අට්ඨකථා > විනයපිටක (අට්ඨකථා) > මහාවග්ග-අට්ඨකථා

326. චීවරක්ඛන්ධකෙ ¶ ¶ – පදක්ඛිණාති ඡෙකා කුසලා. අභිසටාති අභිගතා. කෙහි අභිගතාති? අත්ථිකෙහි අත්ථිකෙහි මනුස්සෙහි; කරණත්ථෙ පන සාමිවචනං කත්වා ‘‘අත්ථිකානං අත්ථිකානං මනුස්සාන’’න්ති වුත්තං. පඤ්ඤාසාය ච රත්තිං ගච්ඡතීති පඤ්ඤාස කහාපණෙ ගහෙත්වා රත්තිං ගච්ඡති. නෙගමොති කුටුම්බියගණො.

327. සාලවතිං කුමාරිං ගණිකං වුට්ඨාපෙසීති නාගරා ද්වෙ සතසහස්සානි, රාජා සතසහස්සන්ති තීණි සතසහස්සානි, අඤ්ඤඤ්ච ආරාමුය්යානවාහනාදිපරිච්ඡෙදං දත්වා වුට්ඨාපෙසුං; ගණිකට්ඨානෙ ඨපෙසුන්ති අත්ථො. පටිසතෙන ච රත්තිං ගච්ඡතීති රත්තිං පටිසතෙන ගච්ඡති. ගිලානං පටිවෙදෙය්යන්ති ගිලානභාවං ජානාපෙය්යං. කත්තරසුප්පෙති ජිණ්ණසුප්පෙ.

328. කා මෙ දෙව මාතා, කො පිතාති කස්මා පුච්ඡි? තං කිර අඤ්ඤෙ රාජදාරකා කීළන්තා කලහෙ උට්ඨිතෙ ‘‘නිම්මාතිකො නිප්පිතිකො’’ති වදන්ති. යථා ච අඤ්ඤෙසං දාරකානං ඡණාදීසු චුළමාතාමහාමාතාදයො කිඤ්චි පණ්ණාකාරං පෙසෙන්ති, තථා තස්ස න කොචි කිඤ්චි පෙසෙති. ඉති සො තං සබ්බං චින්තෙත්වා ‘‘නිම්මාතිකොයෙව නු ඛො අහ’’න්ති ජානනත්ථං ‘‘කා මෙ දෙව මාතා, කො පිතා’’ති පුච්ඡි.

යන්නූනාහං සිප්පං සික්ඛෙය්යන්ති යංනූන අහං වෙජ්ජසිප්පං සික්ඛෙය්යන්ති චින්තෙසි. තස්ස කිර එතදහොසි – ‘‘ඉමානි ඛො හත්ථිඅස්සසිප්පාදීනි පරූපඝාතපටිසංයුත්තානි, වෙජ්ජසිප්පං මෙත්තාපුබ්බභාගං සත්තානං හිතපටිසංයුත්ත’’න්ති. තස්මා වෙජ්ජසිප්පමෙව සන්ධාය ‘‘යංනූනාහං සිප්පං සික්ඛෙය්ය’’න්ති චින්තෙසි. අපිචායං ඉතො කප්පසතසහස්සස්ස ¶ උපරි පදුමුත්තරස්ස භගවතො උපට්ඨාකං ‘‘බුද්ධුපට්ඨාකො අය’’න්ති චතුපරිසන්තරෙ පත්ථතගුණං වෙජ්ජං දිස්වා ‘‘අහො වතාහම්පි එවරූපං ඨානන්තරං පාපුණෙය්ය’’න්ති චින්තෙත්වා සත්තාහං බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස දානං දත්වා භගවන්තං වන්දිත්වා ¶ ‘‘අහම්පි භගවා තුම්හාකං ¶ උපට්ඨාකො අසුකවෙජ්ජො විය අනාගතෙ බුද්ධුපට්ඨාකො භවෙය්ය’’න්ති පත්ථනමකාසි. තාය පුරිමපත්ථනාය චොදියමානොපෙස වෙජ්ජසිප්පමෙව සන්ධාය ‘‘යංනූනාහං සිප්පං සික්ඛෙය්ය’’න්ති චින්තෙසි.

