📜

8. සුත්තවෙභඞ්ගියං

118. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජාය ච භවතණ්හාය ච. තත්ථ අවිජ්ජානීවරණානං තණ්හාසංයොජනානං සත්තානං පුබ්බකොටි න පඤ්ඤායති. තත්ථ යෙ සත්තා තණ්හාසංයොජනා, තෙ අජ්ඣොසානබහුලා මන්දවිපස්සකා. යෙ පන උස්සන්නදිට්ඨිකා සත්තා, තෙ විපස්සනාබහුලා මන්දජ්ඣොසානා.

තත්ථ තණ්හාචරිතා සත්තා සත්තසඤ්ඤාභිනිවිට්ඨා අනුප්පාදවයදස්සිනො. තෙ පඤ්චසු ඛන්ධෙසු අත්තානං සමනුපස්සන්ති ‘‘රූපවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා රූපං, රූපස්මිං වා අත්තාන’’න්ති. එවං පඤ්චක්ඛන්ධා. අඤ්ඤෙහි ඛන්ධෙහි අත්තානං සමනුපස්සන්ති තස්ස උස්සන්නදිට්ඨිකා සත්තා විපස්සමානා ඛන්ධෙ උජුං අත්තතො සමනුපස්සන්ති. තෙ රූපං අත්තකො සමනුපස්සන්ති. යං රූපං, සො අත්තා. යො අහං, තං රූපං. සො රූපවිනාසං පස්සති, අයං උච්ඡෙදවාදී . ඉති පඤ්චන්නං ඛන්ධානං පඨමාභිනිපාතා සක්කායදිට්ඨියො පඤ්ච උච්ඡෙදං භජන්ති ‘‘තං ජීවං තං සරීර’’න්ති. එකමෙකම්හි ඛන්ධෙ තීහි පදෙහි පච්ඡිමකෙහි සස්සතං භජති ‘‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’’න්ති. ඉතො බහිද්ධාතෙ පබ්බජිතා තණ්හාචරිතා කාමසුඛල්ලිකානුයොගමනුයුත්තා විහරන්ති. තෙන යෙ ච නිස්සන්දෙන දිට්ඨිචරිතා අත්තකිලමථානුයොගමනුයුත්තා විහරන්ති. තෙන යෙව දිට්ඨිසුඛෙන එත්තාවතා බාහිරකො පයොගො.

තත්ථ දිට්ඨිචරිතා සත්තා යෙ අරියධම්මවිනයං ඔතරන්ති, තෙ ධම්මානුසාරිනො හොන්ති. යෙ තණ්හාචරිතා සත්තා අරියං ධම්මවිනයං ඔතරන්ති, තෙ සද්ධානුසාරිනො හොන්ති.

තත්ථ යෙ දිට්ඨිචරිතා සත්තා, තෙ කාමෙසු දොසදිට්ඨී, න ච යෙ කාමෙසු අනුසයා සමූහතා, තෙ අත්තකිලමථානුයොගමනුයුත්තා විහරන්ති. තෙසං සත්ථා ධම්මං දෙසෙති. අඤ්ඤො වා සාවකො කාමෙහි නත්ථි අත්ථොති තෙ ච පුබ්බෙයෙව කාමෙහි අනත්ථිකා ඉති කාමෙ අප්පකසිරෙන පටිනිස්සජ්ජන්ති. තෙ චෙතසිකෙන දුක්ඛෙන අනජ්ඣොසිතා. තෙන වුච්චති ‘‘සුඛා පටිපදා’’ති . යෙ පන තණ්හාචරිතා සත්තා, තෙ කාමෙසු අජ්ඣොසිතා, තෙසං සත්ථා වා ධම්මං දෙසෙති. අඤ්ඤතරො වා භික්ඛු කාමෙහි නත්ථි අත්ථොති, තෙ පියරූපං දුක්ඛෙන පටිනිස්සජ්ජන්ති. තෙන වුච්චති ‘‘දුක්ඛා පටිපදා’’ති. ඉති ඉමෙ සබ්බසත්තා ද්වීසු පටිපදාසු සමොසරණං ගච්ඡන්ති දුක්ඛායඤ්ච සුඛායඤ්ච.

තත්ථ යෙ දිට්ඨිචරිතා සත්තා, තෙ ද්විධා මුදින්ද්රියා ච තික්ඛින්ද්රියා ච. තත්ථ යෙ දිට්ඨිචරිතා සත්තා තික්ඛින්ද්රියා සුඛෙන පටිනිස්සජ්ජන්ති, ඛිප්පඤ්ච අභිසමෙන්ති, තෙන වුච්චති ‘‘ඛිප්පාභිඤ්ඤා සුඛා පටිපදා’’ති. තත්ථ යෙ දිට්ඨිචරිතා සත්තා මුදින්ද්රියා පඨමං තික්ඛින්ද්රියං උපාදාය දන්ධතරං අභිසමෙන්ති, තෙ සුඛෙන පටිනිස්සජ්ජන්ති, දන්ධඤ්ච අභිසමෙන්ති. තෙන වුච්චති ‘‘සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා’’ති. තත්ථ තණ්හාචරිතා සත්තා ද්විධා තික්ඛින්ද්රියා ච මුදින්ද්රියා ච. තත්ථ යෙ තණ්හාචරිතා සත්තා තික්ඛින්ද්රියා දුක්ඛෙන පටිනිස්සජ්ජන්ති, ඛිප්පඤ්ච අභිසමෙන්ති. තෙන වුච්චති ‘‘දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා’’ති. තත්ථ යෙ තණ්හාචරිතා සත්තා මුදින්ද්රියා පඨමං තික්ඛින්ද්රියං උපාදාය දන්ධතරං අභිසමෙන්ති, තෙ දුක්ඛෙන පටිනිස්සජ්ජන්ති, දන්ධඤ්ච අභිසමෙන්ති. තෙන වුච්චති ‘‘දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා’’ති. ඉමා චතස්සො පටිපදායො අපඤ්චමා අඡට්ඨා. යෙ හි කෙචි නිබ්බුතා නිබ්බායිස්සන්ති වා ඉමාහි චතූහි පටිපදාහි අනඤ්ඤාහි අයං පටිපදාචතුක්කෙන කිලෙසෙ නිද්දිසති. යා චතුක්කමග්ගෙන අරියධම්මෙසු නිද්දිසිතබ්බා, අයං වුච්චති සීහවික්කීළිතො නාම නයො.

