📜

3. වස්සූපනායිකක්ඛන්ධකං

වස්සූපනායිකානුජානනකථා

184. වස්සූපනායිකක්ඛන්ධකෙ – අපඤ්ඤත්තොති අනනුඤ්ඤාතො අසංවිහිතො වා. තෙ ඉධ භික්ඛූති තෙ භික්ඛූ, ඉධසද්දො නිපාතමත්තො. සඞ්ඝාතං ආපාදෙන්තාති විනාසං ආපාදෙන්තා. සඞ්කසායිස්සන්තීති අප්පොස්සුක්කා නිබද්ධවාසං වසිස්සන්ති. සකුන්තකාති සකුණා. වස්සානෙ වස්සං උපගන්තුන්ති වස්සානනාමකෙ තෙමාසෙ වස්සං උපගන්තබ්බන්ති අත්ථො. කති නු ඛො වස්සූපනායිකාති කති නු ඛො වස්සූපගමනානි. අපරජ්ජුගතායාති එත්ථ අපරජ්ජුගතාය අස්සාති අපරජ්ජුගතා, තස්සා අපරජ්ජුගතාය; අතික්කන්තාය අපරස්මිං දිවසෙති අත්ථො. දුතියනයෙපි මාසො ගතාය අස්සාති මාසගතා, තස්සා මාසගතාය; අතික්කන්තාය මාසෙ පරිපුණ්ණෙති අත්ථො. තස්මා ආසාළ්හීපුණ්ණමාය අනන්තරෙ පාටිපදදිවසෙ, ආසාළ්හීපුණ්ණමිතො වා අපරාය පුණ්ණමාය අනන්තරෙ පාටිපදදිවසෙයෙව විහාරං පටිජග්ගිත්වා පානීයං පරිභොජනීයං උපට්ඨපෙත්වා සබ්බං චෙතියවන්දනාදිසාමීචිකම්මං නිට්ඨාපෙත්වා ‘‘ඉමස්මිං විහාරෙ ඉමං තෙමාසං වස්සං උපෙමී’’ති සකිං වා ද්වත්තික්ඛත්තුං වා වාචං නිච්ඡාරෙත්වා වස්සං උපගන්තබ්බං.

වාචං නිච්ඡාරෙත්වා වස්සං උපගන්තබ්බං.

වස්සානෙචාරිකාපටික්ඛෙපාදිකථා

185-6. යො පක්කමෙය්යාති එත්ථ අනපෙක්ඛගමනෙන වා අඤ්ඤත්ථ අරුණං උට්ඨාපනෙන වා ආපත්ති වෙදිතබ්බා. යො අතික්කමෙය්යාති එත්ථ විහාරගණනාය ආපත්තියො වෙදිතබ්බා. සචෙ හි තං දිවසං විහාරසතස්ස උපචාරං ඔක්කමිත්වා අතික්කමති, සතං ආපත්තියො. සචෙ පන විහාරූපචාරං අතික්කමිත්වා අඤ්ඤස්ස විහාරස්ස උපචාරං අනොක්කමිත්වාව නිවත්තති, එකා එව ආපත්ති. කෙනචි අන්තරායෙන පුරිමිකං අනුපගතෙන පච්ඡිමිකා උපගන්තබ්බා.

වස්සංඋක්කඩ්ඪිතුකාමොති වස්සනාමකං පඨමමාසං උක්කඩ්ඪිතුකාමො, සාවණමාසං අකත්වා පුන ආසාළ්හීමාසමෙව කත්තුකාමොති අත්ථො. ආගමෙ ජුණ්හෙති ආගමෙ මාසෙති අත්ථො. අනුජානාමි භික්ඛවෙ රාජූනං අනුවත්තිතුන්ති එත්ථ වස්සුක්කඩ්ඪනෙ භික්ඛූනං කාචි පරිහානි නාම නත්ථීති අනුවත්තිතුං අනුඤ්ඤාතං, තස්මා අඤ්ඤස්මිම්පි ධම්මිකෙ කම්මෙ අනුවත්තිතබ්බං. අධම්මිකෙ පන න කස්සචි අනුවත්තිතබ්බං.

