📜

3. අනියතකණ්ඩං

1. පඨමඅනියතසික්ඛාපදවණ්ණනා

443. තෙනසමයෙන බුද්ධො භගවාති පඨමඅනියතසික්ඛාපදං. තත්ථ කාලයුත්තං සමුල්ලපන්තොති කාලං සල්ලක්ඛෙත්වා යදා න අඤ්ඤො කොචි සමීපෙන ගච්ඡති වා ආගච්ඡති වා තදා තදනුරූපං ‘‘කච්චි න උක්කණ්ඨසි, න කිලමසි, න ඡාතාසී’’තිආදිකං ගෙහස්සිතං කථං කථෙන්තො. කාලයුත්තං ධම්මං භණන්තොති කාලං සල්ලක්ඛෙත්වා යදා අඤ්ඤො කොචි සමීපෙන ගච්ඡති වා ආගච්ඡති වා තදා තදනුරූපං ‘‘උපොසථං කරෙය්යාසි, සලාකභත්තං දදෙය්යාසී’’තිආදිකං ධම්මකථං කථෙන්තො.

බහූ ධීතරො ච පුත්තා ච අස්සාති බහුපුත්තා. තස්සා කිර දස පුත්තා දස ධීතරො අහෙසුං, බහූ නත්තාරො අස්සාති බහුනත්තා. යථෙව හි තස්සා එවමස්සා පුත්තධීතානම්පි වීසති වීසති දාරකා අහෙසුං, ඉති සා වීසුත්තරචතුසතපුත්තනත්තපරිවාරා අහොසි. අභිමඞ්ගලසම්මතාති උත්තමමඞ්ගලසම්මතා. යඤ්ඤෙසූති දානප්පදානෙසු. ඡණෙසූති ආවාහවිවාහමඞ්ගලාදීසු අන්තරුස්සවෙසු. උස්සවෙසූති ආසාළ්හීපවාරණනක්ඛත්තාදීසු මහුස්සවෙසු. පඨමං භොජෙන්තීති ‘‘ඉමෙපි දාරකා තයා සමානායුකා නිරොගා හොන්තූ’’ති ආයාචන්තා පඨමංයෙව භොජෙන්ති, යෙපි සද්ධා හොන්ති පසන්නා, තෙපි භික්ඛූ භොජෙත්වා තදනන්තරං සබ්බපඨමං තංයෙව භොජෙන්ති. නාදියීති තස්සා වචනං න ආදියි, න ගණ්හි, න වා ආදරමකාසීති අත්ථො.

444-5. අලංකම්මනියෙති කම්මක්ඛමං කම්මයොග්ගන්ති කම්මනියං, අලං පරියත්තං කම්මනියභාවායාති අලංකම්මනියං, තස්මිං අලංකම්මනියෙ, යත්ථ අජ්ඣාචාරං කරොන්තා සක්කොන්ති, තං කම්මං කාතුං තාදිසෙති අත්ථො. තෙනෙවස්ස පදභාජනෙ වුත්තං – ‘‘සක්කා හොති මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවිතු’’න්ති, යත්ථ මෙථුනං ධම්මං සක්කා හොති පටිසෙවිතුන්ති වුත්තං හොති. නිසජ්ජංකප්පෙය්යාති නිසජ්ජං කරෙය්ය, නිසීදෙය්යාති අත්ථො. යස්මා පන නිසීදිත්වාව නිපජ්ජති, තෙනස්ස පදභාජනෙ උභයම්පි වුත්තං. තත්ථ උපනිසින්නොති උපගන්ත්වා නිසින්නො. එවං උපනිපන්නොපි වෙදිතබ්බො. භික්ඛු නිසින්නෙති භික්ඛුම්හි නිසින්නෙති අත්ථො. උභො වා නිසින්නාති ද්වෙපි අපච්ඡා අපුරිමං නිසින්නා. එත්ථ ච කිඤ්චාපි පාළියං ‘‘සොතස්ස රහො’’ති ආගතං, චක්ඛුස්ස රහෙනෙව පන පරිච්ඡෙදො වෙදිතබ්බො. සචෙපි හි පිහිතකවාටස්ස ගබ්භස්ස ද්වාරෙ නිසින්නො විඤ්ඤූ පුරිසො හොති, නෙව අනාපත්තිං කරොති. අපිහිතකවාටස්ස පන ද්වාරෙ නිසින්නො අනාපත්තිං කරොති. න කෙවලඤ්ච ද්වාරෙ අන්තොද්වාදසහත්ථෙපි ඔකාසෙ නිසින්නො, සචෙ සචක්ඛුකො වික්ඛිත්තොපි නිද්දායන්තොපි අනාපත්තිං කරොති. සමීපෙ ඨිතොපි අන්ධො න කරොති, චක්ඛුමාපි නිපජ්ජිත්වා නිද්දායන්තො න කරොති. ඉත්ථීනං පන සතම්පි අනාපත්තිං න කරොතියෙව.

