📜

6. භෙසජ්ජක්ඛන්ධකං

පඤ්චභෙසජ්ජාදිකථා

260. භෙසජ්ජක්ඛන්ධකෙ – සාරදිකෙන ආබාධෙනාති සරදකාලෙ උප්පන්නෙන පිත්තාබාධෙන, තස්මිඤ්හි කාලෙ වස්සොදකෙනපි තෙමෙන්ති, කද්දමම්පි මද්දන්ති, අන්තරන්තරා ආතපොපි ඛරො හොති, තෙන තෙසං පිත්තං කොට්ඨබ්භන්තරගතං හොති. ආහාරත්ථඤ්ච ඵරෙය්යාති ආහාරත්ථං සාධෙය්ය.

261. නච්ඡාදෙන්තීති න ජිරන්ති, න වාතරොගං පටිප්පස්සම්භෙතුං සක්කොන්ති. සෙනෙසිතානීති සිනිද්ධානි. භත්තාච්ඡාදකෙනාති භත්තං අරොචිකෙන.

262. අච්ඡවසන්තිආදීසු නිස්සග්ගියවණ්ණනායං වුත්තනයෙනෙව විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො. කාලෙ පටිග්ගහිතන්තිආදීසු මජ්ඣන්හිකෙ අවීතිවත්තෙ පටිග්ගහෙත්වා පචිත්වා පරිස්සාවෙත්වා චාති අත්ථො. තෙලපරිභොගෙනපරිභුඤ්ජිතුන්ති සත්තාහකාලිකතෙලපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජිතුං.

263. මූලභෙසජ්ජාදි විනිච්ඡයොපි ඛුද්දකවණ්ණනායං වුත්තොයෙව. තස්මා ඉධ යං යං පුබ්බෙ අවුත්තං තං තදෙව වණ්ණයිස්සාම. වචත්තන්ති සෙතවචං. නිසදං නිසදපොතකන්ති පිසනසිලා ච පිසනපොතො ච. ඵග්ගවන්ති ලතාජාති. නත්තමාලන්ති කරඤ්ජං. හිඞ්ගුහිඞ්ගුජතුහිඞ්ගුසිපාටිකා හිඞ්ගුජාතියොයෙව. තකතකපත්තිතකපණ්ණියො ලාඛාජාතියො.

සාමුද්දන්ති සමුද්දතීරෙ වාලුකා විය සන්තිට්ඨති. කාළලොණන්ති පකතිලොණං. සින්ධවන්ති සෙතවණ්ණං පබ්බතෙ උට්ඨහති. උබ්භිදන්ති භූමිතො අඞ්කුරං උට්ඨහති. බිලන්ති දබ්බසම්භාරෙහි සද්ධිං පචිතං, තං රත්තවණ්ණං.

264-6. කායො වා දුග්ගන්ධොති කස්සචි අස්සාදීනං විය කායගන්ධො හොති, තස්සාපි සිරීසකොසුම්බාදිචුණ්ණානි වා ගන්ධචුණ්ණානි වා සබ්බානි වට්ටන්ති. ඡකණන්ති ගොමයං. රජනනිප්පක්කන්ති රජනකසටං. පාකතිකචුණ්ණම්පි කොට්ටෙත්වා උදකෙන තෙමෙත්වා න්හායිතුං වට්ටති; එතම්පි රජනනිප්පක්කසඞ්ඛෙපමෙව ගච්ඡති.

ආමකමංසඤ්චඛාදි ආමකලොහිතඤ්ච පිවීති න තං භික්ඛු ඛාදි න පිවි, අමනුස්සො ඛාදිත්වා ච පිවිත්වා ච පක්කන්තො, තෙන වුත්තං – ‘‘තස්ස සො අමනුස්සිකාබාධො පටිප්පස්සම්භී’’ති.

අඤ්ජනන්ති සබ්බසඞ්ගාහිකවචනමෙතං. කාළඤ්ජනන්ති එකා අඤ්ජනජාති. රසඤ්ජනං නානාසම්භාරෙහි කතං. සොතඤ්ජනන්ති නදීසොතාදීසු උප්පජ්ජනකං අඤ්ජනං. ගෙරුකො නාම සුවණ්ණගෙරුකො. කපල්ලන්ති දීපසිඛතො ගහිතමසි. අඤ්ජනූපපිංසනෙහීති අඤ්ජනෙන සද්ධිං එකතො පිංසිතබ්බෙහි, න හි කිඤ්චි අඤ්ඤනූපපිංසනං න වට්ටති. චන්දනන්ති ලොහිතචන්දනාදිකං යංකිඤ්චි. තගරාදීනි පාකටානි, අඤ්ඤානිපි නීලුප්පලාදීනි වට්ටන්තියෙව.

අට්ඨිමයන්ති මනුස්සට්ඨිං ඨපෙත්වා අවසෙසඅට්ඨිමයං. දන්තමයන්ති හත්ථිදන්තාදිසබ්බදන්තමයං. විසාණමයෙපි අකප්පියං නාම නත්ථි, නළමයාදයො එකන්තකප්පියායෙව. සලාකට්ඨානියන්ති යත්ථ සලාකං ඔදහන්ති, තං සුසිරදණ්ඩකං වා ථවිකං වා අනුජානාමීති අත්ථො. අංසබද්ධකොති අඤ්ජනිත්ථවිකාය අංසබද්ධකො. යමකනත්ථුකරණින්ති සමසොතාහි ද්වීහි පනාළිකාහි එකං නත්ථුකරණිං.

267. අනුජානාමි භික්ඛවෙ තෙලපාකන්ති යංකිඤ්චි භෙසජ්ජපක්ඛිත්තං සබ්බං අනුඤ්ඤාතමෙව හොති. අතිපක්ඛිත්තමජ්ජානීති අතිවිය ඛිත්තමජ්ජානි; බහුං මජ්ජං පක්ඛිපිත්වා යොජිතානීති අත්ථො.

අඞ්ගවාතොති හත්ථපාදෙ වාතො. සම්භාරසෙදන්ති නානාවිධපණ්ණභඞ්ගසෙදං. මහාසෙදන්ති මහන්තං සෙදං; පොරිසප්පමාණං ආවාටං අඞ්ගාරානං පූරෙත්වා පංසුවාලිකාදීහි පිදහිත්වා තත්ථ නානාවිධානි වාතහරණපණ්ණානි සන්ථරිත්වා තෙලමක්ඛිතෙන ගත්තෙන තත්ථ නිපජ්ජිත්වා සම්පරිවත්තන්තෙන සරීරං සෙදෙතුං අනුජානාමීති අත්ථො. භඞ්ගොදකන්ති නානාපණ්ණභඞ්ගකුථිතං උදකං; තෙහි පණ්ණෙහි ච උදකෙන ච සිඤ්චිත්වා සිඤ්චිත්වා සෙදෙතබ්බො. උදකකොට්ඨකන්ති උදකකොට්ඨෙ චාටිං වා දොණිං වා උණ්හොදකස්ස පූරෙත්වා තත්ථ පවිසිත්වා සෙදකම්මකරණං අනුජානාමීති අත්ථො.