119. තත්රිමෙ චත්තාරො ආහාරා. චත්තාරො විපල්ලාසා උපාදානා යොගා ගන්ථා ආසවා ඔඝා සල්ලා විඤ්ඤාණට්ඨිතියො අගතිගමනාති, එවං ඉමානි සබ්බානි දස පදානි. අයං සුත්තස්ස සංසන්දනා.

චත්තාරො ආහාරා. තත්ථ යො ච කබළීකාරො ආහාරො යො ච ඵස්සො ආහාරො, ඉමෙ තණ්හාචරිතෙන පහාතබ්බා. තත්ථ යො ච මනොසඤ්චෙතනාහාරො යො ච විඤ්ඤාණාහාරො, ඉමෙ දිට්ඨිචරිතෙන පහාතබ්බා.

පඨමො ආහාරො පඨමො විපල්ලාසො, දුතියො ආහාරො දුතියො විපල්ලාසො, තතියො ආහාරො තතියො විපල්ලාසො, චතුත්ථො ආහාරො චතුත්ථො විපල්ලාසො. ඉමෙ චත්තාරො විපල්ලාසා අපඤ්චමා අඡට්ඨා. ඉදඤ්ච පමාණා චත්තාරො ආහාරා.

තත්ථ පඨමෙ විපල්ලාසෙ ඨිතො කාමෙ උපාදියති, ඉදං කාමුපාදානං. දුතියෙ විපල්ලාසෙ ඨිතො අනාගතං භවං උපාදියති, ඉදං සීලබ්බතුපාදානං. තතියෙ විපල්ලාසෙ ඨිතො විපරීතො දිට්ඨිං උපාදියති, ඉදං දිට්ඨුපාදානං. චතුත්ථෙ විපල්ලාසෙ ඨිතො ඛන්ධෙ අත්තතො උපාදියති, ඉදං අත්තවාදුපාදානං.

තත්ථ කාමුපාදානෙ ඨිතො කාමෙ අභිජ්ඣායති ගන්ථති, අයං අභිජ්ඣාකායගන්ථො. සීලබ්බතුපාදානෙ ඨිතො බ්යාපාදං ගන්ථති, අයං බ්යාපාදකායගන්ථො. දිට්ඨුපාදානෙ ඨිතො පරාමාසං ගන්ථති, අයං පරාමාසකායගන්ථො. අත්තවාදුපාදානෙ ඨිතො පපඤ්චන්තො ගන්ථති, අයං ඉදංසච්චාභිනිවෙසො කායගන්ථො.

තස්ස ගන්ථිතා කිලෙසා ආසවන්ති. කිඤ්චි පන වුච්චති විප්පටිසාරො. යෙ විප්පටිසාරා [යො විප්පටිසාරො (පී. ක.)] තෙ අනුසයා. තත්ථ අභිජ්ඣාකායගන්ථෙන කාමාසවො, බ්යාපාදකායගන්ථෙන භවාසවො, පරාමාසකායගන්ථෙන දිට්ඨාසවො, ඉදං සච්චාභිනිවෙසකායගන්ථෙන අවිජ්ජාසවො.

තෙ චත්තාරො ආසවා වෙපුල්ලභාවං ගතා ඔඝා හොන්ති, තෙන වුච්චන්ති ‘‘ඔඝා’’ති. තත්ථ කාමාසවො කාමොඝො, භවාසවො භවොඝො, අවිජ්ජාසවො අවිජ්ජොඝො, දිට්ඨාසවො දිට්ඨොඝො.

තෙ චත්තාරො ඔඝා ආසයමනුපවිට්ඨා අනුසයසහගතා වුච්චන්ති. සල්ලාති හදයමාහච්ච තිට්ඨන්තා. තත්ථ කාමොඝො රාගසල්ලං, භවොඝො දොසසල්ලං, අවිජ්ජොඝො මොහසල්ලං, දිට්ඨොඝො දිට්ඨිසල්ලං.

ඉමෙහි චතූහි සල්ලෙහි පරියාදින්නං විඤ්ඤාණං චතූසු ධම්මෙසු තිට්ඨති රූපෙ වෙදනාය සඤ්ඤාය සඞ්ඛාරෙසු. ඉමා චතස්සො විඤ්ඤාණට්ඨිතියො. තත්ථ රාගසල්ලෙන නන්දූපසෙචනං රූපූපගං විඤ්ඤාණං තිට්ඨති. දොසසල්ලෙන වෙදනූපගං මොහසල්ලෙන සඤ්ඤූපගං දිට්ඨිසල්ලෙන නන්දූපසෙචනං සඞ්ඛාරූපගං විඤ්ඤාණං තිට්ඨති.

චතූහි විඤ්ඤාණට්ඨිතීහි චතුබ්බිධං අගතිං ගච්ඡන්ති ඡන්දා දොසා භයා මොහා. රාගෙන ඡන්දා අගතිං ගච්ඡති, දොසෙන දොසා අගතිං ගච්ඡති, මොහෙන මොහා අගතිං ගච්ඡති, දිට්ඨියා භයා අගතිං ගච්ඡති. ඉති ඉදඤ්ච කම්මං ඉමෙ ච කිලෙසා. අයං සංසාරස්ස හෙතු.

120. තත්ථිමා චතස්සො දිසා කබළීකාරාහාරො ‘‘අසුභෙ සුභ’’න්ති විපල්ලාසො කාමුපාදානං කාමයොගො අභිජ්ඣාකායගන්ථො කාමාසවො කාමොඝො රාගසල්ලං රූපූපගා විඤ්ඤාණට්ඨිති ඡන්දා අගතිගමනං. අයං පඨමා දිසා.

ඵස්සො ආහාරො ‘‘දුක්ඛෙ සුඛ’’න්ති විපල්ලාසො සීලබ්බතුපාදානං භවයොගොබ්යාපාදො කායගන්ථො භවාසවො භවොඝො දොසසල්ලං වෙදනූපගා විඤ්ඤාණට්ඨිති දොසා අගතිගමනං, අයං දුතියා දිසා.

