📜

7. කථිනක්ඛන්ධකං

කථිනානුජානනකථා

306. කථිනක්ඛන්ධකෙ – පාවෙය්යකාති පාවෙය්යරට්ඨවාසිනො. පාවෙය්යං නාම කොසලෙසු පච්ඡිමදිසාභාගෙ රට්ඨං; තත්ථ වාසිනොති වුත්තං හොති. කොසලරඤ්ඤො එකපිතුකභාතූනං භද්දවග්ගියත්ථෙරානං එතං අධිවචනං. තෙසු සබ්බජෙට්ඨකො අනාගාමී, සබ්බපච්ඡිමකො සොතාපන්නො, එකොපි අරහා වා පුථුජ්ජනො වා නත්ථි. ආරඤ්ඤිකාති ධුතඞ්ගසමාදානවසෙන ආරඤ්ඤිකා; න අරඤ්ඤවාසමත්තෙන. පිණ්ඩපාතිකාදිභාවෙපි තෙසං එසෙව නයො. සීසවසෙන චෙතං වුත්තං. ඉමෙ පන තෙරසාපි ධුතඞ්ගානි සමාදායෙව වත්තන්ති. උදකසඞ්ගහෙති උදකෙන සඞ්ගහිතෙ ඝටිතෙ සංසට්ඨෙ; ථලෙ ච නින්නෙ ච එකොදකීභූතෙති අත්ථො.

උදකචික්ඛල්ලෙති අක්කන්තඅක්කන්තට්ඨානෙ උදකචික්ඛල්ලො උට්ඨහිත්වා යාව ආනිසදා පහරති, ඊදිසෙ චික්ඛල්ලෙති අත්ථො. ඔකපුණ්ණෙහීති උදකපුණ්ණෙහි. තෙසං කිර චීවරානි ඝනානි, තෙසු පතිතං උදකං න පග්ඝරති ඝනත්තා පුටබද්ධං විය තිට්ඨති. තෙන වුත්තං – ‘‘ඔකපුණ්ණෙහි චීවරෙහී’’ති. ‘‘ඔඝපුණ්ණෙහී’’තිපි පාඨො.

අවිවදමානා වස්සං වසිම්හාති එත්ථ ආගන්තුකට්ඨානෙ සෙනාසනඵාසුතාය අභාවෙන ච භගවතො දස්සනාලාභෙන උක්කණ්ඨිතතාය ච තෙ භික්ඛූ ඵාසුං න වසිංසු, තස්මා ‘‘අවිවදමානා ඵාසුකං වස්සං වසිම්හා’’ති නාවොචුං. ධම්මිං කථං කත්වාති භගවා තෙසං භික්ඛූනං අනමතග්ගියකථං කථෙසි. තෙ සබ්බෙපි කථාපරියොසානෙ අරහත්තං පාපුණිත්වා නිසින්නට්ඨානතොයෙව ආකාසෙ උප්පතිත්වා අගමංසු, තං සන්ධාය වුත්තං – ‘‘ධම්මිං කථං කත්වා’’ති. තතො භගවා ‘‘සචෙ කථිනත්ථාරො පඤ්ඤත්තො අභවිස්ස, එතෙ භික්ඛූ එකං චීවරං ඨපෙත්වා සන්තරුත්තරෙන ආගච්ඡන්තා න එවං කිලන්තා අස්සු, කථිනත්ථාරො ච නාමෙස සබ්බබුද්ධෙහි අනුඤ්ඤාතො’’ති චින්තෙත්වා කථිනත්ථාරං අනුජානිතුකාමො භික්ඛූ ආමන්තෙසි, ආමන්තෙත්වා ච පන ‘‘අනුජානාමි භික්ඛවෙ’’තිආදිමාහ.

තත්ථ අත්ථතකථිනානං වොති නිපාතමත්තං වොකාරො; අත්ථතකථිනානන්ති අත්ථො. එවඤ්හි සති පරතො ‘‘සො නෙසං භවිස්සතී’’ති යුජ්ජති. අථ වා වොති සාමිවචනමෙවෙතං. සො නෙසන්ති එත්ථ පන සො චීවරුප්පාදො යෙ අත්ථතකථිනා, තෙසං භවිස්සතීති අත්ථො.