පබ්බවාතොහොතීති පබ්බෙ පබ්බෙ වාතො විජ්ඣති. ලොහිතං මොචෙතුන්ති සත්ථකෙන ලොහිතං මොචෙතුං. පජ්ජං අභිසඞ්ඛරිතුන්ති යෙන ඵාලිතපාදා පාකතිකා හොන්ති; තං නාළිකෙරාදීසු නානාභෙසජ්ජානි පක්ඛිපිත්වා පජ්ජං අභිසඞ්ඛරිතුං; පාදානං සප්පායභෙසජ්ජං පචිතුන්ති අත්ථො. තිලකක්කෙන අත්ථොති පිට්ඨෙහි තිලෙහි අත්ථො. කබළිකන්ති වණමුඛෙ සත්තුපිණ්ඩං පක්ඛිපිතුං. සාසපකුඩ්ඩෙනාති සාසපපිට්ඨෙන. වඩ්ඪමංසන්ති අධිකමංසං ආණි විය උට්ඨහති. ලොණසක්ඛරිකාය ඡින්දිතුන්ති ඛුරෙන ඡින්දිතුං. විකාසිකන්ති තෙලරුන්ධනපිලොතිකං. සබ්බං වණපටිකම්මන්ති යංකිඤ්චි වණපරිකම්මං නාම අත්ථි; සබ්බං අනුජානාමීති අත්ථො.

268. සාමං ගහෙත්වාති ඉදං න කෙවලං සප්පදට්ඨස්සෙව, අඤ්ඤස්මිම්පි දට්ඨවිසෙ සති සාමං ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බං; අඤ්ඤෙසු පන කාරණෙසු පටිග්ගහිතමෙව වට්ටති. කතො න පුන පටිග්ගහෙතබ්බොති සචෙ භූමිප්පත්තො, පටිග්ගහෙතබ්බො; අප්පත්තං පන ගහෙතුං වට්ටති.

269. ඝරදින්නකාබාධොති වසීකරණපානකසමුට්ඨිතරොගො. සීතාලොළින්ති නඞ්ගලෙන කසන්තස්ස ඵාලෙ ලග්ගමත්තිකං උදකෙන ආලොළෙත්වා පායෙතුං අනුජානාමීති අත්ථො.

දුට්ඨගහණිකොති විපන්නගහණිකො; කිච්ඡෙන උච්චාරො නික්ඛමතීති අත්ථො. ආමිසඛාරන්ති සුක්ඛොදනං ඣාපෙත්වා තාය ඡාරිකාය පග්ඝරිතං ඛාරොදකං. මුත්තහරීතකන්ති ගොමුත්තපරිභාවිතං හරීතකං. අභිසන්නකායොති උස්සන්නදොසකායො. අච්ඡකඤ්ජියන්ති තණ්ඩුලොදකමණ්ඩො. අකටයුසන්ති අසිනිද්ධො මුග්ගපචිතපානීයො. කටාකටන්ති සොව ධොතසිනිද්ධො. පටිච්ඡාදනීයෙනාති මංසරසෙන.

ගුළාදිඅනුජානනකථා

272. සචෙ භික්ඛවෙ පක්කාපි මුග්ගා ජායන්තීති පක්කා මුග්ගා සචෙපි ජායන්ති, යථාසුඛං පරිභුඤ්ජිතබ්බා. පක්කත්තා හි තෙ කප්පියා එව.

274. අන්තොවුත්ථන්ති අකප්පියකුටියං වුත්ථං. සාමං පක්කන්ති එත්ථ යංකිඤ්චි ආමිසං භික්ඛුනො පචිතුං න වට්ටති. සචෙපිස්ස උණ්හයාගුයා සුලසිපණ්ණානි වා සිඞ්ගිවෙරං වා ලොණං වා පක්ඛිපන්ති, තම්පි චාලෙතුං න වට්ටති, ‘‘යාගුං නිබ්බාපෙමී’’ති පන චාලෙතුං වට්ටති. උත්තණ්ඩුලභත්තං ලභිත්වාපි පිදහිතුං න වට්ටති. සචෙ පන මනුස්සා පිදහිත්වාව දෙන්ති, වට්ටති; ‘‘භත්තං වා මා නිබ්බායතූ’’ති පිදහිතුං වට්ටති. ඛීරතක්කාදීසු පන සකිං කුථිතෙසු අග්ගිං දාතුං වට්ටති, පුනපාකස්ස අනුඤ්ඤාතත්තා. උක්කපිණ්ඩකාපි ඛාදන්තීති බිළාමූසිකගොධාමඞ්ගුසා ඛාදන්ති. දමකාති විඝාසාදා.

276. තතො නීහටන්ති යත්ථ නිමන්තිතා භුඤ්ජන්ති, තතො නීහටං.

278. වනට්ඨං පොක්ඛරට්ඨන්ති වනෙ චෙව පදුමිනිගච්ඡෙ ච ජාතං. අබීජන්ති තරුණඵලං, යස්ස බීජං න අඞ්කුරං ජනෙති. නිබ්බට්ටබීජන්ති බීජං නිබ්බට්ටෙත්වා අපනෙත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බකං අම්බපනසාදි.

279. දුරොපයො වණොති දුක්ඛෙන රුහති, දුක්ඛෙන පාකතිකො හොතීති අත්ථො. දුප්පරිහාරං සත්ථන්ති සම්බාධෙ දුක්ඛෙන සත්ථං පරිහරෙය්යං. සත්ථකම්මං වා වත්ථිකම්මං වාති යථාපරිච්ඡින්නෙ ඔකාසෙ යෙන කෙනචි සත්ථෙන වා සූචියා වා කණ්ටකෙන වා සත්තිකාය වා පාසාණසක්ඛලිකාය වා නඛෙන වා ඡින්දනං වා ඵාලනං වා විජ්ඣනං වා ලෙඛනං වා න කාතබ්බං; සබ්බඤ්හෙතං සත්ථකම්මමෙව හොති. යෙන කෙනචි පන චම්මෙන වා වත්ථෙන වා වත්ථිපීළනම්පි න කාතබ්බං; සබ්බඤ්හෙතං වත්ථිකම්මමෙව හොති. එත්ථ ච සම්බාධස්ස සාමන්තා ද්වඞ්ගුලාති ඉදං සත්ථකම්මංයෙව සන්ධාය වුත්තං. වත්ථිකම්මං පන සම්බාධෙයෙව පටික්ඛිත්තං. තත්ථ පන ඛාරං ආදාතුං යෙන කෙනචි රජ්ජුකෙන වා බන්ධිතුං වට්ටති. යදි තෙන ඡිජ්ජති, සුච්ඡින්නං. අණ්ඩවුඩ්ඪිරොගෙපි සත්ථකම්මං න වට්ටති, තස්මා අණ්ඩං ඵාලෙත්වා බීජානි උද්ධරිත්වා ‘‘අරොගං කරිස්සාමී’’ති න කත්තබ්බං. අග්ගිතාපනභෙසජ්ජාලිම්පනෙසු පන පටික්ඛෙපො නත්ථි. වච්චමග්ගෙ භෙසජ්ජමක්ඛිතා ආදානවට්ටි වා වෙළුනාළිකා වා වට්ටති, යාය ඛාරකම්මං වා කරොන්ති, තෙලං වා පවෙසෙන්ති.