329. දිසාපාමොක්ඛොති සබ්බදිසාසු විදිතො පාකටො පධානො වාති අත්ථො. තස්මිඤ්ච සමයෙ තක්කසීලතො වාණිජා අභයරාජකුමාරං දස්සනාය අගමංසු. තෙ ජීවකො ‘‘කුතො තුම්හෙ ආගතා’’ති පුච්ඡි. ‘‘තක්කසීලතො’’ති වුත්තෙ ‘‘අත්ථි තත්ථ වෙජ්ජසිප්පාචරියො’’ති පුච්ඡි. ‘‘ආම කුමාර, තක්කසීලායං දිසාපාමොක්ඛො වෙජ්ජො පටිවසතී’’ති සුත්වා ‘‘තෙන හි යදා ගච්ඡථ, මය්හං ආරොචෙය්යාථා’’ති ආහ. තෙ තථා අකංසු. සො පිතරං අනාපුච්ඡා තෙහි සද්ධිං තක්කසීලං අගමාසි. තෙන වුත්තං – ‘‘අභයං රාජකුමාරං අනාපුච්ඡා’’තිආදි.

ඉච්ඡාමහං ආචරිය සිප්පං සික්ඛිතුන්ති තං කිර උපසඞ්කමන්තං දිස්වා සො වෙජ්ජො ‘‘කොසි ත්වං තාතා’’ති පුච්ඡි. සො ‘‘බිම්බිසාරමහාරාජස්ස නත්තා අභයකුමාරස්ස පුත්තොම්හී’’ති ආහ. ‘‘කස්මා පන ත්වමසි තාත ඉධාගතො’’ති, තතො සො ‘‘තුම්හාකං සන්තිකෙ සිප්පං සික්ඛිතු’’න්ති වත්වා ඉච්ඡාමහං ආචරිය සිප්පං සික්ඛිතුන්ති ආහ. බහුඤ්ච ගණ්හාතීති යථා අඤ්ඤෙ ඛත්තියකුමාරාදයො ආචරියස්ස ධනං දත්වා කිඤ්චි කම්මං අකත්වා සික්ඛන්තියෙව, න සො එවං. සො පන කිඤ්චි ධනං අදත්වා ධම්මන්තෙවාසිකොව හුත්වා එකං කාලං උපජ්ඣායස්ස කම්මං කරොති, එකං කාලං සික්ඛති. එවං සන්තෙපි අභිනීහාරසම්පන්නො කුලපුත්තො අත්තනො මෙධාවිතාය බහුඤ්ච ගණ්හාති, ලහුඤ්ච ගණ්හාති, සුට්ඨු ච උපධාරෙති, ගහිතඤ්චස්ස න සම්මුස්සති.

