📜

3. අනියතකණ්ඩං

1. පඨමඅනියතසික්ඛාපදවණ්ණනා

443. පුත්තසද්දෙන සාමඤ්ඤනිද්දෙසතො එකසෙසනයෙන වා පුත්තීපි ගහිතාති ආහ ‘‘බහූ ධීතරො චා’’ති. දානප්පදානෙසූති ඛුද්දකෙසු චෙව මහන්තෙසු ච දානෙසු. ඡණං නාම අත්තනො ගෙහෙ කත්තබ්බමඞ්ගලන්ති ආහ ‘‘ආවාහවිවාහමඞ්ගලාදීසූ’’ති. එත්ථ ආදි-සද්දෙන ඵග්ගුණමාසාදීසු උත්තරඵග්ගුණාදිඅභිලක්ඛිතදිවසෙසු සපරිජනානං මනුස්සානං මඞ්ගලකරණම්පි සඞ්ගණ්හාති. අන්තරුස්සවෙසූති මහුස්සවස්ස අන්තරන්තරා පවත්තිතඋස්සවෙසු. ආසාළ්හීපවාරණනක්ඛත්තාදීසූති එත්ථ නක්ඛත්තසද්දො පච්චෙකං යොජෙතබ්බො. තත්ථ ආසාළ්හීනක්ඛත්තන්ති වස්සූපගමනපූජාදිවසං සන්ධාය වුත්තං, පවාරණනක්ඛත්තන්ති පවාරණපූජාදිවසං සන්ධාය. ආදි-සද්දෙන යස්මිං නක්ඛත්තෙ ගාමනිගමවාසිනො තයො සත්ත වා දිවසෙ නක්ඛත්තඝොසනං කත්වා යථාවිභවං අලඞ්කතපටියත්තා භොගෙ පරිභුඤ්ජන්තා නක්ඛත්තකීළං කීළන්ති, තම්පි සඞ්ගණ්හාති. ඉමෙපි දාරකාති අත්තනො දාරකෙ සන්ධාය වදන්ති. තදනන්තරන්ති භික්ඛූනං භොජනානන්තරං.

444-445. තං කම්මන්ති තං අජ්ඣාචාරකම්මං. භික්ඛු නිසින්නෙති එත්ථ භික්ඛූති භුම්මත්ථෙ පච්චත්තවචනං, භුම්මවචනස්ස වා ලොපං කත්වා නිද්දෙසොති ආහ ‘‘භික්ඛුම්හි නිසින්නෙ’’ති. පාළියං ‘‘සොතස්ස රහො’’ති ඉදං අත්ථුද්ධාරවසෙන වුත්තං, ‘‘පටිච්ඡන්නෙ ආසනෙ’’ති පන වචනතො ‘‘සක්කා හොති මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවිතු’’න්ති ච වුත්තත්තා චක්ඛුස්ස රහො ඉධාධිප්පෙතොති දස්සෙතුං ‘‘කිඤ්චාපී’’තිආදි වුත්තං. පරිච්ඡෙදො වෙදිතබ්බොති රහො නිසජ්ජාපත්තියා පරිච්ඡෙදො වවත්ථානං වෙදිතබ්බං. ඉදානි චක්ඛුස්ස රහෙනෙව ආපත්තිං පරිච්ඡින්දිත්වා දස්සෙන්තො ‘‘සචෙපි හී’’තිආදිමාහ. පිහිතකවාටස්සාති ඉමිනා පටිච්ඡන්නභාවතො චක්ඛුස්ස රහොසබ්භාවං දස්සෙති. අපිහිතකවාටස්සාති ඉමිනා අප්පටිච්ඡන්නභාවං දස්සෙති. අප්පටිච්ඡන්නෙ ච දුතියසික්ඛාපදෙ ආගතනයෙන සොතස්ස රහවසෙනපි පරිච්ඡෙදො වෙදිතබ්බොති ආහ ‘‘අන්තොද්වාදසහත්ථෙපි ඔකාසෙ’’ති . ‘‘අන්තොද්වාදසහත්ථෙ’’ති හි ඉදං සොතස්ස රහාභාවං සන්ධාය වුත්තං. යදි හි චක්ඛුස්සෙව රහාභාවං සන්ධාය වදෙය්ය , ‘‘අන්තොද්වාදසහත්ථෙ’’ති න වදෙය්ය අප්පටිච්ඡන්නෙ තතො දූරතරෙ නිසින්නෙපි චක්ඛුස්ස රහාසම්භවතො. යස්මා නිසීදිත්වා නිද්දායන්තො කපිමිද්ධපරෙතො කඤ්චි කාලං චක්ඛූනි උම්මීලෙති, කඤ්චි කාලං නිමීලෙති, න ච මහානිද්දං ඔක්කමති, තස්මා ‘‘නිද්දායන්තොපි අනාපත්තිං කරොතී’’ති වුත්තං. නිපජ්ජිත්වා නිද්දායන්තො පන තාදිසො න හොතීති ආහ ‘‘නිපජ්ජිත්වා නිද්දායන්තො න කරොතී’’ති, අනාපත්තිං න කරොතීති අත්ථො.

