📜
7. සෙඛියකණ්ඩං
1. පරිමණ්ඩලවග්ගවණ්ණනා
යානි ¶ ¶ සික්ඛිතසික්ඛෙන, සෙඛියානීති තාදිනා;
භාසිතානි අයං දානි, තෙසම්පි වණ්ණනාක්කමො.
576. තත්ථ පරිමණ්ඩලන්ති සමන්තතො මණ්ඩලං. නාභිමණ්ඩලං ජාණුමණ්ඩලන්ති උද්ධං නාභිමණ්ඩලං අධො ජාණුමණ්ඩලං පටිච්ඡාදෙන්තෙන ජාණුමණ්ඩලස්ස හෙට්ඨා ජඞ්ඝට්ඨිකතො පට්ඨාය අට්ඨඞ්ගුලමත්තං නිවාසනං ඔතාරෙත්වා නිවාසෙතබ්බං, තතො පරං ඔතාරෙන්තස්ස දුක්කටන්ති වුත්තං. යථා නිසින්නස්ස ජාණුමණ්ඩලතො හෙට්ඨා චතුරඞ්ගුලමත්තං පටිච්ඡන්නං හොතීති මහාපච්චරියං වුත්තං; එවං නිවාසෙන්තස්ස පන නිවාසනං පමාණිකං වට්ටති. තත්රිදං පමාණං – දීඝතො මුට්ඨිපඤ්චකං, තිරියං අඩ්ඪතෙය්යහත්ථං. තාදිසස්ස පන අලාභෙ තිරියං ද්විහත්ථපමාණම්පි වට්ටති ජාණුමණ්ඩලපටිච්ඡාදනත්ථං, නාභිමණ්ඩලං පන චීවරෙනාපි සක්කා පටිච්ඡාදෙතුන්ති. තත්ථ එකපට්ටචීවරං එවං නිවත්ථම්පි නිවත්ථට්ඨානෙ න තිට්ඨති, දුපට්ටං පන තිට්ඨති.
ඔලම්බෙන්තො නිවාසෙති ආපත්ති දුක්කටස්සාති එත්ථ න කෙවලං පුරතො ච පච්ඡතො ච ඔලම්බෙත්වා නිවාසෙන්තස්සෙව දුක්කටං, යෙ පනඤ්ඤෙ ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ ගිහිනිවත්ථං නිවාසෙන්ති හත්ථිසොණ්ඩකං මච්ඡවාලකං චතුක්කණ්ණකං තාලවණ්ටකං සතවලිකං නිවාසෙන්තී’’තිආදිනා (චූළව. 280) නයෙන ඛන්ධකෙ නිවාසනදොසා වුත්තා, තථා නිවාසෙන්තස්සාපි දුක්කටමෙව. තෙ සබ්බෙ වුත්තනයෙන පරිමණ්ඩලං නිවාසෙන්තස්ස න හොන්ති. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො, විත්ථාරතො පන තත්ථෙව ආවි භවිස්සති.
අසඤ්චිච්චාති ¶ පුරතො වා පච්ඡතො වා ඔලම්බෙත්වා නිවාසෙස්සාමීති එවං අසඤ්චිච්ච; අථ ඛො පරිමණ්ඩලංයෙව නිවාසෙස්සාමීති විරජ්ඣිත්වා අපරිමණ්ඩලං නිවාසෙන්තස්ස අනාපත්ති. අස්සතියාති අඤ්ඤවිහිතස්සාපි තථා නිවාසෙන්තස්ස අනාපත්ති. අජානන්තස්සාති එත්ථ නිවාසනවත්තං අජානන්තස්ස මොක්ඛො නත්ථි. නිවාසනවත්තඤ්හි සාධුකං උග්ගහෙතබ්බං, තස්ස අනුග්ගහණමෙවස්ස අනාදරියං. තං පන සඤ්චිච්ච අනුග්ගණ්හන්තස්ස යුජ්ජති, තස්මා උග්ගහිතවත්තොපි යො ආරුළ්හභාවං ¶ වා ඔරුළ්හභාවං වා න ජානාති, තස්ස ¶ අනාපත්ති. කුරුන්දියං පන ‘‘පරිමණ්ඩලං නිවාසෙතුං අජානන්තස්ස අනාපත්තී’’ති වුත්තං. යො පන සුක්ඛජඞ්ඝො වා මහාපිණ්ඩිකමංසො වා හොති, තස්ස සාරුප්පත්ථාය ජාණුමණ්ඩලතො අට්ඨඞ්ගුලාධිකම්පි ඔතාරෙත්වා නිවාසෙතුං වට්ටති.
ගිලානස්සාති ජඞ්ඝාය වා පාදෙ වා වණො හොති, උක්ඛිපිත්වා වා ඔතාරෙත්වා වා නිවාසෙතුං වට්ටති. ආපදාසූති වාළමිගා වා චොරා වා අනුබන්ධන්ති, එවරූපාසු ආපදාසු අනාපත්ති. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.
