📜
නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස
ඛුද්දකනිකායෙ
චූළනිද්දෙසපාළි
පාරායනවග්ගො
වත්ථුගාථා
කොසලානං ¶ ¶ ¶ පුරා රම්මා, අගමා දක්ඛිණාපථං;
ආකිඤ්චඤ්ඤං පත්ථයානො, බ්රාහ්මණො මන්තපාරගූ.
සො අස්සකස්ස විසයෙ, මළකස්ස [අළකස්ස (සු. නි. 983) මුළකස්ස (ස්යා.), මූළ්හකස්ස (ක.)] සමාසනෙ [සමාසන්නෙ (ක.)];
වසි ගොධාවරීකූලෙ, උඤ්ඡෙන ච ඵලෙන ච.
තස්සෙව [තංයෙව (ක.) අට්ඨකථා ඔලොකෙතබ්බා] උපනිස්සාය, ගාමො ච විපුලො අහු;
තතො ජාතෙන ආයෙන, මහායඤ්ඤමකප්පයි.
මහායඤ්ඤං යජිත්වාන, පුන පාවිසි අස්සමං;
තස්මිං පටිපවිට්ඨම්හි, අඤ්ඤො ආගඤ්ඡි බ්රාහ්මණො.
උග්ඝට්ටපාදො ¶ තසිතො [තස්සිතො (ක.)], පඞ්කදන්තො රජස්සිරො;
සො ¶ ච නං උපසඞ්කම්ම, සතානි පඤ්ච යාචති.
තමෙනං බාවරී දිස්වා, ආසනෙන නිමන්තයි;
සුඛඤ්ච කුසලං පුච්ඡි, ඉදං වචනමබ්රවි [වචනමබ්රුවි (සී.)].
‘‘යං ඛො මම දෙය්යධම්මං, සබ්බං විසජ්ජිතං මයා;
අනුජානාහි මෙ බ්රහ්මෙ, නත්ථි පඤ්චසතානි මෙ’’.
‘‘සචෙ ¶ මෙ යාචමානස්ස, භවං නානුපදස්සති [පදෙස්සති (ක.)];
සත්තමෙ දිවසෙ තුය්හං, මුද්ධා ඵලතු සත්තධා’’.
අභිසඞ්ඛරිත්වා කුහකො, භෙරවං සො අකිත්තයි;
තස්ස තං වචනං සුත්වා, බාවරී දුක්ඛිතො අහු.
උස්සුස්සති අනාහාරො, සොකසල්ලසමප්පිතො;
අථොපි එවං චිත්තස්ස, ඣානෙ න රමතී මනො.
උත්රස්තං දුක්ඛිතං දිස්වා, දෙවතා අත්ථකාමිනී;
බාවරිං උපසඞ්කම්ම, ඉදං වචනමබ්රවි.
‘‘න සො මුද්ධං පජානාති, කුහකො සො ධනත්ථිකො;
මුද්ධනි මුද්ධපාතෙ [මුද්ධනිම්මුද්ධපාතෙ (ක.)] වා, ඤාණං තස්ස න විජ්ජති’’.
‘‘භොතී [භොති (ක.)] චරහි ජානාති, තං මෙ අක්ඛාහි පුච්ඡිතා;
මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච [මුද්ධාතිපාතඤ්ච (ක.)], තං සුණොම වචො තව’’.
‘‘අහම්පෙතං න ජානාමි, ඤාණං මෙත්ථ න විජ්ජති;
මුද්ධනි මුද්ධාධිපාතෙ ච, ජිනානඤ්හෙත්ථ [ජනානඤ්හෙත්ථ (ක.)] දස්සනං’’.
‘‘අථ ¶ කො චරහි [යො චරති (ක.)] ජානාති, අස්මිං පථවිමණ්ඩලෙ [පුථවිමණ්ඩලෙ (සී.)];
මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, තං මෙ අක්ඛාහි දෙවතෙ’’.
‘‘පුරා කපිලවත්ථුම්හා, නික්ඛන්තො ලොකනායකො;
අපච්චො ඔක්කාකරාජස්ස, සක්යපුත්තො පභඞ්කරො.
‘‘සො හි බ්රාහ්මණ සම්බුද්ධො, සබ්බධම්මාන පාරගූ;
සබ්බාභිඤ්ඤාබලප්පත්තො [ඵලප්පත්තො (ක.)], සබ්බධම්මෙසු චක්ඛුමා;
සබ්බකම්මක්ඛයං පත්තො, විමුත්තො උපධික්ඛයෙ.
‘‘බුද්ධො සො භගවා ලොකෙ, ධම්මං දෙසෙති චක්ඛුමා;
තං ත්වං ගන්ත්වාන පුච්ඡස්සු, සො තෙ තං බ්යාකරිස්සති’’.
සම්බුද්ධොති ¶ වචො සුත්වා, උදග්ගො බාවරී අහු;
සොකස්ස තනුකො ආසි, පීතිඤ්ච විපුලං ලභි.
සො ¶ බාවරී අත්තමනො උදග්ගො, තං දෙවතං පුච්ඡති වෙදජාතො;
‘‘කතමම්හි ගාමෙ නිගමම්හි වා පන, කතමම්හි වා ජනපදෙ ලොකනාථො;
යත්ථ ගන්ත්වාන පස්සෙමු, සම්බුද්ධං ද්විපදුත්තමං’’.
‘‘සාවත්ථියං කොසලමන්දිරෙ ජිනො, පහූතපඤ්ඤො වරභූරිමෙධසො;
සො සක්යපුත්තො විධුරො අනාසවො, මුද්ධාධිපාතස්ස විදූ නරාසභො’’.
තතො ¶ ආමන්තයී සිස්සෙ, බ්රාහ්මණෙ මන්තපාරගූ [පාරගෙ (ස්යා.)];
‘‘එථ මාණවා අක්ඛිස්සං, සුණාථ වචනං මම.
‘‘යස්සෙසො දුල්ලභො ලොකෙ, පාතුභාවො අභිණ්හසො;
ස්වාජ්ජ ලොකම්හි උප්පන්නො, සම්බුද්ධො ඉති විස්සුතො;
ඛිප්පං ගන්ත්වාන සාවත්ථිං, පස්සව්හො ද්විපදුත්තමං’’.
