📜

1. පාරාජිකකණ්ඩං (භික්ඛුනීවිභඞ්ගවණ්ණනා)

යො භික්ඛූනං විභඞ්ගස්ස, සඞ්ගහිතො අනන්තරං;

භික්ඛුනීනං විභඞ්ගස්ස, තස්ස සංවණ්ණනාක්කමො.

පත්තො යතො තතො තස්ස, අපුබ්බපදවණ්ණනං;

කාතුං පාරාජිකෙ තාව, හොති සංවණ්ණනා අයං.

1. පඨමපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා

656. තෙන සමයෙන බුද්ධො භගවා සාවත්ථියං විහරති…පෙ… සාළ්හො මිගාරනත්තාති එත්ථ සාළ්හොති තස්ස නාමං; මිගාරමාතුයා පන නත්තා හොති, තෙන වුත්තං – ‘‘මිගාරනත්තා’’ති. නවකම්මිකන්ති නවකම්මාධිට්ඨායිකං. පණ්ඩිතාති පණ්ඩිච්චෙන සමන්නාගතා. බ්යත්තාති වෙය්යත්තිකෙන සමන්නාගතා. මෙධාවිනීති පාළිග්ගහණෙ සතිපුබ්බඞ්ගමාය පඤ්ඤාය අත්ථග්ගහණෙ පඤ්ඤාපුබ්බඞ්ගමාය සතියා සමන්නාගතා. දක්ඛාති ඡෙකා; අවිරජ්ඣිත්වා සීඝං කත්තබ්බකාරිනීති අත්ථො. අනලසාති ආලසියවිරහිතා. තත්රුපායායාති තෙසු තෙසු කම්මෙසු උපායභූතාය. වීමංසායාති කත්තබ්බකම්මුපපරික්ඛාය . සමන්නාගතාති සම්පයුත්තා. අලං කාතුන්ති සමත්ථා තං තං කම්මං කාතුං. අලං සංවිධාතුන්ති එවඤ්ච එවඤ්ච ඉදං හොතූති එවං සංවිදහිතුම්පි සමත්ථා. කතාකතං ජානිතුන්ති කතඤ්ච අකතඤ්ච ජානිතුං. තෙති තෙ උභො; සා ච සුන්දරීනන්දා සො ච සාළ්හොති අත්ථො. භත්තග්ගෙති පරිවෙසනට්ඨානෙ. නිකූටෙති කොණසදිසං කත්වා දස්සිතෙ ගම්භීරෙ. විස්සරො මෙ භවිස්සතීති විරූපො මෙ සරො භවිස්සති; විප්පකාරසද්දො භවිස්සතීති අත්ථො. පතිමානෙන්තීති අපෙක්ඛමානා. ක්යාහන්ති කිං අහං. ජරාදුබ්බලාති ජරාය දුබ්බලා. චරණගිලානාති පාදරොගෙන සමන්නාගතා.

657-8. අවස්සුතාති කායසංසග්ගරාගෙන අවස්සුතා; තින්තා කිලින්නාති අත්ථො. පදභාජනෙ පනස්ස තමෙව රාගං ගහෙත්වා ‘‘සාරත්තා’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ සාරත්තාති වත්ථං විය රඞ්ගජාතෙන කායසංසග්ගරාගෙන සුට්ඨු රත්තා. අපෙක්ඛවතීති තස්සෙව රාගස්ස වසෙන තස්මිං පුරිසෙ පවත්තාය අපෙක්ඛාය සමන්නාගතා. පටිබද්ධචිත්තාති තෙන රාගෙන තස්මිං පුරිසෙ බන්ධිත්වා ඨපිතචිත්තා විය. එස නයො දුතියපදවිභඞ්ගෙපි. පුරිසපුග්ගලස්සාති පුරිසසඞ්ඛාතස්ස පුග්ගලස්ස. අධක්ඛකන්ති අක්ඛකානං අධො. උබ්භජාණුමණ්ඩලන්ති ජාණුමණ්ඩලානං උපරි. පදභාජනෙ පන පදපටිපාටියා එව ‘‘හෙට්ඨක්ඛකං උපරිජාණුමණ්ඩල’’න්ති වුත්තං. එත්ථ ච උබ්භකප්පරම්පි උබ්භජාණුමණ්ඩලෙනෙව සඞ්ගහිතං. සෙසං මහාවිභඞ්ගෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. පුරිමායො උපාදායාති සාධාරණපාරාජිකෙහි පාරාජිකායො චතස්සො උපාදායාති අත්ථො. උබ්භජාණුමණ්ඩලිකාති ඉදං පන ඉමිස්සා පාරාජිකාය නාමමත්තං, තස්මා පදභාජනෙ න විචාරිතං.

