📜

4. විවෙකකථා

විවෙකකථාවණ්ණනා

22. ඉදානි පහානාවසානාය අභිසමයකථාය අනන්තරං පහානාකාරං දස්සෙන්තෙන කථිතාය සුත්තන්තපුබ්බඞ්ගමාය විවෙකකථාය අපුබ්බත්ථානුවණ්ණනා. තත්ථ සුත්තන්තෙ තාව යෙ කෙචීති අනවසෙසපරියාදානං. බලකරණීයාති ඌරුබලෙන බාහුබලෙන කත්තබ්බා. කම්මන්තාති ධාවනලඞ්ඝනකසනවපනාදීනි කම්මානි. කරීයන්තීති බලවන්තෙහි කරීයන්ති. සීලං නිස්සායාති චතුපාරිසුද්ධිසීලං නිස්සයං කත්වා. භාවෙතීති භින්නසීලස්ස භාවනාභාවතො ඉධ පන ලොකියලොකුත්තරා මග්ගභාවනා අධිප්පෙතාති. විවෙකනිස්සිතන්ති තදඞ්ගවිවෙකං සමුච්ඡෙදවිවෙකං නිස්සරණවිවෙකං නිස්සිතං. විවෙකොති විවිත්තතා. අයඤ්හි අරියමග්ගභාවනානුයුත්තො යොගී විපස්සනාක්ඛණෙ කිච්චතො තදඞ්ගවිවෙකනිස්සිතං, අජ්ඣාසයතො නිස්සරණවිවෙකනිස්සිතං, මග්ගක්ඛණෙ කිච්චතො සමුච්ඡෙදවිවෙකනිස්සිතං, ආරම්මණතො නිස්සරණවිවෙකනිස්සිතං භාවෙති. එස නයො විරාගනිස්සිතාදීසු. විවෙකොයෙව හි විරජ්ජනට්ඨෙන විරාගො, නිරොධට්ඨෙන නිරොධො, වොසජ්ජනට්ඨෙන වොසග්ගො. අථ වා කිලෙසෙහි විවිත්තත්තා විවෙකො, කිලෙසෙහි විරත්තත්තා විරාගො, කිලෙසානං නිරුද්ධත්තා නිරොධො, කිලෙසානඤ්ච පරිච්චත්තත්තා විස්සට්ඨත්තා, නිබ්බානෙචත්තස්ස ච විස්සට්ඨත්තා වොසග්ගො. වොසග්ගො පන දුවිධො පරිච්චාගවොසග්ගො ච පක්ඛන්දනවොසග්ගො ච. තත්ථ පරිච්චාගවොසග්ගොති විපස්සනාක්ඛණෙ තදඞ්ගවසෙන, මග්ගක්ඛණෙ සමුච්ඡෙදවසෙන කිලෙසප්පහානං. පක්ඛන්දනවොසග්ගොති විපස්සනාක්ඛණෙ තන්නින්නභාවෙන, මග්ගක්ඛණෙ ආරම්මණකරණෙන නිබ්බානපක්ඛන්දනං. තදුභයම්පි ඉමස්මිං ලොකියලොකුත්තරමිස්සකෙ අත්ථවණ්ණනානයෙ වට්ටති. තථා හි අයං සම්මාදිට්ඨිආදීසු එකෙකො ධම්මො යථාවුත්තෙන පකාරෙන කිලෙසෙ ච පරිච්චජති, නිබ්බානඤ්ච පක්ඛන්දති. වොසග්ගපරිණාමින්ති ඉමිනා පන සකලෙන වචනෙන වොසග්ගත්ථං පරිණාමිතං පරිණතං, පරිපච්චිතං පරිපක්කඤ්චාති වුත්තං හොති. අයම්පි අරියමග්ගභාවනානුයුත්තො භික්ඛු යථා සම්මාදිට්ඨිආදීසු එකෙකො ධම්මො කිලෙසපරිච්චාගවොසග්ගත්ථඤ්ච නිබ්බානපක්ඛන්දනවොසග්ගත්ථඤ්ච පරිපච්චති, යථා ච පරිපක්කො හොති, තථා නං භාවෙති.

