📜

2. සඞ්ඝාදිසෙසකණ්ඩං (භික්ඛුනීවිභඞ්ගවණ්ණනා)

1. පඨමසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

පාරාජිකානන්තරස්ස , අයං දානි භවිස්සති;

සඞ්ඝාදිසෙසකණ්ඩස්ස, අනුත්තානත්ථවණ්ණනා.

678. උදොසිතන්ති භණ්ඩසාලා. මාය්යො එවං අවචාති අය්යො මා එවං අවච. අපිනාය්යාති අපිනු අය්යා. අච්චාවදථාති අතික්කමිත්වා වදථ; අක්කොසථාති වුත්තං හොති.

679. උස්සයවාදිකාති මානුස්සයවසෙන කොධුස්සයවසෙන විවදමානා. යස්මා පන සා අත්ථතො අට්ටකාරිකා හොති, තස්මා ‘‘උස්සයවාදිකා නාම අඩ්ඩකාරිකා වුච්චතී’’ති පදභාජනෙ වුත්තං. එත්ථ ච අඩ්ඩොති වොහාරිකවිනිච්ඡයො වුච්චති, යං පබ්බජිතා ‘‘අධිකරණ’’න්තිපි වදන්ති. දුතියං වා පරියෙසතීති සක්ඛිං වා සහායං වා පරියෙසති, දුක්කටං. ගච්ඡති වාති උපස්සයො වා හොතු භික්ඛාචාරමග්ගො වා, යත්ථ ඨිතාය ‘‘අඩ්ඩං කරිස්සාමී’’ති චිත්තං උප්පජ්ජති, තතො වොහාරිකානං සන්තිකං ගච්ඡන්තියා පදවාරෙ පදවාරෙ දුක්කටං. එකස්ස ආරොචෙතීති ද්වීසු ජනෙසු යස්ස කස්සචි එකස්ස කථං යො කොචි වොහාරිකානං ආරොචෙති. දුතියස්ස ආරොචෙතීති එත්ථාපි එසෙව නයො.

අයං පනෙත්ථ අසම්මොහත්ථාය විත්ථාරකථා – යත්ථ කත්ථචි අන්තමසො භික්ඛුනුපස්සයං ආගතෙපි වොහාරිකෙ දිස්වා භික්ඛුනී අත්තනො කථං ආරොචෙති, භික්ඛුනියා දුක්කටං. උපාසකො අත්තනො කථං ආරොචෙති, භික්ඛුනියා ථුල්ලච්චයං. පඨමං උපාසකො අත්තනො කථං ආරොචෙති , භික්ඛුනියා දුක්කටං. අථ සා අත්තනො කථං ආරොචෙති, ථුල්ලච්චයං. භික්ඛුනී උපාසකං වදති – ‘‘මම ච තව ච කථං ත්වංයෙව ආරොචෙහී’’ති, සො අත්තනො වා කථං පඨමං ආරොචෙතු භික්ඛුනියා වා, පඨමාරොචනෙ දුක්කටං, දුතියාරොචනෙ ථුල්ලච්චයං. උපාසකො භික්ඛුනිං වදති – ‘‘මම ච තව ච කථං ත්වංයෙව ආරොචෙහී’’ති, එත්ථාපි එසෙව නයො.

භික්ඛුනී කප්පියකාරකෙන කථාපෙති, තත්ථ කප්පියකාරකො වා භික්ඛුනියා කථං පඨමං ආරොචෙතු, ඉතරො වා අත්තනො කථං, කප්පියකාරකො වා උභින්නම්පි කථං, ඉතරො වා උභින්නම්පි කථං ආරොචෙතු, යථා වා තථා වා ආරොචියමානෙ පඨමෙ ආරොචනෙ භික්ඛුනියා දුක්කටං, දුතියෙ ථුල්ලච්චයං. යථා වා තථා වා ආරොචිතං පන උභින්නම්පි කථං සුත්වා වොහාරිකෙහි විනිච්ඡයෙ කතෙ අඩ්ඩපරියොසානං නාම හොති, තස්මිං අඩ්ඩපරියොසානෙ භික්ඛුනියා ජයෙපි පරාජයෙපි සඞ්ඝාදිසෙසො. සචෙ පන ගතිගතං අධිකරණං හොති, සුතපුබ්බං වොහාරිකෙහි. අථ තෙ භික්ඛුනිඤ්ච අඩ්ඩකාරකඤ්ච දිස්වාව ‘‘තුම්හාකං කථනකිච්චං නත්ථි, ජානාම මයං එත්ථ පවත්ති’’න්ති සයමෙව විනිච්ඡිනිත්වා දෙන්ති, එවරූපෙ අඩ්ඩපරියොසානෙපි භික්ඛුනියා අනාපත්ති.

