගණ්ඩියොති. ඉතීති පදසන්ධි පදසංසග්ගො පදපාරිපූරී අක්ඛරසමවායො බ්යඤ්ජනසිලිට්ඨතා පදානුපුබ්බතාපෙතං – ඉතීති. මාගණ්ඩියොති තස්ස බ්රාහ්මණස්ස නාමං සඞ්ඛා සමඤ්ඤා පඤ්ඤත්ති වොහාරො – ඉති මාගණ්ඩියොති.

තෙවෙ මුනී බ්රූසි අනුග්ගහාය, අජ්ඣත්තසන්තීති යමෙතමත්ථන්ති. තෙ වෙති ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි. මුනීති. මොනං වුච්චති ඤාණං…පෙ… සඞ්ගජාලමතිච්ච සො මුනීති. අනුග්ගහායාති දිට්ඨීසු ආදීනවං පස්සන්තො දිට්ඨියො න ගණ්හාමි න පරාමසාමි නාභිනිවිසාමීති ච භණසි, අජ්ඣත්තසන්තීති ච භණසි. යමෙතමත්ථන්ති යං පරමත්ථන්ති – තෙ වෙ මුනී බ්රූසි අනුග්ගහාය, අජ්ඣත්තසන්තීති යමෙතමත්ථං.

කථං නු ධීරෙහි පවෙදිතං තන්ති. කථං නූති පදං සංසයපුච්ඡා විමතිපුච්ඡා ද්වෙළ්හකපුච්ඡා අනෙකංසපුච්ඡා, එවං නු ඛො නනු ඛො කිං නු ඛො කථං නු ඛොති – කථං නු. ධීරෙහීති ධීරෙහි පණ්ඩිතෙහි පඤ්ඤවන්තෙහි [පඤ්ඤාවන්තෙහි (සී. ස්යා.)] බුද්ධිමන්තෙහි ඤාණීහි විභාවීහි මෙධාවීහි. පවෙදිතන්ති වෙදිතං පවෙදිතං ආචික්ඛිතං දෙසිතං පඤ්ඤාපිතං පට්ඨපිතං විවටං විභත්තං උත්තානීකතං පකාසිතන්ති – කථං නු ධීරෙහි පවෙදිතං තං.

තෙනාහ සො බ්රාහ්මණො –

‘‘විනිච්ඡයා යානි පකප්පිතානි, [ඉති මාගණ්ඩියො]

තෙ වෙ මුනී බ්රූසි අනුග්ගහාය;

අජ්ඣත්තසන්තීති යමෙතමත්ථං, කථං නු ධීරෙහි පවෙදිතං ත’’න්ති.

74.

න දිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙන, [මාගණ්ඩියාති භගවා]

සීලබ්බතෙනාපි න සුද්ධිමාහ;

අදිට්ඨියා අස්සුතියා අඤාණා, අසීලතා අබ්බතා නොපි තෙන;

එතෙ ච නිස්සජ්ජ අනුග්ගහාය, සන්තො අනිස්සාය භවං න ජප්පෙ.

නදිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙනාති. දිට්ඨෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසි; සුතෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසි; දිට්ඨසුතෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසි; ඤාණෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසීති – න දිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙන.

මාගණ්ඩියාති භගවා තං බ්රාහ්මණං නාමෙන ආලපති. භගවාති ගාරවාධිවචනං…පෙ… සච්ඡිකා පඤ්ඤත්ති යදිදං භගවාති – මාගණ්ඩියාති භගවා.

සීලබ්බතෙනාපින සුද්ධිමාහාති. සීලෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසි; වතෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසි; සීලබ්බතෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසීති – සීලබ්බතෙනාපි න සුද්ධිමාහ.

අදිට්ඨියා අස්සුතියා අඤාණා, අසීලතා අබ්බතා නොපි තෙනාති. දිට්ඨිපි ඉච්ඡිතබ්බා. දසවත්ථුකා සම්මාදිට්ඨි – අත්ථි දින්නං, අත්ථි යිට්ඨං, අත්ථි හුතං, අත්ථි සුකතදුක්කටානං [සුකටදුක්කටානං (සී.)] කම්මානං ඵලං විපාකො, අත්ථි අයං ලොකො, අත්ථි පරො ලොකො, අත්ථි මාතා, අත්ථි පිතා, අත්ථි සත්තා ඔපපාතිකා, අත්ථි ලොකෙ සමණබ්රාහ්මණා සම්මග්ගතා [සමග්ගතා (ක.)] සම්මාපටිපන්නා යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තීති; සවනම්පි ඉච්ඡිතබ්බං – පරතො ඝොසො, සුත්තං, ගෙය්යං, වෙය්යාකරණං, ගාථා, උදානං, ඉතිවුත්තකං, ජාතකං, අබ්භුතධම්මං, වෙදල්ලං; ඤාණම්පි ඉච්ඡිතබ්බං – කම්මස්සකතඤාණං, සච්චානුලොමිකඤාණං [කම්මස්සකතං ඤාණං සච්චානුලොමිකං ඤාණං (සී. ක.) ඤාණවිභඞ්ගෙපි], අභිඤ්ඤාඤාණං, සමාපත්තිඤාණං; සීලම්පි ඉච්ඡිතබ්බං – පාතිමොක්ඛසංවරො; වතම්පි ඉච්ඡිතබ්බං – අට්ඨ ධුතඞ්ගානි – ආරඤ්ඤිකඞ්ගං, පිණ්ඩපාතිකඞ්ගං, පංසුකූලිකඞ්ගං, තෙචීවරිකඞ්ග, සපදානචාරිකඞ්ගං, ඛලුපච්ඡාභත්තිකඞ්ගං, නෙසජ්ජිකඞ්ගං, යථාසන්ථතිකඞ්ගන්ති.

අදිට්ඨියාඅස්සුතියා අඤාණා, අසීලතා අබ්බතා නොපිතෙනාති . නාපි සම්මාදිට්ඨිමත්තෙන, නාපි සවනමත්තෙන, නාපි ඤාණමත්තෙන, නාපි සීලමත්තෙන, නාපි වතමත්තෙන අජ්ඣත්තසන්තිං පත්තො හොති, නාපි විනා එතෙහි ධම්මෙහි අජ්ඣත්තසන්තිං පාපුණාති. අපි ච සම්භාරා ඉමෙ ධම්මා හොන්ති අජ්ඣත්තසන්තිං පාපුණිතුං අධිගන්තුං ඵස්සිතුං සච්ඡිකාතුන්ති – අදිට්ඨියා අස්සුතියා අඤාණා අසීලතා අබ්බතා නොපි තෙන.