තත්ථ අනාමන්තචාරොති යාව කථිනං න උද්ධරියති, තාව අනාමන්තෙත්වා චරණං කප්පිස්සති , චාරිත්තසික්ඛාපදෙන අනාපත්ති භවිස්සතීති අත්ථො. අසමාදානචාරොති තිචීවරං අසමාදාය චරණං; චීවරවිප්පවාසො කප්පිස්සතීති අත්ථො. ගණභොජනන්ති ගණභොජනම්පි කප්පිස්සති. යාවදත්ථචීවරන්ති යාවත්තකෙන චීවරෙන අත්ථො, තාවත්තකං අනධිට්ඨිතං අවිකප්පිතං කප්පිස්සතීති අත්ථො. යො ච තත්ථ චීවරුප්පාදොති තත්ථ කථිනත්ථතසීමායං මතකචීවරං වා හොතු සඞ්ඝං උද්දිස්ස දින්නං වා සඞ්ඝිකෙන තත්රුප්පාදෙන ආභතං වා, යෙන කෙනචි ආකාරෙන යං සඞ්ඝිකචීවරං උප්පජ්ජති, තං තෙසං භවිස්සතීති අත්ථො.

එවඤ්ච පන භික්ඛවෙ කථිනං අත්ථරිතබ්බන්ති එත්ථ කථිනත්ථාරං කෙ ලභන්ති, කෙ න ලභන්තීති? ගණනවසෙන තාව පච්ඡිමකොටියා පඤ්ච ජනා ලභන්ති, උද්ධං සතසහස්සම්පි, පඤ්චන්නං හෙට්ඨා න ලභන්ති. වුත්ථවස්සවසෙන පුරිමිකාය වස්සං උපගන්ත්වා පඨමපවාරණාය පවාරිතා ලභන්ති, ඡින්නවස්සා වා පච්ඡිමිකාය උපගතා වා න ලභන්ති, අඤ්ඤස්මිං විහාරෙ වුත්ථවස්සාපි න ලභන්තීති මහාපච්චරියං වුත්තං. පුරිමිකාය උපගතානං පන සබ්බෙ ගණපූරකා හොන්ති, ආනිසංසං න ලභන්ති, ආනිසංසො ඉතරෙසංයෙව හොති. සචෙ පුරිමිකාය උපගතා චත්තාරො වා හොන්ති තයො වා ද්වෙ වා එකො වා, ඉතරෙ ගණපූරකෙ කත්වා කථිනං අත්ථරිතබ්බං. අථ චත්තාරො භික්ඛූ උපගතා, එකො පරිපුණ්ණවස්සො සාමණෙරො, සො චෙ පච්ඡිමිකාය උපසම්පජ්ජති, ගණපූරකො චෙව හොති, ආනිසංසඤ්ච ලභති. තයො භික්ඛූ ද්වෙ සාමණෙරා, ද්වෙ භික්ඛූ තයො සාමණෙරා, එකො භික්ඛු චත්තාරො සාමණෙරාති එත්ථාපි එසෙව නයො. සචෙ පුරිමිකාය උපගතා කථිනත්ථාරකුසලා න හොන්ති, අත්ථාරකුසලා ඛන්ධකභාණකථෙරා පරියෙසිත්වා ආනෙතබ්බා. කම්මවාචං සාවෙත්වා කථිනං අත්ථරාපෙත්වා දානඤ්ච භුඤ්ජිත්වා ගමිස්සන්ති. ආනිසංසො පන ඉතරෙසංයෙව හොති.