280. පවත්තමංසන්ති මතස්ස මංසං. මාඝාතොති තං දිවසං න ලබ්භා කෙනචි කිඤ්චි ජීවිතා වොරොපෙතුං. පොත්ථනිකන්ති මංසච්ඡෙදනසත්ථකං වුච්චති. කිම්පිමායාති කිම්පි ඉමාය. න භගවා උස්සහතීති න භගවා සක්කොති. යත්ර හි නාමාති යස්මා නාම. පටිවෙක්ඛීති වීමංසි; පටිපුච්ඡීති වුත්තං හොති. අප්පටිවෙක්ඛිත්වාති අප්පටිපුච්ඡිත්වා. සචෙ පන අසුකමංසන්ති ජානාති, පටිපුච්ඡනකිච්චං නත්ථි, අජානන්තෙන පන පුච්ඡිත්වාව ඛාදිතබ්බං.

හත්ථිමංසාදිපටික්ඛෙපකථා

281. සුනඛමංසන්ති එත්ථ අරඤ්ඤකොකා නාම සුනඛසදිසා හොන්ති, තෙසං මංසං වට්ටති. යො පන ගාමසුනඛියා වා කොකෙන කොකසුනඛියා වා ගාමසුනඛෙන සංයොගා උප්පන්නො, තස්ස මංසං න වට්ටති, සො හි උභයං භජතීති. අහිමංසන්ති කස්සචි අපාදකස්ස දීඝජාතිකස්ස මංසං න වට්ටති. සීහමංසාදීනි පාකටානෙව.

එත්ථ ච මනුස්සමංසං සජාතිතාය පටික්ඛිත්තං, හත්ථිඅස්සමංසං රාජඞ්ගතාය, සුනඛමංසඤ්ච අහිමංසඤ්ච පටිකූලතාය, සීහමංසාදීනි පඤ්ච අත්තනො අනුපද්දවත්ථායාති. ඉමෙසං මනුස්සාදීනං දසන්නං මංසම්පි අට්ඨිපි ලොහිතම්පි චම්මම්පි ලොමම්පි සබ්බං න වට්ටති, යංකිඤ්චි ඤත්වා වා අඤත්වා වා ඛාදන්තස්ස ආපත්තියෙව. යදා ජානාති, තදා දෙසෙතබ්බා. ‘‘අපුච්ඡිත්වා ඛාදිස්සාමී’’ති ගණ්හතො පටිග්ගහණෙ දුක්කටං, ‘‘පුච්ඡිත්වා ඛාදිස්සාමී’’ති ගණ්හතො අනාපත්ති. උද්දිස්ස කතං පන ජානිත්වා ඛාදන්තස්සෙව ආපත්ති, පච්ඡා ජානන්තො ආපත්තියා න කාරෙතබ්බොති.

යාගුමධුගොළකාදිකථා

282. එකත්තකොති එකකො, නත්ථි මෙ දුතියොති අත්ථො. පහූතං යාගුඤ්ච මධුගොළකඤ්ච පටියාදාපෙත්වාති සො කිර සතසහස්සං වයං කත්වා පටියාදාපෙසි. අනුමොදනාගාථාපරියොසානෙ ‘‘පත්ථයතං ඉච්ඡත’’න්ති පදානං ‘‘අලමෙව දාතු’’න්ති ඉමිනා සම්බන්ධො. සචෙ පන ‘‘පත්ථයතා ඉච්ඡතා’’ති පාඨො අත්ථි, සොයෙව ගහෙතබ්බො.

283. භොජ්ජයාගුන්ති යා පවාරණං ජනෙති. යදග්ගෙනාති යං ආදිං කත්වා. සග්ගා තෙ ආරද්ධාති සග්ගනිබ්බත්තකපුඤ්ඤං උපචිතන්ති අත්ථො. යථාධම්මොකාරෙතබ්බොති පරම්පරභොජනෙන කාරෙතබ්බො, භොජ්ජයාගුයා හි පවාරණා හොතීති.

284. නාහං තං කච්චානාති තස්මිං කිර අවසිට්ඨගුළෙ දෙවතා සුඛුමොජං පක්ඛිපිංසු, සා අඤ්ඤෙසං පරිණාමං න ගච්ඡති, තස්මා එවමාහ. ගිලානස්ස ගුළන්ති තථාරූපෙන බ්යාධිනා ගිලානස්ස පච්ඡාභත්තං ගුළං අනුජානාමීති අත්ථො.

පාටලිගාමවත්ථුකථා

285. සබ්බසන්ථරින්ති යථා සබ්බං සන්ථතං හොති, එවං.

286. සුනිධවස්සකාරාති සුනිධො ච වස්සකාරො ච ද්වෙ බ්රාහ්මණා මගධරඤ්ඤො මහාමත්තා මහාමච්චා. වජ්ජීනං පටිබාහායාති වජ්ජිරාජකුලානං ආයමුඛපච්ඡින්දනත්ථං. වත්ථූනීති ඝරවත්ථූනි. චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුන්ති තා කිර දෙවතා වත්ථුවිජ්ජාපාඨකානං සරීරෙ අධිමුච්චිත්වා එවං චිත්තානි නාමෙන්ති. කස්මා? අම්හාකං යථානුරූපං සක්කාරං කරිස්සන්තීති අත්ථො. තාවතිංසෙහීති ලොකෙ කිර සක්කං දෙවරාජානං විස්සකම්මඤ්ච උපාදාය තාවතිංසා පණ්ඩිතාති සද්දො අබ්භුග්ගතො, තෙනෙවාහ තාවතිංසෙහීති, තාවතිංසෙහි සද්ධිං මන්තෙත්වා විය මාපෙන්තීති අත්ථො. යාවතා අරියං ආයතනන්ති යත්තකං අරියමනුස්සානං ඔසරණට්ඨානං නාම අත්ථි. යාවතා වණිප්පථොති යත්තකං වාණිජානං ආභතභණ්ඩස්ස රාසිවසෙනෙව කයවික්කයට්ඨානං නාම අත්ථි. ඉදං අග්ගනගරන්ති තෙසං අරියායතනවණිප්පථානං ඉදං අග්ගනගරං භවිස්සති. පුටභෙදනන්ති පුටභෙදනට්ඨානං මොචනට්ඨානන්ති වුත්තං හොති. අග්ගිතො වාතිආදීසු සමුච්චයත්ථො වා සද්දො. තත්ර හි එකස්ස කොට්ඨාසස්ස අග්ගිතො, එකස්ස උදකතො, එකස්ස අබ්භන්තරතො, අඤ්ඤමඤ්ඤභෙදා අන්තරායො භවිස්සති. උළුම්පන්ති පාරගමනත්ථාය ආණියො ආකොටෙත්වා කතං. කුල්ලන්ති වල්ලිආදීහි බන්ධිත්වා කතං.