එතෙ ච නිස්සජ්ජ අනුග්ගහායාති. එතෙති කණ්හපක්ඛිකානං ධම්මානං සමුග්ඝාතතො පහානං ඉච්ඡිතබ්බං, තෙධාතුකෙසු කුසලෙසු ධම්මෙසු අතම්මයතා [අකම්මයතා (සී. ක.)] ඉච්ඡිතබ්බා, යතො කණ්හපක්ඛියා ධම්මා සමුග්ඝාතපහානෙන පහීනා හොන්ති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා, තෙධාතුකෙසු ච කුසලෙසු ධම්මෙසු අතම්මයතා හොති, එත්තාවතාපි න ගණ්හාති න පරාමසති නාභිනිවිසති. අථ වා න ගණ්හිතබ්බා න පරාමසිතබ්බා නාභිනිවිසිතබ්බාති. එවම්පි එතෙ ච නිස්සජ්ජ අනුග්ගහාය. යතො තණ්හා ච දිට්ඨි ච මානො ච පහීනා හොන්ති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මාති, එත්තාවතාපි න ගණ්හාති න පරාමසති නාභිනිවිසතීති. එවම්පි එතෙ ච නිස්සජ්ජ අනුග්ගහාය.

යතො පුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරො ච අපුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරො ච ආනෙඤ්ජාභිසඞ්ඛාරො ච පහීනා හොන්ති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මාති, එත්තාවතාපි න ගණ්හාති න පරාමසති නාභිනිවිසතීති. එවම්පි එතෙ ච නිස්සජ්ජ අනුග්ගහාය.

සන්තො අනිස්සාය භවං න ජප්පෙති. සන්තොති රාගස්ස සමිතත්තා සන්තො, දොසස්ස සමිතත්තා සන්තො, මොහස්ස සමිතත්තා සන්තො , කොධස්ස… උපනාහස්ස… මක්ඛස්ස… පළාසස්ස… ඉස්සාය… මච්ඡරියස්ස… මායාය… සාඨෙය්යස්ස… ථම්භස්ස… සාරම්භස්ස… මානස්ස… අතිමානස්ස… මදස්ස… පමාදස්ස… සබ්බකිලෙසානං… සබ්බදුච්චරිතානං… සබ්බදරථානං… සබ්බපරිළාහානං… සබ්බසන්තාපානං… සබ්බාකුසලාභිසඞ්ඛාරානං සන්තත්තා සමිතත්තා වූපසමිතත්තා විජ්ඣාතත්තා නිබ්බුතත්තා විගතත්තා පටිපස්සද්ධත්තා සන්තො උපසන්තො වූපසන්තො නිබ්බුතො පටිපස්සද්ධොති – සන්තො.

අනිස්සායාති ද්වෙ නිස්සයා – තණ්හානිස්සයො ච දිට්ඨිනිස්සයො ච…පෙ… අයං තණ්හානිස්සයො…පෙ… අයං දිට්ඨිනිස්සයො. තණ්හානිස්සයං පහාය දිට්ඨිනිස්සයං පටිනිස්සජ්ජිත්වා චක්ඛුං අනිස්සාය, සොතං අනිස්සාය, ඝානං අනිස්සාය, ජිව්හං අනිස්සාය, කායං අනිස්සාය, මනං අනිස්සාය, රූපෙ… සද්දෙ… ගන්ධෙ… රසෙ… ඵොට්ඨබ්බෙ… කුලං… ගණං… ආවාසං… ලාභං… යසං… පසංසං… සුඛං… චීවරං… පිණ්ඩපාතං… සෙනාසනං… ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං… කාමධාතුං… රූපධාතුං… අරූපධාතුං… කාමභවං… රූපභවං… අරූපභවං… සඤ්ඤාභවං… අසඤ්ඤාභවං… නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤාභවං… එකවොකාරභවං… චතුවොකාරභවං… පඤ්චවොකාරභවං… අතීතං… අනාගතං… පච්චුප්පන්නං… දිට්ඨසුතමුතවිඤ්ඤාතබ්බෙ ධම්මෙ අනිස්සාය අග්ගණ්හිත්වා අපරාමසිත්වා අනභිනිවිසිත්වාති – සන්තො අනිස්සාය. භවං න ජප්පෙති කාමභවං න ජප්පෙය්ය, රූපභවං න ජප්පෙය්ය, අරූපභවං න ජප්පෙය්ය නප්පජප්පෙය්ය න අභිජප්පෙය්යාති – සන්තො අනිස්සාය භවං න ජප්පෙ.

තෙනාහ භගවා –

‘‘න දිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙන, [මාගණ්ඩියාති භගවා]

සීලබ්බතෙනාපි න සුද්ධිමාහ;

අදිට්ඨියා අස්සුතියා අඤාණා, අසීලතා අබ්බතා නොපි තෙන;

එතෙ ච නිස්සජ්ජ අනුග්ගහාය, සන්තො අනිස්සාය භවං න ජප්පෙ’’ති.

75.

නොචෙ කිර දිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙන, [ඉති මාගණ්ඩියො]

සීලබ්බතෙනාපි න සුද්ධිමාහ;

අදිට්ඨියා අස්සුතියා අඤාණා, අසීලතා අබ්බතා නොපි තෙන;

මඤ්ඤාමහං මොමුහමෙව ධම්මං, දිට්ඨියා එකෙ පච්චෙන්ති සුද්ධිං.

නො චෙ කිර දිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙනාති. දිට්ඨියාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසි; සුතෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං… දිට්ඨසුතෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං , මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං… ඤාණෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසීති – නො චෙ කිර දිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙන.

ඉති මාගණ්ඩියොති ඉතීති පදසන්ධි…පෙ…. මාගණ්ඩියොති තස්ස බ්රාහ්මණස්ස නාමං…පෙ… ඉති මාගණ්ඩියො.

සීලබ්බතෙනාපි න සුද්ධිමාහාති. සීලෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං…පෙ… වතෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං…පෙ… සීලබ්බතෙනාපි සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං නාහ න කථෙසි න භණසි න දීපයසි න වොහරසීති – සීලබ්බතෙනාපි න සුද්ධිමාහ.

අදිට්ඨියාඅස්සුතියා අඤාණා, අසීලතා අබ්බතා නොපි තෙනාති. දිට්ඨිපි ඉච්ඡිතබ්බාති එවං භණසි, සවනම්පි ඉච්ඡිතබ්බන්ති එවං භණසි, ඤාණම්පි ඉච්ඡිතබ්බන්ති එවං භණසි, න සක්කොසි එකංසෙන අනුජානිතුං, නපි සක්කොසි එකංසෙන පටික්ඛිපිතුන්ති – අදිට්ඨියා අස්සුතියා අඤාණා, අසීලතා අබ්බතා නොපි තෙන.

මඤ්ඤාමහංමොමුහමෙව ධම්මන්ති. මොමූහධම්මො අයං තුය්හං බාලධම්මො මූළ්හධම්මො අඤ්ඤාණධම්මො අමරාවික්ඛෙපධම්මොති එවං මඤ්ඤාමි එවං ජානාමි එවං ආජානාමි එවං විජානාමි එවං පටිවිජානාමි එවං පටිවිජ්ඣාමීති – මඤ්ඤාමහං මොමුහමෙව ධම්මං.