පඨමපාරාජිකසමුට්ඨානං – කිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, අකුසලචිත්තං, දුක්ඛවෙදනන්ති. ඵුස්සදෙවත්ථෙරො ‘‘අචිත්තකං, පණ්ණත්තිවජ්ජං, තිවෙදන’’න්ති ආහ. උපතිස්සත්ථෙරො පන ‘‘අනාදරියං පටිච්චා’’ති වුත්තත්තා ‘‘ලොකවජ්ජං, අකුසලචිත්තං, දුක්ඛවෙදන’’න්ති ආහ.
577. පරිමණ්ඩලං පාරුපිතබ්බන්ති ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ ගිහිපාරුතං පාරුපන්තී’’ති (චූළව. 280) එවං වුත්තං අනෙකප්පකාරං ගිහිපාරුපනං අපාරුපිත්වා ඉධ වුත්තනයෙනෙව උභො කණ්ණෙ සමං කත්වා පාරුපනවත්තං පූරෙන්තෙන පරිමණ්ඩලං පාරුපිතබ්බං. ඉමානි ච ද්වෙ සික්ඛාපදානි අවිසෙසෙන වුත්තානි. තස්මා විහාරෙපි අන්තරඝරෙපි පරිමණ්ඩලමෙව නිවාසෙතබ්බඤ්ච පාරුපිතබ්බඤ්චාති. සමුට්ඨානාදීනි පඨමසික්ඛාපදෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බානි සද්ධිං ථෙරවාදෙන.
578. කායං විවරිත්වාති ජත්තුම්පි උරම්පි විවරිත්වා. සුප්පටිච්ඡන්නෙනාති න සසීසං පාරුතෙන; අථ ඛො ගණ්ඨිකං පටිමුඤ්චිත්වා අනුවාතන්තෙන ගීවං පටිච්ඡාදෙත්වා උභො කණ්ණෙ සමං කත්වා පටිසංහරිත්වා යාව මණිබන්ධං පටිච්ඡාදෙත්වා අන්තරඝරෙ ගන්තබ්බං. දුතියසික්ඛාපදෙ ¶ – ගලවාටකතො පට්ඨාය සීසං මණිබන්ධතො පට්ඨාය හත්ථෙ පිණ්ඩිකමංසතො ච පට්ඨාය පාදෙ විවරිත්වා නිසීදිතබ්බං.
579. වාසූපගතස්සාති වාසත්ථාය උපගතස්ස රත්තිභාගෙ වා දිවසභාගෙ වා කායං විවරිත්වාපි නිසීදතො අනාපත්ති.
580. සුසංවුතොති හත්ථං වා පාදං වා අකීළාපෙන්තො; සුවිනීතොති අත්ථො.
582. ඔක්ඛිත්තචක්ඛූති ¶ හෙට්ඨා ඛිත්තචක්ඛු හුත්වා. යුගමත්තං පෙක්ඛමානොති ¶ යුගයුත්තකො හි දන්තො ආජානෙය්යො යුගමත්තං පෙක්ඛති, පුරතො චතුහත්ථප්පමාණං භූමිභාගං; ඉමිනාපි එත්තකං පෙක්ඛන්තෙන ගන්තබ්බං. යො අනාදරියං පටිච්ච තහං තහං ඔලොකෙන්තොති යො තංතංදිසාභාගං පාසාදං කූටාගාරං වීථිං ඔලොකෙන්තො ගච්ඡති, ආපත්ති දුක්කටස්ස. එකස්මිං පන ඨානෙ ඨත්වා හත්ථිඅස්සාදිපරිස්සයාභාවං ඔලොකෙතුං වට්ටති. නිසීදන්තෙනාපි ඔක්ඛිත්තචක්ඛුනාව නිසීදිතබ්බං.
584. උක්ඛිත්තකායාති උක්ඛෙපෙන; ඉත්ථම්භූතලක්ඛණෙ කරණවචනං එකතො වා උභතො වා උක්ඛිත්තචීවරො හුත්වාති අත්ථො. අන්තොඉන්දඛීලතො පට්ඨාය න එවං ගන්තබ්බං. නිසින්නකාලෙ පන ධමකරණං නීහරන්තෙනාපි චීවරං අනුක්ඛිපිත්වාව නීහරිතබ්බන්ති.
පඨමො වග්ගො.
2. උජ්ජග්ඝිකවග්ගවණ්ණනා
586. උජ්ජග්ඝිකායාති මහාහසිතං හසන්තො. වුත්තනයෙනෙවෙත්ථ කරණවචනං.
588. අප්පසද්දො අන්තරඝරෙති එත්ථ කිත්තාවතා අප්පසද්දො හොති? ද්වාදසහත්ථෙ ගෙහෙ ආදිම්හි සඞ්ඝත්ථෙරො, මජ්ඣෙ දුතියත්ථෙරො, අන්තෙ තතියත්ථෙරොති එවං නිසින්නෙසු සඞ්ඝත්ථෙරො දුතියෙන සද්ධිං මන්තෙති, දුතියත්ථෙරො තස්ස සද්දඤ්චෙව සුණාති, කථඤ්ච වවත්ථපෙති. තතියත්ථෙරො පන සද්දමෙව සුණාති, කථං න වවත්ථපෙති. එත්තාවතා අප්පසද්දො හොති. සචෙ පන තතියත්ථෙරො කථං වවත්ථපෙති, මහාසද්දො නාම හොති.