පඨමං ආපත්ති එතස්සාති පඨමාපත්තිකො; වීතික්කමක්ඛණෙයෙව ආපජ්ජිතබ්බොති අත්ථො, තං පඨමාපත්තිකං. පදභාජනෙ පන අධිප්පායමත්තං දස්සෙතුං ‘‘සහ වත්ථුජ්ඣාචාරා ආපජ්ජති අසමනුභාසනායා’’ති වුත්තං. අයඤ්හෙත්ථ අත්ථො – සහ වත්ථුජ්ඣාචාරා යං භික්ඛුනී ආපජ්ජති, න තතියාය සමනුභාසනාය, අයං පඨමමෙව සහ වත්ථුජ්ඣාචාරෙන ආපජ්ජිතබ්බත්තා පඨමාපත්තිකොති. භික්ඛුනිසඞ්ඝතො නිස්සාරෙතීති නිස්සාරණීයො; තං නිස්සාරණීයං. පදභාජනෙ පන අධිප්පායමත්තං දස්සෙතුං ‘‘සඞ්ඝම්හා නිස්සාරීයතීති වුත්තං. තත්ථ යං ආපන්නා භික්ඛුනී සඞ්ඝතො නිස්සාරීයති, සො නිස්සාරණීයොති එවමත්ථො දට්ඨබ්බො. න හි සො එව ධම්මො සඞ්ඝම්හා කෙනචි නිස්සාරීයති. තෙන පන ධම්මෙන භික්ඛුනී නිස්සාරීයති, තස්මා සො නිස්සාරෙතීති නිස්සාරණීයො.

ආකඩ්ඪියමානා ගච්ඡතීති අඩ්ඩකාරකමනුස්සෙහි සයං වා ආගන්ත්වා දූතං වා පෙසෙත්වා එහීති වුච්චමානා වොහාරිකානං සන්තිකං ගච්ඡති, තතො අඩ්ඩකාරකො අත්තනො වා කථං පඨමං ආරොචෙතු භික්ඛුනියා වා, නෙව පඨමාරොචනෙ දුක්කටං, න දුතියාරොචනෙ ථුල්ලච්චයං. අමච්චෙහි විනිච්ඡිනිත්වා කතෙ අඩ්ඩපරියොසානෙපි අනාපත්තියෙව. සචෙපි අඩ්ඩකාරකො භික්ඛුනිං වදති ‘‘මම ච තව ච කථං ත්වමෙව කථෙහී’’ති; කථෙන්තියාපි කථං සුත්වා කතෙ අඩ්ඩපරියොසානෙපි අනාපත්තියෙව.

රක්ඛංයාචතීති ධම්මිකං රක්ඛං යාචති, අනාපත්ති. ඉදානි යථායාචිතා රක්ඛා ධම්මිකා හොති, තං දස්සෙතුං අනොදිස්ස ආචික්ඛතීති ආහ. තත්ථ අතීතං ආරබ්භ අත්ථි ඔදිස්සආචික්ඛනා, අත්ථි අනොදිස්සආචික්ඛනා, අනාගතං ආරබ්භාපි අත්ථි ඔදිස්සආචික්ඛනා, අත්ථි අනොදිස්සආචික්ඛනා.