දිට්ඨියාඑකෙ පච්චෙන්ති සුද්ධින්ති. සුද්ධිදිට්ඨියා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං පච්චෙන්ති; ‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති දිට්ඨියා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං පච්චෙන්ති; ‘‘අසස්සතො ලොකො…පෙ… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති දිට්ඨියා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා සුද්ධිං විසුද්ධිං පරිසුද්ධිං, මුත්තිං විමුත්තිං පරිමුත්තිං පච්චෙන්තීති – දිට්ඨියා එකෙ පච්චෙන්ති සුද්ධිං.

තෙනාහ සො බ්රාහ්මණො –

‘‘නො චෙ කිර දිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙන, [ඉති මාගණ්ඩියො]

සීලබ්බතෙනාපි න සුද්ධිමාහ;

අදිට්ඨියා අස්සුතියා අඤාණා, අසීලතා අබ්බතා නොපි තෙන;

මඤ්ඤාමහං මොමුහමෙව ධම්මං, දිට්ඨියා එකෙ පච්චෙන්ති සුද්ධි’’න්ති.

76.

දිට්ඨිඤ්ච[දිට්ඨීසු (සී. ස්යා. ක.)]නිස්සායනුපුච්ඡමානො, [මාගණ්ඩියාති භගවා]

සමුග්ගහීතෙසු පමොහමාගා[සමොහමාගා (ක.)];

ඉතො ච නාද්දක්ඛි අණුම්පි සඤ්ඤං, තස්මා තුවං මොමුහතො දහාසි.

දිට්ඨිඤ්ච නිස්සායනුපුච්ඡමානොති. මාගණ්ඩියො බ්රාහ්මණො දිට්ඨිං නිස්සාය දිට්ඨිං පුච්ඡති, ලග්ගනං නිස්සාය ලග්ගනං පුච්ඡති, බන්ධනං නිස්සාය බන්ධනං පුච්ඡති, පලිබොධං නිස්සාය පලිබොධං පුච්ඡති. අනුපුච්ඡමානොති පුනප්පුනං පුච්ඡතීති – දිට්ඨිඤ්ච නිස්සායනුපුච්ඡමානො.

මාගණ්ඩියාති භගවා තං බ්රාහ්මණං නාමෙන ආලපති. භගවාති ගාරවාධිවචනං…පෙ… සච්ඡිකා පඤ්ඤත්ති යදිදං භගවාති – මාගණ්ඩියාති භගවා.

සමුග්ගහීතෙසු පමොහමාගාති. යා සා දිට්ඨි තයා ගහිතා පරාමට්ඨා අභිනිවිට්ඨා අජ්ඣොසිතා අධිමුත්තා, තායෙව ත්වං දිට්ඨියා මූළ්හොසි පමූළ්හොසි සම්මූළ්හොසි මොහං ආගතොසි පමොහං ආගතොසි සම්මොහං ආගතොසි අන්ධකාරං පක්ඛන්දොසීති – සමුග්ගහීතෙසු පමොහමාගා.

ඉතො ච නාද්දක්ඛි අණුම්පි සඤ්ඤන්ති. ඉතො අජ්ඣත්තසන්තිතො වා පටිපදාතො වා ධම්මදෙසනාතො වා, යුත්තසඤ්ඤං පත්තසඤ්ඤං ලක්ඛණසඤ්ඤං කාරණසඤ්ඤං ඨානසඤ්ඤං න පටිලභති, කුතො ඤාණන්ති. එවම්පි ඉතො ච නාද්දක්ඛි අණුම්පි සඤ්ඤං. අථ වා අනිච්චං වා අනිච්චසඤ්ඤානුලොමං වා, දුක්ඛං වා දුක්ඛසඤ්ඤානුලොමං වා, අනත්තං වා අනත්තසඤ්ඤානුලොමං වා, සඤ්ඤුප්පාදමත්තං වා සඤ්ජානිතමත්තං වා න පටිලභති , කුතො ඤාණන්ති. එවම්පි ඉතො ච නාද්දක්ඛි අණුම්පි සඤ්ඤං.

තස්මා තුවං මොමුහතො දහාසීති. තස්මාති තස්මා තංකාරණා තංහෙතු තප්පච්චයා තංනිදානා මොමූහධම්මතො බාලධම්මතො මූළ්හධම්මතො අඤ්ඤාණධම්මතො අමරාවික්ඛෙපධම්මතො දහාසි පස්සසි දක්ඛසි ඔලොකෙසි නිජ්ඣායසි උපපරික්ඛසීති – තස්මා තුවං මොමුහතො දහාසි.

තෙනාහ භගවා –

‘‘දිට්ඨිඤ්ච නිස්සායනුපුච්ඡමානො, [මාගණ්ඩියාති භගවා]

සමුග්ගහීතෙසු පමොහමාගා;

ඉතො ච නාද්දක්ඛි අණුම්පි සඤ්ඤං, තස්මා තුවං මොමුහතො දහාසී’’ති.

77.

සමො විසෙසී උද වා නිහීනො, යො මඤ්ඤති සො විවදෙථ තෙන;

තීසු විධාසු අවිකම්පමානො, සමො විසෙසීති න තස්ස හොති.

සමො විසෙසී උද වා නිහීනො, යො මඤ්ඤති සො විවදෙථ තෙනාති. සදිසොහමස්මීති වා සෙය්යොහමස්මීති වා හීනොහමස්මීති වා යො මඤ්ඤති, සො තෙන මානෙන තාය දිට්ඨියා තෙන වා පුග්ගලෙන කලහං කරෙය්ය භණ්ඩනං කරෙය්ය විග්ගහං කරෙය්ය විවාදං කරෙය්ය මෙධගං කරෙය්ය – ‘‘න ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසි, අහං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාමි, කිං ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානිස්සසි, මිච්ඡාපටිපන්නො ත්වමසි, අහමස්මි සම්මාපටිපන්නො, සහිතං මෙ, අසහිතං තෙ, පුරෙ වචනීයං පච්ඡා අවච, පච්ඡා වචනීයං පුරෙ අවච, අධිචිණ්ණං තෙ විපරාවත්තං, ආරොපිතො තෙ වාදො, නිග්ගහිතො ත්වමසි, චර වාදප්පමොක්ඛාය, නිබ්බෙඨෙහි වා සචෙ පහොසී’’ති – සමො විසෙසී උද වා නිහීනො යො මඤ්ඤති සො විවදෙථ තෙන.

තීසුවිධාසු අවිකම්පමානො, සමො විසෙසීති න තස්ස හොතීති. යස්සෙතා තිස්සො විධා පහීනා සමුච්ඡින්නා වූපසන්තා පටිපස්සද්ධා අභබ්බුප්පත්තිකා ඤාණග්ගිනා දඩ්ඪා, සො තීසු විධාසු න කම්පති න විකම්පති, අවිකම්පමානස්ස පුග්ගලස්ස සදිසොහමස්මීති වා සෙය්යොහමස්මීති වා හීනොහමස්මීති වා. න තස්ස හොතීති. න මය්හං හොතීති තීසු විධාසු අවිකම්පමානො, සමො විසෙසීති – න තස්ස හොති.