590. කායං ¶ පග්ගහෙත්වාති නිච්චලං කත්වා උජුකෙන කායෙන සමෙන ඉරියාපථෙන ගන්තබ්බඤ්චෙව නිසීදිතබ්බඤ්ච.
592. බාහුං පග්ගහෙත්වාති නිච්චලං කත්වා.
594. සීසං පග්ගහෙත්වාති නිච්චලං උජුං ඨපයිත්වා.
දුතියො වග්ගො.
3. ඛම්භකතවග්ගවණ්ණනා
596-8. ඛම්භකතො ¶ නාම කටියං හත්ථං ඨපෙත්වා කතඛම්භො. ඔගුණ්ඨිතොති සසීසං පාරුතො.
600. උක්කුටිකායාති එත්ථ උක්කුටිකා වුච්චති පණ්හියො උක්ඛිපිත්වා අග්ගපාදෙහි වා, අග්ගපාදෙ වා උක්ඛිපිත්වා පණ්හීහියෙව වා භූමිං ඵුසන්තස්ස ගමනං. කරණවචනං පනෙත්ථ වුත්තලක්ඛණමෙව.
601. දුස්සපල්ලත්ථිකායාති එත්ථ ආයොගපල්ලත්ථිකාපි දුස්සපල්ලත්ථිකා එව.
602. සක්කච්චන්ති සතිං උපට්ඨපෙත්වා.
603. ආකිරන්තෙපීති පිණ්ඩපාතං දෙන්තෙපි. පත්තසඤ්ඤීති පත්තෙ සඤ්ඤං කත්වා.
604. සමසූපකො ¶ නාම යත්ථ භත්තස්ස චතුත්ථභාගප්පමාණො සූපො හොති. මුග්ගසූපො මාසසූපොති එත්ථ කුලත්ථාදීහි කතසූපාපි සඞ්ගහං ගච්ඡන්තියෙවාති මහාපච්චරියං වුත්තං. රසරසෙති එත්ථ ඨපෙත්වා ද්වෙ සූපෙ අවසෙසානි ඔලොණීසාකසූපෙය්යමච්ඡරසමංසරසාදීනි රසරසාති වෙදිතබ්බානි. තං රසරසං බහුම්පි ගණ්හන්තස්ස අනාපත්ති.
605. සමතිත්තිකන්ති සමපුණ්ණං සමභරිතං. ථූපීකතං පිණ්ඩපාතං පටිග්ගණ්හාති, ආපත්ති දුක්කටස්සාති ¶ එත්ථ ථූපීකතො නාම පත්තස්ස අන්තොමුඛවට්ටිලෙඛං අතික්කමිත්වා කතො; පත්තෙ පක්ඛිත්තො රචිතො පූරිතොති අත්ථො. එවං කතං අගහෙත්වා අන්තොමුඛවට්ටිලෙඛාසමප්පමාණො ගහෙතබ්බො.
තත්ථ ථූපීකතං නාම ‘‘පඤ්චහි භොජනෙහි කත’’න්ති අභයත්ථෙරො ආහ. තිපිටකචූළනාගත්ථෙරො පන ‘‘පිණ්ඩපාතො නාම යාගුපි භත්තම්පි ඛාදනීයම්පි චුණ්ණපිණ්ඩොපි දන්තකට්ඨම්පි දසිකසුත්තම්පී’’ති ඉදං සුත්තං වත්වා දසිකසුත්තම්පි ථූපීකතං න වට්ටතීති ආහ. තෙසං වාදං සුත්වා භික්ඛූ රොහණං ගන්ත්වා චූළසුමනත්ථෙරං පුච්ඡිංසු – ‘‘භන්තෙ ථූපීකතපිණ්ඩපාතො කෙන පරිච්ඡින්නො’’ති? තෙසඤ්ච ථෙරානං වාදං ආරොචෙසුං. ථෙරො සුත්වා ආහ ¶ – ‘‘අහො, චූළනාගො සාසනතො භට්ඨො, අහං එතස්ස සත්තක්ඛත්තුං විනයං වාචෙන්තො න කදාචි එවං අවචං, අයං කුතො ලභිත්වා එවං වදසී’’ති. භික්ඛූ ථෙරං යාචිංසු – ‘‘කථෙථ දානි, භන්තෙ, කෙන පරිච්ඡින්නො’’ති? ‘‘යාවකාලිකෙනාවුසො’’ති ථෙරො ආහ. තස්මා යංකිඤ්චි යාගුභත්තං වා ඵලාඵලං වා ආමිසජාතිකං සමතිත්තිකමෙව ගහෙතබ්බං. තඤ්ච ඛො අධිට්ඨානුපගෙන පත්තෙන, ඉතරෙන පන ථූපීකතම්පි වට්ටති. යාමකාලිකසත්තාහකාලිකයාවජීවිකානි පන