📜

5. චම්මක්ඛන්ධකං

සොණකොළිවිසවත්ථුකථා

242. චම්මක්ඛන්ධකෙ – ඉස්සරියාධිපච්චන්ති ඉස්සරභාවෙන ච අධිපතිභාවෙන ච සමන්නාගතං. රජ්ජන්ති රාජභාවං, රඤ්ඤා කත්තබ්බකිච්චං වා. සොණො නාම කොළිවිසොති එත්ථ සොණොති තස්ස නාමං; කොළිවිසොති ගොත්තං. පාදතලෙසු ලොමානීති රත්තෙසු පාදතලෙසු සුඛුමානි අඤ්ජනවණ්ණානි කම්මචිත්තීකතානි ලොමානි ජාතානි හොන්ති. සො කිර පුබ්බෙ අසීතිසහස්සානං පුරිසානං ජෙට්ඨපුරිසො හුත්වා තෙහි සද්ධිං පච්චෙකබුද්ධස්ස වසනට්ඨානෙ පණ්ණසාලං කත්වා අත්තනො සස්සිරිකං උණ්ණපාවාරකං පච්චෙකබුද්ධස්ස පාදෙහි අක්කමනට්ඨානෙ පාදපුඤ්ඡනිකං කත්වා ඨපෙසි. තෙමාසං පන සබ්බෙව පච්චෙකබුද්ධං උපට්ඨහිංසු. අයං තස්ස ච තෙසඤ්ච අසීතියා ගාමිකසහස්සානං පුබ්බයොගො.

අසීතිගාමිකසහස්සානීති තෙසු ගාමෙසු වසන්තානං කුලපුත්තානං අසීතිසහස්සානි. කෙනචිදෙව කරණීයෙනාති කෙනචි කරණීයෙන විය; න පනස්ස කිඤ්චි කරණීයං අත්ථි අඤ්ඤත්ර තස්ස දස්සනා. රාජා කිර තානිපි අසීතිකුලපුත්තසහස්සානි සන්නිපාතාපෙන්තො ‘‘එවං අපරිසඞ්කන්තො සොණො ආගමිස්සතී’’ති සන්නිපාතාපෙසි. දිට්ඨධම්මිකෙ අත්ථෙති ‘‘කසිවණිජ්ජාදීනි ධම්මෙන කත්තබ්බානි, මාතාපිතරො ධම්මෙන පොසිතබ්බා’’ති එවමාදිනා නයෙන ඉධලොකහිතෙ අත්ථෙ අනුසාසිත්වා. සො නො භගවාති සො අම්හාකං භගවා තුම්හෙ සම්පරායිකෙ අත්ථෙ අනුසාසිස්සතීති අත්ථො.

භගවන්තං පටිවෙදෙමීති භගවන්තං ජානාපෙමි. පාටිකාය නිමුජ්ජිත්වාති සොපානස්ස හෙට්ඨා අඩ්ඪචන්දපාසාණෙ නිමුජ්ජිත්වා. යස්ස දානි භන්තෙ භගවා කාලං මඤ්ඤතීති යස්ස තෙසං හිතකිරියත්ථස්ස භගවා කාලං ජානාති. විහාරපච්ඡායායන්ති විහාරපච්චන්තෙ ඡායායං. සමන්නාහරන්තීති පසාදවසෙන පුනප්පුනං මනසි කරොන්ති. භිය්යොසොමත්තායාති භිය්යොසොමත්තාය පුන විසිට්ඨතරං දස්සෙහීති අත්ථො. අන්තරධායතීති අදස්සනං හොති.