‘‘කථං චරහි ජානෙමු, දිස්වා බුද්ධොති බ්රාහ්මණ;
අජානතං නො පබ්රූහි, යථා ජානෙමු තං මයං’’.
‘‘ආගතානි හි මන්තෙසු, මහාපුරිසලක්ඛණා;
ද්වත්තිංසානි ච බ්යාක්ඛාතා, සමත්තා අනුපුබ්බසො.
‘‘යස්සෙතෙ හොන්ති ගත්තෙසු, මහාපුරිසලක්ඛණා;
ද්වෙයෙව තස්ස ගතියො, තතියා හි න විජ්ජති.
‘‘සචෙ අගාරං ආවසති, විජෙය්ය පථවිං ඉමං;
අදණ්ඩෙන අසත්ථෙන, ධම්මෙන අනුසාසති.
‘‘සචෙ ච සො පබ්බජති, අගාරා අනගාරියං;
විවට්ටච්ඡදො [විවත්තච්ඡද්දො (සී.)] සම්බුද්ධො, අරහා භවති අනුත්තරො.
‘‘ජාතිං ගොත්තඤ්ච ලක්ඛණං, මන්තෙ සිස්සෙ පුනාපරෙ;
මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, මනසායෙව පුච්ඡථ.
‘‘අනාවරණදස්සාවී, යදි බුද්ධො භවිස්සති;
මනසා පුච්ඡිතෙ පඤ්හෙ, වාචාය විසජ්ජිස්සති’’ [විස්සජිස්සති (ක.)].
බාවරිස්ස ¶ ¶ වචො සුත්වා, සිස්සා සොළස බ්රාහ්මණා;
අජිතො තිස්සමෙත්තෙය්යො, පුණ්ණකො අථ මෙත්තගූ.
ධොතකො උපසීවො ච, නන්දො ච අථ හෙමකො;
තොදෙය්ය-කප්පා දුභයො, ජතුකණ්ණී ච පණ්ඩිතො.
භද්රාවුධො ¶ උදයො ච, පොසාලො චාපි බ්රාහ්මණො;
මොඝරාජා ච මෙධාවී, පිඞ්ගියො ච මහාඉසි.
පච්චෙකගණිනො සබ්බෙ, සබ්බලොකස්ස විස්සුතා;
ඣායී ඣානරතා ධීරා, පුබ්බවාසනවාසිතා.
බාවරිං අභිවාදෙත්වා, කත්වා ච නං පදක්ඛිණං;
ජටාජිනධරා සබ්බෙ, පක්කාමුං උත්තරාමුඛා.
මළකස්ස පතිට්ඨානං, පුරමාහිස්සතිං [පුරමාහියති (ක.)] තදා [සදා (ක.)];
උජ්ජෙනිඤ්චාපි ගොනද්ධං, වෙදිසං වනසව්හයං.
කොසම්බිඤ්චාපි සාකෙතං, සාවත්ථිඤ්ච පුරුත්තමං;
සෙතබ්යං කපිලවත්ථුං, කුසිනාරඤ්ච මන්දිරං.
පාවඤ්ච භොගනගරං, වෙසාලිං මාගධං පුරං;
පාසාණකං චෙතියඤ්ච, රමණීයං මනොරමං.
තසිතොවුදකං සීතං, මහාලාභංව වාණිජො;
ඡායං ඝම්මාභිතත්තොව තුරිතා පබ්බතමාරුහුං.
භගවා තම්හි සමයෙ, භික්ඛුසඞ්ඝපුරක්ඛතො;
භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති, සීහොව නදතී වනෙ.
අජිතො ¶ අද්දස බුද්ධං, පීතරංසිංව [ජිතරංසිං සීතරංසිං (ක.), වීතරංසිං (සී. ස්යා.)] භාණුමං;
චන්දං යථා පන්නරසෙ, පරිපූරං [පාරිපූරිං (සී. ස්යා.)] උපාගතං.
අථස්ස ගත්තෙ දිස්වාන, පරිපූරඤ්ච බ්යඤ්ජනං;
එකමන්තං ඨිතො හට්ඨො, මනොපඤ්හෙ අපුච්ඡථ.
‘‘ආදිස්ස ජම්මනං බ්රූහි, ගොත්තං බ්රූහි සලක්ඛණං;
මන්තෙසු පාරමිං බ්රූහි, කති වාචෙති බ්රාහ්මණො’’.
‘‘වීසං ¶ වස්සසතං ආයු, සො ච ගොත්තෙන බාවරී;
තීණිස්ස ලක්ඛණා ගත්තෙ, තිණ්ණං වෙදාන පාරගූ.
‘‘ලක්ඛණෙ ඉතිහාසෙ ච, සනිඝණ්ඩුසකෙටුභෙ;
පඤ්චසතානි වාචෙති, සධම්මෙ පාරමිං ගතො’’.
‘‘ලක්ඛණානං පවිචයං, බාවරිස්ස නරුත්තම;
තණ්හච්ඡිද [කඞ්ඛච්ඡිද (ක.)] පකාසෙහි, මා නො කඞ්ඛායිතං අහු’’.
‘‘මුඛං ජිව්හාය ඡාදෙති, උණ්ණස්ස භමුකන්තරෙ;
කොසොහිතං වත්ථගුය්හං, එවං ජානාහි මාණව’’.
පුච්ඡඤ්හි ¶ කිඤ්චි අසුණන්තො, සුත්වා පඤ්හෙ වියාකතෙ;
විචින්තෙති ජනො සබ්බො, වෙදජාතො කතඤ්ජලී.
‘‘කො නු දෙවො වා බ්රහ්මා වා, ඉන්දො වාපි සුජම්පති;
මනසා පුච්ඡිතෙ පඤ්හෙ, කමෙතං පටිභාසති.
‘‘මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, බාවරී පරිපුච්ඡති;
තං බ්යාකරොහි භගවා, කඞ්ඛං විනය නො ඉසෙ’’.
‘‘අවිජ්ජා ¶ මුද්ධාති ජානාහි, විජ්ජා මුද්ධාධිපාතිනී;
සද්ධාසතිසමාධීහි, ඡන්දවීරියෙන සංයුතා’’.
තතො වෙදෙන මහතා, සන්ථම්භෙත්වාන මාණවො;
එකංසං අජිනං කත්වා, පාදෙසු සිරසා පති.