කථිනං කෙන දින්නං වට්ටති? යෙන කෙනචි දෙවෙන වා මනුස්සෙන වා පඤ්චන්නං වා සහධම්මිකානං අඤ්ඤතරෙන දින්නං වට්ටති. කථිනදායකස්ස වත්තං අත්ථි, සචෙ සො තං අජානන්තො පුච්ඡති – ‘‘භන්තෙ කථං කථිනං දාතබ්බ’’න්ති තස්ස එවං ආචික්ඛිතබ්බං – ‘‘තිණ්ණං චීවරානං අඤ්ඤතරප්පහොනකං සූරියුග්ගමනසමයෙ වත්ථං ‘කථිනචීවරං දෙමා’ති දාතුං වට්ටති , තස්ස පරිකම්මත්ථං එත්තකා නාම සූචියො, එත්තකං සුත්තං, එත්තකං රජනං, පරිකම්මං කරොන්තානං එත්තකානං භික්ඛූනං යාගුභත්තඤ්ච දාතුං වට්ටතී’’ති.

කථිනත්ථාරකෙනාපි ධම්මෙන සමෙන උප්පන්නං කථිනං අත්ථරන්තෙන වත්තං ජානිතබ්බං. තන්තවායගෙහතො හි ආභතසන්තානෙනෙව ඛලිමක්ඛිතසාටකො න වට්ටති, මලීනසාටකොපි න වට්ටති, තස්මා කථිනත්ථාරසාටකං ලභිත්වා සුට්ඨු ධොවිත්වා සූචිආදීනි චීවරකම්මූපකරණානි සජ්ජෙත්වා බහූහි භික්ඛූහි සද්ධිං තදහෙව සිබ්බිත්වා නිට්ඨිතසූචිකම්මං රජිත්වා කප්පබින්දුං දත්වා කථිනං අත්ථරිතබ්බං. සචෙ තස්මිං අනත්ථතෙයෙව අඤ්ඤං කථිනසාටකං ආහරති, අඤ්ඤානි ච බහූනි කථිනානිසංසවත්ථානි දෙති, යො ආනිසංසං බහුං දෙති, තස්ස සන්තකෙනෙව අත්ථරිතබ්බං. ඉතරො යථා තථා ඔවදිත්වා සඤ්ඤාපෙතබ්බො.

කථිනං පන කෙන අත්ථරිතබ්බං? යස්ස සඞ්ඝො කථිනචීවරං දෙති. සඞ්ඝෙන පන කස්ස දාතබ්බං? යො ජිණ්ණචීවරො හොති. සචෙ බහූ ජිණ්ණචීවරා හොන්ති, වුඩ්ඪස්ස දාතබ්බං. වුඩ්ඪෙසුපි යො මහාපරිසො තදහෙව චීවරං කත්වා අත්ථරිතුං සක්කොති, තස්ස දාතබ්බං. සචෙ වුඩ්ඪො න සක්කොති නවකතරො සක්කොති, තස්ස දාතබ්බං. අපිච සඞ්ඝෙන මහාථෙරස්ස සඞ්ගහං කාතුං වට්ටති, තස්මා ‘‘තුම්හෙ භන්තෙ ගණ්හථ, මයං කත්වා දස්සාමා’’ති වත්තබ්බං. තීසු චීවරෙසු යං ජිණ්ණං හොති, තදත්ථාය දාතබ්බං. පකතියා දුපට්ටචීවරස්ස දුපට්ටත්ථායෙව දාතබ්බං. සචෙපිස්ස එකපට්ටචීවරං ඝනං හොති, කථිනසාටකො ච පෙලවො, සාරුප්පත්ථාය දුපට්ටප්පහොනකමෙව දාතබ්බං, ‘‘අහං අලභන්තො එකපට්ටං පාරුපාමී’’ති වදන්තස්සාපි දුපට්ටං දාතුං වට්ටති. යො පන ලොභපකතිකො හොති, තස්ස න දාතබ්බං. තෙනාපි ‘‘කථිනං අත්ථරිත්වා පච්ඡා සිබ්බිත්වා ද්වෙ චීවරානි කරිස්සාමී’’ති න ගහෙතබ්බං. යස්ස පන දීයති, තස්ස යෙන විධිනා දාතබ්බං, තං දස්සෙතුං ‘‘එවඤ්ච පන භික්ඛවෙ කථිනං අත්ථරිතබ්බ’’න්ති ආරභිත්වා සුණාතු මෙ භන්තෙතිආදිකා දානකම්මවාචා තාව වුත්තා.