කථං අතීතං ආරබ්භ ඔදිස්සආචික්ඛනා හොති? භික්ඛුනුපස්සයෙ ගාමදාරකා ධුත්තාදයො වා යෙ කෙචි අනාචාරං වා ආචරන්ති, රුක්ඛං වා ඡින්දන්ති, ඵලාඵලං වා හරන්ති, පරික්ඛාරෙ වා අච්ඡින්දන්ති. භික්ඛුනී වොහාරිකෙ උපසඞ්කමිත්වා ‘‘අම්හාකං උපස්සයෙ ඉදං නාම කත’’න්ති වදති. ‘‘කෙනා’’ති වුත්තෙ ‘‘අසුකෙන ච අසුකෙන චා’’ති ආචික්ඛති. එවං අතීතං ආරබ්භ ඔදිස්සආචික්ඛනා හොති, සා න වට්ටති. තඤ්චෙ සුත්වා තෙ වොහාරිකා තෙසං දණ්ඩං කරොන්ති, සබ්බං භික්ඛුනියා ගීවා හොති. දණ්ඩං ගණ්හිස්සන්තීති අධිප්පායෙපි සති ගීවායෙව හොති. සචෙ පන තස්ස දණ්ඩං ගණ්හථාති වදති, පඤ්චමාසකමත්තෙ ගහිතෙ පාරාජිකං හොති.

‘‘කෙනා’’ති වුත්තෙ පන ‘‘අසුකෙනාති වත්තුං අම්හාකං න වට්ටති, තුම්හෙයෙව ජානිස්සථ. කෙවලඤ්හි මයං රක්ඛං යාචාම, තං නො දෙථ, අවහටභණ්ඩඤ්ච ආහරාපෙථා’’ති වත්තබ්බං. එවං අනොදිස්ස ආචික්ඛනා හොති, සා වට්ටති. එවං වුත්තෙ සචෙපි තෙ වොහාරිකා කාරකෙ ගවෙසිත්වා තෙසං දණ්ඩං කරොන්ති, සබ්බං සාපතෙය්යම්පි ගහිතං භික්ඛුනියා, නෙව ගීවා න ආපත්ති.

පරික්ඛාරං හරන්තෙ දිස්වා තෙසං අනත්ථකාමතාය චොරො චොරොති වත්තුම්පි න වට්ටති. එවං වුත්තෙපි හි යං තෙසං දණ්ඩං කරොන්ති, සබ්බම්පි භික්ඛුනියා ගීවා හොති. අත්තනො වචනකරං පන ‘‘ඉමිනා මෙ පරික්ඛාරො ගහිතො, තං ආහරාපෙහි, මා චස්ස දණ්ඩං කරොහී’’ති වත්තුං වට්ටති. දාසදාසීවාපිආදීනං අත්ථාය අඩ්ඩං කරොන්ති, අයං අකප්පියඅඩ්ඩො නාම, න වට්ටති.

කථං අනාගතං ආරබ්භ ඔදිස්සආචික්ඛනා හොති? වුත්තනයෙනෙව පරෙහි අනාචාරාදීසු කතෙසු භික්ඛුනී වොහාරිකෙ එවං වදති ‘‘අම්හාකං උපස්සයෙ ඉදඤ්චිදඤ්ච කරොන්ති, රක්ඛං නො දෙථ ආයතිං අකරණත්ථායා’’ති. ‘‘කෙන එවං කත’’න්ති වුත්තෙ ච ‘‘අසුකෙන අසුකෙන චා’’ති ආචික්ඛති. එවං අනාගතං ආරබ්භ ඔදිස්සආචික්ඛනා හොති, සාපි න වට්ටති. තෙසඤ්හි දණ්ඩෙ කතෙ පුරිමනයෙනෙව සබ්බං භික්ඛුනියා ගීවා. සෙසං පුරිමසදිසමෙව.

සචෙ පන වොහාරිකා ‘‘භික්ඛුනුපස්සයෙ එවරූපං අනාචාරං කරොන්තානං ඉමං නාම දණ්ඩං කරොමා’’ති භෙරිං චරාපෙත්වා ආණාය අතිට්ඨමානෙ පරියෙසිත්වා දණ්ඩං කරොන්ති, භික්ඛුනියා නෙව ගීවා න ආපත්ති.