තෙනාහ භගවා –

‘‘සමො විසෙසී උද වා නිහීනො, යො මඤ්ඤති සො විවදෙථ තෙන;

තීසු විධාසු අවිකම්පමානො, සමො විසෙසීති න තස්ස හොතී’’ති.

78.

සච්චන්තිසො බ්රාහ්මණො කිං වදෙය්ය, මුසාති වා සො විවදෙථ කෙන;

යස්මිං සමං විසමං වාපි නත්ථි, ස කෙන වාදං පටිසංයුජෙය්ය.

සච්චන්ති සො බ්රාහ්මණො කිං වදෙය්යාති. බ්රාහ්මණොති සත්තන්නං ධම්මානං බාහිතත්තා බ්රාහ්මණො…පෙ… අසිතො තාදි පවුච්චතෙ ස බ්රහ්මා. සච්චන්ති සො බ්රාහ්මණො කිං වදෙය්යාති. ‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති බ්රාහ්මණො කිං වදෙය්ය කිං කථෙය්ය කිං භණෙය්ය කිං දීපයෙය්ය කිං වොහරෙය්ය; ‘‘අසස්සතො ලොකො…පෙ… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති බ්රාහ්මණො කිං වදෙය්ය කිං කථෙය්ය කිං භණෙය්ය කිං දීපයෙය්ය කිං වොහරෙය්යාති – සච්චන්ති සො බ්රාහ්මණො කිං වදෙය්ය.

මුසාති වා සො විවදෙථ කෙනාති. බ්රාහ්මණො මය්හංව සච්චං, තුය්හං මුසාති කෙන මානෙන, කාය දිට්ඨියා, කෙන වා පුග්ගලෙන කලහං කරෙය්ය භණ්ඩනං කරෙය්ය විග්ගහං කරෙය්ය විවාදං කරෙය්ය මෙධගං කරෙය්ය – ‘‘න ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසි…පෙ… නිබ්බෙඨෙහි වා සචෙ පහොසී’’ති – මුසාති වා සො විවදෙථ කෙන.

යස්මිං සමං විසමං වාපි නත්ථීති. යස්මින්ති යස්මිං පුග්ගලෙ අරහන්තෙ ඛීණාසවෙ සදිසොහමස්මීති මානො නත්ථි, සෙය්යොහමස්මීති මානො නත්ථි, හීනොහමස්මීති ඔමානො නත්ථි න සන්ති න සංවිජ්ජති නුපලබ්භති, පහීනං සමුච්ඡින්නං වූපසන්තං පටිපස්සද්ධං අභබ්බුප්පත්තිකං ඤාණග්ගිනා දඩ්ඪන්ති – යස්මිං සමං විසමං වාපි නත්ථි.

සකෙන වාදං පටිසංයුජෙය්යාති. සො කෙන මානෙන, කාය දිට්ඨියා, කෙන වා පුග්ගලෙන වාදං පටිසඤ්ඤොජෙය්ය පටිබලෙය්ය කලහං කරෙය්ය භණ්ඩනං කරෙය්ය විග්ගහං කරෙය්ය විවාදං කරෙය්ය මෙධගං කරෙය්ය – ‘‘න ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසි…පෙ… නිබ්බෙඨෙහි වා සචෙ පහොසී’’ති – ස කෙන වාදං පටිසංයුජෙය්ය.

තෙනාහ භගවා –

‘‘සච්චන්ති සො බ්රාහ්මණො කිං වදෙය්ය, මුසාති වා සො විවදෙථ කෙන;

යස්මිං සමං විසමං වාපි නත්ථි, ස කෙන වාදං පටිසංයුජෙය්යා’’ති.

79.

ඔකංපහාය අනිකෙතසාරී, ගාමෙ අකුබ්බං මුනි සන්ථවානි[සන්ධවානි (ක.)];

කාමෙහි රිත්තො අපුරෙක්ඛරානො, කථං න විග්ගය්හ ජනෙන කයිරා.

අථ ඛො හාලිද්දකානි [හලිද්දකානී (සී.)] ගහපති යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො හාලිද්දකානි ගහපති ආයස්මන්තං මහාකච්චානං එතදවොච – ‘‘වුත්තමිදං භන්තෙ, කච්චාන, භගවතා අට්ඨකවග්ගිකෙ මාගණ්ඩියපඤ්හෙ –

‘‘ඔකං පහාය අනිකෙතසාරී, ගාමෙ අකුබ්බං මුනි සන්ථවානි;

කාමෙහි රිත්තො අපුරෙක්ඛරානො, කථං න විග්ගය්හ ජනෙන කයිරා’’ති.

‘‘ඉමස්ස නු ඛො භන්තෙ, කච්චාන, භගවතා සඞ්ඛිත්තෙන භාසිතස්ස කථං විත්ථාරෙන අත්ථො දට්ඨබ්බො’’ති?

‘‘රූපධාතු ඛො, ගහපති, විඤ්ඤාණස්ස ඔකො රූපධාතු රාගවිනිබන්ධඤ්ච [රාගවිනිබද්ධඤ්ච (සී.)] පන විඤ්ඤාණං ඔකසාරීති වුච්චති. වෙදනාධාතු ඛො, ගහපති… සඤ්ඤාධාතු ඛො, ගහපති… සඞ්ඛාරධාතු ඛො, ගහපති, විඤ්ඤාණස්ස ඔකො සඞ්ඛාරධාතු රාගවිනිබන්ධඤ්ච පන විඤ්ඤාණං ඔකසාරීති වුච්චති. එවං ඛො, ගහපති, ඔකසාරී හොති.

‘‘කථඤ්ච, ගහපති, අනොකසාරී හොති? රූපධාතුයා ඛො, ගහපති, යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා යෙ උපායුපාදානා [උපයුපාදානා (ක.)] චෙතසො අධිට්ඨානාභිනිවෙසානුසයා තෙ තථාගතස්ස පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා; තස්මා තථාගතො අනොකසාරීති වුච්චති. වෙදනාධාතුයා ඛො, ගහපති… සඤ්ඤාධාතුයා ඛො, ගහපති… සඞ්ඛාරධාතුයා ඛො, ගහපති… විඤ්ඤාණධාතුයා ඛො, ගහපති, යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා යෙ උපායුපාදානා චෙතසො අධිට්ඨානාභිනිවෙසානුසයා තෙ තථාගතස්ස පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා; තස්මා තථාගතො අනොකසාරීති වුච්චති. එවං ඛො, ගහපති, අනොකසාරී හොති.