එවං දින්නෙ පන කථිනෙ සචෙ තං කථිනදුස්සං නිට්ඨිතපරිකම්මමෙව හොති , ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ නිට්ඨිතපරිකම්මං හොති, ‘‘අහං ථෙරො’’ති වා ‘‘බහුස්සුතො’’ති වා එකෙනාපි අකාතුං න ලබ්භති, සබ්බෙහෙව සන්නිපතිත්වා ධොවනසිබ්බනරජනානි නිට්ඨාපෙතබ්බානි. ඉදඤ්හි කථිනවත්තං නාම බුද්ධප්පසත්ථං. අතීතෙ පදුමුත්තරොපි භගවා කථිනවත්තං අකාසි. තස්ස කිර අග්ගසාවකො සුජාතත්ථෙරො නාම කථිනං ගණ්හි, තං සත්ථා අට්ඨසට්ඨියා භික්ඛුසතසහස්සෙහි සද්ධිං නිසීදිත්වා අකාසි.

කතපරියොසිතං පන කථිනං ගහෙත්වා අත්ථාරකෙන භික්ඛුනා ‘‘සචෙ සඞ්ඝාටියා කථිනං අත්ථරිතුකාමො හොති, පොරාණිකා සඞ්ඝාටි පච්චුද්ධරිතබ්බා, නවා සඞ්ඝාටි අධිට්ඨාතබ්බා. ‘ඉමාය සඞ්ඝාටියා කථිනං අත්ථරාමී’ති වාචා භින්දිතබ්බා’’තිආදිනා පරිවාරෙ වුත්තවිධානෙන කථිනං අත්ථරිතබ්බං. අත්ථරිත්වා ච පන ‘‘තෙන කථිනත්ථාරකෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝං උපසඞ්කමිත්වා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වා එවමස්ස වචනීයො – ‘අත්ථතං භන්තෙ සඞ්ඝස්ස කථිනං, ධම්මිකො කථිනත්ථාරො, අනුමොදථා’ති තෙහි අනුමොදකෙහි භික්ඛූහි එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වා එවමස්ස වචනීයො – ‘අත්ථතං ආවුසො සඞ්ඝස්ස කථිනං, ධම්මිකො කථිනත්ථාරො, අනුමොදාමා’’ති එවමාදිනා පරිවාරෙ වුත්තවිධානෙනෙව අනුමොදාපෙතබ්බං, ඉතරෙහි ච අනුමොදිතබ්බං. එවං සබ්බෙසං අත්ථතං හොති කථිනං. වුත්තඤ්හෙතං පරිවාරෙ ‘‘ද්වින්නං පුග්ගලානං අත්ථතං හොති කථිනං – අත්ථාරකස්ස ච අනුමොදකස්ස චා’’ති (පරි. 403). පුනපි වුත්තං – ‘‘න සඞ්ඝො කථිනං අත්ථරති, න ගණො කථිනං අත්ථරති, පුග්ගලො කථිනං අත්ථරති, සඞ්ඝස්ස අනුමොදනා ගණස්ස අනුමොදනා පුග්ගලස්ස අත්ථාරා සඞ්ඝස්ස අත්ථතං හොති කථිනං, ගණස්ස අත්ථතං හොති කථිනං, පුග්ගලස්ස අත්ථතං හොති කථිනං’’ති (පරි. 414).

එවං අත්ථතෙ පන කථිනෙ සචෙ කථිනචීවරෙන සද්ධිං ආභතං ආනිසංසං දායකා ‘‘යෙන අම්හාකං කථිනං ගහිතං, තස්සෙව දෙමා’’ති දෙන්ති , භික්ඛුසඞ්ඝො අනිස්සරො. අථ අවිචාරෙත්වාව දත්වා ගච්ඡන්ති, භික්ඛුසඞ්ඝො ඉස්සරො. තස්මා සචෙ කථිනත්ථාරකස්ස සෙසචීවරානිපි දුබ්බලානි හොන්ති, සඞ්ඝෙන අපලොකෙත්වා තෙසම්පි අත්ථාය වත්ථානි දාතබ්බානි. කම්මවාචා පන එකායෙව වට්ටති. අවසෙසෙ කථිනානිසංසෙ බලවවත්ථානි වස්සාවාසිකට්ඨිතිකාය දාතබ්බානි, ඨිතිකාය අභාවෙ ථෙරාසනතො පට්ඨාය දාතබ්බානි, ගරුභණ්ඩං න භාජෙතබ්බං. සචෙ පන එකසීමාය බහූ විහාරා හොන්ති, සබ්බෙ භික්ඛූ සන්නිපාතෙත්වා එකත්ථ කථිනං අත්ථරිතබ්බං, විසුං විසුං අත්ථරිතුං න වට්ටති.