659. එවං උද්දිට්ඨසික්ඛාපදං පදානුක්කමෙන විභජිත්වා ඉදානි අවස්සුතාදිභෙදෙන ආපත්තිභෙදං දස්සෙතුං ‘‘උභතොඅවස්සුතෙ’’තිආදිමාහ. තත්ථ උභතොඅවස්සුතෙති උභතොඅවස්සවෙ; භික්ඛුනියා චෙව පුරිසස්ස ච කායසංසග්ගරාගෙන අවස්සුතභාවෙ සතීති අත්ථො. කායෙන කායං ආමසතීති භික්ඛුනී යථාපරිච්ඡින්නෙන කායෙන පුරිසස්ස යංකිඤ්චි කායං පුරිසො වා යෙන කෙනචි කායෙන භික්ඛුනියා යථාපරිච්ඡින්නං කායං ආමසති, උභයථාපි භික්ඛුනියා පාරාජිකං. කායෙන කායපටිබද්ධන්ති වුත්තප්පකාරෙනෙව අත්තනො කායෙන පුරිසස්ස කායපටිබද්ධං. ආමසතීති එත්ථ සයං වා ආමසතු, තස්ස වා ආමසනං සාදියතු, ථුල්ලච්චයමෙව. කායපටිබද්ධෙන කායන්ති අත්තනො වුත්තප්පකාරකායපටිබද්ධෙන පුරිසස්ස කායං. ආමසතීති ඉධාපි සයං වා ආමසතු, තස්ස වා ආමසනං සාදියතු, ථුල්ලච්චයමෙව. අවසෙසපදෙසුපි ඉමිනාව නයෙන විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො.

සචෙ පන භික්ඛු චෙව භික්ඛුනී ච හොති, තත්ර චෙ භික්ඛුනී ආමසති, භික්ඛු නිච්චලො හුත්වා චිත්තෙන සාදියති, භික්ඛු ආපත්තියා න කාරෙතබ්බො. සචෙ භික්ඛු ආමසති, භික්ඛුනී නිච්චලා හුත්වා චිත්තෙනෙව අධිවාසෙති, කායඞ්ගං අචොපයමානාපි පාරාජිකක්ඛෙත්තෙ පාරාජිකෙන, ථුල්ලච්චයක්ඛෙත්තෙ ථුල්ලච්චයෙන, දුක්කටක්ඛෙත්තෙ දුක්කටෙන කාරෙතබ්බා. කස්මා? ‘‘කායසංසග්ගං සාදියෙය්යා’’ති වුත්තත්තා. අයං අට්ඨකථාසු විනිච්ඡයො. එවං පන සති කිරියාසමුට්ඨානතා න දිස්සති, තස්මා තබ්බහුලනයෙන සා වුත්තාති වෙදිතබ්බා.

660. උබ්භක්ඛකන්ති අක්ඛකානං උපරි. අධොජාණුමණ්ඩලන්ති ජාණුමණ්ඩලානං හෙට්ඨා. එත්ථ ච අධොකප්පරම්පි අධොජාණුමණ්ඩලෙනෙව සඞ්ගහිතං.

662. එකතොඅවස්සුතෙති එත්ථ කිඤ්චාපි එකතොති අවිසෙසෙන වුත්තං, තථාපි භික්ඛුනියා එව අවස්සුතෙ සති අයං ආපත්තිභෙදො වුත්තොති වෙදිතබ්බො.

තත්රායං ආදිතො පට්ඨාය විනිච්ඡයො – භික්ඛුනී කායසංසග්ගරාගෙන අවස්සුතා, පුරිසොපි තථෙව. අධක්ඛකෙ උබ්භජාණුමණ්ඩලෙ කායප්පදෙසෙ කායසංසග්ගසාදියනෙ සති භික්ඛුනියා පාරාජිකං. භික්ඛුනියා කායසංසග්ගරාගො, පුරිසස්ස මෙථුනරාගො වා ගෙහස්සිතපෙමං වා සුද්ධචිත්තං වා හොතු, ථුල්ලච්චයමෙව. භික්ඛුනියා මෙථුනරාගො, පුරිසස්ස කායසංසග්ගරාගො වා මෙථුනරාගො වා ගහෙස්සිතපෙමං වා සුද්ධචිත්තං වා හොතු, දුක්කටං. භික්ඛුනියා ගෙහස්සිතපෙමං, පුරිසස්ස වුත්තෙසු චතූසු යං වා තං වා හොතු, දුක්කටමෙව. භික්ඛුනියා සුද්ධචිත්තං, පුරිසස්ස වුත්තෙසු චතූසු යං වා තං වා හොතු, අනාපත්ති.