අධිට්ඨානුපගපත්තෙපි ථූපීකතානි වට්ටන්ති. ද්වීසු පත්තෙසු භත්තං ගහෙත්වා එකස්මිං පූරෙත්වා විහාරං පෙසෙතුං වට්ටතීති මහාපච්චරියං පන වුත්තං. යං පත්තෙ පක්ඛිපියමානං පූවඋච්ඡුඛණ්ඩඵලාඵලාදි හෙට්ඨා ඔරොහති, තං ථූපීකතං නාම න හොති. පූවවටංසකං ඨපෙත්වා පිණ්ඩපාතං දෙන්ති, ථූපීකතමෙව හොති. පුප්ඵවටංසකතක්කොලකටුකඵලාදිවටංසකෙ පන ඨපෙත්වා දින්නං ථූපීකතං න හොති. භත්තස්ස උපරි ථාලකං වා පත්තං වා ඨපෙත්වා පූරෙත්වා ¶ ගණ්හාති, ථූපීකතං නාම න හොති. කුරුන්දියම්පි වුත්තං – ‘‘ථාලකෙ වා පණ්ණෙ වා පක්ඛිපිත්වා තං පත්තමත්ථකෙ ඨපෙත්වා දෙන්ති, පාටෙක්කභාජනං වට්ටතී’’ති.
ඉධ අනාපත්තියං ගිලානො න ආගතො, තස්මා ගිලානස්සපි ථූපීකතං න වට්ටති. සබ්බත්ථ පන පටිග්ගහෙතුමෙව න වට්ටති. පටිග්ගහිතං පන සුපටිග්ගහිතමෙව හොති, පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටතීති.
තතියො වග්ගො.
4. සක්කච්චවග්ගවණ්ණනා
606. සක්කච්චන්ති එත්ථාපි අසක්කච්චං පටිග්ගහණෙයෙව ආපත්ති, පටිග්ගහිතං පන සුපටිග්ගහිතමෙව. සක්කච්චන්ති ච පත්තසඤ්ඤීති චාති උභයං වුත්තනයමෙව.
608. සපදානන්ති ¶ තත්ථ තත්ථ ඔධිං අකත්වා අනුපටිපාටියා. සමසූපකෙ වත්තබ්බං වුත්තමෙව.
610. ථූපකතොති මත්ථකතො; වෙමජ්ඣතොති අත්ථො.
611. පටිච්ඡාදෙත්වා ¶ දෙන්තීති මාඝාතසමයාදීසු පටිච්ඡන්නං බ්යඤ්ජනං කත්වා දෙන්ති. විඤ්ඤත්තියං වත්තබ්බං නත්ථි.
614. උජ්ඣානසඤ්ඤීසික්ඛාපදෙපි ගිලානො න මුච්චති.
615. නාතිමහන්තො කබළොති මයූරණ්ඩං අතිමහන්තං, කුක්කුටණ්ඩං අතිඛුද්දකං, තෙසං වෙමජ්ඣප්පමාණො. ඛජ්ජකෙති එත්ථ මූලඛාදනීයාදි සබ්බං ගහෙතබ්බං.
චතුත්ථො වග්ගො.
5. කබළවග්ගවණ්ණනා
617. අනාහටෙති අනාහරිතෙ; මුඛද්වාරං අසම්පාපිතෙති අත්ථො.
619. සකබළෙනාති එත්ථ ධම්මං කථෙන්තො හරීතකං වා ලට්ඨිමධුකං වා මුඛෙ පක්ඛිපිත්වා කථෙති. යත්තකෙන වචනං අපරිපුණ්ණං න හොති, තත්තකෙ මුඛම්හි සන්තෙ කථෙතුං වට්ටති.
620. පිණ්ඩුක්ඛෙපකන්ති පිණ්ඩං උක්ඛිපිත්වා උක්ඛිපිත්වා.
621. කබළාවච්ඡෙදකන්ති කබළං අවච්ඡින්දිත්වා අවච්ඡින්දිත්වා.
622. අවගණ්ඩකාරකන්ති මක්කටො විය ගණ්ඩෙ කත්වා කත්වා.
623. හත්ථනිද්ධුනකන්ති ¶ හත්ථං නිද්ධුනිත්වා නිද්ධුනිත්වා.
624. සිත්ථාවකාරකන්ති සිත්ථානි අවකිරිත්වා අවකිරිත්වා.
625. ජිව්හානිච්ඡාරකන්ති ජිව්හං නිච්ඡාරෙත්වා නිච්ඡාරෙත්වා.
626. චපුචපුකාරකන්ති චපු චපූති එවං සද්දං කත්වා කත්වා.
පඤ්චමො වග්ගො.