‘‘බාවරී බ්රාහ්මණො භොතො, සහ සිස්සෙහි මාරිස;
උදග්ගචිත්තො සුමනො, පාදෙ වන්දති චක්ඛුම’’.
‘‘සුඛිතො බාවරී හොතු, සහ සිස්සෙහි බ්රාහ්මණො;
ත්වඤ්චාපි සුඛිතො හොහි, චිරං ජීවාහි මාණව.
‘‘බාවරිස්ස ච තුය්හං වා, සබ්බෙසං සබ්බසංසයං;
කතාවකාසා පුච්ඡව්හො, යං කිඤ්චි මනසිච්ඡථ’’.
සම්බුද්ධෙන කතොකාසො, නිසීදිත්වාන පඤ්ජලී;
අජිතො පඨමං පඤ්හං, තත්ථ පුච්ඡි තථාගතං.
වත්ථුගාථා නිට්ඨිතා.
1. අජිතමාණවපුච්ඡා
‘‘කෙනස්සු ¶ නිවුතො ලොකො, [ඉච්චායස්මා අජිතො]
කෙනස්සු නප්පකාසති;
කිස්සාභිලෙපනං බ්රූසි, කිංසු තස්ස මහබ්භයං’’.
‘‘අවිජ්ජාය ¶ නිවුතො ලොකො, [අජිතාති භගවා]
වෙවිච්ඡා පමාදා නප්පකාසති;
ජප්පාභිලෙපනං බ්රූමි, දුක්ඛමස්ස මහබ්භයං’’.
‘‘සවන්ති සබ්බධි සොතා, [ඉච්චායස්මා අජිතො]
සොතානං කිං නිවාරණං;
සොතානං සංවරං බ්රූහි, කෙන සොතා පිධිය්යරෙ’’.
‘‘යානි සොතානි ලොකස්මිං, [අජිතාති භගවා]
සති තෙසං නිවාරණං;
සොතානං සංවරං බ්රූමි, පඤ්ඤායෙතෙ පිධිය්යරෙ’’.
‘‘පඤ්ඤා චෙව සති චාපි [සතී චෙව (සී.)], [ඉච්චායස්මා අජිතො]
නාමරූපඤ්ච මාරිස;
එතං මෙ පුට්ඨො පබ්රූහි, කත්ථෙතං උපරුජ්ඣති’’.
‘‘යමෙතං පඤ්හං අපුච්ඡි, අජිත තං වදාමි තෙ;
යත්ථ නාමඤ්ච රූපඤ්ච, අසෙසං උපරුජ්ඣති;
විඤ්ඤාණස්ස නිරොධෙන, එත්ථෙතං උපරුජ්ඣති’’.
‘‘යෙ ච සඞ්ඛාතධම්මාසෙ, යෙ ච සෙඛා [සෙක්ඛා (ක.)] පුථූ ඉධ;
තෙසං මෙ නිපකො ඉරියං, පුට්ඨො පබ්රූහි මාරිස’’.
‘‘කාමෙසු නාභිගිජ්ඣෙය්ය, මනසානාවිලො සියා;
කුසලො සබ්බධම්මානං, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති.
අජිතමාණවපුච්ඡා පඨමා.
2. තිස්සමෙත්තෙය්යමාණවපුච්ඡා
‘‘කොධ ¶ සන්තුසිතො ලොකෙ, [ඉච්චායස්මා තිස්සමෙත්තෙය්යො]
කස්ස නො සන්ති ඉඤ්ජිතා;
කො උභන්තමභිඤ්ඤාය, මජ්ඣෙ මන්තා න ලිප්පති [න පිම්පති (බහූසු)];
කං බ්රූසි මහාපුරිසොති, කො ඉධ සිබ්බිනිමච්චගා’’ති [සිබ්බනිමච්චගා (සී. ස්යා.)].
‘‘කාමෙසු ¶ බ්රහ්මචරියවා, [මෙත්තෙය්යාති භගවා]
වීතතණ්හො සදා සතො;
සඞ්ඛාය නිබ්බුතො භික්ඛු, තස්ස නො සන්ති ඉඤ්ජිතා.
‘‘සො උභන්තමභිඤ්ඤාය, මජ්ඣෙ මන්තා න ලිප්පති;
තං බ්රූමි මහාපුරිසොති, සො ඉධ සිබ්බිනිමච්චගා’’ති.
තිස්සමෙත්තෙය්යමාණවපුච්ඡා දුතියා.
3. පුණ්ණකමාණවපුච්ඡා
‘‘අනෙජං මූලදස්සාවිං, [ඉච්චායස්මා පුණ්ණකො]
අත්ථි පඤ්හෙන ආගමං;
කිං නිස්සිතා ඉසයො මනුජා, ඛත්තියා බ්රාහ්මණා දෙවතානං;
යඤ්ඤමකප්පයිංසු පුථූධ ලොකෙ, පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙතං’’.
‘‘යෙ කෙචිමෙ ඉසයො මනුජා, [පුණ්ණකාති භගවා]
ඛත්තියා බ්රාහ්මණා දෙවතානං;
යඤ්ඤමකප්පයිංසු පුථූධ ලොකෙ, ආසීසමානා පුණ්ණක ඉත්ථත්තං;
ජරං සිතා යඤ්ඤමකප්පයිංසු’’.
‘‘යෙ ¶ කෙචිමෙ ඉසයො මනුජා, [ඉච්චායස්මා පුණ්ණකො]
ඛත්තියා බ්රාහ්මණා දෙවතානං;
යඤ්ඤමකප්පයිංසු පුථූධ ලොකෙ, කච්චිසු තෙ භගවා යඤ්ඤපථෙ අප්පමත්තා;
අතාරුං ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස, පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙතං’’.
‘‘ආසීසන්ති ථොමයන්ති, අභිජප්පන්ති ජුහන්ති; [පුණ්ණකාති භගවා]
කාමාභිජප්පන්ති පටිච්ච ලාභං, තෙ යාජයොගා භවරාගරත්තා;
නාතරිංසු ජාතිජරන්ති බ්රූමි’’.
‘‘තෙ චෙ නාතරිංසු යාජයොගා, [ඉච්චායස්මා පුණ්ණකො]
යඤ්ඤෙහි ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස;
අථ කො චරහි දෙවමනුස්සලොකෙ, අතාරි ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස;
පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙතං’’.