සත්ත ච මෙ වස්සානි අධීයන්තස්ස නයිමස්ස සිප්පස්ස අන්තො පඤ්ඤායතීති එත්ථ අයං කිර ජීවකො යත්තකං ආචරියො ජානාති, යං අඤ්ඤෙ සොළසහි වස්සෙහි උග්ගණ්හන්ති, තං සබ්බං සත්තහි වස්සෙහි උග්ගහෙසි ¶ . සක්කස්ස පන දෙවරඤ්ඤො එතදහොසි – ‘‘අයං බුද්ධානං උපට්ඨාකො අග්ගවිස්සාසකො භවිස්සති, හන්ද නං භෙසජ්ජයොජනං සික්ඛාපෙමී’’ති ආචරියස්ස සරීරෙ අජ්ඣාවසිත්වා යථා ඨපෙත්වා කම්මවිපාකං අවසෙසරොගං එකෙනෙව භෙසජ්ජයොගෙන තිකිච්ඡිතුං සක්කොති, තථා නං භෙසජ්ජයොජනං සික්ඛාපෙසි. සො පන ‘‘ආචරියස්ස සන්තිකෙ සික්ඛාමී’’ති මඤ්ඤති, තස්මා ‘‘සමත්ථො ඉදානි ජීවකො තිකිච්ඡිතු’’න්ති ¶ සක්කෙන විස්සට්ඨමත්තෙ එවං චින්තෙත්වා ආචරියං පුච්ඡි. ආචරියො පන ‘‘න ඉමිනා මමානුභාවෙන උග්ගහිතං, දෙවතානුභාවෙන උග්ගහිත’’න්ති ඤත්වාව තෙන හි භණෙතිආදිමාහ. සමන්තා යොජනං ආහිණ්ඩන්තොති ¶ දිවසෙ දිවසෙ එකෙකෙන ද්වාරෙන නික්ඛමිත්වා චත්තාරො දිවසෙ ආහිණ්ඩන්තො. පරිත්තං පාථෙය්යං පාදාසීති අප්පමත්තකං අදාසි. කස්මා? තස්ස කිර එතදහොසි – ‘‘අයං මහාකුලස්ස පුත්තො ගතමත්තොයෙව පිතිපිතාමහානං සන්තිකා මහාසක්කාරං ලභිස්සති, තතො මය්හං වා සිප්පස්ස වා ගුණං න ජානිස්සති, අන්තරාමග්ගෙ පන ඛීණපාථෙය්යො සිප්පං පයොජෙත්වා අවස්සං මය්හඤ්ච සිප්පස්ස ච ගුණං ජානිස්සතී’’ති පරිත්තං දාපෙසි.

330. පසතෙනාති එකහත්ථපුටෙන. පිචුනාති කප්පාසපටලෙන. යත්රහි නාමාති යා නාම. කිම්පිමායන්ති කිම්පි මෙ අයං. උපජානාමෙතස්ස සංයමස්සාති කතස්ස ච රොගූපසමස්ස ච උපකාරං ජානාමාති අධිප්පායො.

331. සබ්බාලඞ්කාරං තුය්හං හොතූති රාජා කිර ‘‘සචෙ ඉමං ගණ්හිස්සති, පමාණයුත්තෙ ඨානෙ නං ඨපෙස්සාමි. සචෙ න ගණ්හිස්සති, අබ්භන්තරිකං නං විස්සාසකං කරිස්සාමී’’ති චින්තෙත්වා එවමාහ. අභයකුමාරස්සාපි නාටකානම්පි චිත්තං උප්පජ්ජි ‘‘අහො වත න ගණ්හෙය්යා’’ති. සොපි තෙසං චිත්තං ඤත්වා විය ‘‘ඉදං මෙ දෙව අය්යිකානං ආභරණං, නයිදං මය්හං ගණ්හිතුං පතිරූප’’න්ති වත්වා අලං දෙවාතිආදිමාහ. අධිකාරං මෙ දෙවො සරතූති කතස්ස උපකාරං මෙ දෙවො සරතූති අත්ථො. රාජා පසන්නො සබ්බාකාරසම්පන්නං ගෙහඤ්ච අම්බවනුය්යානඤ්ච අනුසංවච්ඡරං සතසහස්සඋට්ඨානකං ගාමඤ්ච මහාසක්කාරඤ්ච දත්වා තෙන හි භණෙතිආදිමාහ.

332. සක්ඛිස්සසි ¶ පන ත්වං ගහපතීති කස්මා ආහ? ඉරියාපථසම්පරිවත්තනෙන කිර මත්ථලුඞ්ගං න සණ්ඨාති, අස්ස ච තීහි සත්තාහෙහි නිච්චලස්ස ¶ නිපන්නස්ස මත්ථලුඞ්ගං සණ්ඨහිස්සතීති ඤත්වා අප්පෙව නාම සත්තසත්තමාසෙ පටිජානිත්වා සත්තසත්තදිවසෙපි නිපජ්ජෙය්යාති නං එවමාහ. තෙනෙව පරතො වුත්තං ‘‘අපි ච පටිකච්චෙව මයා ඤාතො’’ති. සීසච්ඡවිං උප්පාටෙත්වාති සීසචම්මං අපනෙත්වා. සිබ්බිනිං විනාමෙත්වාති සිබ්බිනිං විවරිත්වා. නාහං ආචරිය සක්කොමීති තස්ස කිර සරීරෙ මහාඩාහො උප්පජ්ජි, තස්මා එවමාහ. තීහි සත්තාහෙහීති තීහි පස්සෙහි එකෙකෙන සත්තාහෙන.