මනොසඤ්චෙතනාහාරො ‘‘අනත්තනි අත්තා’’ති විපල්ලාසො දිට්ඨුපාදානං දිට්ඨියොගො පරාමාසකායගන්ථො දිට්ඨාසවො දිට්ඨොඝො දිට්ඨිසල්ලං සඤ්ඤූපගා විඤ්ඤාණට්ඨිති භයා අගතිගමනං. අයං තතියා දිසා.

විඤ්ඤාණාහාරො ‘‘අනිච්චෙ නිච්ච’’න්ති විපල්ලාසො අත්තවාදුපාදානං අවිජ්ජායොගො ඉදංසච්චාභිනිවෙසො කායගන්ථො අවිජ්ජාසවො අවිජ්ජොඝො මොහසල්ලං සඞ්ඛාරූපගා විඤ්ඤාණට්ඨිති මොහා අගතිගමනං, අයං චතුත්ථී දිසා. ඉති ඉමෙසං දසන්නං සුත්තානං පඨමෙන පදෙන පඨමාය දිසාය ආලොකනං. අයං වුච්චති දිසාලොකනා.

චතූහි විපල්ලාසෙහි අකුසලපක්ඛෙ දිසාවිලොකනා කිලෙසං සංයොජෙත්වා අයං අකුසලපක්ඛෙ දිසාවිලොකනාය භූමි පඤ්චන්නං දසන්නං සුත්තානං යානි පඨමානි පදානි ඉමෙසං ධම්මානං කො අත්ථො? එකො අත්ථො, බ්යඤ්ජනමෙව නානං. එවං දුතියා එවං තතියා එවං චතුත්ථී. අයං පඨමා සංසන්දනා.

ඉමිනා පෙය්යාලෙන සබ්බෙ කිලෙසා චතූසු පදෙසු පක්ඛිපිතබ්බා. තතො කුසලපක්ඛෙ චතස්සො පටිපදා චත්තාරි ඣානානි චත්තාරො සතිපට්ඨානා චත්තාරො විහාරා දිබ්බො බ්රහ්මා අරියො ආනෙඤ්ජො චත්තාරො සම්මප්පධානා චත්තාරො අච්ඡරියා අබ්භුතධම්මා චත්තාරො අධිට්ඨානා චත්තාරො සමාධයො ඡන්දසමාධි වීරියසමාධි චිත්තසමාධි වීමංසාසමාධි. චත්තාරො ධම්මා සුඛභාගියා නාඤ්ඤත්ර බොජ්ඣඞ්ගා නාඤ්ඤත්ර තපසා නාඤ්ඤතින්ද්රියසංවරා නාඤ්ඤත්ර සබ්බනිස්සග්ගා චත්තාරි අප්පමාණානි.

තත්ථ දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා භාවියමානා බහුලීකරියමානා පඨමං ඣානං පරිපූරෙති, පඨමං ඣානං පරිපුණ්ණං පඨමං සතිපට්ඨානං පරිපූරෙති , පඨමං සතිපට්ඨානං පරිපුණ්ණං පඨමං විහාරං පරිපූරෙති, පඨමො විහාරො පරිපුණ්ණො පඨමං සම්මප්පධානං පරිපූරෙති, පඨමං සම්මප්පධානං පරිපුණ්ණං පඨමං අච්ඡරියං අබ්භුතධම්මං පරිපූරෙති, පඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො පරිපුණ්ණො පඨමං අධිට්ඨානං පරිපූරෙති, පඨමං අධිට්ඨානං පරිපුණ්ණං ඡන්දසමාධිං පරිපූරෙති, ඡන්දසමාධි පරිපුණ්ණො ඉන්ද්රියසංවරං පරිපූරෙති, ඉන්ද්රියසංවරො පරිපුණ්ණො පඨමං මෙත්තාඅප්පමාණං පරිපූරෙති. එවං යාව සබ්බනිස්සග්ගො චතුත්ථං අප්පමාණං පරිපූරෙති.

තත්ථ පඨමා ච පටිපදා පඨමඤ්ච ඣානං පඨමඤ්ච සතිපට්ඨානං පඨමො ච විහාරො පඨමඤ්ච සම්මප්පධානං පඨමො ච අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සච්චාධිට්ඨානඤ්ච ඡන්දසමාධි ච ඉන්ද්රියසංවරො ච මෙත්තා ච අප්පමාණං. අයං පඨමා දිසා.

දුක්ඛා ච [දුතියා ච (ක.)] පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා දුතියං ඣානං දුතියඤ්ච සතිපට්ඨානං දුතියො ච විහාරො දුතියඤ්ච සම්මප්පධානං දුතියො ච අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො චාගාධිට්ඨානං චිත්තසමාධි චත්තාරො ඉද්ධිපාදා කරුණා ච අප්පමාණං, අයං දුතියා දිසා.

සුඛා ච [තතියා ච (ක.)] පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා තතියඤ්ච ඣානං තතියඤ්ච සතිපට්ඨානං තතියො ච විහාරො තතියඤ්ච සම්මප්පධානං තතියො ච අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො පඤ්ඤාධිට්ඨානඤ්ච වීරියසමාධි ච බොජ්ඣඞ්ගා ච මුදිතා ච අප්පමාණං. අයං තතියා දිසා.

සුඛා ච [චතුත්ථී ච (ක.)] පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා චතුත්ථං ඣානං චතුත්ථඤ්ච සතිපට්ඨානං චතුත්ථො ච විහාරො චතුත්ථඤ්ච සම්මප්පධානං චතුත්ථො ච අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො උපසමාධිට්ඨානඤ්ච වීමංසාසමාධි ච සබ්බනිස්සග්ගො ච උපෙක්ඛා අප්පමාණඤ්ච. අයං චතුත්ථී දිසා. ඉමාසං චතස්සන්නං දිසානං ආලොකනා. අයං වුච්චති දිසාලොකනො නාම නයො.