‘‘කථඤ්ච, ගහපති, නිකෙතසාරී හොති? රූපනිමිත්තනිකෙතවිසාරවිනිබන්ධා ඛො, ගහපති, නිකෙතසාරීති වුච්චති. සද්දනිමිත්ත… ගන්ධනිමිත්ත… රසනිමිත්ත… ඵොට්ඨබ්බනිමිත්ත… ධම්මනිමිත්තනිකෙතවිසාරවිනිබන්ධා ඛො, ගහපති, නිකෙතසාරීති වුච්චති. එවං ඛො, ගහපති, නිකෙතසාරී හොති.

‘‘කථඤ්ච, ගහපති, අනිකෙතසාරී හොති? රූපනිමිත්තනිකෙතවිසාරවිනිබන්ධා ඛො, ගහපති, තථාගතස්ස පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා; තස්මා තථාගතො අනිකෙතසාරීති වුච්චති. සද්දනිමිත්ත… ගන්ධනිමිත්ත… රසනිමිත්ත… ඵොට්ඨබ්බනිමිත්ත… ධම්මනිමිත්තනිකෙතවිසාරවිනිබන්ධා ඛො, ගහපති, තථාගතස්ස පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා; තස්මා තථාගතො අනිකෙතසාරීති වුච්චති. එවං ඛො, ගහපති, අනිකෙතසාරී හොති.

‘‘කථඤ්ච, ගහපති, ගාමෙ සන්ථවජාතො හොති? ඉධ , ගහපති, එකච්චො භික්ඛු ගිහීහි සංසට්ඨො විහරති සහනන්දී සහසොකී, සුඛිතෙසු සුඛිතො, දුක්ඛිතෙසු දුක්ඛිතො, උප්පන්නෙසු කිච්චකරණීයෙසු අත්තනා වොයොගං ආපජ්ජති. එවං ඛො, ගහපති, ගාමෙ සන්ථවජාතො හොති.

‘‘කථඤ්ච, ගහපති, ගාමෙ න සන්ථවජාතො හොති? ඉධ, ගහපති, එකච්චො භික්ඛු ගිහීහි අසංසට්ඨො විහරති න සහනන්දී න සහසොකී, න සුඛිතෙසු සුඛිතො, න දුක්ඛිතෙසු දුක්ඛිතො, උප්පන්නෙසු කිච්චකරණීයෙසු න අත්තනා වොයොගං ආපජ්ජති. එවං ඛො, ගහපති, ගාමෙ න සන්ථවජාතො හොති.

‘‘කථඤ්ච, ගහපති, කාමෙහි අරිත්තො හොති? ඉධ, ගහපති, එකච්චො භික්ඛු කාමෙසු අවීතරාගො හොති අවිගතච්ඡන්දො අවිගතපෙමො අවිගතපිපාසො අවිගතපරිළාහො අවිගතතණ්හො. එවං ඛො, ගහපති, කාමෙහි අරිත්තො හොති.

‘‘කථඤ්ච , ගහපති, කාමෙහි රිත්තො හොති? ඉධ, ගහපති, එකච්චො භික්ඛු කාමෙසු වීතරාගො හොති විගතච්ඡන්දො විගතපෙමො විගතපිපාසො විගතපරිළාහො විගතතණ්හො. එවං ඛො, ගහපති, කාමෙහි රිත්තො හොති.

‘‘කථඤ්ච, ගහපති, පුරෙක්ඛරානො හොති? ඉධ , ගහපති, එකච්චස්ස භික්ඛුනො එවං හොති – ‘එවංරූපො සියං අනාගතමද්ධාන’න්ති තත්ථ නන්දිං සමන්නානෙති, ‘එවංවෙදනො සියං… එවංසඤ්ඤො සියං… එවංසඞ්ඛාරො සියං… එවංවිඤ්ඤාණො සියං අනාගතමද්ධාන’න්ති තත්ථ නන්දිං සමන්නානෙති. එවං ඛො, ගහපති, පුරෙක්ඛරානො හොති.

‘‘කථඤ්ච , ගහපති, අපුරෙක්ඛරානො හොති? ඉධ, ගහපති, එකච්චස්ස භික්ඛුනො එවං හොති – ‘එවංරූපො සියං අනාගතමද්ධාන’න්ති න තත්ථ නන්දිං සමන්නානෙති, ‘එවංවෙදනො සියං… එවංසඤ්ඤො සියං… එවංසඞ්ඛාරො සියං… එවංවිඤ්ඤාණො සියං අනාගතමද්ධාන’න්ති න තත්ථ නන්දිං සමන්නානෙති. එවං ඛො, ගහපති, අපුරෙක්ඛරානො හොති.

‘‘කථඤ්ච, ගහපති, කථං විග්ගය්හ ජනෙන කත්තා හොති? ඉධ, ගහපති, එකච්චො එවරූපිං කථං කත්තා හොති – ‘න ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසි, අහං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාමි, කිං ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානිස්සසි, මිච්ඡාපටිපන්නො ත්වමසි, අහමස්මි සම්මාපටිපන්නො, සහිතං මෙ, අසහිතං තෙ, පුරෙ වචනීයං පච්ඡා අවච, පච්ඡා වචනීයං පුරෙ අවච, අධිචිණ්ණං තෙ විපරාවත්තං, ආරොපිතො තෙ වාදො, නිග්ගහිතො ත්වමසි, චර වාදප්පමොක්ඛාය, නිබ්බෙඨෙහි වා සචෙ පහොසී’ති. එවං ඛො, ගහපති, කථං විග්ගය්හ ජනෙන කත්තා හොති.

‘‘කථඤ්ච, ගහපති, කථං විග්ගය්හ ජනෙන න කත්තා හොති? ඉධ, ගහපති, එකච්චො න එවරූපිං කථං කත්තා හොති – ‘න ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසි…පෙ… නිබ්බෙඨෙහි වා සචෙ පහොසී’ති. එවං ඛො, ගහපති, විග්ගය්හ ජනෙන න කත්තා හොති. ඉති ඛො, ගහපති, යං තං වුත්තං භගවතා අට්ඨකවග්ගිකෙ මාගණ්ඩියපඤ්හෙ –

‘‘ඔකං පහාය අනිකෙතසාරී, ගාමෙ අකුබ්බං මුනි සන්ථවානි;

කාමෙහි රිත්තො අපුරෙක්ඛරානො, කථං න විග්ගය්හ ජනෙන කයිරා’’ති.

‘‘ඉමස්ස ඛො, ගහපති, භගවතා සඞ්ඛිත්තෙන භාසිතස්ස එවං විත්ථාරෙන අත්ථො දට්ඨබ්බො’’ති.

තෙනාහ භගවා –

‘‘ඔකං පහාය අනිකෙතසාරී, ගාමෙ අකුබ්බං මුනි සන්ථවානි;

කාමෙහි රිත්තො අපුරෙක්ඛරානො, කථං න විග්ගය්හ ජනෙන කයිරා’’ති.