6. සුරුසුරුවග්ගවණ්ණනා
627. සුරුසුරුකාරකන්ති ¶ සුරුසුරූති එවං සද්දං කත්වා කත්වා. දවොති පරිහාසවචනං; තං යෙන කෙනචි පරියායෙන ‘‘කිං බුද්ධො ¶ , සිලකබුද්ධො, පටිබුද්ධො; කිං ධම්මො, ගොධම්මො, අජධම්මො; කිං සඞ්ඝො, මිගසඞ්ඝො, පසුසඞ්ඝො’’තිආදිනා නයෙන තීණි රතනානි ආරබ්භ න කාතබ්බන්ති අත්ථො.
628. හත්ථනිල්ලෙහකන්ති හත්ථං නිල්ලෙහිත්වා නිල්ලෙහිත්වා. භුඤ්ජන්තෙන හි අඞ්ගුලිමත්තම්පි නිල්ලෙහිතුං න වට්ටති. ඝනයාගුඵාණිතපායාසාදිකෙ පන අඞ්ගුලීහි ගහෙත්වා අඞ්ගුලියො මුඛෙ පවෙසෙත්වා භුඤ්ජිතුං වට්ටති. පත්තනිල්ලෙහකඔට්ඨනිල්ලෙහකෙසුපි එසෙව නයො. තස්මා එකඞ්ගුලියාපි පත්තො න නිල්ලෙහිතබ්බො, එකඔට්ඨොපි ජිව්හාය න නිල්ලෙහිතබ්බො, ඔට්ඨමංසෙහි එව පන ගහෙත්වා අන්තො පවෙසෙතුං වට්ටති.
631. කොකනදෙති එවංනාමකෙ. කොකනදන්ති පදුමං වුච්චති, සො ච පාසාදො පදුමසණ්ඨානො, තෙනස්ස කොකනදොත්වෙව නාමං අකංසු. න සාමිසෙන හත්ථෙන පානීයථාලකන්ති එතං පටික්කූලවසෙන පටික්ඛිත්තං, තස්මා සඞ්ඝිකම්පි පුග්ගලිකම්පි ගිහිසන්තකම්පි අත්තනො සන්තකම්පි සඞ්ඛම්පි සරාවම්පි ථාලකම්පි න ගහෙතබ්බමෙව, ගණ්හන්තස්ස දුක්කටං. සචෙ පන හත්ථස්ස එකදෙසො ආමිසමක්ඛිතො න හොති, තෙන පදෙසෙන ගහෙතුං වට්ටති.
632. උද්ධරිත්වා වාති සිත්ථානි උදකතො උද්ධරිත්වා එකස්මිං ඨානෙ රාසිං කත්වා උදකං ¶ ඡඩ්ඩෙති. භින්දිත්වා වාති සිත්ථානි භින්දිත්වා උදකගතිකානි කත්වා ඡඩ්ඩෙති. පටිග්ගහෙ වාති පටිග්ගහෙන පටිච්ඡන්තො නං පටිග්ගහෙ ඡඩ්ඩෙති. නීහරිත්වාති බහි නීහරිත්වා ඡඩ්ඩෙති; එවං ඡඩ්ඩෙන්තස්ස අනාපත්ති.
634. සෙතච්ඡත්තන්ති වත්ථපලිගුණ්ඨිතං පණ්ඩරච්ඡත්තං. කිලඤ්ජච්ඡත්තන්ති විලීවච්ඡත්තං. පණ්ණච්ඡත්තන්ති තාලපණ්ණාදීහි යෙහි කෙහිචි කතං. මණ්ඩලබද්ධං සලාකබද්ධන්ති ඉදං පන තිණ්ණම්පි ඡත්තානං පඤ්ජරදස්සනත්ථං වුත්තං. තානි හි මණ්ඩලබද්ධානි චෙව හොන්ති සලාකබද්ධානි ච. යම්පි තත්ථජාතකදණ්ඩකෙන කතං එකපණ්ණච්ඡත්තං හොති, තම්පි ඡත්තමෙව. එතෙසු යංකිඤ්චි ඡත්තං පාණිම්හි ¶ අස්සාති ඡත්තපාණි. සො තං ඡත්තං ධාරයමානො වා අංසෙ වා කත්වා ඌරුම්හි වා ඨපෙත්වා යාව හත්ථෙන න මුච්චති, තාවස්ස ධම්මං දෙසෙතුං න වට්ටති, දෙසෙන්තස්ස වුත්තනයෙන දුක්කටං. සචෙ පනස්ස අඤ්ඤො ඡත්තං ¶ ධාරෙති, ඡත්තපාදුකාය වා ඨිතං හොති, හත්ථතො අපගතමත්තෙ ඡත්තපාණි නාම න හොති. තස්ස ධම්මං දෙසෙතුං වට්ටති. ධම්මපරිච්ඡෙදො පනෙත්ථ පදසොධම්මෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො.
635. දණ්ඩපාණිස්සාති එත්ථ දණ්ඩො නාම මජ්ඣිමස්ස පුරිසස්ස චතුහත්ථප්පමාණො දණ්ඩපාණිභාවො පනස්ස ඡත්තපාණිම්හි වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො.