333. ජනං ¶ උස්සාරෙත්වාති ජනං නීහරාපෙත්වා.

334. ජෙගුච්ඡං මෙ සප්පීති අයං කිර රාජා විච්ඡිකස්ස ජාතො, විච්ඡිකවිසපටිඝාතාය ච සප්පි භෙසජ්ජං හොති විච්ඡිකානං පටිකූලං, තස්මා එවමාහ. උද්දෙකං දස්සතීති උග්ගාරං දස්සති. පඤ්ඤාස යොජනිකා හොතීති පඤ්ඤාස යොජනානි ගන්තුං සමත්ථා හොති. න කෙවලඤ්චස්ස රඤ්ඤො හත්ථිනීයෙව, නාළාගිරි නාම හත්ථී යොජනසතං ගච්ඡති, චෙලකණ්ණො ච මුඤ්චකෙසො චාති ද්වෙ අස්සා වීසයොජනසතං ගච්ඡන්ති, කාකො දාසො සට්ඨියොජනානි ගච්ඡති.

එකස්ස කිර කුලපුත්තස්ස අනුප්පන්නෙ බුද්ධෙ එකදිවසං භුඤ්ජිතුං නිසින්නස්ස පච්චෙකබුද්ධො ද්වාරෙ ඨත්වා අගමාසි, තස්සෙකො පුරිසො ‘‘පච්චෙකබුද්ධො ආගන්ත්වා ගතො’’ති ආරොචෙසි. සො සුත්වා ‘‘ගච්ඡ, වෙගෙන පත්තං ආහරා’’ති ආහරාපෙත්වා අත්තනො සජ්ජිතං භත්තං සබ්බං දත්වා පෙසෙසි. ඉතරො තං ආහරිත්වා පච්චෙකබුද්ධස්ස හත්ථෙ ඨපෙත්වා ‘‘අහං භන්තෙ තුම්හාකං කතෙන ඉමිනා කායවෙය්යාවතිකෙන යත්ථ යත්ථ නිබ්බත්තොපි වාහනසම්පන්නො හොමී’’ති පත්ථනං අකාසි. සො අයං එතරහි පජ්ජොතො නාම රාජා ජාතො, තාය පත්ථනාය අයං වාහනසම්පත්ති.

සප්පිං පායෙත්වාති සප්පිඤ්ච පායෙත්වා; පරිචාරිකානඤ්ච ආහාරාචාරෙ විධිං ආචික්ඛිත්වා. නඛෙන භෙසජ්ජං ඔලුම්පෙත්වාති නඛෙන භෙසජ්ජං ඔදහිත්වා; පක්ඛිපිත්වාති අත්ථො. නිච්ඡාරෙසීති විරෙචෙසි.

335. සිවෙය්යකං ¶ නාම උත්තරකුරූසු සිවථිකං අවමඞ්ගලවත්ථං. තත්ථ කිර මනුස්සා මතං තෙන වත්ථෙන වෙඨෙත්වා නික්ඛිපන්ති, තං ¶ ‘‘මංසපෙසී’’ති සල්ලක්ඛෙත්වා හත්ථිසොණ්ඩකසකුණා උක්ඛිපිත්වා හිමවන්තකූටෙ ඨපෙත්වා වත්ථං අපනෙත්වා ඛාදන්ති. අථ වනචරකා වත්ථං දිස්වා රඤ්ඤො ආහරන්ති. එවමිදං පජ්ජොතෙන ලද්ධං. සිවිරට්ඨෙ කුසලා ඉත්ථියො තීහි අංසූහි සුත්තං කන්තන්ති, තෙන සුත්තෙන වායිතවත්ථං එතන්තිපි වදන්ති.