අණ්ණවන්ති සබ්බන්තිමෙන පරිච්ඡෙදෙන යොජනමත්තං ගම්භීරස්ස ච පුථුල්ලස්ස ච උදකට්ඨානස්සෙතං අධිවචනං. සරන්ති ඉධ නදී අධිප්පෙතා. ඉදං වුත්තං හොති – යෙ ගම්භීරං විත්ථතං තණ්හාසරං තරන්ති, තෙ අරියමග්ගසඞ්ඛාතං සෙතුං කත්වාන විසජ්ජ පල්ලලානි අනාමසිත්වාව උදකභරිතානි නින්නට්ඨානානි; අයං පන ඉදං අප්පමත්තකං උදකං උත්තරිතුකාමොපි කුල්ලඤ්හි පරිජනො බන්ධති, බුද්ධා පන බුද්ධසාවකා ච විනා එව කුල්ලෙන තිණ්ණා මෙධාවිනො ජනාති.

287. අනනුබොධාති අබුජ්ඣනෙන. සන්ධාවිතන්ති භවතො භවං ගමනවසෙන සන්ධාවිතං. සංසරිතන්ති පුනප්පුනං ගමනවසෙන සංසරිතං. මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්චාති මයා ච තුම්හෙහි ච. අථ වා සන්ධාවිතං සංසරිතන්ති සන්ධාවනං සංසරණං මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්ච අහොසීති එවමෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො. සංසිතන්ති සංසරිතං. භවනෙත්ති සමූහතාති භවතො භවගමනා සන්ධාවනා තණ්හාරජ්ජු සුට්ඨු හතා ඡින්නා අප්පවත්තිකතා.

289. නීලාති ඉදං සබ්බසඞ්ගාහකං. නීලවණ්ණාතිආදි තස්සෙව විභාගදස්සනත්ථං. තත්ථ න තෙසං පකතිවණ්ණා නීලා, නීලවිලෙපනානං විචිත්තතාවසෙනෙතං වුත්තං. පටිවට්ටෙසීති පහාරෙසි. සාහාරං දජ්ජෙය්යාථාති සජනපදං දදෙය්යාථ. අඞ්ගුලිං ඵොටෙසුන්ති අඞ්ගුලිං චාලෙසුං. අම්බකායාති ඉත්ථිකාය. ඔලොකෙථාති පස්සථ. අපලොකෙථාති පුනප්පුනං පස්සථ. උපසංහරථාති උපනෙථ. ඉමං ලිච්ඡවිපරිසං තුම්හාකං චිත්තෙන තාවතිංසපරිසං හරථ, තාවතිංසස්ස සමකං කත්වා පස්සථාති අත්ථො.

සීහසෙනාපතිවත්ථුආදිකථා

290. ධම්මස්ස ච අනුධම්මං බ්යාකරොන්තීති භගවතා වුත්තකාරණස්ස අනුකාරණං කථෙන්ති. සහධම්මිකො වාදානුවාදොති අපරෙහි වුත්තකාරණෙන සකාරණො හුත්වා තුම්හාකං වාදො විඤ්ඤුගරහිතබ්බං කාරණං කොචි අප්පමත්තකොපි කිං න ආගච්ඡති. ඉදං වුත්තං හොති ‘‘කිං සබ්බකාරෙනාපි තුම්හාකං වාදෙ ගාරය්හකාරණං නත්ථී’’ති. අනබ්භක්ඛාතුකාමාති අභිභවිත්වා න ආචික්ඛිතුකාමා.

293. අනුවිච්චකාරන්ති අනුවිදිත්වා චින්තෙත්වා තුලයිත්වා කාතබ්බං කරොහීති වුත්තං හොති. ඤාතමනුස්සානන්ති ලොකෙ පාකටානං. සාධු හොතීති සුන්දරං හොති. පටාකං පරිහරෙය්යුන්ති පටාකං උක්ඛිපිත්වා නගරෙ ඝොසන්තා ආහිණ්ඩෙය්යුං. කස්මා? ‘‘එවං නො අම්හාකං මහන්තභාවො භවිස්සතී’’ති. ඔපානභූතන්ති පටියත්තඋදපානො විය ඨිතං. කුලන්ති නිවෙසනං. දාතබ්බං මඤ්ඤෙය්යාසීති මා ඉමෙසං දෙය්යධම්මං උපච්ඡින්දිත්ථ, සම්පත්තානඤ්හි දාතබ්බමෙවාති ඔවදති. ඔකාරොති අවකාරො ලාමකභාවො. සාමුක්කංසිකාති අත්තනායෙව උද්ධරිත්වා ගහිතා; අසාධාරණං අඤ්ඤෙසන්ති අත්ථො. උද්දිස්ස කතන්ති උද්දිසිත්වා කතං.

294. පටිච්චකම්මන්ති අත්තානං පටිච්ච කතන්ති අත්ථො. අථ වා පටිච්චකම්මන්ති නිමිත්තකම්මස්සෙතං අධිවචනං, තං පටිච්චකම්මං එත්ථ අත්ථීති මංසම්පි පටිච්චකම්මන්ති වුත්තං. යො හි එවරූපං මංසං පරිභුඤ්ජති, සොපි තස්ස කම්මස්ස දායාදො හොති, වධකස්ස විය තස්සාපි පාණඝාතකම්මං හොතීති අධිප්පායො . ජිරිදන්තිති ජිරන්ති අබ්භාචික්ඛන්තා න ජිරන්ති, අබ්භක්ඛානස්ස අන්තං න ගච්ඡන්තීති අත්ථො. තිකොටිපරිසුද්ධකථා සඞ්ඝභෙදසික්ඛාපදවණ්ණනායං වුත්තා.

කප්පියභූමිඅනුජානනකථා

295. සකටපරිවට්ටන්ති සකටෙහි පරික්ඛෙපං විය කත්වා අච්ඡන්ති. පච්චන්තිමන්ති අභිලාපමත්තමෙතං ‘‘යං සඞ්ඝො ආකඞ්ඛතී’’ති වුත්තත්තා පන ධුරවිහාරොපි සම්මන්නිතුං වට්ටති, කම්මවාචං අවත්වා අපලොකනෙනාපි වට්ටතියෙව. කාකොරවසද්දන්ති තත්ථ තත්ථ පවිට්ඨානං ආමිසඛාදනත්ථාය අනුප්පගෙයෙව සන්නිපතිතානං කාකානං ඔරවසද්දං. යසොජො නාම කපිලසුත්තපරියොසානෙ පබ්බජිතානං පඤ්චන්නං සතානං අග්ගපුරිසො.