සොණස්ස පබ්බජ්ජාකථා

243. ලොහිතෙනඵුටො හොතීති ලොහිතෙන මක්ඛිතො හොති. ගවාඝාතනන්ති යත්ථ ගාවො හඤ්ඤන්ති, තාදිසොති අත්ථො. කුසලො නාම වීණාය වාදනකුසලො. වීණාය තන්තිස්සරෙති වීණාය තන්තියා සරෙ. අච්චායතාති අතිආයතා ඛරමුච්ඡිතා. සරවතීති සරසම්පන්නා. කම්මඤ්ඤාති කම්මක්ඛමා. අතිසිථිලාති මන්දමුච්ඡනා. සමෙ ගුණෙ පතිට්ඨිතාති මජ්ඣිමෙ සරෙ ඨපෙත්වා මුච්ඡිතා. වීරියසමතං අධිට්ඨහාති වීරියසම්පයුත්තසමතං අධිට්ඨාහි, වීරියං සමථෙන යොජෙහීති අත්ථො. ඉන්ද්රියානඤ්ච සමතං පටිවිජ්ඣාති සද්ධාදීනං ඉන්ද්රියානං සමතං සමභාවං. තත්ථ සද්ධං පඤ්ඤාය, පඤ්ඤඤ්ච සද්ධාය, වීරියං සමාධිනා, සමාධිඤ්ච වීරියෙන යොජයමානො ඉන්ද්රියානං සමතං පටිවිජ්ඣ. තත්ථ ච නිමිත්තං ගණ්හාහීති තස්මිං සමථෙ සති, යෙන ආදාසෙ මුඛබිම්බෙනෙව නිමිත්තෙන උප්පජ්ජිතබ්බං , තං සමථනිමිත්තං විපස්සනානිමිත්තං මග්ගනිමිත්තං ඵලනිමිත්තඤ්ච ගණ්හාහි, නිබ්බත්තෙහීති අත්ථො.

244. අඤ්ඤං බ්යාකරෙය්යන්ති අරහා අහන්ති ජානාපෙය්යං. ඡ ඨානානීති ඡ කාරණානි. අධිමුත්තො හොතීති පටිවිජ්ඣිත්වා පච්චක්ඛං කත්වා ඨිතො හොති. නෙක්ඛම්මාධිමුත්තොතිආදි සබ්බං අරහත්තවසෙන වුත්තං. අරහත්තඤ්හි සබ්බකිලෙසෙහි නික්ඛන්තත්තා නෙක්ඛම්මං, තෙහෙව පවිවිත්තත්තා පවිවෙකො, බ්යාපජ්ජාභාවතො අබ්යාපජ්ජං, උපාදානස්ස ඛයන්තෙ උප්පන්නත්තා උපාදානක්ඛයො, තණ්හාක්ඛයන්තෙ උප්පන්නත්තා තණ්හක්ඛයො, සම්මොහාභාවතො අසම්මොහොති ච වුච්චති.

කෙවලං සද්ධාමත්තකන්ති පටිවෙධරහිතං කෙවලං පටිවෙධපඤ්ඤාය අසම්මිස්සං සද්ධාමත්තකං. පටිචයන්ති පුනප්පුනං කරණෙන වුඩ්ඪිං. වීතරාගත්තාති මග්ගප්පටිවෙධෙන රාගස්ස විගතත්තායෙව නෙක්ඛම්මසඞ්ඛාතං අරහත්තං පටිවිජ්ඣිත්වා ඨිතො හොති. ඵලසමාපත්තිවිහාරෙනෙව විහරති, තන්නින්නමානසොයෙව හොතීති අත්ථො. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො.

ලාභසක්කාරසිලොකන්ති චතුපච්චයලාභඤ්ච තෙසංයෙව සුකතභාවඤ්ච වණ්ණභණනඤ්ච. නිකාමයමානොති ඉච්ඡමානො පත්ථයමානො. පවිවෙකාධිමුත්තොති විවෙකෙ අධිමුත්තො අහන්ති එවං අරහත්තං බ්යාකරොතීති අත්ථො.

සීලබ්බතපරාමාසන්ති සීලඤ්ච වතඤ්ච පරාමසිත්වා ගහිතගහණමත්තං. සාරතො පච්චාගච්ඡන්තොති සාරභාවෙන ජානන්තො. අබ්යාපජ්ජාධිමුත්තොති අබ්යාපජ්ජං අරහත්තං බ්යාකරොතීති අත්ථො. ඉමිනාව නයෙන සබ්බවාරෙසු අත්ථො වෙදිතබ්බො.