80.

යෙහි විවිත්තො විචරෙය්ය ලොකෙ, න තානි උග්ගය්හ වදෙය්ය නාගො;

එලම්බුජං කණ්ඩකවාරිජං[කණ්ටකං වාරිජං (සී.)]යථා, ජලෙන පඞ්කෙන චනූපලිත්තං;

එවං මුනී සන්තිවාදො අගිද්ධො, කාමෙ ච ලොකෙ ච අනූපලිත්තො.

යෙහි විවිත්තො විචරෙය්ය ලොකෙති. යෙහීති යෙහි දිට්ඨිගතෙහි. විවිත්තොති කායදුච්චරිතෙන රිත්තො විවිත්තො පවිවිත්තො, වචීදුච්චරිතෙන… මනොදුච්චරිතෙන… රාගෙන…පෙ… සබ්බාකුසලාභිසඞ්ඛාරෙහි රිත්තො විවිත්තො පවිවිත්තො. විචරෙය්යාති විචරෙය්ය විහරෙය්ය ඉරියෙය්ය වත්තෙය්ය පාලෙය්ය යපෙය්ය යාපෙය්ය. ලොකෙති මනුස්සලොකෙති – යෙහි විවිත්තො විචරෙය්ය ලොකෙ.

නතානි උග්ගය්හ වදෙය්ය නාගොති. නාගොති ආගුං න කරොතීති – නාගො, න ගච්ඡතීති – නාගො, නාගච්ඡතීති – නාගො. කථං ආගුං න කරොතීති – නාගො? ආගූ වුච්චන්ති පාපකා අකුසලා ධම්මා සංකිලෙසිකා පොනොභවිකා සදරා දුක්ඛවිපාකා ආයතිං ජාතිජරාමරණියා.

ආගුං න කරොති කිඤ්චි ලොකෙ, [සභියාති භගවා]

සබ්බසඤ්ඤොගෙ විසජ්ජ බන්ධනානි;

සබ්බත්ථ න සජ්ජති විමුත්තො, නාගො තාදී පවුච්චතෙ තථත්තා.

එවං ආගුං න කරොතීති – නාගො.

කථං න ගච්ඡතීති – නාගො? න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, න දොසාගතිං ගච්ඡති, න මොහාගතිං ගච්ඡති, න භයාගතිං ගච්ඡති, න රාගවසෙන ගච්ඡති, න දොසවසෙන ගච්ඡති, න මොහවසෙන ගච්ඡති, න මානවසෙන ගච්ඡති, න දිට්ඨිවසෙන ගච්ඡති, න උද්ධච්චවසෙන ගච්ඡති, න විචිකිච්ඡාවසෙන ගච්ඡති, නානුසයවසෙන ගච්ඡති, න වග්ගෙහි ධම්මෙහි යායති නීයති වුය්හති සංහරීයති. එවං න ගච්ඡතීති – නාගො.

කථං නාගච්ඡතීති – නාගො? සොතාපත්තිමග්ගෙන යෙ කිලෙසා පහීනා තෙ කිලෙසෙ න පුනෙති න පච්චෙති න පච්චාගච්ඡති. සකදාගාමිමග්ගෙන… අනාගාමිමග්ගෙන… අරහත්තමග්ගෙන යෙ කිලෙසා පහීනා තෙ කිලෙසෙ න පුනෙති න පච්චෙති න පච්චාගච්ඡති. එවං නාගච්ඡතීති – නාගො.

නතානි උග්ගය්හ වදෙය්ය නාගොති. නාගො න තානි දිට්ඨිගතානි ගහෙත්වා උග්ගහෙත්වා ගණ්හිත්වා පරාමසිත්වා අභිනිවිසිත්වා වදෙය්ය කථෙය්ය භණෙය්ය දීපයෙය්ය වොහරෙය්ය; ‘‘සස්සතො ලොකො…පෙ… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති වදෙය්ය කථෙය්ය භණෙය්ය දීපයෙය්ය වොහරෙය්යාති – න තානි උග්ගය්හ වදෙය්ය නාගො.

එලම්බුජං කණ්ඩකවාරිජං යථා, ජලෙන පඞ්කෙන චනූපලිත්තන්ති. එලං වුච්චති උදකං, අම්බුජං වුච්චති පදුමං, කණ්ඩකො වුච්චති ඛරදණ්ඩො, වාරි වුච්චති උදකං, වාරිජං වුච්චති පදුමං වාරිසම්භවං, ජලං වුච්චති උදකං, පඞ්කො වුච්චති කද්දමො. යථා පදුමං වාරිජං වාරිසම්භවං ජලෙන ච පඞ්කෙන ච න ලිම්පති න පලිම්පති න උපලිම්පති, අලිත්තං අසංලිත්තං අනුපලිත්තන්ති – එලම්බුජං කණ්ඩකවාරිජං යථා ජලෙන පඞ්කෙන චනූපලිත්තං.

එවං මුනී සන්තිවාදො අගිද්ධො, කාමෙ ච ලොකෙ ච අනූපලිත්තොති. එවන්ති ඔපම්මසංපටිපාදනං. මුනීති. මොනං වුච්චති ඤාණං…පෙ… සඞ්ගජාලමතිච්ච සො මුනි. සන්තිවාදොති සන්තිවාදො මුනි තාණවාදො ලෙණවාදො සරණවාදො අභයවාදො අච්චුතවාදො අමතවාදො නිබ්බානවාදොති – එවං මුනි සන්තිවාදො. අගිද්ධොති. ගෙධො වුච්චති තණ්හා. යො රාගො සාරාගො…පෙ… අභිජ්ඣා ලොභො අකුසලමූලං. යස්සෙසො ගෙධො පහීනො සමුච්ඡින්නො වූපසන්තො පටිපස්සද්ධො අභබ්බුප්පත්තිකො ඤාණග්ගිනා දඩ්ඪො සො වුච්චති අගිද්ධො. සො රූපෙ අගිද්ධො, සද්දෙ… ගන්ධෙ… රසෙ… ඵොට්ඨබ්බෙ… කුලෙ… ගණෙ… ආවාසෙ… ලාභෙ… යසෙ… පසංසාය… සුඛෙ… චීවරෙ… පිණ්ඩපාතෙ … සෙනාසනෙ… ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරෙ… කාමධාතුයා … රූපධාතුයා… අරූපධාතුයා… කාමභවෙ… රූපභවෙ… අරූපභවෙ… සඤ්ඤාභවෙ… අසඤ්ඤාභවෙ… නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤාභවෙ… එකවොකාරභවෙ… චතුවොකාරභවෙ… පඤ්චවොකාරභවෙ… අතීතෙ… අනාගතෙ… පච්චුප්පන්නෙ… දිට්ඨ-සුත-මුත-විඤ්ඤාතබ්බෙසු ධම්මෙසු අගිද්ධො අගධිතො අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො [අනජ්ඣාපන්නො (සී.), අනජ්ඣොපන්නො (ස්යා.)], වීතගෙධො විගතගෙධො චත්තගෙධො වන්තගෙධො මුත්තගෙධො පහීනගෙධො පටිනිස්සට්ඨගෙධො, වීතරාගො විගතරාගො චත්තරාගො වන්තරාගො මුත්තරාගො පහීනරාගො පටිනිස්සට්ඨරාගො, නිච්ඡාතො නිබ්බුතො සීතිභූතො සුඛප්පටිසංවෙදී බ්රහ්මභූතෙන අත්තනා විහරතීති – එවං මුනි සන්තිවාදො අගිද්ධො.