උස්සාවනන්තිකන්තිආදීසු උස්සාවනන්තිකා තාව එවං කත්තබ්බා. යො ථම්භානං වා උපරි භිත්තිපාදෙ වා නිඛනිත්වා විහාරො කරියති, තස්ස හෙට්ඨා ථම්භපටිච්ඡකා පාසාණා භූමිගතිකා එව. පඨමථම්භං පන පඨමභිත්තිපාදං වා පතිට්ඨාපෙන්තෙහි බහූහි සම්පරිවාරෙත්වා ‘‘කප්පියකුටිං කරොම, කප්පියකුටිං කරොමා’’ති වාචං නිච්ඡාරෙන්තෙහි මනුස්සෙසු උක්ඛිපිත්වා පතිට්ඨාපෙන්තෙසු ආමසිත්වා වා සයං උක්ඛිපිත්වා වා ථම්භෙ වා භිත්තිපාදො වා පතිට්ඨාපෙතබ්බො. කුරුන්දිමහාපච්චරීසු පන ‘‘කප්පියකුටි කප්පියකුටී’’ති වත්වා පතිට්ඨාපෙතබ්බන්ති වුත්තං. අන්ධකට්ඨකථායං ‘‘සඞ්ඝස්ස කප්පියකුටිං අධිට්ඨාමී’’ති වුත්තං. තං පන අවත්වාපි අට්ඨකථාසු වුත්තනයෙන වුත්තෙ දොසො නත්ථි. ඉදං පනෙත්ථ සාධාරණලක්ඛණං, ථම්භපතිට්ඨානඤ්ච වචනපරියොසානඤ්ච සමකාලං වට්ටති. සචෙ හි අනිට්ඨිතෙ වචනෙ ථම්භො පතිට්ඨාති, අප්පතිට්ඨිතෙ වා තස්මිං වචනං නිට්ඨාති, අකතා හොති කප්පියකුටි. තෙනෙව මහාපච්චරියං වුත්තං – ‘‘බහූහි සම්පරිවාරෙත්වා වත්තබ්බං, අවස්සඤ්හි එත්ථ එකස්සපි වචනනිට්ඨානඤ්ච ථම්භපතිට්ඨානඤ්ච එකතො භවිස්සතී’’ති.

ඉට්ඨකසිලාමත්තිකාකුට්ටිකාසු පන කුටීසු හෙට්ඨා චයං බන්ධිත්වා වා අබන්ධිත්වා වා කරොන්තු, යතො පට්ඨාය භිත්තිං උට්ඨාපෙතුකාමා හොන්ති, තං සබ්බපඨමං ඉට්ඨකං වා සිලං වා මත්තිකාපිණ්ඩං වා ගහෙත්වා වුත්තනයෙනෙව කප්පියකුටි කාතබ්බා. ඉට්ඨකාදයො හි භිත්තියා පඨමිට්ඨකාදීනං හෙට්ඨා න වට්ටන්ති, ථම්භා පන උපරි උග්ගච්ඡන්ති, තස්මා වට්ටන්ති. අන්ධකට්ඨකථායං ‘‘ථම්භෙහි කරියමානෙ චතූසු කොණෙසු චත්තාරො ථම්භා ඉට්ඨකාදිකුට්ටෙ චතූසු කොණෙසු ද්වෙ තිස්සො ඉට්ඨකා අධිට්ඨාතබ්බා’’ති වුත්තං. තථා පන අකතායපි දොසො නත්ථි, අට්ඨකථාසු හි වුත්තමෙව පමාණං.

ගොනිසාදිකා දුවිධා – ආරාමගොනිසාදිකා, විහාරගොනිසාදිකාති. තාසු යත්ථ නෙව ආරාමො න සෙනාසනානි පරික්ඛිත්තානි හොන්ති, අයං ‘‘ආරාමගොනිසාදිකා’’ නාම. යත්ථ සෙනාසනානි සබ්බානි වා එකච්චානි වා පරික්ඛිත්තානි, ආරාමො අපරික්ඛිත්තො, අයං ‘‘විහාරගොනිසාදිකා’’ නාම. ඉති උභයත්රාපි ආරාමස්ස අපරික්ඛිත්තභාවොයෙව පමාණං. ආරාමො පන උපඩ්ඪපරික්ඛිත්තොපි බහුතරං පරික්ඛිත්තොපි පරික්ඛිත්තොයෙව නාමාති කුරුන්දිමහආපච්චරියාදීසු වුත්තං. එත්ථ කප්පියකුටිං ලද්ධුං වට්ටති.

ගහපතීති මනුස්සා ආවාසං කත්වා ‘‘කප්පියකුටිං දෙම, පරිභුඤ්ජථා’’ති වදන්ති, එසා ගහපති නාම. ‘‘කප්පියකුටිං කාතුං දෙමා’’ති වුත්තෙපි වට්ටතියෙව. අන්ධකට්ඨකථායං පන ‘‘යස්මා භික්ඛුං ඨපෙත්වා සෙසසහධම්මිකානං සබ්බෙසඤ්ච දෙවමනුස්සානං හත්ථතො පටිග්ගහො ච සන්නිධි ච අන්තොවුත්ථඤ්ච තෙසං සන්තකං භික්ඛුස්ස වට්ටති, තස්මා තෙසං ගෙහානි වා තෙහි දින්නා කප්පියකුටි වා ගහපතීති වුච්චතී’’ති වුත්තං. පුනපි වුත්තං – ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස විහාරං ඨපෙත්වා භික්ඛුනුපස්සයො වා ආරාමිකානං වා තිත්ථියානං වා දෙවතානං වා නාගානං වා අපි බ්රහ්මානං විමානං කප්පියකුටි හොතී’’ති, තං සුවුත්තං; සඞ්ඝසන්තකමෙව හි භික්ඛුසන්තකං වා ගෙහං ගහපතිකුටිකා න හොති. සම්මුතිකා නාම කම්මවාචං සාවෙත්වා කතාති.

යං ඉමාසු චතූසු කප්පියභූමීසු වුත්ථං ආමිසං, තං සබ්බං අන්තොවුත්ථසඞ්ඛ්යං න ගච්ඡති. භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච අන්තොවුත්ථඅන්තොපක්කමොචනත්ථඤ්හි කප්පියකුටියො අනුඤ්ඤාතා. යං පන අකප්පියභූමියං සහසෙය්යප්පහොනකෙ ගෙහෙ වුත්ථං සඞ්ඝිකං වා පුග්ගලිකං වා භික්ඛුස්ස භික්ඛුනියා වා සන්තකං එකරත්තම්පි ඨපිතං, තං අන්තොවුත්ථං; තත්ථ පක්කඤ්ච අන්තොපක්කං නාම හොති, එතං න කප්පති. සත්තාහකාලිකං පන යාවජීවිකඤ්ච වට්ටති.