පටිලද්ධසොතාපත්තිඵලාති අන්තිමපරිච්ඡෙදතො අරියසාවිකං දස්සෙති. පටිවිද්ධචතුසච්චාති සොතාපත්තිමග්ගෙන පටිවිද්ධචතුසච්චා. තිණ්ණං ධම්මානං අඤ්ඤතරෙන කාරෙතබ්බොති නිසජ්ජං පටිජානමානස්ස තිණ්ණං ධම්මානං අඤ්ඤතරසමායොගො හොතියෙවාති වුත්තං. පාරාජිකෙන පන සඞ්ඝාදිසෙසෙන ච පාචිත්තියෙන ච තෙනාකාරෙන නිසජ්ජං පටිජානමානොව කාරෙතබ්බො. න අප්පටිජානමානොති අලජ්ජීපි අප්පටිජානමානො ආපත්තියා න කාරෙතබ්බොති අවිසෙසෙන වුත්තං. සො හි යාව න පටිජානාති, තාව නෙව සුද්ධො, න අසුද්ධොති වා වත්තබ්බො, වත්තානුසන්ධිනා පන කාරෙතබ්බො. වුත්තඤ්හෙතං –

‘‘පටිඤ්ඤා ලජ්ජීසු කතා, අලජ්ජීසු එවං න විජ්ජති;

බහුම්පි අලජ්ජී භාසෙය්ය, වත්තානුසන්ධිතෙන කාරයෙ’’ති. (පරි. 359);

යෙන වා සා සද්ධෙය්යවචසා උපාසිකා වදෙය්ය, තෙන සො භික්ඛු කාරෙතබ්බොති එත්ථ ‘‘පටිජානමානො’’ති අවුත්තෙපි අධිකාරත්තා ‘‘පටිජානමානොව තෙන සො භික්ඛු කාරෙතබ්බො’’ති වුත්තං. තථාරූපාය උපාසිකාය වචනෙන අඤ්ඤථත්තාභාවතො දිට්ඨං නාම තථාපි හොති, අඤ්ඤථාපි හොතීති දස්සනෙන අඤ්ඤථත්තසම්භවං දස්සෙති. එවං මහිද්ධිකා නාම…පෙ… වදාපෙථාති ඉදං ‘‘එවං මහිද්ධිකාපි තුම්හෙ එවරූපෙ ආසඞ්කනීයෙ ඨානෙ කස්මා අනුපපරික්ඛිත්වා නිසින්නත්ථ, තුම්හාදිසෙහි නාම අන්තරඝරෙ නිසීදන්තෙහි උපපරික්ඛිත්වා පතිරූපෙ ඨානෙ නිසීදිතබ්බ’’න්ති ථෙරං ඔවදන්තො ආහ, න පන අසද්දහන්තො. ථෙරො අත්තනො අනුපපරික්ඛිත්වා අනිසින්නභාවං දස්සෙන්තො ‘‘අන්තරඝරස්සෙවෙසො ආවුසො දොසො’’ති ආහ. එවමකාසින්ති අත්තනො නිගූහිතබ්බම්පි ගුණං පකාසෙන්තො එවං විය ඉද්ධිපාටිහාරියං අකාසිං. රක්ඛෙය්යාසි මන්ති ‘‘මා මං අඤ්ඤෙපි එවං ජානන්තූ’’ති අත්තනො ගුණං අජානාපෙතුකාමො වදති.