336. සිනෙහෙථාති ¶ කිං පන භගවතො කායො ලූඛොති න ලූඛො? භගවතො හි ආහාරෙ සදා දෙවතා දිබ්බොජං පක්ඛිපන්ති, සිනෙහපානං පන සබ්බත්ථ දොසෙ තෙමෙති, සිරා මුදුකා කරොති, තෙනායං එවමාහ. තීණි උප්පලහත්ථානීති එකං ඔළාරිකදොසහරණත්ථං, එකං මජ්ඣිමදොසහරණත්ථං, එකං සුඛුමදොසහරණත්ථං. නචිරස්සෙව පකතත්තො අහොසීති එවං පකතත්තෙ පන කායෙ නාගරා දානං සම්පාදෙසුං. ජීවකො ආගන්ත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘භගවා අජ්ජ නාගරා තුම්හාකං දානං දාතුකාමා, මා අන්තොගාමං පිණ්ඩාය පවිසථා’’ති. මහාමොග්ගල්ලානත්ථෙරො චින්තෙසි – ‘‘කුතො නු ඛො අජ්ජ භගවතො පඨමං පිණ්ඩපාතො ලද්ධුං වට්ටතී’’ති. තතො චින්තෙසි – ‘‘සොණො සෙට්ඨිපුත්තො ඛෙත්තපරිකම්මතො පට්ඨාය අඤ්ඤෙහි අසාධාරණානං ඛීරොදකසෙචනසංවද්ධානං ගන්ධසාලීනං ඔදනං භුඤ්ජති, තතො භගවතො පිණ්ඩපාතං ආහරිස්සාමී’’ති ඉද්ධියා ගන්ත්වා තස්ස පාසාදතලෙ අත්තානං දස්සෙසි. සො ථෙරස්ස පත්තං ගහෙත්වා පණීතං පිණ්ඩපාතං අදාසි. ථෙරස්ස ච ගමනාකාරං දිස්වා ‘‘භුඤ්ජථ භන්තෙ’’ති ආහ. ථෙරො තමත්ථං ආරොචෙසි ‘‘භුඤ්ජථ භන්තෙ, අහං අඤ්ඤං භගවතො දස්සාමී’’ති ථෙරං භොජෙත්වා ගන්ධෙහි පත්තං උබ්බට්ටෙත්වා පිණ්ඩපාතස්ස පූරෙත්වා අදාසි, තං ථෙරො ආහරිත්වා භගවතො අදාසි.

රාජාපි ඛො බිම්බිසාරො ‘‘අජ්ජ භගවා කිං භුඤ්ජිස්සතී’’ති විහාරං ආගන්ත්වා පවිසමානොව පිණ්ඩපාතගන්ධං ඝායිත්වා භුඤ්ජිතුකාමො අහොසි ¶ . භගවතො ¶ ද්වීසුයෙව පිණ්ඩපාතෙසු භාජනගතෙසු දෙවතා ඔජං පක්ඛිපිංසු – යඤ්ච සුජාතා අදාසි; යඤ්ච පරිනිබ්බානකාලෙ චුන්දො කම්මාරපුත්තො; අඤ්ඤෙසු කබළෙ කබළෙ පක්ඛිපිංසු, තස්මා භගවා රඤ්ඤො ඉච්ඡං ජානිත්වා අපක්ඛිත්තොජමෙව ථොකං පිණ්ඩපාතං රඤ්ඤො දාපෙසි. සො පරිභුඤ්ජිත්වා පුච්ඡි – ‘‘කිං භන්තෙ, උත්තරකුරුතො ආභතං භොජන’’න්ති? ‘‘න මහාරාජ, උත්තරකුරුතො; අපිච ඛො තවෙව රට්ඨවාසිනො ගහපතිපුත්තස්ස භොජනං එත’’න්ති වත්වා සොණස්ස සම්පත්තිං ආචික්ඛි. තං සුත්වා රාජා සොණං දට්ඨුකාමො හුත්වා චම්මක්ඛන්ධකෙ වුත්තනයෙන අසීතියා කුලපුත්තසහස්සෙහි සද්ධිං සොණස්ස ආගමනං අකාසි. තෙ භගවතො ධම්මදෙසනං සුත්වා සොතාපන්නා ජාතා. සොණො පන පබ්බජිත්වා අරහත්තෙ පතිට්ඨිතො. භගවාපි එතදත්ථමෙව රඤ්ඤො පිණ්ඩපාතං දාපෙසි.