තත්රායං විනිච්ඡයො – සාමණෙරො භික්ඛුස්ස තණ්ඩුලාදිකං ආමිසං ආහරිත්වා කප්පියකුටියං නික්ඛිපිත්වා පුනදිවසෙ පචිත්වා දෙති, අන්තොවුත්ථං න හොති. තත්ථ අකප්පියකුටියං නික්ඛිත්තසප්පිආදීසු යංකිඤ්චි පක්ඛිපිත්වා දෙති, මුඛසන්නිධි නාම හොති. මහාපච්චරියං පන ‘‘අන්තොවුත්ථං හොතී’’ති වුත්තං. තත්ථ නාමමත්තමෙව නානාකරණං. භික්ඛු අකප්පියකුටියං ඨපිතසප්පිඤ්ච යාවජීවිකපණ්ණඤ්ච එකතො පචිත්වා පරිභුඤ්ජති, සත්තාහං නිරාමිසං වට්ටති. සචෙ ආමිසසංසට්ඨං කත්වා පරිභුඤ්ජති, අන්තොවුත්ථඤ්චෙව සාමංපාකඤ්ච හොති. එතෙනුපායෙන සබ්බසංසග්ගා වෙදිතබ්බා.

ඉමා පන කප්පියකුටියො කදා ජහිතවත්ථුකා හොන්ති? උස්සාවනන්තිකා තාව යා ථම්භානං උපරි භිත්තිපාදෙ වා නිඛණිත්වා කතා, සා සබ්බෙසු ථම්භෙසු ච භිත්තිපාදෙසු ච අපනීතෙසු ජහිතවත්ථුකා හොති. සචෙ පන ථම්භෙ වා භිත්තිපාදෙ වා පරිවත්තෙන්ති, යො යො ඨිතො තත්ථ තත්ථ පතිට්ඨාති, සබ්බෙසුපි පරිවත්තිතෙසු අජහිතවත්ථුකාව හොති. ඉට්ඨකාදීහි කතා චයස්ස උපරි භිත්තිඅත්ථාය ඨපිතං ඉට්ඨකං වා සිලං වා මත්තිකාපිණ්ඩං වා ආදිංකත්වා විනාසිතකාලෙ ජහිතවත්ථුකා හොති. යෙහි පන ඉට්ඨකාදීහි අධිට්ඨිතා, තෙසු අපනීතෙසුපි තදඤ්ඤාසු පතිට්ඨිතාසු අජහිතවත්ථුකාව හොති.

ගොනිසාදිකා පාකාරාදීහි පරික්ඛෙපෙ කතෙ ජහිතවත්ථුකා හොති. පුන තස්මිං ආරාමෙ කප්පියකුටි ලද්ධුං වට්ටති. සචෙ පන පුනපි පාකාරාදයො තත්ථ තත්ථ ඛණ්ඩා හොන්ති, තතො තතො ගාවො පවිසන්ති, පුන කප්පියකුටි හොති. ඉතරා පන ද්වෙ ගොපානසීමත්තං ඨපෙත්වා සබ්බස්මිං ඡදනෙ විනට්ඨෙ ජහිතවත්ථුකා හොන්ති. සචෙ ගොපානසීනං උපරි එකම්පි පක්ඛපාසකමණ්ඩලං අත්ථි, රක්ඛති.

යත්ර පනිමා චතස්සොපි කප්පියභූමියො නත්ථි, තත්ථ කිං කාතබ්බං? අනුපසම්පන්නස්ස දත්වා තස්ස සන්තකං කත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බං. තත්රිදං වත්ථු – කරවිකතිස්සත්ථෙරො කිර විනයධරපාමොක්ඛො මහාසීවත්ථෙරස්ස සන්තිකං අගමාසි. සො දීපාලොකෙන සප්පිකුම්භං පස්සිත්වා ‘‘භන්තෙ කිමෙත’’න්ති පුච්ඡි. ථෙරො ‘‘ආවුසො ගාමතො සප්පිකුම්භො ආභතො, ලූඛදිවසෙ සප්පිනා භුඤ්ජනත්ථායා’’ති ආහ. තතො නං තිස්සත්ථෙරො ‘‘න වට්ටති භන්තෙ’’ති ආහ. ථෙරො පුනදිවසෙ පමුඛෙ නික්ඛිපාපෙසි. තිස්සත්ථෙරො පුන එකදිවසෙ ආගතො තං දිස්වා තථෙව පුච්ඡිත්වා ‘‘භන්තෙ සහසෙය්යප්පහොනකට්ඨානෙ ඨපෙතුං න වට්ටතී’’ති ආහ. ථෙරො පුනදිවසෙ බහි නීහරාපෙත්වා නික්ඛිපාපෙසි, තං චොරා හරිංසු. සො පුන එකදිවසං ආගතං තිස්සත්ථෙරං ආහ – ‘‘ආවුසො තයා ‘න වට්ටතී’ති වුත්තො සො කුම්භො බහි නික්ඛිත්තො චොරෙහි අවහතො’’ති. තතො නං තිස්සත්ථෙරො ආහ – ‘‘නනු භන්තෙ අනුපසම්පන්නස්ස දාතබ්බො අස්ස, අනුපසම්පන්නස්ස හි දත්වා තස්ස සන්තකං කත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටතී’’ති.

296-9. මෙණ්ඩකවත්ථු උත්තානමෙව. අපි චෙත්ථ අනුජානාමි භික්ඛවෙ පඤ්ච ගොරසෙති ඉමෙ පඤ්ච ගොරසෙ විසුං පරිභොගෙන පරිභුඤ්ජිතුම්පි අනුජානාමීති අත්ථො. පාථෙය්යං පරියෙසිතුන්ති එත්ථ සචෙ කෙචි සයමෙව ඤත්වා දෙන්ති, ඉච්චෙතං කුසලං; නො චෙ දෙන්ති, ඤාතිපවාරිතට්ඨානතො වා භික්ඛාචාරවත්තෙන වා පරියෙසිතබ්බං. තථා අලභන්තෙන අඤ්ඤාතිකඅපවාරිතට්ඨානතො යාචිත්වාපි ගහෙතබ්බං. එකදිවසෙන ගමනීයෙ මග්ගෙ එකභත්තත්ථාය පරියෙසිතබ්බං. දීඝෙ අද්ධානෙ යත්තකෙන කන්තාරං නිත්ථරති, තත්තකං පරියෙසිතබ්බං.

කෙණියජටිලවත්ථුකථා

300. කාජෙහි ගාහාපෙත්වාති පඤ්චහි කාජසතෙහි සුසඞ්ඛතස්ස බදරපානස්ස කුටසහස්සං ගාහාපෙත්වා. එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වාති ‘‘සාධු භික්ඛවෙ පානං අපිවන්තා සමණස්ස ගොතමස්ස සාවකා පච්චයබාහුල්ලිකාති වාදං න උප්පාදයිත්ථ, මයි ච ගාරවං අකත්ථ, මම ච තුම්හෙසු ගාරවං ජනයිත්ථ, ඉති වො අහං ඉමිනා කාරණෙන සුට්ඨු පසන්නො’’තිආදිනා නයෙන ධම්මිං කථං කත්වා අනුජානාමි භික්ඛවෙ අට්ඨ පානානීතිආදිමාහ.