308. ඉදානි යථා ච කථිනං අත්ථතං හොති, යථා ච අනත්ථතං, තං විධිං විත්ථාරතො දස්සෙතුං එවඤ්ච පන භික්ඛවෙ අත්ථතං හොති කථිනං එවං අනත්ථතන්ති වත්වා අකරණීයඤ්චෙව මහාභූමිකඤ්ච අනත්ථතලක්ඛණං තාව දස්සෙන්තො න උල්ලිඛිතමත්තෙනාතිආදිකෙ චතුවීසති ආකාරෙ දස්සෙසි. තතො පරං අත්ථතලක්ඛණං දස්සෙන්තො අහතෙන අත්ථතන්තිආදිකෙ සත්තරස ආකාරෙ දස්සෙසි. පරිවාරෙපි හි ‘‘චතුවීසතියා ආකාරෙහි අනත්ථතං හොති කථිනං, සත්තරසහි ආකාරෙහි අත්ථතං හොති කථින’’න්ති ඉදමෙව ලක්ඛණං වුත්තං.

තත්ථ උල්ලිඛිතමත්තෙනාති දීඝතො ච පුථුලතො ච පමාණග්ගහණමත්තෙන. පමාණඤ්හි ගණ්හන්තො තස්ස තස්ස පදෙසස්ස සඤ්ජානනත්ථං නඛාදීහි වා පරිච්ඡෙදං දස්සෙන්තො උල්ලිඛති, නලාටාදීසු වා ඝංසති, තස්මා තං පමාණග්ගහණං ‘‘උල්ලිඛිතමත්ත’’න්ති වුච්චති. ධොවනමත්තෙනාති කථිනදුස්සධොවනමත්තෙන. චීවරවිචාරණමත්තෙනාති ‘‘පඤ්චකං වා සත්තකං වා නවකං වා එකාදසකං වා හොතූ’’ති එවං විචාරිතමත්තෙන. ඡෙදනමත්තෙනාති යථාවිචාරිතස්ස වත්ථස්ස ඡෙදනමත්තෙන. බන්ධනමත්තෙනාති මොඝසුත්තකාරොපනමත්තෙන. ඔවට්ටියකරණමත්තෙනාති මොඝසුත්තකානුසාරෙන දීඝසිබ්බිතමත්තෙන. කණ්ඩුසකරණමත්තෙනාති මුද්ධියපත්තබන්ධනමත්තෙන. දළ්හීකම්මකරණමත්තෙනාති ද්වෙ චිමිලිකායො එකතො කත්වා සිබ්බිතමත්තෙන. අථ වා පඨමචිමිලිකා ඝටෙත්වා ඨපිතා හොති, කථිනසාටකං තස්සා කුච්ඡිචිමිලිකං කත්වා සිබ්බිතමත්තෙනාතිපි අත්ථො. මහාපච්චරියං ‘‘පකතිචීවරස්ස උපස්සයදානෙනා’’ති වුත්තං. කුරුන්දියං පන ‘‘පකතිපත්තබද්ධචීවරං දුපට්ටං කාතුං කුච්ඡිචිමිලිකං අල්ලියාපනමත්තෙනා’’ති වුත්තං. අනුවාතකරණමත්තෙනාති පිට්ඨිඅනුවාතාරොපනමත්තෙන. පරිභණ්ඩකරණමත්තෙනාති කුච්ඡිඅනඋවාතාරොපනමත්තෙන. ඔවද්ධෙය්යකරණමත්තෙනාති ආගන්තුකපත්තාරොපනමත්තෙන . කථිනචීවරතො වා පත්තං ගහෙත්වා අඤ්ඤස්මිං අකථිනචීවරෙ පත්තාරොපනමත්තෙන.