636. සත්ථපාණිම්හිපි එසෙව නයො. අසිං සන්නහිත්වා ඨිතොපි හි සත්ථපාණිසඞ්ඛ්යං න ගච්ඡති.
637. ආවුධපාණිස්සාති එත්ථ කිඤ්චාපි වුත්තං – ‘‘ආවුධං නාම චාපො කොදණ්ඩො’’ති, අථ ඛො සබ්බාපි ධනුවිකති සද්ධිං සරවිකතියා ආවුධන්ති වෙදිතබ්බං. තස්මා සද්ධිං වා සරෙන ධනුං ගහෙත්වා සුද්ධධනුං වා සුද්ධසරං වා සජියධනුං වා නිජ්ජියධනුං වා ගහෙත්වා ඨිතස්ස වා නිසින්නස්ස වා ධම්මො දෙසෙතුං න වට්ටති. සචෙ පනස්ස ධනුං කණ්ඨෙපි පටිමුක්කං හොති, යාව හත්ථෙන න ගණ්හාති, තාව ධම්මං දෙසෙතුං වට්ටතියෙවාති.
ඡට්ඨො වග්ගො.
7. පාදුකවග්ගවණ්ණනා
638. අක්කන්තස්සාති ¶ ඡත්තදණ්ඩකෙ අඞ්ගුලන්තරං අප්පවෙසෙත්වා කෙවලං පාදුකං අක්කමිත්වා ඨිතස්ස. පටිමුක්කස්සාති පටිමුඤ්චිත්වා ඨිතස්ස. උපාහනායපි එසෙව නයො. ඔමුක්කොති පනෙත්ථ පණ්හිකබද්ධං ඔමුඤ්චිත්වා ඨිතො වුච්චති.
640. යානගතස්සාති එත්ථ සචෙපි ද්වීහි ජනෙහි හත්ථසඞ්ඝාටෙන ගහිතො, සාටකෙ වා ඨපෙත්වා වංසෙන වය්හති, අයුත්තෙ වා වය්හාදිකෙ යානෙ ¶ , විසඞ්ඛරිත්වා වා ඨපිතෙ චක්කමත්තෙපි නිසින්නො යානගතොත්වෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති. සචෙ පන ද්වෙපි එකයානෙ නිසින්නා හොන්ති, වට්ටති. විසුං නිසින්නෙසුපි උච්චෙ යානෙ නිසින්නෙන නීචෙ නිසින්නස්ස දෙසෙතුං වට්ටති, සමප්පමාණෙපි වට්ටති. පුරිමෙ යානෙ නිසින්නෙන පච්ඡිමෙ නිසින්නස්ස වට්ටති. පච්ඡිමෙ පන උච්චතරෙපි නිසින්නෙන දෙසෙතුං න වට්ටති.
641. සයනගතස්සාති අන්තමසො කටසාරකෙපි පකතිභූමියම්පි නිපන්නස්ස උච්චෙපි මඤ්චපීඨෙ වා භූමිපදෙසෙ වා ඨිතෙන නිසින්නෙන වා දෙසෙතුං න වට්ටති. සයනගතෙන පන සයනගතස්ස උච්චතරෙ වා සමප්පමාණෙ වා නිපන්නෙන දෙසෙතුං වට්ටති. නිපන්නෙන ච ඨිතස්ස වා නිසින්නස්ස වා දෙසෙතුං වට්ටති, නිසින්නෙනාපි ඨිතස්ස වා නිසින්නස්ස වා වට්ටති. ඨිතෙන ඨිතස්සෙව ¶ වට්ටති.
642. පල්ලත්ථිකායාති ආයොගපල්ලත්ථිකාය වා හත්ථපල්ලත්ථිකාය වා දුස්සපල්ලත්ථිකාය වා යාය කායචි පල්ලත්ථිකාය නිසින්නස්ස අගිලානස්ස දෙසෙතුං න වට්ටති.
643. වෙඨිතසීසස්සාති දුස්සවෙඨනෙන වා මොළිආදීහි වා යථා කෙසන්තො න දිස්සති; එවං වෙඨිතසීසස්ස.
644. ඔගුණ්ඨිතසීසස්සාති සසීසං පාරුතස්ස.
645. ඡමායං නිසින්නෙනාති භූමියං නිසින්නෙන. ආසනෙ නිසින්නස්සාති අන්තමසො වත්ථම්පි තිණානිපි සන්ථරිත්වා නිසින්නස්ස.
647. ඡපකස්සාති ¶ චණ්ඩාලස්ස. ඡපකීති චණ්ඩාලී. නිලීනොති පටිච්ඡන්නො හුත්වා. යත්ර හි නාමාති යො හි නාම. සබ්බමිදං චරිමං කතන්ති තත්ථෙව පරිපතීති ‘‘සබ්බො අයං ලොකො සඞ්කරං ගතො නිම්මරියාදො’’ති ඉමං වචනං වත්වා තත්ථෙව තෙසං ද්වින්නම්පි අන්තරා රුක්ඛතො පතිතො. පතිත්වා ච පන උභින්නම්පි පුරතො ඨත්වා ඉමං ගාථං අභාසි –
‘‘උභො අත්ථං න ජානන්ති…පෙ… අස්මා කුම්භමිවාභිදා’’ති.