‘‘සඞ්ඛාය ¶ ලොකස්මි පරොපරානි, [පුණ්ණකාති භගවා]
යස්සිඤ්ජිතං නත්ථි කුහිඤ්චි ලොකෙ;
සන්තො විධූමො අනීඝො නිරාසො, අතාරි සො ජාතිජරන්ති බ්රූමී’’ති.
පුණ්ණකමාණවපුච්ඡා තතියා.
4. මෙත්තගූමාණවපුච්ඡා
‘‘පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙතං, [ඉච්චායස්මා මෙත්තගූ]
මඤ්ඤාමි තං වෙදගුං භාවිතත්තං;
කුතො නු දුක්ඛා සමුදාගතා ඉමෙ, යෙ කෙචි ලොකස්මිමනෙකරූපා’’.
‘‘දුක්ඛස්ස ¶ වෙ මං පභවං අපුච්ඡසි, [මෙත්තගූති භගවා]
තං තෙ පවක්ඛාමි යථා පජානං;
උපධිනිදානා පභවන්ති දුක්ඛා, යෙ කෙචි ලොකස්මිමනෙකරූපා.
‘‘යො වෙ අවිද්වා උපධිං කරොති, පුනප්පුනං දුක්ඛමුපෙති මන්දො;
තස්මා පජානං උපධිං න කයිරා, දුක්ඛස්ස ජාතිප්පභවානුපස්සී’’.
‘‘යං තං අපුච්ඡිම්හ අකිත්තයී නො, අඤ්ඤං තං පුච්ඡාම තදිඞ්ඝ බ්රූහි;
‘කථං නු ධීරා විතරන්ති ඔඝං, ජාතිං ජරං සොකපරිද්දවඤ්ච’;
තං මෙ මුනි සාධු වියාකරොහි, තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්මො’’.
‘‘කිත්තයිස්සාමි තෙ ධම්මං, [මෙත්තගූති භගවා]
දිට්ඨෙ ධම්මෙ අනීතිහං;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘තඤ්චාහං අභිනන්දාමි, මහෙසි ධම්මමුත්තමං;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘යං කිඤ්චි සම්පජානාසි, [මෙත්තගූති භගවා]
උද්ධං අධො තිරියඤ්චාපි මජ්ඣෙ;
එතෙසු නන්දිඤ්ච නිවෙසනඤ්ච, පනුජ්ජ විඤ්ඤාණං භවෙ න තිට්ඨෙ.
‘‘එවංවිහාරී ¶ සතො අප්පමත්තො, භික්ඛු චරං හිත්වා මමායිතානි;
ජාතිං ජරං සොකපරිද්දවඤ්ච, ඉධෙව විද්වා පජහෙය්ය දුක්ඛං’’.
‘‘එතාභිනන්දාමි ¶ වචො මහෙසිනො, සුකිත්තිතං ගොතමනූපධීකං;
අද්ධා හි භගවා පහාසි දුක්ඛං, තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්මො.
‘‘තෙ චාපි නූනප්පජහෙය්යු දුක්ඛං, යෙ ත්වං මුනි අට්ඨිතං ඔවදෙය්ය;
තං තං නමස්සාමි සමෙච්ච නාග, අප්පෙව මං භගවා අට්ඨිතං ඔවදෙය්ය’’.
‘‘යං බ්රාහ්මණං වෙදගුමාභිජඤ්ඤා, අකිඤ්චනං කාමභවෙ අසත්තං;
අද්ධා හි සො ඔඝමිමං අතාරි, තිණ්ණො ච පාරං අඛිලො අකඞ්ඛො.
‘‘විද්වා ච යො වෙදගූ නරො ඉධ, භවාභවෙ සඞ්ගමිමං විසජ්ජ;
සො වීතතණ්හො අනීඝො නිරාසො, අතාරි සො ජාතිජරන්ති බ්රූමී’’ති.
මෙත්තගූමාණවපුච්ඡා චතුත්ථී.
5. ධොතකමාණවපුච්ඡා
‘‘පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙතං, [ඉච්චායස්මා ධොතකො]
වාචාභිකඞ්ඛාමි මහෙසි තුය්හං;
තව සුත්වාන නිග්ඝොසං, සික්ඛෙ නිබ්බානමත්තනො’’.
‘‘තෙනහාතප්පං කරොහි, [ධොතකාති භගවා]
ඉධෙව නිපකො සතො;
ඉතො සුත්වාන නිග්ඝොසං, සික්ඛෙ නිබ්බානමත්තනො’’.
‘‘පස්සාමහං දෙවමනුස්සලොකෙ, අකිඤ්චනං බ්රාහ්මණමිරියමානං;
තං තං නමස්සාමි සමන්තචක්ඛු, පමුඤ්ච මං සක්ක කථංකථාහි’’.
‘‘නාහං ¶ සහිස්සාමි පමොචනාය, කථංකථිං ධොතක කඤ්චි ලොකෙ;
ධම්මඤ්ච සෙට්ඨං අභිජානමානො [ආජානමානො (සී. ස්යා. පී.)], එවං තුවං ඔඝමිමං තරෙසි’’.
‘‘අනුසාස බ්රහ්මෙ කරුණායමානො, විවෙකධම්මං යමහං විජඤ්ඤං;
යථාහං ආකාසොව අබ්යාපජ්ජමානො, ඉධෙව සන්තො අසිතො චරෙය්යං’’.
‘‘කිත්තයිස්සාමි ¶ තෙ සන්තිං, [ධොතකාති භගවා]
දිට්ඨෙ ධම්මෙ අනීතිහං;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘තඤ්චාහං අභිනන්දාමි, මහෙසි සන්තිමුත්තමං;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘යං කිඤ්චි සම්පජානාසි, [ධොතකාති භගවා]
උද්ධං අධො තිරියඤ්චාපි මජ්ඣෙ;
එතං විදිත්වා සඞ්ගොති ලොකෙ, භවාභවාය මාකාසි තණ්හ’’න්ති.
ධොතකමාණවපුච්ඡා පඤ්චමී.
6. උපසීවමාණවපුච්ඡා
‘‘එකො අහං සක්ක මහන්තමොඝං, [ඉච්චායස්මා උපසීවො]
අනිස්සිතො නො විසහාමි තාරිතුං;
ආරම්මණං බ්රූහි සමන්තචක්ඛු, යං නිස්සිතො ඔඝමිමං තරෙය්යං’’.