සත්තාහකරණීයානුජානනකථා

187-8. සත්තාහකරණීයෙසු – සත්තාහකරණීයෙන ගන්තුන්ති සත්තාහබ්භන්තරෙ යං කත්තබ්බං තං සත්තාහකරණීයං, තෙන සත්තාහකරණීයෙන කරණභූතෙන ගන්තුං අනුජානාමීති අත්ථො. පහිතෙ ගන්තුන්ති ඉමෙහි සත්තහි භික්ඛුආදීහි දූතෙ පහිතෙයෙව ගන්තුං අනුජානාමීති අත්ථො. සත්තාහං සන්නිවත්තො කාතබ්බොති සත්තාහෙයෙව සන්නිවත්තිතබ්බො, අට්ඨමො අරුණො තත්ථෙව න උට්ඨාපෙතබ්බොති අත්ථො.

භික්ඛුනිසඞ්ඝං උද්දිස්සාති ඉතො පට්ඨාය වච්චකුටි ජන්තාඝරං ජන්තාඝරසාලාති ඉමානි තීණි පරිහීනානි.

189. උදොසිතාදීනි උදොසිතසික්ඛාපදාදීසු වුත්තානෙව. රසවතීති භත්තගෙහං වුච්චති. වාරෙය්යං සඤ්චරිත්තසික්ඛාපදෙ වුත්තමෙව. පුරායං සුත්තන්තො පලුජ්ජතීති යාව අයං සුත්තන්තො න පලුජ්ජති, යාව අයං සුත්තන්තො න විනස්සති. අඤ්ඤතරං වා පනස්ස කිච්චං හොති කරණීයං වාති එතෙන පරිසඞ්ඛතං යංකිඤ්චි කරණීයං සඞ්ගහිතං හොති. සබ්බත්ථ ච ‘‘ඉච්ඡාමි දානඤ්ච දාතුං ධම්මඤ්ච සොතුං භික්ඛූ ච පස්සිතු’’න්ති ඉමිනාව කප්පියවචනෙන පෙසිතෙ ගන්තබ්බං, එතෙසං වා වෙවචනෙන. පෙය්යාලක්කමො පන එවං වෙදිතබ්බො, යථා ‘‘උපාසකෙන සඞ්ඝං උද්දිස්ස විහාරාදයො කාරාපිතා හොන්ති, සම්බහුලෙ භික්ඛූ උද්දිස්ස, එකං භික්ඛුං උද්දිස්ස, භික්ඛුනිසඞ්ඝං උද්දිස්ස, සම්බහුලා භික්ඛුනියො, එකං භික්ඛුනිං, සම්බහුලා සික්ඛමානායො, එකං සික්ඛමානං, සම්බහුලෙ සාමණෙරෙ, එකං සාමණෙරං, සම්බහුලා සාමණෙරියො, එකං සාමණෙරිං උද්දිස්ස අත්තනො අත්ථාය නිවෙසනං කාරාපිතං හොතී’’ති වුත්තං; එවමෙව ‘‘උපාසිකාය, භික්ඛුනා, භික්ඛුනියා, සික්ඛමානාය, සාමණෙරෙන, සාමණෙරියා සඞ්ඝං උද්දිස්සා’’ති සබ්බං වත්තබ්බං. එතෙසු සත්තප්පකාරෙසු කරණීයෙසු පහිතෙ ගන්තබ්බං.