භුසාති බලවන්තො. නෙවස්ස චිත්තං පරියාදියන්තීති එතස්ස ඛීණාසවස්ස චිත්තං ගහෙත්වා ඨාතුං න සක්කොන්ති. අමිස්සීකතන්ති අමිස්සකතං. කිලෙසාහි ආරම්මණෙන සද්ධිං චිත්තං මිස්සං කරොන්ති, තෙසං අභාවා අමිස්සීකතං. ඨිතන්ති පතිට්ඨිතං. ආනෙඤ්ජප්පත්තන්ති අචලනප්පත්තං. වයඤ්චස්සානුපස්සතීති තස්ස චිත්තස්ස උප්පාදම්පි වයම්පි පස්සති.

නෙක්ඛම්මං අධිමුත්තස්සාති අරහත්තං පටිවිජ්ඣිත්වා ඨිතස්ස. සෙසපදෙහිපි අරහත්තමෙව කථිතං. උපාදානක්ඛයස්සාති උපයොගත්ථෙ සාමිවචනං. අසම්මොහඤ්ච චෙතසොති චිත්තස්ස ච අසම්මොහං අධිමුත්තස්ස. දිස්වා ආයතනුප්පාදන්ති ආයතනානං උප්පාදඤ්ච වයඤ්ච දිස්වා. සම්මා චිත්තං විමුච්චතීති සම්මා හෙතුනා නයෙන ඉමාය විපස්සනාය පටිපත්තියා ඵලසමාපත්තිවසෙන චිත්තං විමුච්චති, නිබ්බානාරම්මණෙ අධිමුච්චති. සන්තචිත්තස්සාති නිබ්බුතචිත්තස්ස. තාදිනොති ඉට්ඨානිට්ඨෙ අනුනයපටිඝෙහි අකම්පියත්තා තාදී, තස්ස තාදිනො.

දිගුණාදිඋපාහනපටික්ඛෙපකථා

245. අඤ්ඤං බ්යාකරොන්තීති අරහත්තං බ්යාකරොන්ති. අත්ථො ච වුත්තොති යෙන අරහාති ඤායති, සො අත්ථො වුත්තො. සුත්තත්ථො පන සුත්තවණ්ණනතොයෙව ගහෙතබ්බො. අත්තා ච අනුපනීතොති අහං අරහාති එවං බ්යඤ්ජනවසෙන අත්තා න උපනීතො. අථ ච පනිධෙකච්චෙ මොඝපුරිසාති අඤ්ඤෙ පන තුච්ඡපුරිසා හසමානා විය අසන්තමෙව අඤ්ඤං වචනමත්තෙන සන්තං කත්වා බ්යාකරොන්ති. එකපලාසිකන්ති එකපටලං . අසීතිසකටවාහෙති එත්ථ ද්වෙ සකටභාරා එකො වාහොති වෙදිතබ්බො. සත්තහත්ථිකඤ්ච අනීකන්ති එත්ථ ඡ හත්ථිනියො එකො ච හත්ථීති ඉදමෙකං අනීකං. ඊදිසානි සත්ත අනීකානි සත්තහත්ථිකං අනීකං නාම. දිගුණාති ද්විපටලා. තිගුණාති තිපටලා. ගණඞ්ගුණූපාහනාති චතුපටලතො පට්ඨාය වුච්චති.

සබ්බනීලිකාදිපටික්ඛෙපකථා

246. සබ්බනීලිකාති සබ්බාව නීලිකා. එස නයො සබ්බපීතිකාදීසුපි. තත්ථ ච නීලිකා උමාපුප්ඵවණ්ණා හොති, පීතිකා කණිකාරපුප්ඵවණ්ණා, ලොහිතිකා ජයසුමනපුප්ඵවණ්ණා , මඤ්ජිට්ඨිකා මඤ්ජිට්ඨවණ්ණා එව, කණ්හා අද්දාරිට්ඨකවණ්ණා, මහාරඞ්ගරත්තා සතපදිපිට්ඨිවණ්ණා, මහානාමරත්තා සම්භින්නවණ්ණා හොති පණ්ඩුපලාසවණ්ණා. කුරුන්දියං පන ‘‘පදුමපුප්ඵවණ්ණා’’ති වුත්තා. එතාසු යංකිඤ්චි ලභිත්වා රජනං චොළකෙන පුඤ්ඡිත්වා වණ්ණං භින්දිත්වා ධාරෙතුං වට්ටති. අප්පමත්තකෙපි භින්නෙ වට්ටතියෙව.