යො චායං භික්ඛුනීනං වුත්තො, භික්ඛූනම්පි එසෙව නයො. භික්ඛුනොපි හි ඔදිස්සආචික්ඛනා න වට්ටති. යං තථා ආචික්ඛිතෙ දණ්ඩං කරොන්ති, සබ්බං ගීවා හොති. වුත්තනයෙනෙව දණ්ඩං ගණ්හාපෙන්තස්ස පාරාජිකං. යො පන ‘‘දණ්ඩං කරිස්සන්තී’’ති ජානන්තොපි අනොදිස්ස කථෙති, තෙ ච පරියෙසිත්වා දණ්ඩං කරොන්තියෙව, න දොසො. විහාරසීමාය රුක්ඛාදීනි ඡින්දන්තානං වාසිඵරසුආදීනි ගහෙත්වා පාසාණෙහි කොට්ටෙන්ති, න වට්ටති. සචෙ ධාරා භිජ්ජති, කාරාපෙත්වා දාතබ්බා. උපධාවිත්වා තෙසං පරික්ඛාරෙ ගණ්හන්ති, තම්පි න කාතබ්බං, ලහුපරිවත්තඤ්හි චිත්තං, ථෙය්යචෙතනාය උප්පන්නාය මූලච්ඡෙජ්ජම්පි ගච්ඡෙය්ය. සෙසං උත්තානමෙව.

කථිනසමුට්ඨානං – කිරියං, නොසඤ්ඤාවිමොක්ඛං, අචිත්තකං, පණ්ණත්තිවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, තිචිත්තං, තිවෙදනන්ති.

සත්තරසකෙ පඨමසික්ඛාපදං.

2. දුතියසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

682. දුතියෙ – වරභණ්ඩන්ති මුත්තාමණිවෙළුරියාදි මහග්ඝභණ්ඩං.

683. අනපලොකෙත්වාති අනාපුච්ඡිත්වා. ගණං වාති මල්ලගණභටිපුත්තගණාදිකං. පූගන්ති ධම්මගණං. සෙණින්ති ගන්ධිකසෙණිදුස්සිකසෙණිආදිකං. යත්ථ යත්ථ හි රාජානො ගණාදීනං ගාමනිගමෙ නිය්යාතෙන්ති ‘‘තුම්හෙව එත්ථ අනුසාසථා’’ති, තත්ථ තත්ථ තෙ එව ඉස්සරා හොන්ති. තස්මා තෙ සන්ධාය ඉදං වුත්තං. එත්ථ ච රාජානං වා ගණාදිකෙ වා ආපුච්ඡිත්වාපි භික්ඛුනිසඞ්ඝො ආපුච්ඡිතබ්බොව. ඨපෙත්වා කප්පන්ති තිත්ථියෙසු වා අඤ්ඤභික්ඛුනීසු වා පබ්බජිතපුබ්බං කප්පගතිකං ඨපෙත්වාති. සෙසං උත්තානමෙව.

චොරීවුට්ඨාපනසමුට්ඨානං – කෙනචි කරණීයෙන පක්කන්තාසු භික්ඛුනීසු අගන්ත්වා ඛණ්ඩසීමං යථානිසින්නට්ඨානෙයෙව අත්තනො නිස්සිතකපරිසාය සද්ධිං වුට්ඨාපෙන්තියා වාචාචිත්තතො සමුට්ඨාති, ඛණ්ඩසීමං වා නදිං වා ගන්ත්වා වුට්ඨාපෙන්තියා කායවාචාචිත්තතො සමුට්ඨාති, අනාපුච්ඡා වුට්ඨාපනවසෙන කිරියාකිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, පණ්ණත්තිවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, තිචිත්තං, තිවෙදනන්ති.

දුතියසික්ඛාපදං.

3. තතියසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

692. තතියෙ – පරික්ඛෙපං අතික්කාමෙන්තියාති එත්ථ එකං පාදං අතික්කාමෙන්තියා ථුල්ලච්චයං, දුතියෙන අතික්කන්තමත්තෙ සඞ්ඝාදිසෙසො. අපරික්ඛිත්තස්ස ගාමස්ස උපචාරන්ති එත්ථ පරික්ඛෙපාරහට්ඨානං එකෙන පාදෙන අතික්කමති ථුල්ලච්චයං, දුතියෙන අතික්කන්තමත්තෙ සඞ්ඝාදිසෙසො. අපිචෙත්ථ සකගාමතො නික්ඛමන්තියා ගාමන්තරපච්චයා අනාපත්ති, නික්ඛමිත්වා පන ගාමන්තරං ගච්ඡන්තියා පදවාරෙ පදවාරෙ දුක්කටං, එකෙන පාදෙන ඉතරස්ස ගාමස්ස පරික්ඛෙපෙ වා උපචාරෙ වා අතික්කන්තමත්තෙ ථුල්ලච්චයං, දුතියෙන අතික්කන්තමත්තෙ සඞ්ඝාදිසෙසො. තතො නික්ඛමිත්වා පුන සකගාමං පවිසන්තියාපි එසෙව නයො. සචෙ පන ඛණ්ඩපාකාරෙන වා වතිඡිද්දෙන වා භික්ඛුනිවිහාරභූමියෙව සක්කා හොති පවිසිතුං, එවං පවිසමානාය කප්පියභූමිං නාම පවිට්ඨා හොති, තස්මා වට්ටති. සචෙපි හත්ථිපිට්ඨිආදීහි වා ඉද්ධියා වා පවිසති, වට්ටතියෙව. පදසා ගමනමෙව හි ඉධාධිප්පෙතං. තෙනෙව ‘‘පඨමං පාදං අතික්කාමෙන්තියා’’තිආදිමාහ.

ද්වෙ ගාමා භික්ඛුනිවිහාරෙන සම්බද්ධවතිකා හොන්ති, යස්මිං ගාමෙ භික්ඛුනිවිහාරො, තත්ථ පිණ්ඩාය චරිත්වා පුන විහාරං පවිසිත්වා සචෙ විහාරමජ්ඣෙන ඉතරස්ස ගාමස්ස මග්ගො අත්ථි, ගන්තුං වට්ටති. තතො පන ගාමතො තෙනෙව මග්ගෙන පච්චාගන්තබ්බං. සචෙ ගාමද්වාරෙන නික්ඛමිත්වා ආගච්ඡති, පුරිමනයෙනෙව ආපත්තිභෙදො වෙදිතබ්බො. සකගාමතො කෙනචි කරණීයෙන භික්ඛුනීහි සද්ධිං නික්ඛන්තාය පුන පවිසනකාලෙ හත්ථි වා මුච්චති, උස්සාරණා වා හොති, ඉතරා භික්ඛුනියො සහසා ගාමං පවිසන්ති, යාව අඤ්ඤා භික්ඛුනී ආගච්ඡති, තාව බහිගාමද්වාරෙ ඨාතබ්බං. සචෙ න ආගච්ඡති, දුතියිකා භික්ඛුනී පක්කන්තා නාම හොති, පවිසිතුං වට්ටති.

පුබ්බෙ මහාගාමො හොති, මජ්ඣෙ භික්ඛුනිවිහාරො. පච්ඡා තං ගාමං චත්තාරො ජනා ලභිත්වා විසුං විසුං වතිපරික්ඛෙපං කත්වා විභජිත්වා භුඤ්ජන්ති, විහාරතො එකං ගාමං ගන්තුං වට්ටති. තතො අපරං ගාමං ද්වාරෙන වා වතිඡිද්දෙන වා පවිසිතුං න වට්ටති. පුන විහාරමෙව පච්චාගන්තුං වට්ටති. කස්මා? විහාරස්ස චතුගාමසාධාරණත්තා.