23. බීජගාමභූතගාමාති එත්ථ මූලබීජං ඛන්ධබීජං අග්ගබීජං ඵළුබීජං බීජබීජන්ති (පාචි. 91) පඤ්චවිධං බීජං, බීජගාමො නාම බීජසමූහොති අත්ථො. තදෙව පන සම්පන්නනීලඞ්කුරපාතුභාවතො පට්ඨාය භූතගාමො නාම, භූතානං ජාතානං නිබ්බත්තමූලනීලඞ්කුරානං සමූහොති අත්ථො. දෙවතාපරිග්ගහෙ සති නීලඞ්කුරකාලතො පභුති හොතීති තෙසං දෙවතාසඞ්ඛාතානං භූතානං ගාමොතිපි භූතගාමොති වදන්ති. වුද්ධින්ති අඞ්කුරාදිවසෙන. විරුළ්හින්ති ඛන්ධාදිවසෙන. වෙපුල්ලන්ති පුප්ඵාදිවසෙන. ධම්මෙසු පන වුද්ධින්ති අපුබ්බධම්මප්පවත්තිවසෙන. විරුළින්ති සකිච්චකරණසාධනවසෙන. වෙපුල්ලන්ති කිච්චනිප්ඵත්තිවසෙන විපුලභාවන්ති අත්ථො. විපුලත්තන්තිපි පාඨො. අථ වා එතානි තීණි පදානි සීලසමාධිපඤ්ඤාහිපි යොජෙන්ති.

මග්ගඞ්ගනිද්දෙසවණ්ණනා

24. සුත්තන්තනිද්දෙසෙ සම්මාදිට්ඨියාති සාමිවචනං. ඣානවිපස්සනාමග්ගඵලනිබ්බානෙසු ලොකියවිරතිසම්පයුත්තචිත්තෙ ච යථායොගං සම්පයොගතො ච ආරම්මණතො ච වත්තමානාය සම්මාදිට්ඨියා සාමඤ්ඤලක්ඛණතො එකීභූතාය සම්මාදිට්ඨියා. වික්ඛම්භනවිවෙකොති වික්ඛම්භනවසෙන දූරීකරණවසෙන විවෙකො. කෙසං? නීවරණානං. තස්ස පඨමං ඣානං භාවයතොතිආදි වික්ඛම්භනවසෙන පඨමජ්ඣානමෙව වුත්තං. තස්මිං වුත්තෙ සෙසජ්ඣානානිපි වුත්තානෙව හොන්ති. ඣානෙසුපි සම්මාදිට්ඨියා විජ්ජමානත්තා සම්මාදිට්ඨියා විවෙකො නාම හොති. තදඞ්ගවිවෙකොති තෙන තෙන විපස්සනාඤාණඞ්ගෙන විවෙකො. දිට්ඨිගතානන්ති දිට්ඨිවිවෙකස්ස දුක්කරත්තා පධානත්තා ච දිට්ඨිවිවෙකොව වුත්තො. තස්මිං වුත්තෙ නිච්චසඤ්ඤාදිවිවෙකොපි වුත්තොව හොති. නිබ්බෙධභාගියං සමාධින්ති විපස්සනාසම්පයුත්තසමාධිං. සමුච්ඡෙදවිවෙකොති කිලෙසානං සමුච්ඡෙදෙන විවෙකො. ලොකුත්තරං ඛයගාමිමග්ගන්ති ඛයසඞ්ඛාතනිබ්බානගාමිලොකුත්තරමග්ගං. පටිප්පස්සද්ධිවිවෙකොති කිලෙසානං පටිප්පස්සද්ධියා විවෙකො. නිස්සරණවිවෙකොති සබ්බසඞ්ඛතනිස්සරණභූතො සඞ්ඛාරවිවෙකො. ඡන්දජාතො හොතීති පුබ්බභාගෙ ජාතධම්මඡන්දො හොති. සද්ධාධිමුත්තොති පුබ්බභාගෙයෙව සද්ධාය අධිමුත්තො හොති. චිත්තඤ්චස්ස ස්වාධිට්ඨිතන්ති පුබ්බභාගෙයෙව චිත්තඤ්ච අස්ස යොගිස්ස සුඅධිට්ඨිතං සුට්ඨු පතිට්ඨිතං හොති. ඉති ඡන්දො සද්ධා චිත්තන්ති ඉමෙ තයො ධම්මා පුබ්බභාගෙ උප්පන්නවිවෙකානං උපනිස්සයත්තා නිස්සයා නාම. කෙචි පන ‘‘චිත්තඤ්චස්ස ස්වාධිට්ඨිතන්ති සමාධි වුත්තො’’ති වදන්ති. විරාගාදීසුපි එසෙව නයො.