කම්බලමද්දනමත්තෙනාති එකවාරංයෙව රජනෙ පක්ඛිත්තෙන දන්තවණ්ණෙන පණ්ඩුපලාසවණ්ණෙන වා. සචෙ පන සකිං වා ද්වික්ඛත්තුං වා රත්තම්පි සාරුප්පං හොති, වට්ටති. නිමිත්තකතෙනාති ‘‘ඉමිනා දුස්සෙන කථිනං අත්ථරිස්සාමී’’ති එවං නිමිත්තකතෙන. එත්තකමෙව හි පරිවාරෙ වුත්තං. අට්ඨකථාසු පන ‘‘අයං සාටකො සුන්දරො, සක්කා ඉමිනා කථිනං අත්ථරිතු’න්ති එවං නිමිත්තකම්මං කත්වා ලද්ධෙනා’’ති වුත්තං. පරිකථාකතෙනාති ‘‘කථිනං නාම දාතුං වට්ටති, කථිනදායකො බහුං පුඤ්ඤං පසවතී’’ති එවං පරිකථාය උප්පාදිතෙන. කථිනං නාම අතිඋක්කට්ඨං වට්ටති, මාතරම්පි විඤ්ඤාපෙතුං න වට්ටති, ආකාසතො ඔතිණ්ණසදිසමෙව වට්ටතීති. කුක්කුකතෙනාති තාවකාලිකෙන. සන්නිධිකතෙනාති එත්ථ දුවිධො සන්නිධි කරණසන්නිධි ච නිචයසන්නිධි ච. තත්ථ තදහෙව අකත්වා ඨපෙත්වා කරණං කරණසන්නිධි. සඞ්ඝො අජ්ජ කථිනදුස්සං ලභිත්වා පුනදිවසෙ දෙති, අයං නිචයසන්නිධි.

නිස්සග්ගියෙනාති රත්තිනිස්සග්ගියෙන. පරිවාරෙපි වුත්තං – ‘‘නිස්සග්ගියං නාම කරියමානෙ අරුණං උට්ඨහතී’’ති. අකප්පකතෙනාති අනාදින්නකප්පබින්දුනා. අඤ්ඤත්ර සඞ්ඝාටියාතිආදීසු ඨපෙත්වා සඞ්ඝාටිඋත්තරාසඞ්ගඅන්තරවාසකෙ අඤ්ඤෙන පච්චත්ථරණාදිනා අත්ථතං අනත්ථතං හොතීති. අඤ්ඤත්ර පඤ්චකෙන වා අතිරෙකපඤ්චකෙන වාති පඤ්ච වා අතිරෙකානි වා ඛණ්ඩානි කත්වා මහාමණ්ඩලඅඩ්ඪමණ්ඩලානි දස්සෙත්වා කතෙනෙව වට්ටති. එවඤ්හි සමණ්ඩලිකතං හොති, තං ඨපෙත්වා අඤ්ඤෙන අච්ඡින්නකෙන වා ද්වත්තිචතුඛණ්ඩෙන වා න වට්ටති. අඤ්ඤත්ර පුග්ගලස්ස අත්ථාරාති පුග්ගලස්ස අත්ථාරං ඨපෙත්වා න අඤ්ඤෙන සඞ්ඝස්ස වා ගණස්ස වා අත්ථාරෙන අත්ථතං හොති. නිස්සීමට්ඨො අනුමොදතීති බහිඋපචාරසීමාය ඨිතො අනුමොදති.