අන්තරවාසකො තෙමියතීති යත්ථ යථා තිමණ්ඩලපටිච්ඡාදනං හොති; එවං නිවත්ථාය භික්ඛුනියා වස්සකාලෙ තිත්ථෙන වා අතිත්ථෙන වා ඔතරිත්වා යත්ථ කත්ථචි උත්තරන්තියා එකද්වඞ්ගුලමත්තම්පි අන්තරවාසකො තෙමියති. සෙසං නදීලක්ඛණං නදීනිමිත්තකථාය ආවි භවිස්සති. එවරූපං නදිං තිත්ථෙන වා අතිත්ථෙන වා ඔතරිත්වා උත්තරණකාලෙ පඨමං පාදං උද්ධරිත්වා තීරෙ ඨපෙන්තියා ථුල්ලච්චයං, දුතියපාදුද්ධාරෙ සඞ්ඝාදිසෙසො. සෙතුනා ගච්ඡති, අනාපත්ති. පදසා ඔතරිත්වා උත්තරණකාලෙ සෙතුං ආරොහිත්වා උත්තරන්තියාපි අනාපත්ති. සෙතුනා පන ගන්ත්වා උත්තරණකාලෙ පදසා ගච්ඡන්තියා ආපත්තියෙව. යානනාවාආකාසගමනාදීසුපි එසෙව නයො. ඔරිමතීරතො පන පරතීරමෙව අක්කමන්තියා අනාපත්ති. රජනකම්මත්ථං ගන්ත්වා දාරුසඞ්කඩ්ඪනාදිකිච්චෙන ද්වෙ තිස්සො උභයතීරෙසු විචරන්ති, වට්ටති. සචෙ පනෙත්ථ කාචි කලහං කත්වා ඉතරං තීරං ගච්ඡති, ආපත්ති. ද්වෙ එකතො උත්තරන්ති, එකා මජ්ඣෙ නදියා කලහං කත්වා නිවත්තිත්වා ඔරිමතීරමෙව ආගච්ඡති, ආපත්ති. ඉතරිස්සා පන අයං පක්කන්තට්ඨානෙ ඨිතා හොති, තස්මා පරතීරං ගච්ඡන්තියාපි අනාපත්ති. න්හායිතුං වා පාතුං වා ඔතිණ්ණා තමෙව තීරං පච්චුත්තරති, අනාපත්ති.

සහ අරුණුග්ගමනාති එත්ථ සචෙ සජ්ඣායං වා පධානං වා අඤ්ඤං වා කිඤ්චි කම්මං කුරුමානා පුරෙඅරුණෙයෙව දුතියිකාය සන්තිකං ගමිස්සාමීති ආභොගං කරොති, අජානන්තියා එව චස්සා අරුණො උග්ගච්ඡති, අනාපත්ති. අථ පන ‘‘යාව අරුණුග්ගමනා ඉධෙව භවිස්සාමී’’ති වා අනාභොගෙන වා විහාරස්ස එකදෙසෙ අච්ඡති, දුතියිකාය හත්ථපාසං න ඔතරති, අරුණුග්ගමනෙ සඞ්ඝාදිසෙසො. හත්ථපාසොයෙව හි ඉධ පමාණං, හත්ථපාසාතික්කමෙ එකගබ්භොපි න රක්ඛති.

අගාමකෙඅරඤ්ඤෙති එත්ථ ‘‘නික්ඛමිත්වා බහි ඉන්දඛීලා සබ්බමෙතං අරඤ්ඤ’’න්ති එවං වුත්තලක්ඛණමෙව අරඤ්ඤං. තං පනෙතං කෙවලං ගාමාභාවෙන ‘‘අගාමක’’න්ති වුත්තං, න විඤ්ඣාටවිසදිසතාය. තාදිසෙ අරඤ්ඤෙ ඔක්කන්තෙ දස්සනූපචාරෙ විජහිතෙ සචෙපි සවනූපචාරො අත්ථි, ආපත්ති. තෙනෙව වුත්තං අට්ඨකථායං ‘‘සචෙ භික්ඛුනීසු මහාබොධිඅඞ්ගණං පවිසන්තීසු එකා බහි තිට්ඨති, තස්සාපි ආපත්ති. ලොහපාසාදං පවිසන්තීසුපි පරිවෙණං පවිසන්තීසුපි එසෙව නයො. මහාචෙතියං වන්දමානාසු එකා උත්තරද්වාරෙන නික්ඛමිත්වා ගච්ඡති, තස්සාපි ආපත්ති. ථූපාරාමං පවිසන්තීසු එකා බහි තිට්ඨති, තස්සාපි ආපත්තී’’ති. එත්ථ ච දස්සනූපචාරො නාම යත්ථ ඨිතං දුතියිකා පස්සති. සචෙ පන සාණිපාකාරන්තරිකාපි හොති, දස්සනූපචාරං විජහති නාම. සවනූපචාරො නාම යත්ථ ඨිතා මග්ගමූළ්හසද්දෙන විය ධම්මසවනාරොචනසද්දෙන විය ච ‘‘අය්යෙ’’ති සද්දායන්තියා සද්දං සුණාති. අජ්ඣොකාසෙ දූරෙපි දස්සනූපචාරො නාම හොති. සො එවරූපෙ සවනූපචාරෙ විජහිතෙ න රක්ඛති, විජහිතමත්තෙව ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස.