337. එවං ¶ කතභත්තකිච්චෙ භගවති අථ ඛො ජීවකො කොමාරභච්චො තං සිවෙය්යකං දුස්සයුගං ආදාය…පෙ… එතදවොච. අතික්කන්තවරාති එත්ථ විනිච්ඡයො මහාඛන්ධකෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො. භගවා භන්තෙ පංසුකූලිකො භික්ඛුසඞ්ඝො චාති භගවතො හි බුද්ධත්තං පත්තතො පට්ඨාය යාව ඉදං වත්ථං, එත්ථන්තරෙ වීසති වස්සානි න කොචි ගහපතිචීවරං සාදියි, සබ්බෙ පංසුකූලිකාව අහෙසුං. තෙනායං එවමාහ. ගහපතිචීවරන්ති ගහපතීහි දින්නචීවරං. ධම්මියා කථායාති වත්ථදානානිසංසපටිසංයුත්තාය කථාය. ඉතරීතරෙනාපීති අප්පග්ඝෙනපි මහග්ඝෙනපි; යෙන කෙනචීති අත්ථො. පාවාරොති සලොමකො කප්පාසාදිභෙදො. අනුජානාමි භික්ඛවෙ කොජවන්ති එත්ථ පකතිකොජවමෙව වට්ටති, මහාපිට්ඨියකොජවං න වට්ටති. මහාපිට්ඨියකොජවන්ති උණ්ණාමයො පාවාරසදිසො කොජවො.

338. කාසිරාජාති කාසීනං රාජා; පසෙනදිස්ස එකපිතිකභාතා එස. අඩ්ඪකාසියන්ති එත්ථ කාසීති සහස්සං වුච්චති තං අග්ඝනකො කාසියො ¶ . අයං පන පඤ්චසතානි අග්ඝති, තස්මා ‘‘අඩ්ඪකාසියො’’ති වුත්තො. තෙනෙවාහ – ‘‘උපඩ්ඪකාසීනං ඛමමාන’’න්ති.

339. උච්චාවචානීති සුන්දරානි ච අසුන්දරානි ච. භඞ්ගං ¶ නාම ඛොමාදීහි පඤ්චහි සුත්තෙහි මිස්සෙත්වා කතං; වාකමයමෙවාතිපි වදන්ති.

340. එකංයෙව භගවතා චීවරං අනුඤ්ඤාතං න ද්වෙති තෙ කිර ඉතරීතරෙන චීවරෙනාති එතස්ස ‘‘ගහපතිකෙන වා පංසුකූලෙන වා’’ති එවං අත්ථං සල්ලක්ඛිංසු. නාගමෙසුන්ති යාව තෙ සුසානතො ආගච්ඡන්ති, තාව තෙ න අච්ඡිංසු; පක්කමිංසුයෙව. නාකාමා භාගං දාතුන්ති න අනිච්ඡාය දාතුං; යදි පන ඉච්ඡන්ති, දාතබ්බො. ආගමෙසුන්ති උපචාරෙ අච්ඡිංසු. තෙනාහ භගවා ආහ – ‘‘අනුජානාමි භික්ඛවෙ ආගමෙන්තානං අකාමා භාගං දාතු’’න්ති. යදි පන මනුස්සා ‘‘ඉධාගතා එව ගණ්හන්තූ’’ති දෙන්ති, සඤ්ඤාණං වා කත්වා ගච්ඡන්ති ‘‘සම්පත්තා ගණ්හන්තූ’’ති සම්පත්තානං සබ්බෙසම්පි පාපුණන්ති. සචෙ ඡඩ්ඩෙත්වා ගතා, යෙන ගහිතං, සො එව සාමී. සදිසා සුසානං ඔක්කමිංසූති සබ්බෙ සමං ඔක්කමිංසු; එකදිසාය වා ඔක්කමිංසූතිපි ¶ අත්ථො. තෙ කතිකං කත්වාති ලද්ධං පංසුකූලං සබ්බෙ භාජෙත්වා ගණ්හිස්සාමාති බහිමෙව කතිකං කත්වා.