තත්ථ අම්බපානන්ති ආමෙහි වා පක්කෙහි වා අම්බෙහි කතපානං. තත්ථ ආමෙහි කරොන්තෙන අම්බතරුණානි භින්දිත්වා උදකෙ පක්ඛිපිත්වා ආතපෙ ආදිච්චපාකෙන පචිත්වා පරිස්සාවෙත්වා තදහුපටිග්ගහිතෙහි මධුසක්කරකප්පූරාදීහි යොජෙත්වා කාතබ්බං. එවං කතං පුරෙභත්තමෙව කප්පති. අනුපසම්පන්නෙහි කතං ලභිත්වා පන පුරෙභත්තං පටිග්ගහිතං පුරෙභත්තං සාමිසපරිභොගෙනාපි වට්ටති, පච්ඡාභත්තං නිරාමිසපරිභොගෙන යාව අරුණුග්ගමනා වට්ටතියෙව. එස නයො සබ්බපානෙසු.

තෙසු පන ජම්බුපානන්ති ජම්බුඵලෙහි කතපානං. චොචපානන්ති අට්ඨිකෙහි කදලිඵලෙහි කතපානං. මොචපානන්ති අනට්ඨිකෙහි කදලිඵලෙහි කතපානං. මධුකපානන්ති මධුකානං ජාතිරසෙන කතපානං; තං පන උදකසම්භින්නං වට්ටති, සුද්ධං න වට්ටති. මුද්දිකපානන්ති මුද්දිකා උදකෙ මද්දිත්වා අම්බපානං විය කතපානං. සාලූකපානන්ති රත්තුප්පලනීලුප්පලාදීනං සාලූකෙ මද්දිත්වා කතපානං. ඵාරුසකපානන්ති ඵාරුසකඵලෙහි අම්බපානං විය කතපානං. ඉමානි අට්ඨ පානානි සීතානිපි ආදිච්චපාකානිපි වට්ටන්ති, අග්ගිපාකානි න වට්ටන්ති. ධඤ්ඤඵලරසන්ති සත්තන්නං ධඤ්ඤානං ඵලරසං. ඩාකරසන්ති පක්කඩාකරසං. යාවකාලිකපත්තානඤ්හි පුරෙභත්තංයෙව රසො කප්පති. යාවජීවිකානං පටිග්ගහෙත්වා ඨපිතසප්පිආදීහි සද්ධිං පක්කානං සත්තාහං කප්පති. සචෙ පන සුද්ධඋදකෙන පචති, යාවජීවම්පි වට්ටති. ඛීරාදීහි පන සද්ධිං පචිතුං න වට්ටති. අඤ්ඤෙහි පක්කම්පි ඩාකරසසඞ්ඛ්යමෙව ගච්ඡති. කුරුන්දියං පන ‘‘යාවකාලිකපත්තානම්පි සීතොදකෙන මද්දිත්වා කතරසො වා ආදිච්චපාකො වා වට්ටතී’’ති වුත්තං. ඨපෙත්වා මධුකපුප්ඵරසන්ති එත්ථ මධුකපුප්ඵරසො අග්ගිපාකො වා හොතු ආදිච්චපාකො වා, පච්ඡාභත්තං න වට්ටති. පුරෙභත්තම්පි යං පානං ගහෙත්වා මජ්ජං කරොන්ති, සො ආදිතො පට්ඨාය න වට්ටති. මධුකපුප්ඵං පන අල්ලං වා සුක්ඛං වා භජ්ජිතං වා තෙන කතඵාණිතං වා යතො පට්ඨාය මජ්ජං න කරොන්ති, තං සබ්බං පුරෙභත්තං වට්ටති. උච්ඡුරසො නිකසටො පච්ඡාභත්තං වට්ටති . ඉති පානානි අනුජානන්තෙන ඉමෙපි චත්තාරො රසා අනුඤ්ඤාතාති. අග්ගිහුත්තමුඛා යඤ්ඤාතිආදීසු අග්ගිහුතං සෙට්ඨං, අග්ගිහුතං මුඛන්ති වුත්තං හොති.

රොජමල්ලාදිවත්ථුකථා

301-2. රොජවත්ථු උත්තානත්ථමෙව. තත්ථ සඞ්කරං අකංසූති කතිකං අකංසු. උළාරං ඛො තෙ ඉදන්ති සුන්දරං ඛො තෙ ඉදං. නාහං භන්තෙ ආනන්ද බහුකතොති නාහං බුද්ධාදිගතපසාදබහුමානෙන ඉධාගතොති දස්සෙති. සබ්බඤ්ච ඩාකන්ති සප්පිආදීහි පක්කං වා අපක්කං වා යංකිඤ්චි ඩාකං. පිට්ඨඛාදනීයන්ති පිට්ඨමයං ඛාදනීයං; රොජො කිර ඉදං උභයම්පි සතසහස්සං වයං කත්වා පටියාදාපෙසි.

303. මඤ්ජුකාති මධුරවචනා. පටිභානෙය්යකාති සකෙ සිප්පෙ පටිභානසම්පන්නා. දක්ඛාති ඡෙකා, අනලසා වා. පරියොදාතසිප්පාති නිද්දොසසිප්පා. නාළියාවාපකෙනාති නාළියා ච ආවාපකෙන ච. ආවාපකො නාම යත්ථ ලද්ධං ලද්ධං ආවපන්ති, පක්ඛිපන්තීති වුත්තං හොති. න ච භික්ඛවෙ නහාපිතපුබ්බෙන ඛුරභණ්ඩන්ති එත්ථ ගහෙත්වා පරිහරිතුමෙව න වට්ටති, අඤ්ඤස්ස සන්තකෙන කෙසෙ ඡෙදෙතුං වට්ටති. සචෙ වෙතනං ගහෙත්වා ඡින්දති, න වට්ටති. යො අනහාපිතපුබ්බො තස්ස පරිහරිතුම්පි වට්ටති, තං වා අඤ්ඤං වා ගහෙත්වා කෙසෙ ඡෙදෙතුම්පි වට්ටති.

304. භාගං දත්වාති දසමභාගං දත්වා; ඉදං කිර ජම්බුදීපෙ පොරාණකචාරිත්තං, තස්මා දසකොට්ඨාසෙ කත්වා එකො කොට්ඨාසො භූමිසාමිකානං දාතබ්බො.