තත්ථායං යොජනා. චත්තාරො ච ආහාරා චතස්සො ච පටිපදා, චත්තාරො ච විපල්ලාසා චත්තාරො ච සතිපට්ඨානා, චත්තාරි ච උපාදානානි චත්තාරි ච ඣානානි චත්තාරො ච යොගා විහාරා ච, ගන්ථා ච සම්මප්පධානා ච, ආසවා ච අච්ඡරියා අබ්භුතධම්මා ච, ඔඝා ච අධිට්ඨානානි ච, සල්ලා ච සමාධයො, විඤ්ඤාණට්ඨිතියො චත්තාරො ච සුඛභාගියා ධම්මා, චත්තාරි ච අගතිගමනානි චත්තාරි ච අප්පමාණානි ඉති කුසලාකුසලානං පටිපක්ඛවසෙන යොජනා, අයං වුච්චති දිසාලොකනො නයො.

තස්ස චත්තාරි සාමඤ්ඤඵලානි පරියොසානං, යො ච ධම්මො කුසලාකුසලනිද්දෙසෙ පඨමො දිසානිද්දෙසො, ඉමස්ස සොතාපත්තිඵලං පරියොසානං දුතියං සකදාගාමිඵලං, තතියං අනාගාමිඵලං, චතුත්ථං අරහත්තඵලං.

තත්ථ කතමො තිපුක්ඛලො නයො? යෙ ච දුක්ඛාය පටිපදාය දන්ධාභිඤ්ඤාය ඛිප්පාභිඤ්ඤාය ච නිය්යන්ති ද්වෙ පුග්ගලා, යෙ ච සුඛාය පටිපදාය දන්ධාභිඤ්ඤාය ඛිප්පාභිඤ්ඤාය ච නිය්යන්ති ද්වෙ පුග්ගලා.

ඉමෙසං චතුන්නං පුග්ගලානං යො පුග්ගලො සුඛාය පටිපදාය දන්ධාභිඤ්ඤාය නිය්යාති, යො ච පුග්ගලො දුක්ඛාය පටිපදාය ඛිප්පාභිඤ්ඤාය නිය්යාති. ඉමෙ ද්වෙ පුග්ගලා භවන්ති. තත්ථ යො සුඛාය පටිපදාය ඛිප්පාභිඤ්ඤාය නිය්යාති , අයං උග්ඝටිතඤ්ඤූ. යො පච්ඡිමො පුග්ගලො සාධාරණො, අයං විපඤ්චිතඤ්ඤූ. යො පුග්ගලො දන්ධාභිඤ්ඤාය දුක්ඛාය පටිපදාය නිය්යාති, අයං නෙය්යො. ඉමෙ චත්තාරො භවිත්වා තීණි හොන්ති, තත්ථ උග්ඝටිතඤ්ඤුස්ස සමථපුබ්බඞ්ගමා විපස්සනා, නෙය්යස්ස විපස්සනාපුබ්බඞ්ගමො සමථො, විපඤ්චිතඤ්ඤුස්ස සමථවිපස්සනා යුගනද්ධා. උග්ඝටිතඤ්ඤුස්ස මුදුකා දෙසනා, නෙය්යස්ස තික්ඛා දෙසනා, විපඤ්චිතඤ්ඤුස්ස තික්ඛමුදුකා දෙසනා.

උග්ඝටිතඤ්ඤුස්ස අධිපඤ්ඤාසික්ඛා, නෙය්යස්ස අධිචිත්තසික්ඛා, විපඤ්චිතඤ්ඤුස්ස අධිසීලසික්ඛා. ඉති ඉමෙසං පුග්ගලානං චතූහි පටිපදාහි නිය්යානං.

තත්ථ අයං සංකිලෙසො, තීණි අකුසලමූලානි තයො ඵස්සා තිස්සො වෙදනා තයො උපවිචාරා තයො සංකිලෙසා තයො විතක්කා තයො පරිළාහා තීණි සඞ්ඛතලක්ඛණානි තිස්සො දුක්ඛතාති.

තීණි අකුසලමූලානීති ලොභො අකුසලමූලං, දොසො අකුසලමූලං, මොහො අකුසලමූලං. තයො ඵස්සාති සුඛවෙදනීයො ඵස්සො, දුක්ඛවෙදනීයො ඵස්සො, අදුක්ඛමසුඛවෙදනීයො ඵස්සො. තිස්සො වෙදනාති සුඛා වෙදනා දුක්ඛා වෙදනා අදුක්ඛමසුඛා වෙදනා. තයො උපවිචාරාති සොමනස්සොපවිචාරො දොමනස්සොපවිචාරො උපෙක්ඛොපවිචාරො. තයො සංකිලෙසාති රාගො දොසො මොහො. තයො විතක්කාති කාමවිතක්කො බ්යාපාදවිතක්කො විහිංසාවිතක්කො. තයො පරිළාහාති රාගජො දොසජො මොහජො. තීණි සඞ්ඛතලක්ඛණානීති උප්පාදො ඨිති වයො. තිස්සො දුක්ඛතාති දුක්ඛදුක්ඛතා විපරිණාමදුක්ඛතා සඞ්ඛතදුක්ඛතා.

තත්ථ ලොභො අකුසලමූලං කුතො සමුට්ඨිතං? තිවිධං ආරම්මණං මනාපිකං අමනාපිකං උපෙක්ඛාඨානියඤ්ච. තත්ථ මනාපිකෙන ආරම්මණෙන ලොභො අකුසලමූලං සමුට්ඨහති. ඉති මනාපිකා ආරම්මණා සුඛවෙදනීයො ඵස්සො, සුඛවෙදනීයං ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ සුඛවෙදනා, සුඛවෙදනං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ සොමනස්සූපවිචාරො, සොමනස්සූපවිචාරං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ රාගො, රාගං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ කාමවිතක්කො, කාමවිතක්කං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ රාගජො පරිළාහො රාගජං පරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ උප්පාදො සඞ්ඛතලක්ඛණො, උප්පාදං සඞ්ඛතලක්ඛණං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ විපරිණාමදුක්ඛතා.

දොසො අකුසලමූලං කුතො සමුට්ඨිතං? අමනාපිකෙන ආරම්මණෙන දොසො අකුසලමූලං සමුට්ඨිතං. ඉති අමනාපිකා ආරම්මණා දුක්ඛවෙදනීයො ඵස්සො, දුක්ඛවෙදනීයං ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ දුක්ඛවෙදනා, දුක්ඛවෙදනං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ දොමනස්සූපවිචාරො, දොමනස්සූපවිචාරං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ දොසො, දොසං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ බ්යාපාදවිතක්කො, බ්යාපාදවිතක්කං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ දොසජො පරිළාහො, දොසජං පරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ ඨිතස්ස අඤ්ඤථත්තං සඞ්ඛතලක්ඛණං, ඨිතස්ස අඤ්ඤථත්තං සඞ්ඛතලක්ඛණං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ දුක්ඛදුක්ඛතා වෙදනා.