සද්ධෙය්යවචසාති සද්ධාතබ්බවචනා. සා පන යස්මා අරියසාවිකාව හොති, තෙනස්ස පදභාජනෙ ‘‘ආගතඵලා’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ ආගතං ඵලං අස්සාති ආගතඵලා පටිලද්ධසොතාපත්තිඵලාති අත්ථො. අභිසමෙතාවිනීති පටිවිද්ධචතුසච්චා. විඤ්ඤාතං සික්ඛත්තයසාසනං එතායාති විඤ්ඤාතසාසනා. නිසජ්ජං භික්ඛු පටිජානමානොති කිඤ්චාපි එවරූපා උපාසිකා දිස්වා වදති, අථ ඛො භික්ඛු නිසජ්ජං පටිජානමානොයෙව තිණ්ණං ධම්මානං අඤ්ඤතරෙන කාරෙතබ්බො, න අප්පටිජානමානොති අත්ථො.

යෙන වා සා සද්ධෙය්යවචසා උපාසිකා වදෙය්ය තෙන සො භික්ඛු කාරෙතබ්බොති නිසජ්ජාදීසු ආකාරෙසු යෙන වා ආකාරෙන සද්ධිං මෙථුනධම්මාදීනි ආරොපෙත්වා සා උපාසිකා වදෙය්ය, පටිජානමානොව තෙන සො භික්ඛු කාරෙතබ්බො. එවරූපායපි උපාසිකාය වචනමත්තෙන න කාරෙතබ්බොති අත්ථො. කස්මා? යස්මා දිට්ඨං නාම තථාපි හොති, අඤ්ඤථාපි හොති.

තදත්ථජොතනත්ථඤ්ච ඉදං වත්ථුං උදාහරන්ති – මල්ලාරාමවිහාරෙ කිර එකො ඛීණාසවත්ථෙරො එකදිවසං උපට්ඨාකකුලං ගන්ත්වා අන්තොගෙහෙ නිසීදි, උපාසිකාපි සයනපල්ලඞ්කං නිස්සාය ඨිතා හොති. අථෙකො පිණ්ඩචාරිකො ද්වාරෙ ඨිතො දිස්වා ‘‘ථෙරො උපාසිකාය සද්ධිං එකාසනෙ නිසින්නො’’ති සඤ්ඤං පටිලභිත්වා පුනප්පුනං ඔලොකෙසි. ථෙරොපි ‘‘අයං මයි අසුද්ධලද්ධිකො ජාතො’’ති සල්ලක්ඛෙත්වා කතභත්තකිච්චො විහාරං ගන්ත්වා අත්තනො වසනට්ඨානං පවිසිත්වා අන්තොව නිසීදි. සොපි භික්ඛු ‘‘ථෙරං චොදෙස්සාමී’’ති ආගන්ත්වා උක්කාසිත්වා ද්වාරං විවරි. ථෙරො තස්ස චිත්තං ඤත්වා ආකාසෙ උප්පතිත්වා කූටාගාරකණ්ණිකං නිස්සාය පල්ලඞ්කෙන නිසීදි. සොපි භික්ඛු අන්තො පවිසිත්වා මඤ්චඤ්ච හෙට්ඨාමඤ්චඤ්ච ඔලොකෙත්වා ථෙරං අපස්සන්තො උද්ධං උල්ලොකෙසි, අථ ආකාසෙ නිසින්නං ථෙරං දිස්වා ‘‘භන්තෙ, එවං මහිද්ධිකා නාම තුම්හෙ මාතුගාමෙන සද්ධිං එකාසනෙ නිසින්නභාවං වදාපෙථ එවා’’ති ආහ. ථෙරො ‘‘අන්තරඝරස්සෙවෙසො ආවුසො දොසො, අහං පන තං සද්ධාපෙතුං අසක්කොන්තො එවමකාසිං, රක්ඛෙය්යාසි ම’’න්ති වත්වා ඔතරීති.