නිරොධවාරෙ පන නිරොධසද්දතො අඤ්ඤං පරියායවචනං දස්සෙන්තෙන අමතා ධාතූති වුත්තං, සෙසෙසු නිරොධො නිබ්බානන්ති උභයත්ථාපි නිබ්බානමෙව. ද්වාදස නිස්සයාති ඡන්දසද්ධාචිත්තානියෙව විවෙකාදීසු චතූසු එකෙකස්මිං තයො තයො කත්වා ද්වාදස නිස්සයා හොන්ති.

25. සම්මාසඞ්කප්පවායාමසතිසමාධීනම්පි ඉමිනාව නයෙන අත්ථයොජනා වෙදිතබ්බා. සම්මාවාචාකම්මන්තා ජීවානං පන ඣානක්ඛණෙ විපස්සනාක්ඛණෙ ච අභාවා ඣානවිපස්සනානං පුබ්බභාගපරභාගවසෙන වත්තමානා විරතියො ඣානවිපස්සනා සන්නිස්සිතා කත්වා වුත්තාති වෙදිතබ්බං. නීවරණානං දිට්ඨිගතානඤ්ච විවෙකවිරාගනිරොධපටිනිස්සග්ගා තථා පවත්තමානානං විරතීනං විවෙකාදයො නාමාති වෙදිතබ්බං. යථා අට්ඨකනිපාතෙ ‘‘තතො, ත්වං භික්ඛු, ඉමං සමාධිං සවිතක්කං සවිචාරම්පි භාවෙය්යාසි, අවිතක්කවිචාරමත්තම්පි භාවෙය්යාසි, අවිතක්කං අවිචාරම්පි භාවෙය්යාසි, සප්පීතිකම්පි භාවෙය්යාසි, නිප්පීතිකම්පි භාවෙය්යාසි, සාතසහගතම්පි භාවෙය්යාසි, උපෙක්ඛාසහගතම්පි භාවෙය්යාසී’’ති (අ. නි. 8.63) මෙත්තාදයො කායානුපස්සනාදයො ච නියකජ්ඣත්තමූලසමාධිවසෙන චතුක්කපඤ්චකජ්ඣානිකා විය වුත්තා, එවමිධාපි පුබ්බභාගපරභාගවසෙන විරතියො වුත්තාති වෙදිතබ්බං. බ්යඤ්ජනච්ඡායමත්තං ගහෙත්වා න භගවා අබ්භාචික්ඛිතබ්බො. ගම්භීරඤ්හි බුද්ධවචනං, ආචරියෙ පයිරුපාසිත්වා අධිප්පායතො ගහෙතබ්බං.

26-27. බොජ්ඣඞ්ගබලඉන්ද්රියවාරෙසුපි ඉමිනාව නයෙන අත්ථො වෙදිතබ්බොති.

විවෙකකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.