පඤ්චන්නංඅප්පහිතෙපිඅනුජානනකථා

193. පඤ්චන්නංසත්තාහකරණීයෙනාති එතෙසං භික්ඛුආදීනං සහධම්මිකානං ‘‘ගිලානභත්තං වා ගිලානුපට්ඨාකභත්තං වා භෙසජ්ජං වා පරියෙසිස්සාමි , පුච්ඡිස්සාමි වා, උපට්ඨහිස්සාමි වා’’ති එවමාදිනා පරතො විත්ථාරෙත්වා දස්සිතෙන කාරණෙන අප්පහිතෙපි ගන්තබ්බං, පගෙව පහිතෙ. භික්ඛු ගිලානො හොති, අනභිරති උප්පන්නා හොති, කුක්කුච්චං උප්පන්නං හොති, දිට්ඨිගතං උප්පන්නං හොති, ගරුධම්මං අජ්ඣාපන්නො හොති පරිවාසාරහො, මූලාය පටිකස්සනාරහො හොති, මානත්තාරහො, අබ්භානාරහො, සඞ්ඝො කම්මං කත්තුකාමො හොති, කතං වා සඞ්ඝෙන කම්මං හොතීති එතෙහි දසහි කාරණෙහි භික්ඛුස්ස සන්තිකං ගන්තබ්බං. භික්ඛුනියා සන්තිකං නවහි කාරණෙහි ගන්තබ්බං, සික්ඛමානාය සන්තිකං ඡහි – ආදිතො චතූහි, සික්ඛා කුප්පිතා හොති, උපසම්පජ්ජිතුකාමා හොතීති. සාමණෙරස්සාපි ඡහි – ආදිතො චතූහි, වස්සං පුච්ඡිතුකාමො උපසම්පජ්ජිතුකාමො හොතීති. සාමණෙරියා උපසම්පදං අපනෙත්වා සික්ඛාපදං දාතුකාමො හොතීති ඉමිනා සද්ධිං පඤ්චහි. පරතො මාතාපිතූනං අනුඤ්ඤාතට්ඨානෙපි එසෙව නයො. අන්ධකට්ඨකථායං පන ‘‘යෙ මාතාපිතූනං උපට්ඨාකා ඤාතකා වා අඤ්ඤාතකා වා තෙසම්පි අප්පහිතෙ ගන්තුං වට්ටතී’’ති වුත්තං, තං නෙව අට්ඨකථායං, න පාළියා වුත්තං, තස්මා න ගහෙතබ්බං.

පහිතෙයෙවඅනුජානනකථා

199. භික්ඛුගතිකොති එකස්මිං විහාරෙ භික්ඛූහි සද්ධිං වසනකපුරිසො. උන්ද්රියතීති පලුජ්ජති. භණ්ඩං ඡෙදාපිතන්ති දබ්බසම්භාරභණ්ඩං ඡෙදාපිතං. ආවහාපෙය්යුන්ති ආහරාපෙය්යුං. දජ්ජාහන්ති දජ්ජෙ අහං. සඞ්ඝකරණීයෙනාති එත්ථ යංකිඤ්චි උපොසථාගාරාදීසු සෙනාසනෙසු චෙතියඡත්තවෙදිකාදීසු වා කත්තබ්බං, අන්තමසො භික්ඛුනො පුග්ගලිකසෙනාසනම්පි, සබ්බං සඞ්ඝකරණීයමෙව. තස්මා තස්ස නිප්ඵාදනත්ථං දබ්බසම්භාරාදීනි වා ආහරිතුං වඩ්ඪකීප්පභුතීනං භත්තවෙතනාදීනි වා දාපෙතුං ගන්තබ්බං.

අයං පනෙත්ථ පාළිමුත්තකරත්තිච්ඡෙදවිනිච්ඡයො – ධම්මසවනත්ථාය අනිමන්තිතෙන ගන්තුං න වට්ටති. සචෙ එකස්මිං මහාවාසෙ පඨමංයෙව කතිකා කතා හොති – ‘‘අසුකදිවසං නාම සන්නිපතිතබ්බ’’න්ති , නිමන්තිතොයෙව නාම හොති, ගන්තුං වට්ටති. ‘‘භණ්ඩකං ධොවිස්සාමී’’ති ගන්තුං න වට්ටති. සචෙ පන ආචරියුපජ්ඣායා පහිණන්ති, වට්ටති. නාතිදූරෙ විහාරො හොති, තත්ථ ගන්ත්වා අජ්ජෙව ආගමිස්සාමීති සම්පාපුණිතුං න සක්කොති, වට්ටති. උද්දෙසපරිපුච්ඡාදීනං අත්ථායපි ගන්තුං න වට්ටති. ‘‘ආචරියං පස්සිස්සාමී’’ති පන ගන්තුං ලභති. සචෙ පන නං ආචරියො ‘‘අජ්ජ මා ගච්ඡා’’ති වදති, වට්ටති. උපට්ඨාකකුලං වා ඤාතිකුලං වා දස්සනාය ගන්තුං න ලභතීති.