446-451. මාතුගාමස්ස මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවන්තොති එත්ථ ‘‘මග්ගෙ’’ති පාඨසෙසො දට්ඨබ්බොති ආහ ‘‘මාතුගාමස්ස මග්ගෙ’’ති. රහො නිසජ්ජස්සාදස්ස අසතිපි මෙථුනරාගභාවෙ තප්පටිබද්ධකිලෙසත්තා වුත්තං ‘‘මෙථුනධම්මසන්නිස්සිතකිලෙසො වුච්චතී’’ති, තෙනෙව සන්නිස්සිතග්ගහණං කතං. තං සන්ධාය අගතෙපි අසුද්ධචිත්තෙන ගතත්තා ‘‘අස්සාදෙ උප්පන්නෙ පාචිත්තිය’’න්ති වුත්තං. රහස්සාදො උප්පජ්ජති අනාපත්තීති සුද්ධචිත්තෙන ගන්ත්වා නිසින්නත්තා චිත්තුප්පාදමත්තෙනෙත්ථ ආපත්ති න හොතීති වුත්තං. අයං ධම්මො අනියතොති එත්ථ තිණ්ණං ආපත්තීනං යං ආපත්තිං වා වත්ථුං වා පටිජානාති, තස්ස වසෙන කාරෙතබ්බතාය අනියතොති අයමත්ථො පාකටොයෙවාති න වුත්තො. යං ආපත්තිං පටිජානාති, තස්සා වසෙනෙත්ථ අඞ්ගභෙදො වෙදිතබ්බො.

පඨමඅනියතසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

2. දුතියඅනියතසික්ඛාපදවණ්ණනා

452. ‘‘එකො’’ති වුත්තත්තා ‘‘නිසජ්ජං කප්පෙතුං පටික්ඛිත්ත’’න්ති ඉමිනා සම්බන්ධො න ඝටතීති ආහ ‘‘යං එකො…පෙ… සම්බන්ධො වෙදිතබ්බො’’ති. එතං පච්චත්තවචනන්ති ‘‘එකො’’ති ඉදං පච්චත්තවචනං.

453. බහි පරික්ඛිත්තන්ති බහි පාකාරාදිනා පරික්ඛිත්තං. පරිවෙණඞ්ගණන්ති පරිවෙණමාළකං සන්ධාය වුත්තං. ඉත්ථීපි පුරිසොපීති එත්ථ පඨමෙ කස්මා ඉත්ථිසතම්පි අනාපත්තිං න කරොති, ඉධ එකාපි කස්මා අනාපත්තිං කරොතීති? වුච්චතෙ – පඨමසික්ඛාපදං ‘‘සක්කා හොති මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවිතු’’න්ති වුත්තත්තා මෙථුනධම්මවසෙන ආගතං, න ච මෙථුනස්ස මාතුගාමො දුතියො හොති. ඉත්ථියො හි අඤ්ඤමඤ්ඤිස්සා වජ්ජං පටිච්ඡාදෙන්ති, තෙනෙව වෙසාලියං මහාවනෙ ද්වාරං විවරිත්වා නිපන්නෙ භික්ඛුම්හි සම්බහුලා ඉත්ථියො යාවදත්ථං කත්වා පක්කමිංසු, තස්මා තත්ථ ‘‘ඉත්ථිසතම්පි අනාපත්තිං න කරොතී’’ති වුත්තං. ඉදං පන සික්ඛාපදං දුට්ඨුල්ලවාචාවසෙන ආගතං ‘‘අලඤ්ච ඛො හොති මාතුගාමං දුට්ඨුල්ලාහි වාචාහි ඔභාසිතු’’න්ති වුත්තත්තා. දුට්ඨුල්ලවාචඤ්ච සුත්වා මාතුගාමොපි න පටිච්ඡාදෙති. තෙනෙව දුට්ඨුල්ලවාචාසික්ඛාපදෙ යා තා ඉත්ථියො හිරිමනා, තා නික්ඛමිත්වා භික්ඛූ උජ්ඣාපෙසුං, තස්මා ඉධ ‘‘ඉත්ථීපි අනාපත්තිං කරොතී’’ති වුත්තං. ඉධ අප්පටිච්ඡන්නත්තා ඉත්ථීපි අනාපත්තිං කරොති, තත්ථ පටිච්ඡන්නත්තා ඉත්ථිසතම්පි අනාපත්තිං න කරොතීති ච වදන්ති.