මොහො අකුසලමූලං කුතො සමුට්ඨිතං? උපෙක්ඛාඨානියෙන ආරම්මණෙන මොහො අකුසලමූලං සමුට්ඨිතං. ඉති උපෙක්ඛාඨානියා ආරම්මණා අදුක්ඛමසුඛවෙදනීයො ඵස්සො, අදුක්ඛමසුඛවෙදනීයං ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ අදුක්ඛමසුඛා වෙදනා, අදුක්ඛමසුඛවෙදනං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ උපෙක්ඛූපවිචාරො, උපෙක්ඛූපවිචාරං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ මොහො, මොහං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ විහිංසාවිතක්කො, විහිංසාවිතක්කං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ මොහජො පරිළාහො, මොහජං පරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ වයො සඞ්ඛතලක්ඛණං, වයං සඞ්ඛතලක්ඛණං පටිච්ච උප්පජ්ජතෙ සඞ්ඛතදුක්ඛතා, ඉති අයං තිණ්ණං කිලෙසානං නිද්දෙසො, අයං වුච්චතෙ කුසලපක්ඛෙ තිපුක්ඛලො නයො.

ඉති තීණි අකුසලමූලානි න චතුත්ථානි න පඤ්චමානි, තයො ඵස්සාති තිස්සො වෙදනා යාව සඞ්ඛතදුක්ඛතාති, යො කොචි අකුසලපක්ඛො, සබ්බො සො තීසු අකුසලමූලෙසු සමොසරති.

තත්ථ කතමො කුසලපක්ඛො? තීණි කුසලමූලානි, තිස්සො පඤ්ඤා සුතමයී පඤ්ඤා චින්තාමයී පඤ්ඤා භාවනාමයී පඤ්ඤා. තයො සමාධී සවිතක්කසවිචාරො…පෙ… තිස්සො සික්ඛා අධිසීලසික්ඛා…පෙ… සික්ඛා. තීණි නිමිත්තානි සමථනිමිත්තං පග්ගහනිමිත්තං උපෙක්ඛානිමිත්තං. තයො විතක්කා නෙක්ඛම්මවිතක්කො…පෙ… අවිහිංසාවිතක්කො. තීණි ඉන්ද්රියානි අනඤ්ඤාතඤ්ඤස්සාමීතින්ද්රියන්ති විත්ථාරො. තයො උපවිචාරා නෙක්ඛම්මූපවිචාරො අබ්යාපාදූපවිචාරො අවිහිංසූපවිචාරො. තිස්සො එසනා කාමෙසනා භවෙසනා බ්රහ්මචරියෙසනා. තයො ඛන්ධා සීලක්ඛන්ධො සමාධික්ඛන්ධො පඤ්ඤාක්ඛන්ධො.

තත්ථ යං අලොභො කුසලමූලං, තං සුතමයිපඤ්ඤං පරිපූරෙති, සුතමයී පඤ්ඤා පරිපුණ්ණා සවිතක්කං සවිචාරං සමාධිං පරිපූරෙති, සවිතක්කො සවිචාරො සමාධි පරිපුණ්ණො අධිචිත්තසික්ඛං පරිපූරෙති, අධිචිත්තසික්ඛා පරිපුණ්ණා සමථනිමිත්තං පරිපූරෙති, සමථනිමිත්තං පරිපුණ්ණං නෙක්ඛම්මවිතක්කං පරිපූරෙති, නෙක්ඛම්මවිතක්කො පරිපුණ්ණො අනඤ්ඤාතඤ්ඤස්සාමීතින්ද්රියං පරිපූරෙති, අනඤ්ඤාතඤ්ඤස්සාමීතින්ද්රියං පරිපුණ්ණං නෙක්ඛම්මූපවිචාරං පරිපූරෙති, නෙක්ඛම්මූපවිචාරො පරිපුණ්ණො කාමෙසනං පජහති, කාමෙසනප්පහානං සමාධික්ඛන්ධං පරිපූරෙති.

අදොසො කුසලමූලං චින්තාමයිපඤ්ඤං පරිපූරෙති, චින්තාමයී පඤ්ඤා පරිපුණ්ණා අවිතක්කවිචාරමත්තං සමාධිං පරිපූරෙති . අවිතක්කවිචාරමත්තො සමාධි පරිපුණ්ණො අධිසීලසික්ඛං පරිපූරෙති, අධිසීලසික්ඛා පරිපුණ්ණා උපෙක්ඛානිමිත්තං පරිපූරෙති, උපෙක්ඛානිමිත්තං පරිපුණ්ණං අබ්යාපාදවිතක්කං පරිපූරෙති, අබ්යාපාදවිතක්කො පරිපුණ්ණො අඤ්ඤින්ද්රියං පරිපූරෙති, අඤ්ඤින්ද්රියං පරිපුණ්ණං අබ්යාපාදූපවිචාරං පරිපූරෙති, අබ්යාපාදූපවිචාරො පරිපුණ්ණො භවෙසනං පජහති, භවෙසනප්පහානං සීලක්ඛන්ධං පරිපූරෙති.

අමොහො කුසලමූලං භාවනාමයිපඤ්ඤං පරිපූරෙති, භාවනාමයීපඤ්ඤා පරිපුණ්ණා අවිතක්කඅවිචාරං සමාධිං පරිපූරෙති, අවිතක්කො අවිචාරො සමාධි පරිපුණ්ණො අධිපඤ්ඤාසික්ඛං පරිපූරෙති, අධිපඤ්ඤාසික්ඛා පරිපුණ්ණා පග්ගහනිමිත්තං පරිපූරෙති, පග්ගහනිමිත්තං පරිපුණ්ණං අඤ්ඤාතාවිනො ඉන්ද්රියං පරිපූරෙති, අඤ්ඤාතාවිනො ඉන්ද්රියං පරිපුණ්ණං අවිහිංසූපවිචාරං පරිපූරෙති, අවිහිංසූපවිචාරො පරිපුණ්ණො බ්රහ්මචරියෙසනං පරිපූරෙති, බ්රහ්මචරියෙසනා පරිපුණ්ණා පඤ්ඤාක්ඛන්ධං පරිපූරෙති.