342. චීවරපටිග්ගාහකන්ති යො ගහපතිකෙහි සඞ්ඝස්ස දීයමානං චීවරං ගණ්හාති. යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්යාතිආදීසු චීවරපටිග්ගාහකෙසු පච්ඡා ආගතානම්පි අත්තනො ඤාතකාදීනං පඨමතරං පටිග්ගණ්හන්තො වා එකච්චස්මිං පෙමං දස්සෙත්වා ගණ්හන්තො වා ලොභපකතිකතාය අත්තනො පරිණාමෙන්තො වා ඡන්දාගතිං ගච්ඡති නාම. පඨමතරං ආගතස්සාපි කොධවසෙන පච්ඡා ගණ්හන්තො වා දුග්ගතමනුස්සෙසු අවමඤ්ඤං කත්වා ගණ්හන්තො වා ‘‘කිං වො ඝරෙ ඨපනොකාසො නත්ථි, තුම්හාකං සන්තකං ගහෙත්වා ගච්ඡථා’’ති එවං සඞ්ඝස්ස ලාභන්තරායං කරොන්තො වා දොසාගතිං ගච්ඡති නාම. යො පන මුට්ඨස්සති අසම්පජානො, අයං මොහාගතිං ගච්ඡති නාම. පච්ඡා ආගතානම්පි ඉස්සරානම්පි භයෙන පඨමතරං පටිග්ගණ්හන්තො වා ‘‘චීවරපටිග්ගාහකට්ඨානං නාමෙතං භාරිය’’න්ති සන්තසන්තො වා භයාගතිං ගච්ඡති ¶ නාම. ‘‘මයා ඉදඤ්චිදඤ්ච ගහිතං, ඉදඤ්චිංදඤ්ච න ගහිත’’න්ති එවං ජානන්තො ගහිතාගහිතං ජානාති නාම. තස්මා යො න ඡන්දාගතිආදිවසෙන ගච්ඡති, ඤාතකඅඤ්ඤාතකඅඩ්ඪදුග්ගතෙසු විසෙසං අකත්වා ¶ ආගතපඅපාටියා ගණ්හාති, සීලාචාරපටිපත්තියුත්තො හොති, සතිමා මෙධාවී බහුස්සුතො, සක්කොති දායකානං විස්සට්ඨවාචාය පරිමණ්ඩලෙහි පදබ්යඤ්ජනෙහි අනුමොදනං කරොන්තො පසාදං ජනෙතුං, එවරූපො සම්මන්නිතබ්බො.

එවඤ්ච පන භික්ඛවෙ සම්මන්නිතබ්බොති එත්ථ පන එතාය යථාවුත්තාය කම්මවාචායපි අපලොකනෙනාපි අන්තොවිහාරෙ සබ්බසඞ්ඝමජ්ඣෙපි ඛණ්ඩසීමායපි සම්මන්නිතුං වට්ටතියෙව. එවං සම්මතෙන ච විහාරපච්චන්තෙ වා පධානඝරෙ වා න අච්ඡිතබ්බං. යත්ථ පන ආගතාගතා මනුස්සා සුඛං පස්සන්ති, තාදිසෙ ධුරවිහාරට්ඨානෙ බීජනිං පස්සෙ ඨපෙත්වා සුනිවත්ථෙන සුපාරුතෙන නිසීදිතබ්බන්ති.

තත්ථෙව උජ්ඣිත්වාති ‘‘පටිග්ගහණමෙව අම්හාකං භාරො’’ති වත්වා ගහිතට්ඨානෙයෙව ඡඩ්ඩෙත්වා ගච්ඡන්ති. චීවරනිදහකන්ති චීවරපටිසාමකං. යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්යාතිආදීසු චෙත්ථ ඉතො පරඤ්ච සබ්බත්ථ වුත්තනයෙනෙව විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො. සම්මුතිවිනිච්ඡයොපි කථිතානුසාරෙනෙව ජානිතබ්බො.