අන්තරායෙඅනාපත්තිවස්සච්ඡෙදකථා

201. යෙන ගාමො තෙන ගන්තුන්තිආදීසු සචෙ ගාමො අවිදූරං ගතො හොති, තත්ථ පිණ්ඩාය චරිත්වා විහාරමෙව ආගන්ත්වා වසිතබ්බං. සචෙ දූරං ගතො, සත්තාහවාරෙන අරුණො උට්ඨාපෙතබ්බො. න සක්කා චෙ හොති, තත්රෙව සභාගට්ඨානෙ වසිතබ්බං. සචෙ මනුස්සා යථාපවත්තානි සලාකභත්තාදීනි දෙන්ති, ‘‘න මයං තස්මිං විහාරෙ වසිම්හා’’ති වත්තබ්බා. ‘‘මයං විහාරස්ස වා පාසාදස්ස වා න දෙම, තුම්හාකං දෙම, යත්ථ කත්ථචි වසිත්වා භුඤ්ජථා’’ති වුත්තෙ පන යථාසුඛං භුඤ්ජිතබ්බං, තෙසංයෙව තං පාපුණාති. ‘‘තුම්හාකං වසනට්ඨානෙ පාපුණාපෙත්වා භුඤ්ජථා’’ති වුත්තෙ පන යත්ථ වසන්ති, තත්ථ නෙත්වා වස්සග්ගෙන පාපුණාපෙත්වා භුඤ්ජිතබ්බං.

සචෙ පවාරිතකාලෙ වස්සාවාසිකං දෙන්ති, යදි සත්තාහවාරෙන අරුණං උට්ඨාපයිංසු, ගහෙතබ්බං. ඡින්නවස්සෙහි පන ‘‘න මයං තත්ථ වසිම්හ, ඡින්නවස්සා මය’’න්ති වත්තබ්බං. යදි ‘‘යෙසං අම්හාකං සෙනාසනං පාපිතං, තෙ ගණ්හන්තූ’’ති වදන්ති, ගහෙතබ්බං. යං පන විහාරෙ උපනික්ඛිත්තකං මා විනස්සීති ඉධ ආහටං චීවරාදිවෙභඞ්ගියභණ්ඩං, තං තත්ථෙව ගන්ත්වා අපලොකෙත්වා භාජෙතබ්බං. ‘‘ඉතො අය්යානං චත්තාරො පච්චයෙ දෙථා’’ති කප්පියකාරකානං දින්නෙ ඛෙත්තවත්ථුආදිකෙ තත්රුප්පාදෙපි එසෙව නයො. සඞ්ඝිකඤ්හි වෙභඞ්ගියභණ්ඩං අන්තොවිහාරෙ වා බහිසීමාය වා හොතු, බහිසීමාය ඨිතානං අපලොකෙත්වා භාජෙතුං න වට්ටති. උභයත්ථ ඨිතම්පි පන අන්තොසීමාය ඨිතානං අපලොකෙත්වා භාජෙතුං වට්ටතියෙව.

සඞ්ඝභෙදෙඅනාපත්තිවස්සච්ඡෙදකථා

202. සඞ්ඝොභින්නොති එත්ථ භින්නෙ සඞ්ඝෙ ගන්ත්වා කරණීයං නත්ථි, යො පන ‘‘භිජ්ජිස්සතී’’ති ආසඞ්කිතො, තං සන්ධාය ‘‘භින්නො’’ති වුත්තං. සම්බහුලාහි භික්ඛුනීහි සඞ්ඝො භින්නොති එත්ථ න භික්ඛුනීහි සඞ්ඝො භින්නොති දට්ඨබ්බො. වුත්තඤ්හෙතං ‘‘න ඛො උපාලි භික්ඛුනී සඞ්ඝං භින්දතී’’ති. එතා පන නිස්සාය අනුබලං කත්වා යං සඞ්ඝං ‘‘භික්ඛූ භින්දෙය්යු’’න්ති ආසඞ්කා හොති, තං සන්ධායෙතං වුත්තං.