සචෙ පන භික්ඛු චෙව හොති භික්ඛුනී ච උභින්නං කායසංසග්ගරාගො, භික්ඛුස්ස සඞ්ඝාදිසෙසො, භික්ඛුනියා පාරාජිකං. භික්ඛුනියා කායසංසග්ගරාගො, භික්ඛුස්ස මෙථුනරාගො වා ගෙහස්සිතපෙමං වා, භික්ඛුනියා ථුල්ලච්චයං, භික්ඛුස්ස දුක්කටං. උභින්නං මෙථුනරාගො වා ගෙහස්සිතපෙමං වා, උභින්නම්පි දුක්කටමෙව. යස්ස යත්ථ සුද්ධචිත්තං, තස්ස තත්ථ අනාපත්ති. උභින්නම්පි සුද්ධචිත්තං, උභින්නම්පි අනාපත්ති.

663. අනාපත්තිඅසඤ්චිච්චාතිආදීසු විරජ්ඣිත්වා වා ආමසන්තියා අඤ්ඤවිහිතාය වා ‘‘අයං පුරිසො වා ඉත්ථී වා’’ති අජානන්තියා වා තෙන ඵුට්ඨායපි තං ඵස්සං අසාදියන්තියා වා ආමසනෙපි සති අනාපත්ති. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙව .

පඨමපාරාජිකසමුට්ඨානං – කිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, අකුසලචිත්තං, ද්විවෙදනන්ති.

පඨමපාරාජිකං.

2. දුතියපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා

664. දුතියෙ පාරාජිකෙ – කච්චි නො සාති කච්චි නු සා. අවණ්ණොති අගුණො. අකිත්තීති නින්දා. අයසොති පරිවාරවිපත්ති; පරම්මුඛගරහා වා.

665. වජ්ජපටිච්ඡාදිකාති ඉදම්පි ඉමිස්සා පාරාජිකාය නාමමත්තමෙව, තස්මා පදභාජනෙ න විචාරිතං. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

666. සා වා ආරොචෙතීති යා පාරාජිකං ආපන්නා, සා සයං ආරොචෙති. අට්ඨන්නං පාරාජිකානං අඤ්ඤතරන්ති භික්ඛූහි සාධාරණානං චතුන්නං අසාධාරණානඤ්ච චතුන්නමෙව අඤ්ඤතරං. ඉදඤ්ච පාරාජිකං පච්ඡා පඤ්ඤත්තං, තස්මා ‘‘අට්ඨන්න’’න්ති විභඞ්ගෙ වුත්තං. පුරිමෙන පන සද්ධිං යුගළත්තා ඉමස්මිං ඔකාසෙ ඨපිතන්ති වෙදිතබ්බං. ධුරං නික්ඛිත්තමත්තෙති ධුරෙ නික්ඛිත්තමත්තෙ. විත්ථාරකථා පනෙත්ථ සප්පාණකවග්ගම්හි දුට්ඨුල්ලසික්ඛාපදෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බා. තත්ර හි පාචිත්තියං, ඉධ පාරාජිකන්ති අයමෙව විසෙසො. සෙසං තාදිසමෙව. වජ්ජපටිච්ඡාදිකාති ඉදම්පිඉමිස්සා පාරාජිකාය නාමමත්ථාමෙව, තස්මා පදභාජනෙ න විචාරිතං. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

ධුරනික්ඛෙපසමුට්ඨානං – කායවාචාචිත්තතො සමුට්ඨාති, අකිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, අකුසලචිත්තං, දුක්ඛවෙදනන්ති.

දුතියපාරාජිකං.

3. තතියපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා

669. තතියෙ – ධම්මෙනාති භූතෙන වත්ථුනා. විනයෙනාති චොදෙත්වා සාරෙත්වා. පදභාජනං පනස්ස ‘‘යෙන ධම්මෙන යෙන විනයෙන උක්ඛිත්තො සුඋක්ඛිත්තො හොතී’’ති ඉමං අධිප්පායමත්තං දස්සෙතුං වුත්තං. සත්ථුසාසනෙනාති ඤත්තිසම්පදාය චෙව අනුසාවනසම්පදාය ච. පදභාජනෙ පනස්ස ‘‘ජිනසාසනෙන බුද්ධසාසනෙනා’’ති වෙවචනමත්තමෙව වුත්තං. සඞ්ඝං වා ගණං වාතිආදීසු යෙන සඞ්ඝෙන කම්මං කතං, තං සඞ්ඝං වා තත්ථ සම්බහුලපුග්ගලසඞ්ඛාතං ගණං වා, එකපුග්ගලං වා තං කම්මං වා න ආදියති, න අනුවත්තති, න තත්ථ ආදරං ජනෙතීති අත්ථො. සමානසංවාසකා භික්ඛූ වුච්චන්ති සහායා, සො තෙහි සද්ධිං නත්ථීති එත්ථ ‘‘එකකම්මං එකුද්දෙසො සමසික්ඛතා’’ති අයං තාව සංවාසො; සමානො සංවාසො එතෙසන්ති සමානසංවාසකා.එවරූපා භික්ඛූ භික්ඛුස්ස තස්මිං සංවාසෙ සහ අයනභාවෙන සහායාති වුච්චන්ති. ඉදානි යෙන සංවාසෙන තෙ සමානසංවාසකාති වුත්තා, සො සංවාසො තස්ස උක්ඛිත්තකස්ස තෙහි සද්ධිං නත්ථි. යෙහි ච සද්ධිං තස්ස සො සංවාසො නත්ථි, න තෙන තෙ භික්ඛූ අත්තනො සහායා කතා හොන්ති. තස්මා වුත්තං ‘‘සමානසංවාසකා භික්ඛූ වුච්චන්ති සහායා, සො තෙහි සද්ධිං නත්ථි, තෙන වුච්චති අකතසහායො’’ති. සෙසං සඞ්ඝභෙදසික්ඛාපදාදීසු වුත්තනයත්තා උත්තානත්ථමෙව.

සමනුභාසනසමුට්ඨානං – කායවාචාචිත්තතො සමුට්ඨාති, අකිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, අකුසලචිත්තං, දුක්ඛවෙදනන්ති.

තතියපාරාජිකං.

4. චතුත්ථපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා

675. චතුත්ථෙ – අවස්සුතාති ලොකස්සාදමිත්තසන්ථවවසෙන කායසංසග්ගරාගෙන අවස්සුතා. දුතියපදෙපි එසෙව නයො. පුරිසපුග්ගලස්ස හත්ථග්ගහණං වාතිආදීසු පන යං පුරිසපුග්ගලෙන හත්ථෙ ගහණං කතං, තං පුරිසපුග්ගලස්ස හත්ථග්ගහණන්ති වුත්තං. එසෙව නයො සඞ්ඝාටිකණ්ණග්ගහණෙපි. හත්ථග්ගහණන්ති එත්ථ ච හත්ථග්ගහණඤ්ච අඤ්ඤම්පි අපාරාජිකක්ඛෙත්තෙ ගහණඤ්ච එකජ්ඣං කත්වා හත්ථග්ගහණන්ති වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං. තෙනෙවස්ස පදභාජනෙ ‘‘හත්ථග්ගහණං වා සාදියෙය්යාති හත්ථො නාම කප්පරං උපාදාය යාව අග්ගනඛා, එතස්ස අසද්ධම්මස්ස පටිසෙවනත්ථාය උබ්භක්ඛකං අධොජාණුමණ්ඩලං ගහණං සාදියති, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්සා’’ති වුත්තං. එත්ථ ච අසද්ධම්මොති කායසංසග්ගො වෙදිතබ්බො, න මෙථුනධම්මො. න හි මෙථුනස්ස සාමන්තා ථුල්ලච්චයං හොති. ‘‘විඤ්ඤූ පටිබලො කායසංසග්ගං සමාපජ්ජිතුන්ති වචනම්පි චෙත්ථ සාධකං.