කාමෙ ච ලොකෙ ච අනූපලිත්තොති. කාමාති උදානතො ද්වෙ කාමා – වත්ථුකාමා ච කිලෙසකාමා ච…පෙ… ඉමෙ වුච්චන්ති වත්ථුකාමා…පෙ… ඉමෙ වුච්චන්ති කිලෙසකාමා. ලොකෙති අපායලොකෙ මනුස්සලොකෙ දෙවලොකෙ ඛන්ධලොකෙ ධාතුලොකෙ ආයතනලොකෙ. ලෙපාති ද්වෙ ලෙපා – තණ්හාලෙපො ච දිට්ඨිලෙපො ච…පෙ… අයං තණ්හාලෙපො…පෙ… අයං දිට්ඨිලෙපො. මුනි තණ්හාලෙපං පහාය දිට්ඨිලෙපං පටිනිස්සජ්ජිත්වා කාමෙ ච ලොකෙ ච න ලිම්පති න පලිම්පති න උපලිම්පති, අලිත්තො අපලිත්තො අනුපලිත්තො නික්ඛන්තො නිස්සටො විප්පමුත්තො විසඤ්ඤුත්තො විමරියාදිකතෙන චෙතසා විහරතීති – එවං මුනී සන්තිවාදො අගිද්ධො, කාමෙ ච ලොකෙ ච අනූපලිත්තො.

තෙනාහ භගවා –

‘‘යෙහි විවිත්තො විචරෙය්ය ලොකෙ, න තානි උග්ගය්හ වදෙය්ය නාගො;

එලම්බුජං කණ්ඩකවාරිජං යථා, ජලෙන පඞ්කෙන චනූපලිත්තං;

එවං මුනී සන්තිවාදො අගිද්ධො, කාමෙ ච ලොකෙ ච අනූපලිත්තො’’ති.

81.

න වෙදගූ දිට්ඨියා[දිට්ඨියායකො (ක. අට්ඨ.) සු. නි. 852]න මුතියා, ස මානමෙති න හි තම්මයො සො;

න කම්මුනා නොපි සුතෙන නෙය්යො, අනූපනීතො ස නිවෙසනෙසු.

නවෙදගූ දිට්ඨියා න මුතියා, ස මානමෙතීති. නාති පටික්ඛෙපො. වෙදගූති. වෙදො වුච්චති චතූසු මග්ගෙසු ඤාණං , පඤ්ඤා පඤ්ඤින්ද්රියං පඤ්ඤාබලං ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො වීමංසා විපස්සනා සම්මාදිට්ඨි. තෙහි වෙදෙහි ජාතිජරාමරණස්ස අන්තගතො අන්තප්පත්තො, කොටිගතො කොටිප්පත්තො, පරියන්තගතො පරියන්තප්පත්තො, වොසානගතො වොසානප්පත්තො, තාණගතො තාණප්පත්තො, ලෙණගතො ලෙණප්පත්තො, සරණගතො සරණප්පත්තො, අභයගතො අභයප්පත්තො, අච්චුතගතො අච්චුතප්පත්තො , අමතගතො අමතප්පත්තො, නිබ්බානගතො නිබ්බානප්පත්තො, වෙදානං වා අන්තං ගතොති වෙදගූ, වෙදෙහි වා අන්තං ගතොති වෙදගූ, සත්තන්නං වා ධම්මානං විදිතත්තා වෙදගූ, සක්කායදිට්ඨි විදිතා හොති, විචිකිච්ඡා විදිතා හොති, සීලබ්බතපරාමාසො විදිතො හොති, රාගො විදිතො හොති, දොසො විදිතො හොති, මොහො විදිතො හොති, මානො විදිතො හොති, විදිතාස්ස හොන්ති පාපකා අකුසලා ධම්මා සංකිලෙසිකා පොනොභවිකා සදරා දුක්ඛවිපාකා ආයතිං ජාතිජරාමරණියා.

වෙදානි විචෙය්ය කෙවලානි, [සභියාති භගවා]

සමණානං යානීධත්ථි බ්රාහ්මණානං;

සබ්බවෙදනාසු වීතරාගො, සබ්බං වෙදමතිච්ච වෙදගූ සොති.

න දිට්ඨියාති තස්ස ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි පහීනානි සමුච්ඡින්නානි වූපසන්තානි පටිපස්සද්ධානි අභබ්බුප්පත්තිකානි ඤාණග්ගිනා දඩ්ඪානි. සො දිට්ඨියා න යායති න නීයති න වුය්හති න සංහරීයති, නපි තං දිට්ඨිගතං සාරතො පච්චෙති න පච්චාගච්ඡතීති – න වෙදගූ දිට්ඨියා. න මුතියාති මුතරූපෙන වා පරතො ඝොසෙන වා මහාජනසම්මුතියා වා මානං නෙති න උපෙති න උපගච්ඡති න ගණ්හාති න පරාමසති නාභිනිවිසතීති – න වෙදගූ දිට්ඨියා න මුතියා ස මානමෙති.

න හි තම්මයො සොති න තණ්හාවසෙන දිට්ඨිවසෙන තම්මයො හොති තප්පරමො තප්පරායනො. යතො තණ්හා ච දිට්ඨි ච මානො චස්ස පහීනා හොන්ති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා එත්තාවතා න තම්මයො හොති න තප්පරමො න තප්පරායනොති – ස මානමෙති න හි තම්මයො සො.

නකම්මුනා නොපි සුතෙන නෙය්යොති. න කම්මුනාති පුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරෙන වා අපුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරෙන වා ආනෙඤ්ජාභිසඞ්ඛාරෙන වා න යායති න නීයති න වුය්හති න සංහරීයතීති – න කම්මුනා. නොපි සුතෙන නෙය්යොති සුතසුද්ධියා වා පරතො ඝොසෙන වා මහාජනසම්මුතියා වා න යායති න නීයති න වුය්හති න සංහරීයතීති – න කම්මුනා නොපි සුතෙන නෙය්යො.