එකා මග්ගං ගච්ඡන්තී ඔහීයති. සඋස්සාහා චෙ හුත්වා ඉදානි පාපුණිස්සාමීති අනුබන්ධති, අනාපත්ති. සචෙ පුරිමායො අඤ්ඤෙන මග්ගෙන ගච්ඡන්ති, පක්කන්තා නාම හොන්ති, අනාපත්තියෙව. ද්වින්නං ගච්ඡන්තීනං එකා අනුබන්ධිතුං අසක්කොන්තී ‘‘ගච්ඡතු අය’’න්ති ඔහීයති, ඉතරාපි ‘‘ඔහීයතු අය’’න්ති, ගච්ඡති, ද්වින්නම්පි ආපත්ති. සචෙ පන ගච්ඡන්තීසු පුරිමාපි අඤ්ඤං මග්ගං ගණ්හාති, පච්ඡිමාපි අඤ්ඤං, එකා එකිස්සා පක්කන්තට්ඨානෙ තිට්ඨති, ද්වින්නම්පි අනාපත්ති.

693. පක්ඛසඞ්කන්තා වාති තිත්ථායතනං සඞ්කන්තා, සෙසං උත්තානමෙව. පඨමපාරාජිකසමුට්ඨානං – කිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, පණ්ණත්තිවජ්ජං, කායකම්මං, තිචිත්තං, තිවෙදනන්ති.

තතියසික්ඛාපදං.

4. චතුත්ථසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

694-8. චතුත්ථෙ – පාදපීඨං නාම ධොතපාදට්ඨපනකං. පාදකඨලිකා නාම අධොතපාදට්ඨපනකං . අනඤ්ඤාය ගණස්ස ඡන්දන්ති තස්සෙව කාරකගණස්ස ඡන්දං අජානිත්වා. වත්තෙ වත්තන්තින්ති තෙචත්තාලීසප්පභෙදෙ නෙත්ථාරවත්තෙ වත්තමානං. සෙසං උත්තානමෙව.

ධුරනික්ඛෙපසමුට්ඨානං – කායවාචාචිත්තතො සමුට්ඨාති, කිරියාකිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං , ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, අකුසලචිත්තං, දුක්ඛවෙදනන්ති.

චතුත්ථසික්ඛාපදං.

5. පඤ්චමසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

701. පඤ්චමෙ – එකතො අවස්සුතෙති එත්ථ ‘‘භික්ඛුනියා අවස්සුතභාවො දට්ඨබ්බො’’ති මහාපච්චරියං වුත්තං. මහාඅට්ඨකථායං පනෙතං න වුත්තං, තං පාළියා සමෙති. සෙසං උත්තානමෙව.

පඨමපාරාජිකසමුට්ඨානං – කිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, අකුසලචිත්තං, ද්විවෙදනන්ති.

පඤ්චමසික්ඛාපදං.

6. ඡට්ඨසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

705-6. ඡට්ඨෙ – යතො ත්වන්ති යස්මා ත්වං. උය්යොජෙති ආපත්ති දුක්කටස්සාතිආදිකා සඞ්ඝාදිසෙසපරියොසානා ආපත්තියො කස්සා හොන්තීති? උය්යොජිකාය. වුත්තඤ්චෙතං පරිවාරෙපි –

‘‘න දෙති න පටිග්ගණ්හාති, පටිග්ගහො තෙන න විජ්ජති;

ආපජ්ජති ගරුකං න ලහුකං, තඤ්ච පරිභොගපච්චයා;

පඤ්හා මෙසා කුසලෙහි චින්තිතා’’ති. (පරි. 481);

අයඤ්හි ගාථා ඉමං උය්යොජිකං සන්ධාය වුත්තා. ඉතරිස්සා පන ආපත්තිභෙදො පඨමසික්ඛාපදෙ විභත්තොති. සෙසං උත්තානමෙව.

තිසමුට්ඨානං – කිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, අකුසලචිත්තං, තිවෙදනන්ති.

ඡට්ඨසික්ඛාපදං.

7. සත්තමසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

709. සත්තමෙ – යාවතතියකපදත්ථො මහාවිභඞ්ගෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො. සෙසං උත්තානමෙවාති.