වජාදීසුවස්සූපගමනකථා

203. වජොති ගොපාලකානං නිවාසට්ඨානං. යෙන වජොති එත්ථ වජෙන සද්ධිං ගතස්ස වස්සච්ඡෙදෙ අනාපත්ති.

උපකට්ඨායාති ආසන්නාය. සත්ථෙ වස්සං උපගන්තුන්ති එත්ථ වස්සූපනායිකදිවසෙ තෙන භික්ඛුනා උපාසකා වත්තබ්බා ‘‘කුටිකා ලද්ධුං වට්ටතී’’ති. සචෙ කරිත්වා දෙන්ති, තත්ථ පවිසිත්වා ‘‘ඉධ වස්සං උපෙමී’’ති තික්ඛත්තුං වත්තබ්බං. නො චෙ දෙන්ති, සාලාසඞ්ඛෙපෙන ඨිතසකටස්ස හෙට්ඨා උපගන්තබ්බං. තම්පි අලභන්තෙන ආලයො කාතබ්බො. සත්ථෙ පන වස්සං උපගන්තුං න වට්ටති. ආලයො නාම ‘‘ඉධ වස්සං වසිස්සාමී’’ති චිත්තුප්පාදමත්තං. සචෙ මග්ගප්පටිපන්නෙයෙව සත්ථෙ පවාරණදිවසො හොති, තත්ථෙව පවාරෙතබ්බං. අථ සත්ථො අන්තොවස්සෙයෙව භික්ඛුනා පත්ථිතට්ඨානං පත්වා අතික්කමති, පත්ථිතට්ඨානෙ වසිත්වා තත්ථ භික්ඛූහි සද්ධිං පවාරෙතබ්බං. අථාපි සත්ථො අන්තොවස්සෙයෙව අන්තරා එකස්මිං ගාමෙ තිට්ඨති වා විප්පකිරති වා, තස්මිංයෙව ගාමෙ භික්ඛූහි සද්ධිං වසිත්වා පවාරෙතබ්බං, අපවාරෙත්වා තතො පරං ගන්තුං න වට්ටති.

නාවායං වස්සං උපගච්ඡන්තෙනාපි කුටියංයෙව උපගන්තබ්බං. පරියෙසිත්වා අලභන්තෙන ආලයො කාතබ්බො. සචෙ අන්තොතෙමාසං නාවා සමුද්දෙයෙව හොති, තත්ථෙව පවාරෙතබ්බං. අථ නාවා කූලං ලභති, අයඤ්ච පරතො ගන්තුකාමො හොති, ගන්තුං න වට්ටති. නාවාය ලද්ධගාමෙයෙව වසිත්වා භික්ඛූහි සද්ධිං පවාරෙතබ්බං. සචෙපි නාවා අනුතීරමෙව අඤ්ඤත්ථ ගච්ඡති, භික්ඛු ච පඨමං ලද්ධගාමෙයෙව වසිතුකාමො, නාවා ගච්ඡතු භික්ඛුනා තත්ථෙව වසිත්වා භික්ඛූහි සද්ධිං පවාරෙතබ්බං .

ඉති වජෙ සත්ථෙ නාවායන්ති තීසු ඨානෙසු නත්ථි වස්සච්ඡෙදෙ ආපත්ති, පවාරෙතුඤ්ච ලභති. පුරිමෙසු පන ‘‘වාළෙහි උබ්බාළ්හා හොන්තී’’තිආදීසු සඞ්ඝභෙදපරියන්තෙසු වත්ථූසු කෙවලං අනාපත්ති හොති, පවාරෙතුං පන න ලභති.