‘‘ආකිඤ්චඤ්ඤං ¶ පෙක්ඛමානො සතිමා, [උපසීවාති භගවා]
නත්ථීති නිස්සාය තරස්සු ඔඝං;
කාමෙ පහාය විරතො කථාහි, තණ්හක්ඛයං නත්තමහාභිපස්ස’’.
‘‘සබ්බෙසු කාමෙසු යො වීතරාගො, [ඉච්චායස්මා උපසීවො]
ආකිඤ්චඤ්ඤං නිස්සිතො හිත්වා මඤ්ඤං;
සඤ්ඤාවිමොක්ඛෙ පරමෙ විමුත්තො [ධිමුත්තො (ක.)], තිට්ඨෙ නු සො තත්ථ අනානුයායී’’ [අනානුවායී (ස්යා. ක.)].
‘‘සබ්බෙසු කාමෙසු යො වීතරාගො, [උපසීවාති භගවා]
ආකිඤ්චඤ්ඤං නිස්සිතො හිත්වා මඤ්ඤං;
සඤ්ඤාවිමොක්ඛෙ පරමෙ විමුත්තො, තිට්ඨෙය්ය සො තත්ථ අනානුයායී’’.
‘‘තිට්ඨෙ චෙ සො තත්ථ අනානුයායී, පූගම්පි වස්සානං සමන්තචක්ඛු;
තත්ථෙව සො සීතිසියා විමුත්තො, චවෙථ විඤ්ඤාණං තථාවිධස්ස’’.
‘‘අච්චි ¶ යථා වාතවෙගෙන ඛිත්තා, [උපසීවාති භගවා]
අත්ථං පලෙති න උපෙති සඞ්ඛං;
එවං මුනී නාමකායා විමුත්තො, අත්ථං පලෙති න උපෙති සඞ්ඛං’’.
‘‘අත්ථඞ්ගතො සො උද වා සො නත්ථි, උදාහු වෙ සස්සතියා අරොගො;
තං මෙ මුනී සාධු වියාකරොහි, තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්මො’’.
‘‘අත්ථඞ්ගතස්ස න පමාණමත්ථි, [උපසීවාති භගවා]
යෙන නං වජ්ජුං තං තස්ස නත්ථි;
සබ්බෙසු ධම්මෙසු සමූහතෙසු, සමූහතා වාදපථාපි සබ්බෙ’’ති.
උපසීවමාණවපුච්ඡා ඡට්ඨී.
7. නන්දමාණවපුච්ඡා
‘‘සන්ති ¶ ලොකෙ මුනයො, [ඉච්චායස්මා නන්දො]
ජනා වදන්ති තයිදං කථංසු;
ඤාණූපපන්නං මුනි නො වදන්ති, උදාහු වෙ ජීවිතෙනූපපන්නං’’.
‘‘න දිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙන, මුනීධ නන්ද කුසලා වදන්ති;
විසෙනිකත්වා අනීඝා නිරාසා, චරන්ති යෙ තෙ මුනයොති බ්රූමි’’.
‘‘යෙ කෙචිමෙ සමණබ්රාහ්මණාසෙ, [ඉච්චායස්මා නන්දො]
දිට්ඨස්සුතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං;
සීලබ්බතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං,
අනෙකරූපෙන වදන්ති සුද්ධිං;
කච්චිස්සු තෙ භගවා තත්ථ යතා චරන්තා,
අතාරු ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස;
පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙතං’’.
‘‘යෙ කෙචිමෙ සමණබ්රාහ්මණාසෙ, [නන්දාති භගවා]
දිට්ඨස්සුතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං;
සීලබ්බතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං, අනෙකරූපෙන වදන්ති සුද්ධිං;
කිඤ්චාපි තෙ තත්ථ යතා චරන්ති, නාතරිංසු ජාතිජරන්ති බ්රූමි’’.
‘‘යෙ ¶ කෙචිමෙ සමණබ්රාහ්මණාසෙ, [ඉච්චායස්මා නන්දො]
දිට්ඨස්සුතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං;
සීලබ්බතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං, අනෙකරූපෙන වදන්ති සුද්ධිං;
තෙ චෙ මුනි බ්රූසි අනොඝතිණ්ණෙ, අථ කො චරහි දෙවමනුස්සලොකෙ;
අතාරි ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස, පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙතං’’.
‘‘නාහං ¶ සබ්බෙ සමණබ්රාහ්මණාසෙ, [නන්දාති භගවා]
ජාතිජරාය නිවුතාති බ්රූමි;
යෙ සීධ දිට්ඨං ව සුතං මුතං වා, සීලබ්බතං වාපි පහාය සබ්බං;
අනෙකරූපම්පි පහාය සබ්බං, තණ්හං පරිඤ්ඤාය අනාසවාසෙ;
තෙ වෙ නරා ඔඝතිණ්ණාති බ්රූමි’’.
‘‘එතාභිනන්දාමි වචො මහෙසිනො, සුකිත්තිතං ගොතමනූපධීකං;
යෙ සීධ දිට්ඨං ව සුතං මුතං වා, සීලබ්බතං වාපි පහාය සබ්බං;
අනෙකරූපම්පි පහාය සබ්බං, තණ්හං පරිඤ්ඤාය අනාසවාසෙ;
අහම්පි තෙ ඔඝතිණ්ණාති බ්රූමී’’ති.
නන්දමාණවපුච්ඡා සත්තමා.
8. හෙමකමාණවපුච්ඡා
‘‘යෙ මෙ පුබ්බෙ වියාකංසු, [ඉච්චායස්මා හෙමකො]
හුරං ගොතමසාසනා;
ඉච්චාසි ඉති භවිස්සති, සබ්බං තං ඉතිහීතිහං;
සබ්බං තං තක්කවඩ්ඪනං, නාහං තත්ථ අභිරමිං.
‘‘ත්වඤ්ච මෙ ධම්මමක්ඛාහි, තණ්හානිග්ඝාතනං මුනි;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘ඉධ දිට්ඨසුතමුතවිඤ්ඤාතෙසු, පියරූපෙසු හෙමක;
ඡන්දරාගවිනොදනං, නිබ්බානපදමච්චුතං.