309. අහතෙනාති අපරිභුත්තෙන. අහතකප්පෙනාති අහතසදිසෙන එකවාරං වා ද්වික්ඛත්තුං වා ධොතෙන. පිලොතිකායාති හතවත්ථකසාටකෙන . පංසුකූලෙනාති තෙවීසතියා ඛෙත්තෙසු උප්පන්නපංසුකූලෙන. පංසුකූලිකභික්ඛුනා චොළකභික්ඛං ආහිණ්ඩිත්වා ලද්ධචොළකෙහි කතචීවරෙනාතිපි කුරුන්දිමහාපච්චරීසු වුත්තං. පාපණිකෙනාති ආපණද්වාරෙ පතිතපිලොතිකං ගහෙත්වා කථිනත්ථාය දෙති, තෙනාපි වට්ටතීති අත්ථො. සෙසං වුත්තවිපල්ලාසෙනෙව වෙදිතබ්බං. ඉමස්මිං පන ඨානෙ ‘‘සහ කථිනස්ස අත්ථාරා කති ධම්මා ජායන්තී’’තිආදි බහුඅට්ඨකථාසු වුත්තං, තං සබ්බං පරිවාරෙ පාළිආරූළ්හමෙව, තස්මා තත්ථ ආගතනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. න හි තෙන ඉධ අවුච්චමානෙන කථිනත්ථාරකස්ස කිඤ්චි පරිහායති.

310. එවං කථිනත්ථාරං දස්සෙත්වා ඉදානි උබ්භාරං දස්සෙතුං කථඤ්ච භික්ඛවෙ උබ්භතං හොති කථිනන්තිආදිමාහ. තත්ථ මාතිකාති මාතරො; ජනෙත්තියොති අත්ථො. කථිනුබ්භාරඤ්හි එතා අට්ඨ ජනෙත්තියො. තාසු පක්කමනං අන්තො අස්සාති පක්කමනන්තිකා. එවං සෙසාපි වෙදිතබ්බා.

ආදායසත්තකකථා

311. න පච්චෙස්සන්ති න පුන ආගමිස්සං. එතස්මිං පන පක්කමනන්තිකෙ කථිනුද්ධාරෙ පඨමං චීවරපලිබොධො ඡිජ්ජති, පච්ඡා ආවාසපලිබොධො. එවං පක්කමතො හි චීවරපලිබොධො අන්තොසීමායමෙව ඡිජ්ජති, ආවාසපලිබොධො සීමාතික්කමෙ. වුත්තම්පි චෙතං පරිවාරෙ –

‘‘පක්කමනන්තිකො කථිනුද්ධාරො, වුත්තො ආදිච්චබන්ධුනා;

එතඤ්ච තාහං විස්සජ්ජිස්සං, චීවරපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති;

පච්ඡා ආවාසපලිබොධො ඡිජ්ජතී’’ති. (පරි. 415);

චීවරං ආදායාති අකතචීවරං ආදාය. බහිසීමගතස්සාති අඤ්ඤං සාමන්තවිහාරං ගතස්ස. එවං හොතීති තස්මිං විහාරෙ සෙනාසනඵාසුකං වා සහායසම්පත්තිං වා දිස්වා එවං හොති . එතස්මිං පන නිට්ඨානන්තිකෙ කථිනුද්ධාරෙ ආවාසපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති, සො හි ‘‘න පච්චෙස්ස’’න්ති චිත්තෙ උප්පන්නමත්තෙයෙව ඡිජ්ජති. වුත්තම්පි චෙතං –

‘‘නිට්ඨානන්තිකො කථිනුද්ධාරො, වුත්තො ආදිච්චබන්ධුනා;

එතඤ්ච තාහං විස්සජ්ජිස්සං, ආවාසපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති;

චීවරෙ නිට්ඨිතෙ චීවරපලිබොධො ඡිජ්ජතී’’ති.

එතෙන නයෙන සෙසමාතිකාවිභජනෙපි අත්ථො වෙදිතබ්බො. අයං පන විසෙසො – ‘‘සන්නිට්ඨානන්තිකෙ ද්වෙපි පලිබොධා නෙවිමං චීවරං කාරෙස්සං, න පච්චෙස්සන්ති චිත්තෙ උප්පන්නමත්තෙයෙව එකතො ඡිජ්ජන්තීති. වුත්තඤ්හෙතං –

‘‘සන්නිට්ඨානන්තිකො කථිනුද්ධාරො, වුත්තො ආදිච්චබන්ධුනා;

එතඤ්ච තාහං විස්සජ්ජිස්සං, ද්වෙ පලිබොධා අපුබ්බං අචරිමං ඡිජ්ජන්තී’’ති.