204. න භික්ඛවෙ රුක්ඛසුසිරෙති එත්ථ සුද්ධෙ රුක්ඛසුසිරෙයෙව න වට්ටති; මහන්තස්ස පන රුක්ඛසුසිරස්ස අන්තො පදරච්ඡදනං කුටිකං කත්වා පවිසනද්වාරං යොජෙත්වා උපගන්තුං වට්ටති. රූක්ඛං ඡින්දිත්වා ඛාණුකමත්ථකෙ පදරච්ඡදනං කුටිකං කත්වාපි වට්ටතියෙව. රුක්ඛවිටභියාති එත්ථාපි සුද්ධෙ විටපමත්තෙ න වට්ටති. මහාවිටපෙ පන අට්ටකං බන්ධිත්වා තත්ථ පදරච්ඡදනං කුටිකං කත්වා උපගන්තබ්බං. අසෙනාසනිකෙනාති යස්ස පඤ්චන්නං ඡදනානං අඤ්ඤතරෙන ඡන්නං යොජිතද්වාරබන්ධනං සෙනාසනං නත්ථි, තෙන න උපගන්තබ්බං. න භික්ඛවෙ ඡවකුටිකායන්ති ඡවකුටිකා නාම ටඞ්කිතමඤ්චාදිභෙදා කුටි, තත්ථ උපගන්තුං න වට්ටති. සුසානෙ පන අඤ්ඤං කුටිකං කත්වා උපගන්තුං වට්ටති. න භික්ඛවෙ ඡත්තෙති එත්ථාපි චතූසු ථම්භෙසු ඡත්තං ඨපෙත්වා ආවරණං කත්වා ද්වාරං යොජෙත්වා උපගන්තුං වට්ටති, ඡත්තකුටිකා නාමෙසා හොති. චාටියාති එත්ථාපි මහන්තෙන කපල්ලෙන ඡත්තෙ වුත්තනයෙන කුටිං කත්වා උපගන්තුං වට්ටති.

අධම්මිකකතිකාදිකථා

205. එවරූපා කතිකාති එත්ථ අඤ්ඤාපි යා ඊදිසී අධම්මිකා කතිකා හොති, සා න කාතබ්බාති අත්ථො. තස්සා ලක්ඛණං මහාවිභඞ්ගෙ වුත්තං.

207-8. පටිස්සවෙ ච ආපත්ති දුක්කටස්සාති එත්ථ න කෙවලං ‘‘ඉමං තෙමාසං ඉධ වස්සං වසථා’’ති එතස්සෙව පටිස්සවෙ ආපත්ති, ‘‘ඉමං තෙමාසං භික්ඛං ගණ්හථ, උභොපි මයං ඉධ වස්සං වසිස්සාම, එකතො උද්දිසාපෙස්සාමා’’ති එවමාදිනාපි තස්ස තස්ස පටිස්සවෙ දුක්කටං. තඤ්ච ඛො පඨමං සුද්ධචිත්තස්ස පච්ඡා විසංවාදනපච්චයා, පඨමම්පි අසුද්ධචිත්තස්ස පන පටිස්සවෙ පාචිත්තියං, විසංවාදනෙ දුක්කටන්ති පාචිත්තියෙන සද්ධිං දුක්කටං යුජ්ජති.

සොතදහෙව අකරණීයොතිආදීසු සචෙ වස්සං අනුපගන්ත්වා වා පක්කමති, උපගන්ත්වා වා සත්තාහං බහිද්ධා වීතිනාමෙති, පුරිමිකා ච න පඤ්ඤායති, පටිස්සවෙ ච ආපත්ති. වස්සං උපගන්ත්වා පන අරුණං අනුට්ඨාපෙත්වා තදහෙව සත්තාහකරණීයෙන පක්කමන්තස්සාපි අන්තොසත්තාහෙ නිවත්තන්තස්ස අනාපත්ති, කො පන වාදො ද්වීහතීහං වසිත්වා අන්තොසත්තාහෙ නිවත්තන්තස්ස. ද්වීහතීහං වසිත්වාති එත්ථාපි නිරපෙක්ඛෙනෙව උපචාරාතික්කමෙ වස්සච්ඡෙදො වෙදිතබ්බො. සචෙ ඉධ වසිස්සාමීති ආලයො අත්ථි, අසතියා පන වස්සං න උපෙති, ගහිතසෙනාසනං සුග්ගහිතං, ඡින්නවස්සො න හොති, පවාරෙතුං ලභතියෙව.

සත්තාහං අනාගතාය පවාරණායාති එත්ථ නවමිතො පට්ඨාය ගන්තුං වට්ටති, ආගච්ඡතු වා මා වා, අනාපත්ති. සෙසං උත්තානමෙවාති.

වස්සූපනායිකක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.