නීලකවද්ධිකාති යාසං වද්ධායෙව නීලා. එසෙව නයො සබ්බත්ථ. එතාපි වණ්ණභෙදං කත්වා ධාරෙතබ්බා. ඛල්ලකබද්ධාති පණ්හිපිධානත්ථං තලෙ ඛල්ලකං බන්ධිත්වා කතා. පුටබද්ධාති යොනකඋපාහනා වුච්චති, යා යාවජඞ්ඝතො සබ්බපාදං පටිච්ඡාදෙති. පාලිගුණ්ඨිමාති පලිගුණ්ඨිත්වා කතා; යා උපරි පාදමත්තමෙව පටිච්ඡාදෙති, න ජඞ්ඝං. තූලපුණ්ණිකාති තූලපිචුනා පූරෙත්වා කතා. තිත්තිරපත්තිකාති තිත්තිරපත්තසදිසා විචිත්තබද්ධා. මෙණ්ඩවිසාණවද්ධිකාති කණ්ණිකට්ඨානෙ මෙණ්ඩකසිඞ්ගසණ්ඨානෙ වද්ධෙ යොජෙත්වා කතා. අජවිසාණවද්ධිකාදීසුපි එසෙව නයො. විච්ඡිකාළිකාපි තත්ථෙව විච්ඡිකනඞ්ගුට්ඨසණ්ඨානෙ වද්ධෙ යොජෙත්වා කතා. මොරපිඤ්ඡපරිසිබ්බිතාති තලෙසු වා වද්ධෙසු වා මොරපිඤ්ඡෙහි සුත්තකසදිසෙහි පරිසිබ්බිතා. චිත්රාති විචිත්රා; එතාසු යංකිඤ්චි ලභිත්වා, සචෙ තානි ඛල්ලකාදීනි අපනෙත්වා සක්කා හොන්ති වළඤ්ජිතුං, වළඤ්ජෙතබ්බා. තෙසු පන සති වළඤ්ජන්තස්ස දුක්කටං. සීහචම්මපරික්ඛටා නාම පරියන්තෙසු චීවරෙ අනුවාතං විය සීහචම්මං යොජෙත්වා කතා. ලූවකචම්මපරික්ඛටාති පක්ඛිබිළාලචම්මපරික්ඛටා . එතාසුපි යා කාචි ලභිත්වා තං චම්මං අපනෙත්වා ධාරෙතබ්බා.

247. ඔමුක්කන්ති පටිමුඤ්චිත්වා අපනීතං. නවාති අපරිභුත්තා.

අජ්ඣාරාමෙඋපාහනපටික්ඛෙපකථා

248. අභිජීවනිකස්සාති යෙන සිප්පෙන අභිජීවන්ති, ජීවිකං කප්පෙන්ති, තස්ස කාරණාති අත්ථො. ඉධ ඛො තං භික්ඛවෙති එත්ථ තන්ති නිපාතමත්තං, ඉධ ඛො භික්ඛවෙ සොභෙය්යාථාති අත්ථො. යං තුම්හෙති යෙ තුම්හෙ. අථ වා යදි තුම්හෙති වුත්තං හොති. යදිසද්දස්ස හි අත්ථෙ අයං නිපාතො. ආචරියෙසූතිආදිම්හි පබ්බජ්ජාචරියො, උපසම්පදාචරියො, නිස්සයාචාරියො, උද්දෙසාචරියොති ඉමෙ චත්තාරොපි ඉධ ආචරියා එව. අවස්සිකස්ස ඡබ්බස්සො ආචරියමත්තො. සො හි චතුවස්සකාලෙ තං නිස්සාය වච්ඡති; එවං එකවස්සස්ස සත්තවස්සො, දුවස්සස්ස අට්ඨවස්සො, තිවස්සස්ස නවවස්සො, චතුවස්සස්ස දසවස්සො. ඉමෙපි ආචරියමත්තා එව . උපජ්ඣායස්ස සන්දිට්ඨසම්භත්තා පන සහායභික්ඛූ, යෙ වා පන කෙචි දසහි වස්සෙහි මහන්තතරා තෙ සබ්බෙපි උපජ්ඣායමත්තා නාම. එත්තකෙසු භික්ඛූසු අනුපාහනෙසු චඞ්කමන්තෙසු සඋපාහනස්ස චඞ්කමතො ආපත්ති.