ඉති ඉමෙ තයො ධම්මා කුසලපක්ඛිකා සබ්බෙ කුසලා ධම්මා තීහි තිකනිද්දෙසෙහි නිද්දිසියන්ති තීණි විමොක්ඛමුඛානි තස්ස පරියොසානං. තත්ථ පඨමෙන අප්පණිහිතං, දුතියෙන සුඤ්ඤතං, තතියෙන අනිමිත්තං. අයං වුච්චති දුතියො තිපුක්ඛලො නාම නයො.

තත්ථ යෙ ඉමෙ තයො පුග්ගලා උග්ඝටිතඤ්ඤූ විපඤ්චිතඤ්ඤූ නෙය්යොති. ඉමෙසං තිණ්ණං පුග්ගලානං යෙ ච පුග්ගලා සුඛාය පටිපදාය ඛිප්පාභිඤ්ඤාය, සුඛාය පටිපදාය දන්ධාභිඤ්ඤාය ච නිය්යන්ති, තෙ ද්වෙ පුග්ගලා. යෙ ච ද්වෙ පුග්ගලා දුක්ඛාය පටිපදාය ඛිප්පාභිඤ්ඤාය, දුක්ඛාය පටිපදාය දන්ධාභිඤ්ඤාය ච නිය්යන්ති , ඉමෙ චත්තාරො තෙන විසෙසෙන ද්වෙ භවන්ති දිට්ඨිචරිතො ච තණ්හාචරිතො ච. ඉමෙ චත්තාරො භවිත්වා තයො භවන්ති, තයො භවිත්වා ද්වෙ භවන්ති. ඉමෙසං ද්වින්නං පුග්ගලානං අයං සංකිලෙසො, අවිජ්ජා ච තණ්හා ච, අහිරිකඤ්ච අනොත්තප්පඤ්ච, අස්සති ච අසම්පජඤ්ඤඤ්ච, නීවරණානි ච සංයොජනානි ච, අජ්ඣොසානඤ්ච අභිනිවෙසො ච, අහංකාරො ච මමංකාරො ච, අස්සද්ධියඤ්ච දොවචස්සඤ්ච, කොසජ්ජඤ්ච අයොනිසො ච මනසිකාරො, විචිකිච්ඡා ච අභිජ්ඣා ච, අසද්ධම්මස්සවනඤ්ච අසමාපත්ති ච.

තත්ථ අවිජ්ජා ච අහිරිකඤ්ච අස්සති ච නීවරණානි ච අජ්ඣොසානඤ්ච අහංකාරො ච අස්සද්ධියඤ්ච කොසජ්ජඤ්ච විචිකිච්ඡා ච අසද්ධම්මස්සවනඤ්ච, අයං එකා දිසා.

තණ්හා ච අනොත්තප්පඤ්ච අසම්පජඤ්ඤඤ්ච සංයොජනානි ච අභිනිවෙසො ච මමංකාරො ච දොවචස්සතා ච අයොනිසො මනසිකාරො ච අභිජ්ඣා ච අසමාපත්ති ච, අයං දුතියා දිසා. දසන්නං දුකානං දස පදානි පඨමානි කාතබ්බානි. සංඛිත්තෙන අත්ථං ඤාපෙන්ති පටිපක්ඛෙ කණ්හපක්ඛස්ස සබ්බෙසං දුකානං දස පදානි දුතියකානි, අයං දුතියා දිසා.

ඉති අකුසලානං ධම්මානං දුක්ඛනිද්දෙසො, අයං සමුදයො. යං තං ධම්මං අජ්ඣාවසති නාමඤ්ච රූපඤ්ච ඉදං දුක්ඛං ඉති අයඤ්ච සමුදයො, ඉදඤ්ච දුක්ඛං, ඉමානි ද්වෙ සච්චානි දුක්ඛඤ්ච සමුදයො ච නන්දියාවට්ටස්ස නයස්ස පඨමනිද්දෙසො.

තත්ථ කතමො කුසලපක්ඛො? සමථො ච විපස්සනා ච, විජ්ජා ච චරණඤ්ච, සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච, හිරී ච ඔත්තප්පඤ්ච, අහංකාරප්පහානඤ්ච මමංකාරප්පහානඤ්ච, සම්මාවායාමො ච යොනිසො ච මනසිකාරො, සම්මාසති ච සම්මාසමාධි ච, පඤ්ඤා ච නිබ්බිදා ච, සමාපත්ති ච සද්ධම්මස්සවනඤ්ච, සොමනස්සඤ්ච ධම්මානුධම්මප්පටිපත්ති ච.

තත්ථ සමථො ච විජ්ජා ච සති ච හිරී ච අහංකාරප්පහානඤ්ච සම්මාවායාමො ච සම්මාසති ච පඤ්ඤා ච සමාපත්ති ච සොමනස්සඤ්ච, ඉමෙ ධම්මා එකා දිසා. විපස්සනා ච චරණඤ්ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච ඔත්තප්පඤ්ච මමංකාරප්පහානඤ්ච යොනිසො මනසිකාරො ච සම්මාසමාධි ච නිබ්බිදා ච සද්ධම්මස්සවනඤ්ච ධම්මානුධම්මප්පටිපත්ති ච, අයං දුතියා දිසා. ඉති කුසලපක්ඛෙ ච අකුසලපක්ඛෙ ච නන්දියාවට්ටස්ස පන නයස්ස චතස්සො දිසා.