‘‘එතදඤ්ඤාය ¶ යෙ සතා, දිට්ඨධම්මාභිනිබ්බුතා;
උපසන්තා ච තෙ සදා, තිණ්ණා ලොකෙ විසත්තික’’න්ති.
හෙමකමාණවපුච්ඡා අට්ඨමා.
9. තොදෙය්යමාණවපුච්ඡා
‘‘යස්මිං ¶ කාමා න වසන්ති, [ඉච්චායස්මා තොදෙය්යො]
තණ්හා යස්ස න විජ්ජති;
කථංකථා ච යො තිණ්ණො, විමොක්ඛො තස්ස කීදිසො’’.
‘‘යස්මිං කාමා න වසන්ති, [තොදෙය්යාති භගවා]
තණ්හා යස්ස න විජ්ජති;
කථංකථා ච යො තිණ්ණො, විමොක්ඛො තස්ස නාපරො’’.
‘‘නිරාසසො සො උද ආසසානො [ආසයානො (ක.)], පඤ්ඤාණවා සො උද පඤ්ඤකප්පී;
මුනිං අහං සක්ක යථා විජඤ්ඤං, තං මෙ වියාචික්ඛ සමන්තචක්ඛු’’.
‘‘නිරාසසො සො න ච ආසසානො, පඤ්ඤාණවා සො න ච පඤ්ඤකප්පී;
එවම්පි තොදෙය්ය මුනිං විජාන, අකිඤ්චනං කාමභවෙ අසත්ත’’න්ති.
තොදෙය්යමාණවපුච්ඡා නවමා.
10. කප්පමාණවපුච්ඡා
‘‘මජ්ඣෙ සරස්මිං තිට්ඨතං, [ඉච්චායස්මා කප්පො]
ඔඝෙ ජාතෙ මහබ්භයෙ;
ජරාමච්චුපරෙතානං, දීපං පබ්රූහි මාරිස;
ත්වඤ්ච මෙ දීපමක්ඛාහි, යථායිදං නාපරං සියා’’.
‘‘මජ්ඣෙ සරස්මිං තිට්ඨතං, [කප්පාති භගවා]
ඔඝෙ ජාතෙ මහබ්භයෙ;
ජරාමච්චුපරෙතානං, දීපං පබ්රූමි කප්ප තෙ.
‘‘අකිඤ්චනං ¶ ¶ අනාදානං, එතං දීපං අනාපරං;
නිබ්බානං ඉති නං බ්රූමි, ජරාමච්චුපරික්ඛයං.
‘‘එතදඤ්ඤාය යෙ සතා, දිට්ඨධම්මාභිනිබ්බුතා;
න තෙ මාරවසානුගා, න තෙ මාරස්ස පට්ඨගූ’’ති [පද්ධගූ (සී.)].
කප්පමාණවපුච්ඡා දසමා.
11. ජතුකණ්ණිමාණවපුච්ඡා
‘‘සුත්වානහං වීරමකාමකාමිං, [ඉච්චායස්මා ජතුකණ්ණි]
ඔඝාතිගං පුට්ඨුමකාමමාගමං;
සන්තිපදං බ්රූහි සහජනෙත්ත, යථාතච්ඡං භගවා බ්රූහි මෙතං.
‘‘භගවා හි කාමෙ අභිභුය්ය ඉරියති, ආදිච්චොව පථවිං තෙජී තෙජසා;
පරිත්තපඤ්ඤස්ස මෙ භූරිපඤ්ඤ, ආචික්ඛ ධම්මං යමහං විජඤ්ඤං;
ජාතිජරාය ඉධ විප්පහානං’’.
‘‘කාමෙසු විනය ගෙධං, [ජතුකණ්ණීති භගවා]
නෙක්ඛම්මං දට්ඨු ඛෙමතො;
උග්ගහිතං නිරත්තං වා, මා තෙ විජ්ජිත්ථ කිඤ්චනං.
‘‘යං පුබ්බෙ තං විසොසෙහි, පච්ඡා තෙ මාහු කිඤ්චනං;
මජ්ඣෙ චෙ නො ගහෙස්සසි, උපසන්තො චරිස්සසි.
‘‘සබ්බසො නාමරූපස්මිං, වීතගෙධස්ස බ්රාහ්මණ;
ආසවාස්ස න විජ්ජන්ති, යෙහි මච්චුවසං වජෙ’’ති.
ජතුකණ්ණිමාණවපුච්ඡා එකාදසමා.
12. භද්රාවුධමාණවපුච්ඡා
‘‘ඔකඤ්ජහං ¶ ¶ තණ්හච්ඡිදං අනෙජං, [ඉච්චායස්මා භද්රාවුධො]
නන්දිඤ්ජහං ඔඝතිණ්ණං විමුත්තං;
කප්පඤ්ජහං අභියාචෙ සුමෙධං, සුත්වාන නාගස්ස අපනමිස්සන්ති ඉතො.
‘‘නානාජනා ජනපදෙහි සඞ්ගතා,
තව වීර වාක්යං අභිකඞ්ඛමානා;
තෙසං තුවං සාධු වියාකරොහි, තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්මො’’.
‘‘ආදානතණ්හං විනයෙථ සබ්බං, [භද්රාවුධාති භගවා]
උද්ධං අධො තිරියඤ්චාපි මජ්ඣෙ;
යං යඤ්හි ලොකස්මිමුපාදියන්ති, තෙනෙව මාරො අන්වෙති ජන්තුං.
‘‘තස්මා පජානං න උපාදියෙථ, භික්ඛු සතො කිඤ්චනං සබ්බලොකෙ;
ආදානසත්තෙ ඉති පෙක්ඛමානො, පජං ඉමං මච්චුධෙය්යෙ විසත්ත’’න්ති.
භද්රාවුධමාණවපුච්ඡා ද්වාදසමා.
13. උදයමාණවපුච්ඡා
‘‘ඣායිං විරජමාසීනං, [ඉච්චායස්මා උදයො]
කතකිච්චං අනාසවං;
පාරගුං සබ්බධම්මානං, අත්ථි පඤ්හෙන ආගමං;
අඤ්ඤාවිමොක්ඛං පබ්රූහි, අවිජ්ජාය පභෙදනං’’.
‘‘පහානං කාමච්ඡන්දානං, [උදයාති භගවා]
දොමනස්සාන චූභයං;
ථිනස්ස ච පනූදනං, කුක්කුච්චානං නිවාරණං.