සමනුභාසනසමුට්ඨානං – කිරියං, සඤ්ඤාවිමොක්ඛං, සචිත්තකං, ලොකවජ්ජං, කායකම්මං, වචීකම්මං, අකුසලචිත්තං, දුක්ඛවෙදනන්ති.

සත්තමසික්ඛාපදං.

8. අට්ඨමසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

715. අට්ඨමෙ – කිස්මිඤ්චිදෙව අධිකරණෙති චතුන්නං අඤ්ඤතරස්මිං. පදභාජනෙ පන කෙවලං අධිකරණවිභාගං දස්සෙතුං ‘‘අධිකරණං නාම චත්තාරි අධිකරණානී’’තිආදි වුත්තං. සෙසං උත්තානමෙව සද්ධිං සමුට්ඨානාදීහීති.

අට්ඨමසික්ඛාපදං.

9. නවමසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

723. නවමෙ – සංසට්ඨාති මිස්සීභූතා. අනනුලොමිකෙනාති පබ්බජිතානං අනනුලොමෙන කායිකවාචසිකෙන. සංසට්ඨාති ගිහීනං කොට්ටනපචනගන්ධපිසනමාලාගන්ථනාදිනා කායිකෙන සාසනපටිසාසනාහරණසඤ්චරිත්තාදිනා වාචසිකෙන ච සංසට්ඨා. පාපො කිත්තිසද්දො එතාසන්ති පාපසද්දා. පාපො ආජීවසඞ්ඛාතො සිලොකො එතාසන්ති පාපසිලොකා. සෙසං උත්තානමෙව සද්ධිං සමුට්ඨානාදීහීති.

නවමසික්ඛාපදං.

10. දසමසඞ්ඝාදිසෙසසික්ඛාපදවණ්ණනා

727. දසමෙ – එවාචාරාති එවංආචාරා. යාදිසො තුම්හාකං ආචාරො, තාදිසා ආචාරාති අත්ථො. එස නයො සබ්බත්ථ. උඤ්ඤායාති අවඤ්ඤාය නීචං කත්වා ජානනාය. පරිභවෙනාති කිං ඉමා කරිස්සන්තීති එවං පරිභවිත්වා ජානනෙන. අක්ඛන්තියාති අසහනතාය; කොධෙනාති අත්ථො. වෙභස්සියාති බලවභස්සභාවෙන; අත්තනො බලප්පකාසනෙන සමුත්රාසනෙනාති අත්ථො. දුබ්බල්යාති තුම්හාකං දුබ්බලභාවෙන. සබ්බත්ථ උඤ්ඤාය ච පරිභවෙන චාති එවං සමුච්චයත්ථො දට්ඨබ්බො. විවිච්චථාති විනා හොථ. සෙසං උත්තානමෙව සද්ධිං සමුට්ඨානාදීහීති.

දසමසික්ඛාපදං.

උද්දිට්ඨා ඛො අය්යායො සත්තරස සඞ්ඝාදිසෙසාති එත්ථ ඡන්නං පඨමාපත්තිකානං අනන්තරා සඤ්චරිත්තං, ද්වෙ දුට්ඨදොසාති ඉමානි තීණි සික්ඛාපදානි මහාවිභඞ්ගතො පක්ඛිපිත්වා නව පඨමාපත්තිකා, චතුන්නං යාවතතියකානං අනන්තරා මහාවිභඞ්ගතොපි චත්තාරො යාවතතියකෙ පක්ඛිපිත්වා අට්ඨ යාවතතියකා වෙදිතබ්බා. එවං සබ්බෙපි පාතිමොක්ඛුද්දෙසමග්ගෙන උද්දිට්ඨා ඛො අය්යායො සත්තරස සඞ්ඝාදිසෙසා ධම්මාති එවමෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො. සෙසං උත්තානමෙව අඤ්ඤත්ර පක්ඛමානත්තා. තං පන ඛන්ධකෙ විත්ථාරෙන වණ්ණයිස්සාමාති.

සමන්තපාසාදිකාය විනයසංවණ්ණනාය භික්ඛුනීවිභඞ්ගෙ

සත්තරසකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සඞ්ඝාදිසෙසකණ්ඩං නිට්ඨිතං.