තත්ථ උභො අත්ථං න ජානන්තීති ද්වෙපි ජනා පාළියා අත්ථං න ජානන්ති. ධම්මං න පස්සරෙති පාළිං න පස්සන්ති. කතමෙ තෙ උභොති? ‘‘යො චායං මන්තං ¶ වාචෙති, යො චාධම්මෙනධීයතී’’ති. එවං බ්රාහ්මණඤ්ච රාජානඤ්ච උභොපි අධම්මිකභාවෙ ඨපෙසි.
තතො බ්රාහ්මණො සාලීනන්ති ගාථමාහ. තස්සත්ථො – ජානාමහං භො ‘‘අයං අධම්මො’’ති; අපි ච ඛො මයා දීඝරත්තං සපුත්තදාරපරිජනෙන රඤ්ඤො සන්තකො සාලීනං ඔදනො භුත්තො. සුචිමංසූපසෙචනොති නානප්පකාරවිකතිසම්පාදිතං සුචිමංසූපසෙචනං මිස්සීකරණමස්සාති සුචිමංසූපසෙචනො. තස්මා ධම්මෙ න වත්තාමීති යස්මා එවං මයා රඤ්ඤො ඔදනො භුත්තො, අඤ්ඤෙ ච බහූ ලාභා ලද්ධා, තස්මා ධම්මෙ අහං න වත්තාමි උදරෙ බද්ධො හුත්වා, න ධම්මං අජානන්තො. අයඤ්හි ධම්මො අරියෙහි වණ්ණිතො පසත්ථො ථොමිතොති ජානාමි.
අථ නං ඡපකො ‘‘ධිරත්ථූ’’තිආදිනා ගාථාද්වයෙන අජ්ඣභාසි. තස්සත්ථො – යො තයා ධනලාභො ච යසලාභො ච ලද්ධො, ධිරත්ථු තං ධනලාභං යසලාභඤ්ච ¶ බ්රාහ්මණ. කස්මා? යස්මා අයං තයා ලද්ධො ලාභො ආයතිං අපායෙසු විනිපාතනහෙතුනා සම්පති ච අධම්මචරණෙන වුත්ති නාම හොති. එවරූපා යා වුත්ති ආයතිං විනිපාතෙන ඉධ අධම්මචරණෙන වා නිප්පජ්ජති, කිං තාය වුත්තියා? තෙන වුත්තං –
‘‘ධිරත්ථු තං ධනලාභං, යසලාභඤ්ච බ්රාහ්මණ;
යා වුත්ති විනිපාතෙන, අධම්මචරණෙන වා’’ති.
පරිබ්බජ මහාබ්රහ්මෙති මහාබ්රාහ්මණ ඉතො දිසා සීඝං පලායස්සු. පචන්තඤ්ඤෙපි පාණිනොති අඤ්ඤෙපි සත්තා පචන්ති චෙව භුඤ්ජන්ති ච; න කෙවලං ත්වඤ්චෙව රාජා ච. මා ත්වං අධම්මො ආචරිතො අස්මා කුම්භමිවාභිදාති සචෙ හි ත්වං ඉතො අපරිබ්බජිත්වා ඉමං අධම්මං ආචරිස්සසි ¶ , තතො ත්වං සො අධම්මො එවං ආචරිතො යථා උදකකුම්භං පාසාණො භින්දෙය්ය; එවං භෙච්ඡති, තෙන මයං තං වදාම –
‘‘පරිබ්බජ මහාබ්රහ්මෙ, පචන්තඤ්ඤෙපි පාණිනො;
මා ත්වං අධම්මො ආචරිතො, අස්මා කුම්භමිවාභිදා’’ති.
උච්චෙ ආසනෙති අන්තමසො භූමිප්පදෙසෙපි උන්නතට්ඨානෙ නිසින්නස්ස දෙසෙතුං න වට්ටති.
648. න ¶ ඨිතො නිසින්නස්සාති සචෙපි ථෙරුපට්ඨානං ගන්ත්වා ඨිතං දහරභික්ඛුං ආසනෙ නිසින්නො මහාථෙරො පඤ්හං පුච්ඡති, න කථෙතබ්බං. ගාරවෙන පන ථෙරං උට්ඨහිත්වා පුච්ඡථාති වත්තුං න සක්කා, පස්සෙ ඨිතභික්ඛුස්ස කථෙමීති කථෙතුං වට්ටති.