කායසංසග්ගවසෙන අනන්ධො වුත්තො, දුට්ඨුල්ලවාචාවසෙන අබධිරො. අන්තොද්වාදසහත්ථෙ ඔකාසෙති සොතස්ස රහාභාවො වුත්තො, එතෙන ‘‘සොතස්ස රහො ද්වාදසහත්ථෙන පරිච්ඡින්දිතබ්බො’’ති දස්සෙති . තස්මා ද්වාදසහත්ථතො බහි නිසින්නො අනාපත්තිං න කරොති සතිපි චක්ඛුස්ස රහාභාවෙ සොතස්ස රහසබ්භාවතො. ඉමස්මිඤ්හි සික්ඛාපදෙ අප්පටිච්ඡන්නත්තා සොතස්ස රහොයෙව අධිප්පෙතො. පාළියං පන ‘‘චක්ඛුස්ස රහො’’ති අත්ථුද්ධාරවසෙන වුත්තං. කෙනචි පන ‘‘ද්වෙපි රහා ඉධ අධිප්පෙතා’’ති වුත්තං, තං න ගහෙතබ්බං. න හි අප්පටිච්ඡන්නෙ ඔකාසෙ චක්ඛුස්ස රහො සම්භවති ද්වාදසහත්ථතො බහි දස්සනවිසයෙ දූරතරෙ නිසින්නස්සපි දට්ඨුං සක්කුණෙය්යභාවතො. නිද්දායන්තොපීති ඉමිනා ‘‘නිපජ්ජිත්වා නිද්දායන්තොපි ගහිතොයෙවා’’ති තීසුපි ගණ්ඨිපදෙසු වුත්තං. ‘‘නිපජ්ජිත්වා නිද්දායන්තෙපි සතිපි චක්ඛුස්ස රහෙ අබධිරත්තා සොතස්ස රහො නත්ථී’’ති ගණ්ඨිපදකාරානං අධිප්පායො. යථා පන නිපජ්ජිත්වා නිද්දායන්තො අන්ධො විය කිඤ්චි න පස්සතීති චක්ඛුස්ස රහො සම්භවති, තථා බධිරො විය කිඤ්චි සද්දං න සුණාතීති සොතස්ස රහොපි සම්භවතීති සක්කා වත්තුං. අට්ඨකථායඤ්ච ඨිතො වා නිසින්නො වාති එත්තකමෙව වුත්තං, පඨමසික්ඛාපදෙ විය ‘‘නිපජ්ජිත්වා නිද්දායන්තොපි අනාපත්තිං න කරොතී’’ති ඉදං පන න වුත්තං, තස්මා වීමංසිත්වා යථා න විරුජ්ඣති, තථා ගහෙතබ්බං.

සොතස්ස රහස්සෙව ඉධාධිප්පෙතත්තා ‘‘බධිරො පන චක්ඛුමාපී’’ති වුත්තං. අන්ධස්ස අප්පටිච්ඡන්නම්පි පටිච්ඡන්නපක්ඛං භජතීති පඨමසික්ඛාපදස්ස විසයත්තා වුත්තං ‘‘අන්ධො වා අබධිරොපි න කරොතී’’ති. යථෙව හි තත්ථ අපිහිතකවාටස්ස ගබ්භස්ස අන්තො සමීපෙපි ඨිතො අන්ධො අනාපත්තිං න කරොති, එවමයම්පීති දට්ඨබ්බං. උභයත්ථාපීති ද්වීසුපි අනියතෙසු. යස්මා ද්වීහි සික්ඛාපදෙහි උදායිත්ථෙරං ආරබ්භ විසුං පඤ්ඤත්තා කාචි ආපත්ති නාම නත්ථි, තස්මා තස්ස තස්ස සික්ඛාපදස්ස ආදිකම්මිකෙ සන්ධාය ආදිකම්මිකානං අනාපත්ති වුත්තා. උපනන්දත්ථෙරාදයො හි රහො නිසජ්ජාදීනං ආදිකම්මිකා. භගවතා පන පඨමං පඤ්ඤත්තසික්ඛාපදානියෙව ගහෙත්වා උපනන්දවත්ථුස්මිං අනියතක්කමො දස්සිතො. යදි ඉමෙහි සික්ඛාපදෙහි විසුං පඤ්ඤත්තා ආපත්ති නාම නත්ථි, අථ කස්මා භගවතා අනියතද්වයං පඤ්ඤත්තන්ති? එවරූපායපි උපාසිකාය වුච්චමානො පටිජානමානොයෙව ආපත්තියා කාරෙතබ්බො, න අප්පටිජානමානොති දස්සෙන්තෙන භගවතා යාය කායචි ආපත්තියා යෙන කෙනචි චොදිතෙ පටිඤ්ඤාතකරණංයෙව දළ්හං කත්වා විනයවිනිච්ඡයලක්ඛණං ඨපිතං. අථ භික්ඛුනීනං අනියතං කස්මා න වුත්තන්ති? ඉදමෙව ලක්ඛණං සබ්බත්ථ අනුගතන්ති න වුත්තං.

දුතියඅනියතසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

ඉති සමන්තපාසාදිකාය විනයට්ඨකථාය සාරත්ථදීපනියං

අනියතවණ්ණනා නිට්ඨිතා.