චතුමහාපදෙසකථා

305. යං භික්ඛවෙ මයා ඉදං න කප්පතීති ඉමෙ චත්තාරො මහාපදෙසෙ භගවා භික්ඛූනං නයග්ගහණත්ථාය ආහ. තත්ථ ධම්මසඞ්ගාහකත්ථෙරා සුත්තං ගහෙත්වා පරිමද්දන්තා ඉදං අද්දසංසු. ඨපෙත්වා ධඤ්ඤඵලරසන්ති සත්තධඤ්ඤරසානි පච්ඡාභත්තං න කප්පන්තීති පටික්ඛිත්තානි. තාලනාළිකෙරපනසලබුජඅලාබුකුම්භණ්ඩපුස්සඵලතිපුසඵලඑළාලුකානි , නව මහාඵලානි සබ්බඤ්ච අපරණ්ණං, ධඤ්ඤගතිකමෙව. තං කිඤ්චාපි න පටික්ඛිත්තං, අථ ඛො අකප්පියං අනුලොමෙති, තස්මා පච්ඡාභත්තං න කප්පති. අට්ඨ පානානි අනුඤ්ඤාතානි. අවසෙසානි වෙත්තතින්තිණිකමාතුලුඞ්ගකපිත්ථකොසම්බකරමන්දාදිඛුද්දකඵලපානානි අට්ඨපානගතිකානෙව, තානි කිඤ්චාපි න අනුඤ්ඤාතානි, අථ ඛො කප්පියං අනුලොමෙන්ති, තස්මා කප්පන්ති. ඨපෙත්වා හි සානුලොමං ධඤ්ඤඵලරසං අඤ්ඤං ඵලපානං නාම අකප්පියං නත්ථි, සබ්බං යාමකාලිකංයෙවාති කුරුන්දියං වුත්තං.

භගවතා ඡ චීවරානි අනුඤ්ඤාතානි. ධම්මසඞ්ගාහකත්ථෙරෙහි තෙසං අනුලොමානි දුකූලං, පත්තුණ්ණං, චීනපට්ටං, සොමාරපට්ටං, ඉද්ධිමයිකං, දෙවදත්තියන්ති අපරානි ඡ අනුඤ්ඤාතානි. තත්ථ ‘‘පත්තුණ්ණ’’න්ති පත්තුණ්ණදෙසෙ පාණකෙහි සඤ්ජාතවත්ථං. ද්වෙ පටා දෙසනාමෙනෙව වුත්තා. තානි තීණි කොසෙය්යස්සානුලොමානි. දුකූලං සාණස්ස, ඉතරානි ද්වෙ කප්පාසිකස්ස වා සබ්බෙසං වා.

භගවතා එකාදස පත්තෙ පටික්ඛිපිත්වා ද්වෙ පත්තා අනුඤ්ඤාතා – ලොහපත්තො චෙව මත්තිකාපත්තො ච. ලොහථාලකං, මත්තිකාථාලකං, තම්බලොහථාලකන්ති තෙසංයෙව අනුලොමානි. භගවතා තයො තුම්බා අනුඤ්ඤාතා – ලොහතුම්බො, කට්ඨතුම්බො, ඵලතුම්බොති. කුණ්ඩිකා, කඤ්චනකො, උදකතුම්බොති තෙසංයෙව අනුලොමානි. කුරුන්දියං පන ‘‘පානීයසඞ්ඛපානීයසරාවකානි එතෙසං අනුලොමානී’’ති වුත්තං. පට්ටිකා, සූකරන්තන්ති ද්වෙ කායබන්ධනානි අනුඤ්ඤාතානි, දුස්සපට්ටෙන රජ්ජුකෙන ච කතකායබන්ධනානි තෙසං අනුලොමානි. සෙතච්ඡත්තං, කිලඤ්ජච්ඡත්තං, පණ්ණච්ඡත්තන්ති තීණි ඡත්තානි අනුඤ්ඤාතානි. එකපණ්ණච්ඡත්තං තෙසංයෙව අනුලොමන්ති ඉමිනා නයෙන පාළිඤ්ච අට්ඨකථඤ්ච අනුපෙක්ඛිත්වා අඤ්ඤානිපි කප්පියාකප්පියානං අනුලොමානි වෙදිතබ්බානි.

තදහුපටිග්ගහිතං කාලෙ කප්පතීතිආදි සබ්බං සම්භින්නරසං සන්ධාය වුත්තං. සචෙ හි ඡල්ලිම්පි අනපනෙත්වා සකලෙනෙව නාළිකෙරඵලෙන සද්ධිං පානකං පටිග්ගහිතං හොති , නාළිකෙරං අපනෙත්වා තං විකාලෙපි කප්පති. උපරි සප්පිපිණ්ඩං ඨපෙත්වා සීතලපායාසං දෙන්ති, යං පායාසෙන අසංසට්ඨං සප්පි, තං අපනෙත්වා සත්තාහං පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. බද්ධමධුඵාණිතාදීසුපි එසෙව නයො. තක්කොලජාතිඵලාදීහි අලඞ්කරිත්වා පිණ්ඩපාතං දෙන්ති, තානි උද්ධරිත්වා ධොවිත්වා යාවජීවං පරිභුඤ්ජිතබ්බානි. යාගුයං පක්ඛිපිත්වා දින්නසිඞ්ගිවෙරාදීසුපි තෙලාදීසු පක්ඛිපිත්වා දින්නලට්ඨිමධුකාදීසුපි එසෙව නයො. එවං යං යං අසම්භින්නරසං හොති, තං තං එකතො පටිග්ගහිතම්පි යථා සුද්ධං හොති, තථා ධොවිත්වා වා තච්ඡෙත්වා වා තස්ස තස්ස කාලවසෙන පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති.

සචෙ පන සම්භින්නරසං හොති සංසට්ඨං, න වට්ටති. යාවකාලිකඤ්හි අත්තනා සද්ධිං සම්භින්නරසානි තීණිපි යාමකාලිකාදීනි අත්තනො සභාවං උපනෙති, යාමකාලිකං ද්වෙපි සත්තාහකාලිකාදීනි අත්තනො සභාවං උපනෙති, සත්තාහකාලිකම්පි අත්තනා සද්ධිං සංසට්ඨං යාවජීවිකං අත්තනො සභාවඤ්ඤෙව උපනෙති; තස්මා තෙන තදහුපටිග්ගහිතෙන සද්ධිං තදහුපටිග්ගහිතං වා පුරෙපටිග්ගහිතං වා යාවජීවිකං සත්තාහං කප්පති ද්වීහපටිග්ගහිතෙන ඡාහං, තීහපටිග්ගහිතෙන පඤ්චාහං…පෙ… සත්තාහපටිග්ගහිතෙන තදහෙව කප්පතීති වෙදිතබ්බං. තස්මායෙව හි ‘‘සත්තාහකාලිකෙන භික්ඛවෙ යාවජීවිකං තදහුපටිග්ගහිත’’න්ති අවත්වා ‘‘පටිග්ගහිතං සත්තාහං කප්පතී’’ති වුත්තං.

කාලයාමසත්තාහාතික්කමෙසු චෙත්ථ විකාලභොජනසන්නිධිභෙසජ්ජසික්ඛාපදානං වසෙන ආපත්තියො වෙදිතබ්බා. ඉමෙසු ච පන චතූසු කාලිකෙසු යාවකාලිකං යාමකාලිකන්ති ඉදමෙව ද්වයං අන්තොවුත්ථකඤ්චෙව සන්නිධිකාරකඤ්ච හොති, සත්තාහකාලිකඤ්ච යාවජීවිකඤ්ච අකප්පියකුටියං නික්ඛිපිතුම්පි වට්ටති, සන්නිධිම්පි න ජනෙතීති. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙවාති.

භෙසජ්ජක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.