එවං සබ්බකථිනුද්ධාරෙසු පලිබොධුපච්ඡෙදො වෙදිතබ්බො. සො පන යස්මා ඉමිනා ච වුත්තනයෙන පරිවාරෙ ච ආගතභාවෙන සක්කා ජානිතුං, තස්මා විත්ථාරතො න වුත්තො. අයං පනෙත්ථ සඞ්ඛෙපො – නාසනන්තිකෙ ආවාසපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති, චීවරෙ නට්ඨෙ චීවරපලිබොධො ඡිජ්ජති. යස්මා චීවරෙ නට්ඨෙ චීවරපලිබොධො ඡිජ්ජති, තස්මා ‘‘නාසනන්තිකො’’ති වුත්තං.

සවනන්තිකෙ චීවරපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති, තස්මා තස්ස සහ සවනෙන ආවාසපලිබොධො ඡිජ්ජති.

ආසාවච්ඡෙදිකෙ ආවාසපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති. චීවරාසාය උපච්ඡින්නාය චීවරපලිබොධො ඡිජ්ජති. අයං පන යස්මා ‘‘අනාසාය ලභති; ආසාය න ලභති; තස්ස එවං හොති ‘ඉධෙවිමං චීවරං කාරෙස්සං, න පච්චෙස්ස’’’න්තිආදිනා නයෙන ඉතරෙහි උද්ධාරෙහි සද්ධිං වොමිස්සකදෙසනො අනෙකප්පභෙදො හොති, තස්මා පරතො විසුං විත්ථාරෙත්වා වුත්තො, ඉධ න වුත්තො. ඉධ පන සවනන්තිකස්ස අනන්තරං සීමාතික්කන්තිකො වුත්තො. තත්ථ චීවරපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති, තස්ස බහිසීමෙ ආවාසපලිබොධො ඡිජ්ජති. සහුබ්භාරෙ ද්වෙ පලිබොධා අපුබ්බං අචරිමං ඡිජ්ජන්තීති.

316-325. එවං ආදායවාරෙ සත්තකථිනුද්ධාරෙ දස්සෙත්වා පුන සමාදායවාරෙපි විප්පකතචීවරස්ස ආදායසමාදායවාරෙසුපි යථාසම්භවං තෙයෙව දස්සිතා. තතො පරං අන්තොසීමායං ‘‘පච්චෙස්සං න පච්චෙස්ස’’න්ති ඉමං විධිං අනාමසිත්වාව ‘‘න පච්චෙස්ස’’න්ති ඉමමෙව ආමසිත්වා අනධිට්ඨිතෙනා’’තිආදිනා නයෙන ච යෙ යෙ යුජ්ජන්ති, තෙ තෙ දස්සිතා. තතො පරං ‘‘චීවරාසාය පක්කමතී’’තිආදිනා නයෙන ඉතරෙහි සද්ධිං වොමිස්සකනයෙන අනෙකක්ඛත්තුං ආසාවච්ඡෙදිකං දස්සෙත්වා පුන දිසංගමියවසෙන ච ඵාසුවිහාරිකවසෙන ච නිට්ඨානන්තිකෙසු යුජ්ජමානා කථිනුද්ධාරා දස්සිතා. එවං පභෙදතො කථිනුද්ධාරං දස්සෙත්වා ඉදානි යෙ තෙන තෙන කථිනුද්ධාරෙන පලිබොධා ඡිජ්ජන්තීති වුත්තා, තෙසං පටිපක්ඛෙ දස්සෙන්තො ද්වෙමෙ භික්ඛවෙ කථිනස්ස පලිබොධාතිආදිමාහ. තත්ථ චත්තෙනාති යෙන චිත්තෙන සො ආවාසො චත්තො හොති, තං චත්තං නාම, තෙන චත්තෙන. වන්තමුත්තෙසුපි එසෙව නයො. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙවාති.

කථිනක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.