‘‘උපෙක්ඛාසතිසංසුද්ධං ¶ ¶ , ධම්මතක්කපුරෙජවං;
අඤ්ඤාවිමොක්ඛං පබ්රූමි, අවිජ්ජාය පභෙදනං’’.
‘‘කිංසු සංයොජනො ලොකො, කිංසු තස්ස විචාරණං;
කිස්සස්ස විප්පහානෙන, නිබ්බානං ඉති වුච්චති’’.
‘‘නන්දිසංයොජනො ලොකො, විතක්කස්ස විචාරණං;
තණ්හාය විප්පහානෙන, නිබ්බානං ඉති වුච්චති’’.
‘‘කථං සතස්ස චරතො, විඤ්ඤාණං උපරුජ්ඣති;
භගවන්තං පුට්ඨුමාගම්ම, තං සුණොම වචො තව’’.
‘‘අජ්ඣත්තඤ්ච බහිද්ධා ච, වෙදනං නාභිනන්දතො;
එවං සතස්ස චරතො, විඤ්ඤාණං උපරුජ්ඣතී’’ති.
උදයමාණවපුච්ඡා තෙරසමා.
14. පොසාලමාණවපුච්ඡා
‘‘යො අතීතං ආදිසති, [ඉච්චායස්මා පොසාලො]
අනෙජො ඡින්නසංසයො;
පාරගුං සබ්බධම්මානං, අත්ථි පඤ්හෙන ආගමං.
‘‘විභූතරූපසඤ්ඤිස්ස, සබ්බකායප්පහායිනො;
අජ්ඣත්තඤ්ච බහිද්ධා ච, නත්ථි කිඤ්චීති පස්සතො;
ඤාණං සක්කානුපුච්ඡාමි, කථං නෙය්යො තථාවිධො’’.
‘‘විඤ්ඤාණට්ඨිතියො සබ්බා, [පොසාලාති භගවා]
අභිජානං තථාගතො;
තිට්ඨන්තමෙනං ජානාති, විමුත්තං තප්පරායණං.
‘‘ආකිඤ්චඤ්ඤසම්භවං ඤත්වා, නන්දී සංයොජනං ඉති;
එවමෙතං අභිඤ්ඤාය, තතො තත්ථ විපස්සති;
එතං [එවං (ස්යා. ක.)] ඤාණං තථං තස්ස, බ්රාහ්මණස්ස වුසීමතො’’ති.
පොසාලමාණවපුච්ඡා චුද්දසමා.
15. මොඝරාජමාණවපුච්ඡා
‘‘ද්වාහං ¶ ¶ සක්කං අපුච්ඡිස්සං, [ඉච්චායස්මා මොඝරාජා]
න මෙ බ්යාකාසි චක්ඛුමා;
යාවතතියඤ්ච දෙවීසි, බ්යාකරොතීති මෙ සුතං.
‘‘අයං ලොකො පරො ලොකො, බ්රහ්මලොකො සදෙවකො;
දිට්ඨිං තෙ නාභිජානාති, ගොතමස්ස යසස්සිනො.
‘‘එවං අභික්කන්තදස්සාවිං, අත්ථි පඤ්හෙන ආගමං;
කථං ලොකං අවෙක්ඛන්තං, මච්චුරාජා න පස්සති’’.
‘‘සුඤ්ඤතො ලොකං අවෙක්ඛස්සු, මොඝරාජ සදා සතො;
අත්තානුදිට්ඨිං ඌහච්ච, එවං මච්චුතරො සියා;
එවං ලොකං අවෙක්ඛන්තං, මච්චුරාජා න පස්සතී’’ති.
මොඝරාජමාණවපුච්ඡා පන්නරසමා.
16. පිඞ්ගියමාණවපුච්ඡා
‘‘ජිණ්ණොහමස්මි අබලො වීතවණ්ණො, [ඉච්චායස්මා පිඞ්ගියො]
නෙත්තා න සුද්ධා සවනං න ඵාසු;
මාහං නස්සං මොමුහො අන්තරාව, ආචික්ඛ ධම්මං යමහං විජඤ්ඤං;
ජාතිජරාය ඉධ විප්පහානං’’.
‘‘දිස්වාන රූපෙසු විහඤ්ඤමානෙ, [පිඞ්ගියාති භගවා]
රුප්පන්ති රූපෙසු ජනා පමත්තා;
තස්මා තුවං පිඞ්ගිය අප්පමත්තො, ජහස්සු රූපං අපුනබ්භවාය’’.
‘‘දිසා ¶ චතස්සො විදිසා චතස්සො, උද්ධං අධො දස දිසා ඉමායො;
න තුය්හං අදිට්ඨං අසුතං අමුතං [අසුතං අමුතං වා (සී.), අසුතාමුතං වා (ස්යා.), අසුතං’මුතං වා (පී.)], අථො අවිඤ්ඤාතං කිඤ්චනමත්ථි [කඤ්චි මත්ථි (ස්යා.), කිඤ්චි නත්ථි (පී.), කිඤ්චිනමත්ථි (ක.)] ලොකෙ;
ආචික්ඛ ධම්මං යමහං විජඤ්ඤං, ජාතිජරාය ඉධ විප්පහානං’’.
‘‘තණ්හාධිපන්නෙ ¶ මනුජෙ පෙක්ඛමානො, [පිඞ්ගියාති භගවා]
සන්තාපජාතෙ ජරසා පරෙතෙ;
තස්මා තුවං පිඞ්ගිය අප්පමත්තො, ජහස්සු තණ්හං අපුනබ්භවායා’’ති.
පිඞ්ගියමාණවපුච්ඡා සොළසමා.
17. පාරායනත්ථුතිගාථා
ඉදමවොච ¶ භගවා මගධෙසු විහරන්තො පාසාණකෙ චෙතියෙ, පරිචාරකසොළසානං [පරිචාරකසොළසන්නං (ස්යා. ක.)] බ්රාහ්මණානං අජ්ඣිට්ඨො පුට්ඨො පුට්ඨො පඤ්හං [පඤ්හෙ (සී. පී.)] බ්යාකාසි. එකමෙකස්ස චෙපි පඤ්හස්ස අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය ධම්මානුධම්මං පටිපජ්ජෙය්ය, ගච්ඡෙය්යෙව ජරාමරණස්ස පාරං. ‘‘පාරඞ්ගමනීයා ඉමෙ ධම්මා’’ති – තස්මා ඉමස්ස ධම්මපරියායස්ස පාරායනන්තෙව [පාරායණංත්වෙව (සී. අට්ඨ.)] අධිවචනං.