තාසු යානි අකුසලපක්ඛස්ස පඨමානි පදානි අකුසලානි කුසලෙහි පහානං ගච්ඡන්ති, තානි කුසලපක්ඛෙ දුතියෙහි පදෙහි පහානං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්ති යානි අකුසලපක්ඛස්ස දුතියානි අකුසලපදානි පහානං ගච්ඡන්ති, තානි කුසලපක්ඛස්ස පඨමෙහි පදෙහි පහානං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අවිජ්ජාවිරාගා පඤ්ඤාවිමුත්ති පරියොසානං. ඉමෙසං තිණ්ණං නයානං පඨමො නයො සීහවික්කීළිතො නාම. අට්ඨ පදානි චත්තාරි ච කුසලානි චත්තාරි ච අකුසලානි ඉමානි අට්ඨ පදානි මූලපදානි, අත්ථනයෙන දුතියො තිපුක්ඛලො. සො ඡහි ධම්මෙහි නෙති කුසලමූලානි ච නෙති අකුසලමූලානි ච, ඉති ඉමානි ඡ පදානි පුරිමකානි ච අට්ඨ මූලපදානි ඉමානි චුද්දස පදානි අට්ඨාරසන්නං මූලපදානං. තත්ථ යො පච්ඡිමකො නයො නන්දියාවට්ටො, සො චතූහි ධම්මෙහි නෙති. අවිජ්ජාය ච තණ්හාය ච සමථෙන ච විපස්සනාය ච, ඉමෙ චත්තාරො ධම්මා ඉමානි අට්ඨාරස මූලපදානි තීසු නයෙසු නිද්දිට්ඨානි.

තත්ථ යානි නව පදානි කුසලානි, තත්ථ සබ්බං කුසලං සමොසරති. තෙසඤ්ච නවන්නං මූලානං චත්තාරි පදානි සීහවික්කීළිතනයෙ තීණි තිපුක්ඛලෙ ද්වෙ නන්දියාවට්ටෙ, ඉච්චෙතෙ කුසලස්ස පක්ඛා. තත්ථ යානි නව පදානි කුසලානි, තත්ථ සබ්බං කුසලං යුජ්ජති. තත්ථ සීහවික්කීළිතෙ නයෙ චත්තාරි පදානි තීණි තිපුක්ඛලෙ ද්වෙ නන්දියාවට්ටෙ ඉමානි නව පදානි කුසලානි නිද්දිට්ඨානි.

තත්ථ යානි නන්දියාවට්ටෙ නයෙ චත්තාරි පදානි, තත්ථ අට්ඨාරස මූලපදානි සමොසරන්ති. යථා කථං, සමථො ච අලොභො ච අදොසො ච අසුභසඤ්ඤා ච දුක්ඛසඤ්ඤා ච ඉමානි කුසලපක්ඛෙ පඤ්ච පදානි සමථං භජන්ති. විපස්සනා ච අමොහො ච අනිච්චසඤ්ඤා ච අනත්තසඤ්ඤා ච ඉමානි චත්තාරි පදානි විපස්සනං භජන්ති. ඉමානි නව පදානි කුසලානි ද්වීසු පදෙසු යොජිතානි, තත්ථ අකුසලපක්ඛෙ නවන්නං අකුසලමූලපදානං යා ච තණ්හා යො ච ලොභො යො ච දොසො යා ච සුභසඤ්ඤා යා ච සුඛසඤ්ඤා, ඉමානි පඤ්ච පදානි තණ්හං භජන්ති . යා ච අවිජ්ජා යො ච මොහො යා ච නිච්චසඤ්ඤා යා ච අත්තසඤ්ඤා, ඉමානි චත්තාරි පදානි අවිජ්ජං භජන්ති. එතානි නව පදානි අකුසලානි සුසංඛිත්තානි. ඉති තයො නයා එකං නයං න පවිට්ඨා. එවං අට්ඨාරස මූලපදානි නන්දියාවට්ටනයෙ නිද්දිසිතබ්බානි.

කථං අට්ඨාරස මූලපදානි, තිපුක්ඛලෙ නයෙ යුජ්ජන්ති? නවන්නං පදානං කුසලානං, විපස්සනා ච අමොහො ච අනිච්චසඤ්ඤා ච අනත්තසඤ්ඤා ච, ඉමානි චත්තාරි පදානි; අමොහො ච සමථො ච අලොභො ච අසුභසඤ්ඤා ච, ඉමානි චත්තාරි පදානි; ලොභො ච දොසො ච, එවං ඉමානි නව පදානි තීසු කුසලෙසු යොජෙතබ්බානි. තත්ථ නවන්නං පදානං අකුසලානං තණ්හා ච ලොභො ච සුභසඤ්ඤා ච සුඛසඤ්ඤා ච, ඉමානි චත්තාරි පදානි ලොභො අකුසලමූලං; අවිජ්ජා ච මොහො ච නිච්චසඤ්ඤා ච අත්තසඤ්ඤා ච අයං මොහො අයං දොසො, යෙ ච ඉමානි නව පදානි තීසු අකුසලෙසු යොජිතානි. එවං අට්ඨාරස මූලපදානි කුසලමූලෙසු ච යොජෙත්වා තිපුක්ඛලෙන නයෙන නිද්දිසිතබ්බානි.