249. පාදඛීලාබාධො නාම පාදතො ඛීලසදිසං මංසං නික්ඛන්තං හොති.

251. තිණපාදුකාති යෙන කෙනචි තිණෙන කතපාදුකා. හින්තාලපාදුකාති ඛජ්ජූරීපත්තෙහි කතපාදුකා; හින්තාලපත්තෙහිපි න වට්ටතියෙව. කමලපාදුකාති කමලතිණං නාම අත්ථි, තෙන කතපාදුකා; උසීරපාදුකාතිපි වදන්ති. කම්බලපාදුකාති උණ්ණාහි කතපාදුකා. අසඞ්කමනීයාති භූමියං සුප්පතිට්ඨිතා නිච්චලා අසංහාරියා.

252. අඞ්ගජාතං ඡුපන්තීති අඞ්ගජාතෙනෙව අඞ්ගජාතං ඡුපන්ති. ඔගාහෙත්වා මාරෙන්තීති අන්තො උදකෙ දළ්හං ගහෙත්වා මාරෙන්ති.

යානාදිපටික්ඛෙපකථා

253. ඉත්ථියුත්තෙනාති ධෙනුයුත්තෙන. පුරිසන්තරෙනාති පුරිසසාරථිනා. පුරිසයුත්තෙනාති ගොණයුත්තෙන. ඉත්ථන්තරෙනාති ඉත්ථිසාරථිනා. ගඞ්ගාමහියායාති ගඞ්ගාමහකීළිකාය. පුරිසයුත්තං හත්ථවට්ටකන්ති එත්ථ පුරිසයුත්තං ඉත්ථිසාරථි වා හොතු, පුරිසසාරථි වා වට්ටති. හත්ථවට්ටකං පන ඉත්ථියො වා වට්ටෙන්තු පුරිසා වා, වට්ටතියෙව. යානුග්ඝාතෙනාති යානං අභිරුහන්තස්ස සබ්බො කායො චලති තප්පච්චයා. සිවිකන්ති පීඨකසිවිකං. පාටඞ්කින්ති වංසෙ ලග්ගෙත්වා කතං පටපොතලිකං.

254. උච්චාසයනමහාසයනනානීති එත්ථ උච්චාසයනන්ති පමාණාතික්කන්තං මඤ්චං. මහාසයනන්ති අකප්පියත්ථරණං, ආසන්දීආදීසු ආසන්දීති පමාණාතික්කන්තාසනං. පල්ලඞ්කොති පාදෙසු වාළරූපානි ඨපෙත්වා කතො. ගොනකොති දීඝලොමකො මහාකොජවො; චතුරඞ්ගුලාධිකානි කිර තස්ස ලොමානි. චිත්තකාති වානචිත්රො උණ්ණාමයත්ථරණො. පටිකාති උණ්ණාමයො සෙතත්ථරණො. පටලිකාති ඝනපුප්ඵකො උණ්ණාමයලොහිතත්ථරණො; යො ආමලකපට්ටොතිපි වුච්චති. තූලිකාති පකතිතූලිකායෙව. විකතිකාති සීහබ්යග්ඝාදිරූපවිචිත්රො උණ්ණාමයත්ථරණො. උද්දලොමීති එකතො උග්ගතලොමං උණ්ණාමයත්ථරණං; ‘‘උද්ධලොමී’’තිපි පාඨො. එකන්තලොමීති උභතො උග්ගතලොමං උණ්ණාමයත්ථරණං. කට්ටිස්සන්ති රතනපරිසිබ්බිතං කොසෙය්යකට්ටිස්සමයං පච්චත්ථරණං . කොසෙය්යන්ති රතනපරිසිබ්බිතං කොසියසුත්තමයං පච්චත්ථරණං; සුද්ධකොසෙය්යං පන වට්ටති.