‘‘තිස්සිත්ථියො මෙථුනං තං න සෙවෙ,

තයො පුරිසෙ තයො ච අනරියපණ්ඩකෙ;

න චාචරෙ මෙථුනං බ්යඤ්ජනස්මිං,

ඡෙජ්ජා සියා මෙථුනධම්මපච්චයා;

පඤ්හා මෙසා කුසලෙහි චින්තිතා’’ති. (පරි. 481);

ඉමාය පරිවාරෙ වුත්තාය සෙදමොචකගාථාය විරුජ්ඣතීති චෙ? න; මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගත්තා. පරිවාරෙයෙව හි ‘‘මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගො ජානිතබ්බො’’ති ‘‘වණ්ණාවණ්ණො කායසංසග්ගො දුට්ඨුල්ලවාචා අත්තකාමපාරිචරියාගමනුප්පාදන’’න්ති එවං සුක්කවිස්සට්ඨිආදීනි පඤ්ච සික්ඛාපදානි මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගොති වුත්තානි. තස්මා කායසංසග්ගො මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගත්තා පච්චයො හොති. ඉති ඡෙජ්ජා සියා මෙථුනධම්මපච්චයාති එත්ථ ඉමිනා පරියායෙන අත්ථො වෙදිතබ්බො. එතෙනුපායෙන සබ්බපදෙසු විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො. අපිච ‘‘සඞ්කෙතං වා ගච්ඡෙය්යා’’ති එතස්ස පදභාජනෙ ‘‘ඉත්ථන්නාමං ආගච්ඡා’’ති. එවංනාමකං ඨානං ආගච්ඡාති අත්ථො.

676. අට්ඨමං වත්ථුං පරිපූරෙන්තී අස්සමණී හොතීති අනුලොමතො වා පටිලොමතො වා එකන්තරිකාය වා යෙන තෙන නයෙන අට්ඨමං වත්ථුං පරිපූරෙන්තීයෙව අස්සමණී හොති. යා පන එකං වා වත්ථුං සත්ත වා වත්ථූනි සතක්ඛත්තුම්පි පූරෙති, නෙව අස්සමණී හොති. ආපන්නා ආපත්තියො දෙසෙත්වා මුච්චති. අපිචෙත්ථ ගණනූපිකා ආපත්ති වෙදිතබ්බා. වුත්තඤ්හෙතං ‘‘අත්ථාපත්ති දෙසිතා ගණනූපිකා, අත්ථාපත්ති දෙසිතා න ගණනූපිකා’’ති. තත්රායං විනිච්ඡයො – ඉදානි නාපජ්ජිස්සාමීති ධුරනික්ඛෙපං කත්වා දෙසිතා ගණනූපිකා දෙසිතගණනං උපෙති පාරාජිකස්ස අඞ්ගං න හොති. තස්මා යා එකං ආපන්නා ධුරනික්ඛෙපං කත්වා දෙසෙත්වා පුන කිලෙසවසෙන ආපජ්ජති, පුන දෙසෙති, එවං අට්ඨ වත්ථූනි පූරෙන්තීපි පාරාජිකා න හොති. යා පන ආපජ්ජිත්වා පුනපි අඤ්ඤං වත්ථුං ආපජ්ජිස්සාමීති සඋස්සාහාව දෙසෙති, තස්සා සා ආපත්ති නගණනූපිකා, දෙසිතාපි අදෙසිතා හොති, දෙසිතගණනං න ගච්ඡති, පාරාජිකස්සෙව අඞ්ගං හොති. අට්ඨමෙ වත්ථුම්හි පරිපුණ්ණමත්තෙ පාරාජිකා හොති. සෙසං උත්තානමෙවාති.

ධුරනික්ඛෙපසමුට්ඨානං – කායවාචාචිත්තතො සමුට්ඨාති, කිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, අකුසලචිත්තං, ද්විවෙදනන්ති.

චතුත්ථපාරාජිකං.

උද්දිට්ඨාඛො අය්යායො අට්ඨ පාරාජිකා ධම්මාති භික්ඛූ ආරබ්භ පඤ්ඤත්තා සාධාරණා චත්තාරො ඉමෙ ච චත්තාරොති එවං පාතිමොක්ඛුද්දෙසමග්ගෙන උද්දිට්ඨා ඛො අය්යායො අට්ඨ පාරාජිකා ධම්මාති එවමෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො. සෙසං මහාවිභඞ්ගෙ වුත්තනයමෙවාති.

සමන්තපාසාදිකාය විනයසංවණ්ණනාය භික්ඛුනීවිභඞ්ගෙ

පාරාජිකකණ්ඩවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පාරාජිකකණ්ඩං නිට්ඨිතං.