649. න පච්ඡතො ගච්ඡන්තෙනාති එත්ථ සචෙ පුරතො ගච්ඡන්තො පච්ඡතො ගච්ඡන්තං පඤ්හං පුච්ඡති, න කථෙතබ්බං. පච්ඡිමස්ස භික්ඛුනො කථෙමීති කථෙතුං වට්ටති. සද්ධිං උග්ගහිතධම්මං පන සජ්ඣායිතුං වට්ටති. සමධුරෙන ගච්ඡන්තස්ස කථෙතුං වට්ටති.
650. න උප්පථෙනාති එත්ථාපි සචෙ ද්වෙපි සකටපථෙ එකෙකචක්කපථෙන වා උප්පථෙන වා සමධුරං ගච්ඡන්ති, වට්ටති.
651. අසඤ්චිච්චාති පටිච්ඡන්නට්ඨානං ගච්ඡන්තස්ස සහසා උච්චාරො වා පස්සාවො වා නික්ඛමති, අසඤ්චිච්ච කතො නාම අනාපත්ති.
652. න හරිතෙති එත්ථ යම්පි ¶ ජීවරුක්ඛස්ස මූලං පථවියං දිස්සමානං ගච්ඡති, සාඛා වා භූමිලග්ගා ගච්ඡති, සබ්බං හරිතසඞ්ඛාතමෙව. ඛන්ධෙ නිසීදිත්වා අප්පහරිතට්ඨානෙ පාතෙතුං වට්ටති. අප්පහරිතට්ඨානං ඔලොකෙන්තස්සෙව සහසා නික්ඛමති, ගිලානට්ඨානෙ ඨිතො හොති, වට්ටති. අප්පහරිතෙ කතොති අප්පහරිතං අලභන්තෙන තිණණ්ඩුපකං වා පලාලණ්ඩුපකං වා ඨපෙත්වා කතොපි පච්ඡා හරිතං ඔත්ථරති, වට්ටතියෙව. ඛෙළෙන චෙත්ථ සිඞ්ඝාණිකාපි සඞ්ගහිතාති මහාපච්චරියං වුත්තං.
653. න උදකෙති එතං පරිභොගඋදකමෙව සන්ධාය වුත්තං, වච්චකුටිසමුද්දාදිඋදකෙසු පන ¶ අපරිභොගෙසු අනාපත්ති. දෙවෙ වස්සන්තෙ සමන්තතො උදකොඝො හොති, අනුදකට්ඨානං ඔලොකෙන්තස්සෙව නික්ඛමති, වට්ටති. මහාපච්චරියං වුත්තං – ‘‘එතාදිසෙ කාලෙ අනුදකට්ඨානං අලභන්තෙන කාතුං වට්ටතී’’ති. සෙසං සබ්බසික්ඛාපදෙසු උත්තානත්ථමෙව.
සත්තමො වග්ගො.
සමුට්ඨානාදිදීපනත්ථාය පනෙත්ථ ඉදං පකිණ්ණකං – උජ්ජග්ඝිකඋච්චාසද්දපටිසංයුත්තානි චත්තාරි, සකබළෙන මුඛෙන බ්යාහරණං එකං, ඡමානීචාසනඨානපච්ඡතොගමනඋප්පථගමනපටිසංයුත්තානි පඤ්චාති ඉමානි දස සික්ඛාපදානි සමනුභාසනසමුට්ඨානානි කායවාචාචිත්තතො සමුට්ඨහන්ති, කිරියානි, සඤ්ඤාවිමොක්ඛානි ¶ , සචිත්තකානි, ලොකවජ්ජානි, කායකම්මවචීකම්මානි, අකුසලචිත්තානි, දුක්ඛවෙදනානීති.
සූපොදනවිඤ්ඤත්තිසික්ඛාපදං ථෙය්යසත්ථසමුට්ඨානං කායචිත්තතො කායවාචාචිත්තතො ච සමුට්ඨාති, කිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, අකුසලචිත්තං, දුක්ඛවෙදනන්ති.
ඡත්තපාණිදණ්ඩපාණිසත්ථපාණිආවුධපාණිපාදුකඋපාහනයානසයනපල්ලත්ථිකවෙඨිතඔගුණ්ඨිතනාමකානි එකාදස සික්ඛාපදානි ධම්මදෙසනසමුට්ඨානානි වාචාචිත්තතො සමුට්ඨහන්ති, කිරියාකිරියානි, සඤ්ඤාවිමොක්ඛානි, සචිත්තකානි, ලොකවජ්ජානි, වචීකම්මානි, අකුසලචිත්තානි, දුක්ඛවෙදනානීති.
අවසෙසානි තෙපණ්ණාස සික්ඛාපදානි පඨමපාරාජිකසමුට්ඨානානීති.
සබ්බසෙඛියෙසු ආබාධපච්චයා අනාපත්ති, ථූපීකතපිණ්ඩපාතෙ සූපබ්යඤ්ජනෙන පටිච්ඡාදනෙ උජ්ඣානසඤ්ඤිම්හීති තීසු සික්ඛාපදෙසු ගිලානො නත්ථීති.
සෙඛියවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
සෙඛියකණ්ඩං නිට්ඨිතං.