කුත්තකන්ති සොළසන්නං නාටකිත්ථීනං ඨත්වා නච්චනයොග්ගං උණ්ණාමයඅත්ථරණං. හත්ථත්ථරඅස්සත්ථරාති හත්ථිඅස්සපිට්ඨීසු අත්ථරණකඅත්ථරණා එව. රථත්ථරෙපි එසෙව නයො. අජිනප්පවෙණීති අජිනචම්මෙහි මඤ්චප්පමාණෙන සිබ්බිත්වා කතා පවෙණී. කදලීමිගපවරපච්චත්ථරණන්ති කදලීමිගචම්මං නාම අත්ථි, තෙන කතං පවරපච්චත්ථරණං, උත්තමපච්චත්ථරණන්ති අත්ථො. තං කිර සෙතවත්ථස්ස උපරි කදලීමිගචම්මං පත්ථරිත්වා සිබ්බිත්වා කරොන්ති. සඋත්තරච්ඡදන්ති සහ උත්තරච්ඡදනෙන; උපරිබද්ධෙන රත්තවිතානෙන සද්ධින්ති අත්ථො . සෙතවිතානම්පි හෙට්ඨා අකප්පියපච්චත්ථරණෙ සති න වට්ටති, අසති පන වට්ටති. උභතොලොහිතකූපධානන්ති සීසූපධානඤ්ච පාදූපධානඤ්චාති මඤ්චස්ස උභතොලොහිතකූපධානං, එතං න කප්පති. යං පන එකමෙව උපධානං උභොසු පස්සෙසු රත්තං වා හොති, පදුමවණ්ණං වා චිත්රං වා, සචෙ පමාණයුත්තං, වට්ටති. මහාඋපධානං පන පටික්ඛිත්තං.

සබ්බචම්මපටික්ඛෙපාදිකථා

255. දීපිච්ඡාපොති දීපිපොතකො. ඔගුම්ඵියන්තීති භිත්තිදණ්ඩකාදීසු වෙඨෙත්වා බන්ධන්ති.

256. අභිනිසීදිතුන්ති අභිනිස්සාය නිසීදිතුං; අපස්සයං කත්වා නිසීදිතුන්ති අත්ථො. ගිලානෙන භික්ඛුනා සඋපාහනෙනාති එත්ථ ගිලානො නාම යො න සක්කොති අනුපාහනො ගාමං පවිසිතුං.

257. කුරරඝරෙති එවංනාමකෙ නගරෙ; එතෙනස්ස ගොචරගාමො වුත්තො. පපතකෙ පබ්බතෙති පපතනාමකෙ පබ්බතෙ; එතෙනස්ස නිවාසනට්ඨානං වුත්තං. සොණොති තස්ස නාමං. කොටිඅග්ඝනකං පන කණ්ණපිළන්ධනකං ධාරෙති, තස්මා ‘‘කුටිකණ්ණො’’ති වුච්චති; කොටිකණ්ණොති අත්ථො. පාසාදිකන්ති පසාදජනකං. පසාදනීයන්ති ඉදං තස්සෙව අත්ථවෙවචනං. උත්තමදමථසමථන්ති උත්තමං දමථඤ්ච සමථඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච සමාධිඤ්ච කායූපසමඤ්ච චිත්තූපසමඤ්චාතිපි අත්ථො. දන්තන්ති සබ්බෙසං විසූකායිකවිප්ඵන්දිතානං උපච්ඡින්නත්තා දන්තං; ඛීණකිලෙසන්ති අත්ථො. ගුත්තන්ති සංවරගුත්තියා ගුත්තං. සන්තින්ද්රියන්ති යතින්ද්රියං. නාගන්ති ආගුවිරහිතං. තිණ්ණං මෙ වස්සානං අච්චයෙනාති මම පබ්බජ්ජාදිවසතො පට්ඨාය තිණ්ණං වස්සානං අච්චයෙන. උපසම්පදං අලත්ථන්ති අහං උපසම්පදං අලභිං . කණ්හුත්තරාති කණ්හමත්තිකුත්තරා; උපරි වඩ්ඪිතකණ්හමත්තිකාති අත්ථො. ගොකණ්ටකහතාති ගුන්නං ඛුරෙහි අක්කන්තභූමිතො සමුට්ඨිතෙහි ගොකණ්ටකෙහි උපහතා. තෙ කිර ගොකණ්ටකෙ එකපටලිකා උපාහනා රක්ඛිතුං න සක්කොන්ති; එවං ඛරා හොන්ති. එරගූ, මොරගූ, මජ්ජාරූ, ජන්තූති ඉමා චතස්සොපි තිණජාතියො; එතෙහි කටසාරකෙ ච තට්ටිකායො ච කරොන්ති. එත්ථ එරගූති එරකතිණං; තං ඔළාරිකං. මොරගූතිණං තම්බසීසං මුදුකං සුඛසම්ඵස්සං, තෙන කතතට්ටිකා නිපජ්ජිත්වා වුට්ඨිතමත්තෙ පුන උද්ධුමාතා හුත්වා තිට්ඨති. මජ්ජාරුනා සාටකෙපි කරොන්ති. ජන්තුස්ස මණිසදිසො වණ්ණො හොති. සෙනාසනං පඤ්ඤපෙසීති භිසිං වා කටසාරකං වා පඤ්ඤපෙසි; පඤ්ඤපෙත්වා ච පන සොණස්ස ආරොචෙති – ‘‘ආවුසො සත්ථා තයා සද්ධිං එකාවාසෙ වසිතුකාමො, ගන්ධකුටියංයෙව තෙ සෙනාසනං පඤ්ඤත්ත’’න්ති.