446. ඉතො පරං සා චෙ එවං වදෙය්යාතිආදි සබ්බං පටිඤ්ඤාය කාරණාකාරදස්සනත්ථං වුත්තං, තත්ථ මාතුගාමස්ස මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවන්තොති මාතුගාමස්ස මග්ගෙ මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවන්තොති අත්ථො. නිසජ්ජාය කාරෙතබ්බොති නිසජ්ජං පටිජානිත්වා මෙථුනධම්මපටිසෙවනං අප්පටිජානන්තො මෙථුනධම්මපාරාජිකාපත්තියා අකාරෙත්වා නිසජ්ජාමත්තෙන යං ආපත්තිං ආපජ්ජති තාය කාරෙතබ්බො, පාචිත්තියාපත්තියා කාරෙතබ්බොති අත්ථො. එතෙන නයෙන සබ්බචතුක්කෙසු විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො.

451. සික්ඛාපදපරියොසානෙ පන ආපත්තානාපත්තිපරිච්ඡෙදදස්සනත්ථං වුත්තෙසු ගමනං පටිජානාතීතිආදීසු ගමනං පටිජානාතීති ‘‘රහොනිසජ්ජස්සාදත්ථං ගතොම්හී’’ති එවං ගමනං පටිජානාති, නිසජ්ජන්ති නිසජ්ජස්සාදෙනෙව නිසජ්ජං පටිජානාති. ආපත්තින්ති තීසු අඤ්ඤතරං ආපත්තිං. ආපත්තියා කාරෙතබ්බොති තීසු යං පටිජානාති, තාය කාරෙතබ්බො. සෙසමෙත්ථ චතුක්කෙ උත්තානාධිප්පායමෙව. දුතියචතුක්කෙ පන ගමනං න පටිජානාතීති රහො නිසජ්ජස්සාදවසෙන න පටිජානාති , ‘‘සලාකභත්තාදිනා අත්තනො කම්මෙන ගතොම්හි, සා පන මය්හං නිසින්නට්ඨානං ආගතා’’ති වදති. සෙසමෙත්ථාපි උත්තානාධිප්පායමෙව.