අනූපනීතො ස නිවෙසනෙසූති. උපයාති ද්වෙ උපයා – තණ්හූපයො ච දිට්ඨූපයො ච…පෙ… අයං තණ්හූපයො…පෙ… අයං දිට්ඨූපයො. තස්ස තණ්හූපයො පහීනො, දිට්ඨූපයො පටිනිස්සට්ඨො. තණ්හූපයස්ස පහීනත්තා, දිට්ඨූපයස්ස පටිනිස්සට්ඨත්තා සො නිවෙසනෙසු අනූපනීතො අනුපලිත්තො අනුපගතො අනජ්ඣොසිතො අනධිමුත්තො නික්ඛන්තො නිස්සටො විප්පමුත්තො විසඤ්ඤුත්තො විමරියාදිකතෙන චෙතසා විහරතීති – අනූපනීතො ස නිවෙසනෙසු.

තෙනාහ භගවා –

‘‘න වෙදගූ දිට්ඨියා න මුතියා, ස මානමෙති න හි තම්මයො සො;

න කම්මුනා නොපි සුතෙන නෙය්යො, අනූපනීතො ස නිවෙසනෙසූ’’ති.

82.

සඤ්ඤාවිරත්තස්සන සන්ති ගන්ථා, පඤ්ඤාවිමුත්තස්ස න සන්ති මොහා;

සඤ්ඤඤ්ච දිට්ඨිඤ්ච යෙ අග්ගහෙසුං, තෙ ඝට්ටමානා[ඝට්ටයන්තා (ස්යා.) සු. නි. 853]විචරන්ති ලොකෙ.

සඤ්ඤාවිරත්තස්ස න සන්ති ගන්ථාති. යො සමථපුබ්බඞ්ගමං අරියමග්ගං භාවෙති තස්ස ආදිතො උපාදාය ගන්ථා වික්ඛම්භිතා හොන්ති, අරහත්තෙ පත්තෙ අරහතො ගන්ථා ච මොහා ච නීවරණා ච කාමසඤ්ඤා බ්යාපාදසඤ්ඤා විහිංසාසඤ්ඤා දිට්ඨිසඤ්ඤා ච පහීනා හොන්ති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මාති – සඤ්ඤාවිරත්තස්ස න සන්ති ගන්ථා.

පඤ්ඤාවිමුත්තස්ස න සන්ති මොහාති. යො විපස්සනාපුබ්බඞ්ගමං අරියමග්ගං භාවෙති, තස්ස ආදිතො උපාදාය මොහා වික්ඛම්භිතා හොන්ති, අරහත්තෙ පත්තෙ අරහතො මොහා ච ගන්ථා ච නීවරණා ච කාමසඤ්ඤා බ්යාපාදසඤ්ඤා විහිංසාසඤ්ඤා දිට්ඨිසඤ්ඤා ච පහීනා හොන්ති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මාති – පඤ්ඤාවිමුත්තස්ස න සන්ති මොහා.

සඤ්ඤඤ්ච දිට්ඨිඤ්ච යෙ අග්ගහෙසුං, තෙ ඝට්ටමානා විචරන්ති ලොකෙති. යෙ සඤ්ඤං ගණ්හන්ති කාමසඤ්ඤං බ්යාපාදසඤ්ඤං විහිංසාසඤ්ඤං තෙ සඤ්ඤාවසෙන ඝට්ටෙන්ති සඞ්ඝට්ටෙන්ති. රාජානොපි රාජූහි විවදන්ති, ඛත්තියාපි ඛත්තියෙහි විවදන්ති, බ්රාහ්මණාපි බ්රාහ්මණෙහි විවදන්ති, ගහපතීපි ගහපතීහි විවදන්ති, මාතාපි පුත්තෙන විවදති, පුත්තොපි මාතරා විවදති, පිතාපි පුත්තෙන විවදති, පුත්තොපි පිතරා විවදති, භාතාපි භාතරා විවදති, භගිනීපි භගිනියා විවදති, භාතාපි භගිනියා විවදති, භගිනීපි භාතරා විවදති, සහායොපි සහායෙන විවදති . තෙ තත්ථ කලහවිග්ගහවිවාදමාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං පාණීහිපි උපක්කමන්ති, ලෙඩ්ඩූහිපි [ලෙට්ටූහිපි (ක.)] උපක්කමන්ති, දණ්ඩෙහිපි උපක්කමන්ති, සත්ථෙහිපි උපක්කමන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති මරණමත්තම්පි දුක්ඛං. යෙ දිට්ඨිං ගණ්හන්ති ‘‘සස්සතො ලොකො’’ති වා…පෙ… ‘‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති වා තෙ දිට්ඨිවසෙන ඝට්ටෙන්ති සඞ්ඝට්ටෙන්ති, සත්ථාරතො සත්ථාරං ඝට්ටෙන්ති, ධම්මක්ඛානතො ධම්මක්ඛානං ඝට්ටෙන්ති, ගණතො ගණං ඝට්ටෙන්ති, දිට්ඨියා දිට්ඨිං ඝට්ටෙන්ති, පටිපදාය පටිපදං ඝට්ටෙන්ති, මග්ගතො මග්ගං ඝට්ටෙන්ති.

අථ වා තෙ විවදන්ති, කලහං කරොන්ති, භණ්ඩනං කරොන්ති, විග්ගහං කරොන්ති, විවාදං කරොන්ති, මෙධගං කරොන්ති – ‘‘න ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසි…පෙ… නිබ්බෙඨෙහි වා සචෙ පහොසී’’ති. තෙසං අභිසඞ්ඛාරා අප්පහීනා; අභිසඞ්ඛාරානං අප්පහීනත්තා ගතියා ඝට්ටෙන්ති, නිරයෙ ඝට්ටෙන්ති, තිරච්ඡානයොනියා ඝට්ටෙන්ති, පෙත්තිවිසයෙ ඝට්ටෙන්ති, මනුස්සලොකෙ ඝට්ටෙන්ති, දෙවලොකෙ ඝට්ටෙන්ති, ගතියා ගතිං… උපපත්තියා උපපත්තිං… පටිසන්ධියා පටිසන්ධිං… භවෙන භවං… සංසාරෙන සංසාරං… වට්ටෙන වට්ටං ඝට්ටෙන්ති සඞ්ඝට්ටෙන්ති වදන්ති විචරන්ති විහරන්ති ඉරියන්ති වත්තෙන්ති පාලෙන්ති යපෙන්ති යාපෙන්ති. ලොකෙති අපායලොකෙ…පෙ… ආයතනලොකෙති – සඤ්ඤඤ්ච දිට්ඨිඤ්ච යෙ අග්ගහෙසුං තෙ ඝට්ටමානා විචරන්ති ලොකෙ.

තෙනාහ භගවා –

‘‘සඤ්ඤාවිරත්තස්ස න සන්ති ගන්ථා, පඤ්ඤාවිමුත්තස්ස න සන්ති මොහා;

සඤ්ඤඤ්ච දිට්ඨිඤ්ච යෙ අග්ගහෙසුං, තෙ ඝට්ටමානා විචරන්ති ලොකෙ’’ති.

මාගණ්ඩියසුත්තනිද්දෙසො නවමො.