කථං අට්ඨාරස මූලපදානි සීහවික්කීළිතෙ නයෙ යුජ්ජන්ති? තණ්හා ච සුභසඤ්ඤා ච, අයං පඨමො විපල්ලාසො. ලොභො ච සුඛසඤ්ඤා ච, අයං දුතියො විපල්ලාසො. අවිජ්ජා ච නිච්චසඤ්ඤා ච, අයං තතියො විපල්ලාසො. මොහො ච අත්තසඤ්ඤා ච, අයං චතුත්ථො විපල්ලාසො. ඉති නව පදානි අකුසලමූලානි චතූසු පදෙසු යොජිතානි. තත්ථ නවන්නං මූලපදානං කුසලානං සමථො ච අසුභසඤ්ඤා ච, ඉදං පඨමං සතිපට්ඨානං. අලොභො ච දුක්ඛසඤ්ඤා ච, ඉදං දුතියං සතිපට්ඨානං. විපස්සනා ච අනිච්චසඤ්ඤා ච, ඉදං තතියං සතිපට්ඨානං. අමොහො ච අනත්තසඤ්ඤා ච, ඉදං චතුත්ථං සතිපට්ඨානං. ඉමානි අට්ඨාරස මූලපදානි සීහවික්කීළිතනයං අනුපවිට්ඨානි. ඉමෙසං තිණ්ණං නයානං යා භූමි ච යො රාගො ච යො දොසො ච එකං නයං පවිසති. එකස්ස නයස්ස අකුසලෙ වා ධම්මෙ කුසලෙ වා ධම්මෙ විඤ්ඤාතෙ පටිපක්ඛො අන්වෙසිතබ්බො, පටිපක්ඛෙ අන්වෙසිත්වා සො නයො නිද්දිසිතබ්බො, තම්හි නයෙ නිද්දිට්ඨො. යථා එකම්හි නයෙ සබ්බෙ නයා පවිට්ඨා තථා නිද්දිසිතබ්බා. එකම්හි ච නයෙ අට්ඨාරස මූලපදානි පවිට්ඨානි, තම්හි ධම්මෙ විඤ්ඤාතෙ සබ්බෙ ධම්මා විඤ්ඤාතා හොන්ති. ඉමෙසං තිණ්ණං නයානං සීහවික්කීළිතනයස්ස චත්තාරි ඵලානි පරියොසානං. පඨමාය දිසාය පඨමං ඵලං, දුතියාය දිසාය දුතියං ඵලං, තතියාය දිසාය තතියං ඵලං, චතුත්ථාය දිසාය චතුත්ථං ඵලං. තිපුක්ඛලස්ස නයස්ස තීණි විමොක්ඛමුඛානි පරියොසානං. පඨමාය දිසාය අප්පණිහිතං, දුතියාය දිසාය සුඤ්ඤතං, තතියාය දිසාය අනිමිත්තං. නන්දියාවට්ටස්ස නයස්ස රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්ති අවිජ්ජාවිරාගා ච පඤ්ඤාවිමුත්ති පරියොසානං . පඨමාය දිසාය රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්ති, දුතියාය දිසාය අවිජ්ජාවිරාගා පඤ්ඤාවිමුත්ති. ඉමෙ තයො නයා ඉමෙසං තිණ්ණං නයානං අට්ඨාරසන්නං මූලපදානං ආලොකනා, අයං වුච්චති දිසාලොකනො [දිසාලොචනො (ක.)] නයො. ආලොකෙත්වාන ජානාති ‘‘අයං ධම්මො ඉමං ධම්මං භජතී’’ති සම්මා යොජනා. කුසලපක්ඛෙ අකුසලපක්ඛෙ ච අයං නයො අඞ්කුසො නාම. ඉමෙ පඤ්ච නයා.

තත්ථිමා උද්දානගාථා

තණ්හා ච අවිජ්ජාපි ච, ලොභො දොසො තථෙව මොහො ච;

චත්තාරො ච විපල්ලාසා, කිලෙසභූමී නව පදානි.

යෙ ච සතිපට්ඨානා, සමථො ච විපස්සනා කුසලමූලා;

එතං සබ්බං කුසලං, ඉන්ද්රියභූමී නව පදානි.

සබ්බකුසලං නවහි පදෙහි යුජ්ජති, නවහි චෙව අකුසලං;

එතෙ තෙ මූලපදා, උභතො අට්ඨාරස පදානි.

තණ්හා චෙව අවිජ්ජා ච, සමථො ච විපස්සනා;

යො නෙති සබ්බෙසු යොගයුත්තො, අයං නයො නන්දියාවට්ටො.

යං කුසලමූලෙහි, නයති කුසලඅකුසලමූලෙහි;

භූතං තථං අවිතථං, තිපුක්ඛලං තං නයං ආහු.

සො නෙති විපල්ලාසෙහි, කිලෙසඉන්ද්රියෙහි ච;

ධම්මෙ තං නයං විනයමාහු, සීහවික්කීළිතං නාම.

වෙය්යාකරණෙ වුත්තෙ, කුසලතාහි අකුසලතාහි ච;

තයො ආලොකයති, අයං නයො දිසාලොචනො නාම.

ඔලොකෙත්වා දිසාලොචනෙන, උක්ඛිපිය යං සමානෙති;

සබ්බෙ කුසලාකුසලෙ, අයං නයො අඞ්කුසො නාම.

නයසමුට්ඨානං.

පෙටකොපදෙසෙ මහාකච්චායනස්ස ථෙරස්ස සුත්තවිභඞ්ගස්ස

[වෙභඞ්ගිස්ස (පී. ක.)] දස්සනං සමත්තං.

යානි චතුක්කානි අකුසලානි කුසලානි ච සීහවික්කීළිතෙ නයෙ නිද්දිට්ඨානි, තිකානි කුසලානි ච අකුසලානි ච තිපුක්ඛලෙ නයෙ නිද්දිට්ඨානි, දුකානි කුසලානි ච අකුසලානි ච නන්දියාවට්ටෙ නයෙ නිද්දිට්ඨානි. යෙසු ද්වීසු ධම්මෙසු [විසුද්ධීසු (ක.)] කුසලෙසු සො අත්ථො තිකෙසු විභජ්ජමානස්ස භවභූමි, අථ ච සබ්බො [පුබ්බො (ක.)] ච අත්ථො තීහි බ්යඤ්ජනෙහි නිද්දිසති. තත්තකානි වුච්චති. යො අත්ථො චතූහි පදෙහි අට්ඨවීසතිභාගෙහි නත්ථිභූමි නිද්දිසිතුං, අවචරන්තොව චතූහි පදෙහි නිද්දිසති. ඉති යං යථානිද්දිට්ඨස්ස අවිකොසනා ඉදං පමාණං. යථා සබ්බෙ සමාධයො තීසු සමාධීසු පරියෙසිතබ්බා, සවිතක්කසවිචාරෙ අවිතක්කවිචාරමත්තෙ අවිතක්කඅවිචාරෙ ඉදං පමාණං, නත්ථි චතුත්ථො සමාධි. තථා තිස්සො පඤ්ඤා චින්තාමයී සුතමයී භාවනාමයී සබ්බාසු පඤ්ඤාසු නිද්දිසති, නත්ථි චතුත්ථී පඤ්ඤා න චින්තාමයී න සුතමයී න භාවනාමයී, පඤ්ඤා නාස්ස අත්ථි ඉමෙසං ධම්මානං යා අවික්ඛෙපනා, ඉදං වුච්චති පමාණන්ති.

ථෙරස්ස මහාකච්චායනස්ස ජම්බුවනවාසිනො පෙටකොපදෙසො

සමත්තො.

පෙටකොපදෙසපකරණං නිට්ඨිතං.