අයං පන සබ්බත්ථ විනිච්ඡයො – රහො නිසජ්ජස්සාදොති මෙථුනධම්මසන්නිස්සිතකිලෙසො වුච්චති. යො භික්ඛු තෙනස්සාදෙන මාතුගාමස්ස සන්තිකං ගන්තුකාමො අක්ඛිං අඤ්ජෙති, දුක්කටං. නිවාසනං නිවාසෙති, කායබන්ධනං බන්ධති, චීවරං පාරුපති, සබ්බත්ථ පයොගෙ පයොගෙ දුක්කටං. ගච්ඡති, පදවාරෙ පදවාරෙ දුක්කටං. ගන්ත්වා නිසීදති, දුක්කටමෙව. මාතුගාමෙ ආගන්ත්වා නිසින්නමත්තෙ පාචිත්තියං. සචෙ සා ඉත්ථී කෙනචි කරණීයෙන උට්ඨායුට්ඨාය පුනප්පුනං නිසීදති, නිසජ්ජාය නිසජ්ජාය පාචිත්තියං. යං සන්ධාය ගතො, සා න දිට්ඨා, අඤ්ඤා ආගන්ත්වා නිසීදති, අස්සාදෙ උප්පන්නෙ පාචිත්තියං. මහාපච්චරියං පන ‘‘ගමනකාලතො පට්ඨාය අසුද්ධචිත්තත්තා ආපත්තියෙවා’’ති වුත්තං. සචෙ සම්බහුලා ආගච්ඡන්ති, මාතුගාමගණනාය පාචිත්තියානි. සචෙ උට්ඨායුට්ඨාය පුනප්පුනං නිසීදන්ති, නිසජ්ජාගණනාය පාචිත්තියානි. අනියමෙත්වා දිට්ඨදිට්ඨාය සද්ධිං රහස්සාදං කප්පෙස්සාමීති ගන්ත්වා නිසින්නස්සාපි ආගතාගතානං වසෙන පුනප්පුනං නිසජ්ජාවසෙන ච වුත්තනයෙනෙව ආපත්තියො වෙදිතබ්බා. සචෙ සුද්ධචිත්තෙන ගන්ත්වා නිසින්නස්ස සන්තිකං ආගන්ත්වා නිසින්නාය ඉත්ථියා රහස්සාදො උප්පජ්ජති අනාපත්ති.

සමුට්ඨානාදීනි පඨමපාරාජිකසදිසානෙවාති.

පඨමඅනියතසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

2. දුතියඅනියතසික්ඛාපදවණ්ණනා

452. තෙන සමයෙන බුද්ධො භගවාති දුතියඅනියතසික්ඛාපදං. තත්ථ භගවතා පටික්ඛිත්තන්තිආදිම්හි ‘‘යං එකො එකාය රහො පටිච්ඡන්නෙ ආසනෙ අලංකම්මනියෙ නිසජ්ජං කප්පෙය්ය, තං නිසජ්ජං කප්පෙතුං පටික්ඛිත්ත’’න්ති එවං සම්බන්ධො වෙදිතබ්බො. ඉතරථා හි ‘‘එකස්ස එකායා’’ති වත්තබ්බං සියා, කස්මා? ‘‘පටික්ඛිත්ත’’න්ති වුත්තත්තා. සාමිඅත්ථෙ වා එතං පච්චත්තවචනං වෙදිතබ්බං.

453. න හෙව ඛො පන පටිච්ඡන්නන්ති එත්ථ පන යම්පි බහි පරික්ඛිත්තං අන්තො විවටං පරිවෙණඞ්ගණාදි, තම්පි අන්තොගධන්ති වෙදිතබ්බං. එවරූපඤ්හි ඨානං අප්පටිච්ඡන්නෙයෙව ගහිතන්ති මහාපච්චරියං වුත්තං. සෙසං පඨමසික්ඛාපදනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. කෙවලඤ්හි ඉධ ඉත්ථීපි පුරිසොපි යො කොචි විඤ්ඤූ අනන්ධො අබධිරො අන්තොද්වාදසහත්ථෙ ඔකාසෙ ඨිතො වා නිසින්නො වා වික්ඛිත්තොපි නිද්දායන්තොපි අනාපත්තිං කරොති. බධිරො පන චක්ඛුමාපි අන්ධො වා අබධිරොපි න කරොති. පාරාජිකාපත්තිඤ්ච පරිහාපෙත්වා දුට්ඨුල්ලවාචාපත්ති වුත්තාති අයං විසෙසො. සෙසං පුරිමසදිසමෙව. උභයත්ථාපි උම්මත්තකආදිකම්මිකානං අනාපත්ති.

සමුට්ඨානාදීසු ඉදංසික්ඛාපදං තිසමුට්ඨානං – කායචිත්තතො, වාචාචිත්තතො, කායවාචාචිත්තතො ච සමුට්ඨාති. කිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, අකුසලචිත්තං, සුඛමජ්ඣත්තවෙදනාහි ද්විවෙදනං. සෙසං උත්තානත්ථමෙවාති.

දුතියඅනියතසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සමන්තපාසාදිකාය විනයසංවණ්ණනාය

අනියතවණ්ණනා නිට්ඨිතා.