අජිතො තිස්සමෙත්තෙය්යො, පුණ්ණකො අථ මෙත්තගූ;
ධොතකො උපසීවො ච, නන්දො ච අථ හෙමකො.
තොදෙය්යකප්පා දුභයො, ජතුකණ්ණී ච පණ්ඩිතො;
භද්රාවුධො උදයො ච, පොසාලො චාපි බ්රාහ්මණො;
මොඝරාජා ච මෙධාවී, පිඞ්ගියො ච මහාඉසි.
එතෙ බුද්ධං උපාගච්ඡුං, සම්පන්නචරණං ඉසිං;
පුච්ඡන්තා නිපුණෙ පඤ්හෙ, බුද්ධසෙට්ඨං උපාගමුං.
තෙසං බුද්ධො පබ්යාකාසි, පඤ්හෙ පුට්ඨො යථාතථං;
පඤ්හානං වෙය්යාකරණෙන, තොසෙසි බ්රාහ්මණෙ මුනි.
තෙ තොසිතා චක්ඛුමතා, බුද්ධෙනාදිච්චබන්ධුනා;
බ්රහ්මචරියමචරිංසු, වරපඤ්ඤස්ස සන්තිකෙ.
එකමෙකස්ස පඤ්හස්ස, යථා බුද්ධෙන දෙසිතං;
තථා යො පටිපජ්ජෙය්ය, ගච්ඡෙ පාරං අපාරතො.
අපාරා පාරං ගච්ඡෙය්ය, භාවෙන්තො මග්ගමුත්තමං;
මග්ගො සො පාරං ගමනාය, තස්මා පාරායනං ඉති.
18. පාරායනානුගීතිගාථා
‘‘පාරායනමනුගායිස්සං ¶ , [ඉච්චායස්මා පිඞ්ගියො]
යථාද්දක්ඛි තථාක්ඛාසි, විමලො භූරිමෙධසො;
නික්කාමො නිබ්බනො [නිබ්බුතො (ස්යා.)] නාගො, කිස්ස හෙතු මුසා භණෙ.
‘‘පහීනමලමොහස්ස, මානමක්ඛප්පහායිනො;
හන්දාහං කිත්තයිස්සාමි, ගිරං වණ්ණූපසඤ්හිතං.
‘‘තමොනුදො ¶ බුද්ධො සමන්තචක්ඛු, ලොකන්තගූ සබ්බභවාතිවත්තො;
අනාසවො සබ්බදුක්ඛප්පහීනො, සච්චව්හයො බ්රහ්මෙ උපාසිතො මෙ.
‘‘දිජො යථා කුබ්බනකං පහාය, බහුප්ඵලං කානනමාවසෙය්ය;
එවම්පහං අප්පදස්සෙ පහාය, මහොදධිං හංසොරිව අජ්ඣපත්තො.
‘‘යෙමෙ පුබ්බෙ වියාකංසු, හුරං ගොතමසාසනා;
ඉච්චාසි ඉති භවිස්සති;
සබ්බං තං ඉතිහීතිහං, සබ්බං තං තක්කවඩ්ඪනං.
‘‘එකො තමනුදාසිනො, ජුතිමා සො පභඞ්කරො;
ගොතමො භූරිපඤ්ඤාණො, ගොතමො භූරිමෙධසො.
‘‘යො මෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි’’.
‘‘කිං නු තම්හා විප්පවසසි, මුහුත්තමපි පිඞ්ගිය;
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා, ගොතමා භූරිමෙධසා.
‘‘යො තෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි’’.
‘‘නාහං තම්හා විප්පවසාමි, මුහුත්තමපි බ්රාහ්මණ;
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා, ගොතමා භූරිමෙධසා.
‘‘යො මෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි.
‘‘පස්සාමි නං මනසා චක්ඛුනාව, රත්තින්දිවං බ්රාහ්මණ අප්පමත්තො.
නමස්සමානො විවසෙමි රත්තිං, තෙනෙව මඤ්ඤාමි අවිප්පවාසං.
‘‘සද්ධා ¶ ¶ ච පීති ච මනො සති ච,
නාපෙන්තිමෙ ගොතමසාසනම්හා;
යං යං දිසං වජති භූරිපඤ්ඤො, ස තෙන තෙනෙව නතොහමස්මි.
‘‘ජිණ්ණස්ස මෙ දුබ්බලථාමකස්ස, තෙනෙව කායො න පලෙති තත්ථ;
සඞ්කප්පයන්තාය [සංකප්පයත්තාය (සී.)] වජාමි නිච්චං, මනො හි මෙ බ්රාහ්මණ තෙන යුත්තො.
‘‘පඞ්කෙ සයානො පරිඵන්දමානො, දීපා දීපං උපල්ලවිං;
අථද්දසාසිං සම්බුද්ධං, ඔඝතිණ්ණමනාසවං.
‘‘යථා අහූ වක්කලි මුත්තසද්ධො, භද්රාවුධො ආළවිගොතමො ච;
එවමෙව ත්වම්පි පමුඤ්චස්සු සද්ධං, ගමිස්සසි ත්වං පිඞ්ගිය මච්චුධෙය්යස්ස පාරං’’ [මච්චුධෙය්යපාරං (සී.)].
‘‘එස භිය්යො පසීදාමි, සුත්වාන මුනිනො වචො;
විවට්ටච්ඡදො සම්බුද්ධො, අඛිලො පටිභානවා.
‘‘අධිදෙවෙ අභිඤ්ඤාය, සබ්බං වෙදි පරොපරං;
පඤ්හානන්තකරො සත්ථා, කඞ්ඛීනං පටිජානතං.
‘‘අසංහීරං අසංකුප්පං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි;
අද්ධා ගමිස්සාමි න මෙත්ථ කඞ්ඛා, එවං මං ධාරෙහි අධිමුත්තචිත්ත’’න්ති [අජිතමාණවපුච්ඡාය පට්ඨාය යාවපාරායනානුගීතිගාතාපරියොසානා ස්යා. … පොත්ථකෙ නත්ථි].
පාරායනානුගීතිගාථා නිට්ඨිතා.