258. අයං ඛ්වස්ස කාලොති අයං ඛො කාලො භවෙය්ය. පරිදස්සීති පරිදස්සෙසි. ‘‘ඉදඤ්චිදඤ්ච වදෙය්යාසීති යං මෙ උපජ්ඣායො ජානාපෙසි, තස්ස අයං කාලො භවෙය්ය, හන්ද දානි ආරොචෙමි තං සාසන’’න්ති අයමෙත්ථ අධිප්පායො.

259. විනයධරපඤ්චමෙනාති අනුස්සාවනාචරියපඤ්චමෙන. අනුජානාමි භික්ඛවෙ සබ්බපච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු ගුණඞ්ගුණූපාහනන්ති එත්ථ මනුස්සචම්මං ඨපෙත්වා යෙන කෙනචි චම්මෙන උපාහනා වට්ටති. උපාහනකොසකසත්ථකොසකකුඤ්චිකකොසකෙසුපි එසෙව නයො. චම්මානි අත්ථරණානීති එත්ථ පන යංකිඤ්චි එළකචම්මං අජචම්මඤ්ච අත්ථරිත්වා නිපජ්ජිතුං වා නිසීදිතුං වා වට්ටති. මිගචම්මෙ එණීමිගො වාතමිගො පසදමිගො කුරඞ්ගමිගො මිගමාතුකො රොහිතමිගොති එතෙසංයෙව චම්මානි වට්ටන්ති. අඤ්ඤෙසං පන –

මක්කටො කාළසීහො ච, සරභො කදලීමිගො;

යෙ ච වාළමිගා කෙචි, තෙසං චම්මං න වට්ටති.

තත්ථ වාළමිගාති සීහබ්යග්ඝඅච්ඡතරච්ඡා; න කෙවලඤ්ච එතෙසංයෙව, යෙසං පන චම්මං වට්ටතීති වුත්තං, තෙ ඨපෙත්වා අවසෙසා අන්තමසො ගොමහිංසසසබිළාරාදයොපි සබ්බෙ ඉමස්මිං අත්ථෙ වාළමිගාත්වෙව වෙදිතබ්බා. එතෙසඤ්හි සබ්බෙසං චම්මං න වට්ටති. න තාව තං ගණනූපගං යාව න හත්ථං ගච්ඡතීති යාව ආහරිත්වා වා න දින්නං, තුම්හාකං භන්තෙ චීවරං උප්පන්නන්ති පහිණිත්වා වා නාරොචිතං, තාව ගණනං න උපෙති. සචෙ අනධිට්ඨිතං, වට්ටති; අධිට්ඨිතඤ්ච ගණනං න උපෙතීති අත්ථො. යදා පන ආනෙත්වා වා දින්නං හොති, උප්පන්නන්ති වා සුතං, තතො පට්ඨාය දසාහමෙව පරිහාරං ලභතීති.

චම්මක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.