343. විහාරං ¶ වාතිආදීසු යො ආරාමමජ්ඣෙ ආරාමිකසාමණෙරාදීහි අවිවිත්තො සබ්බෙසං සමොසරණට්ඨානෙ විහාරො වා අඩ්ඪයොගො වා හොති, සො සම්මන්නිතබ්බො. පච්චන්තසෙනාසනං පන න සම්මන්නිතබ්බං. ඉදං පන භණ්ඩාගාරං ඛණ්ඩසීමං ගන්ත්වා ඛණ්ඩසීමාය නිසින්නෙහි සම්මන්නිතුං න වට්ටති, විහාරමජ්ඣෙයෙව සම්මන්නිතබ්බං.

ගුත්තාගුත්තඤ්ච ජානෙය්යාති එත්ථ යස්ස තාව ඡදනාදීසු කොචි දොසො නත්ථි, තං ගුත්තං. යස්ස පන ඡදනතිණං වා ඡදනිට්ඨකා වා යත්ථ කත්ථචි පතිතා, යෙන ඔවස්සති වා, මූසිකාදීනං ¶ වා පවෙසො හොති, භිත්තිආදීසු වා කත්ථචි ඡිද්දං හොති, උපචිකා වා උට්ඨහන්ති, තං සබ්බං අගුත්තං නාම. තං සල්ලක්ඛෙත්වා පටිසඞ්ඛරිතබ්බං. සීතසමයෙ ද්වාරඤ්ච වාතපානඤ්ච සුපිහිතං කාතබ්බං, සීතෙන හි චීවරානි කණ්ණකිතානි හොන්ති. උණ්හසමයෙ අන්තරන්තරා වාතප්පවෙසනත්ථං විවරිතබ්බං. එවං කරොන්තො හි ගුත්තාගුත්තං ජානාති නාම.

ඉමෙහි ¶ පන චීවරපටිග්ගාහකාදීහි තීහිපි අත්තනො වත්තං ජානිතබ්බං. තත්ථ චීවරපටිග්ගාහකෙන තාව යං යං මනුස්සා ‘‘කාලචීවර’’න්ති වා ‘‘අකාලචීවර’’න්ති වා ‘‘අච්චෙකචීවර’’න්ති වා ‘‘වස්සිකසාටික’’න්ති වා ‘‘නිසීදන’’න්ති වා ‘‘පච්චත්ථරණ’’න්ති වා ‘‘මුඛපුඤ්ඡනචොළ’’න්ති වා දෙන්ති, තං සබ්බං එකරාසිං කත්වා මිස්සෙත්වා න ගණ්හිතබ්බං, විසුං විසුං කත්වාව ගණ්හිත්වා චීවරනිදහකස්ස තථෙව ආචික්ඛිත්වා දාතබ්බං. චීවරනිදහකෙනාපි භණ්ඩාගාරිකස්ස දදමානෙන ඉදං කාලචීවරං…පෙ… ඉදං මුඛපුඤ්ඡනචොළන්ති ආචික්ඛිත්වාව දාතබ්බං. භණ්ඩාගාරිකෙනාපි තථෙව විසුං විසුං විය සඤ්ඤාණං කත්වා ඨපෙතබ්බං. තතො සඞ්ඝෙන ‘‘කාලචීවරං ආහරා’’ති වුත්තෙ කාලචීවරමෙව දාතබ්බං…පෙ… මුඛපුඤ්ඡනචොළකං ආහරාති වුත්තෙ තදෙව දාතබ්බං.

ඉති භගවතා චීවරපටිග්ගාහකො අනුඤ්ඤාතො, චීවරනිදහකො අනුඤ්ඤාතො, භණ්ඩාගාරං අනුඤ්ඤාතං, භණ්ඩාගාරිකො අනුඤ්ඤාතො, න බාහුලිකතාය න අසන්තුට්ඨියා; අපිච ඛො සඞ්ඝස්සානුග්ගහාය. සචෙ හි ආහටාහටං ගහෙත්වා භික්ඛූ භාජෙය්යුං, නෙව ආහටං න අනාහටං න දින්නං නාදින්නං න ලද්ධං නාලද්ධං ජානෙය්යුං, ආහටාහටං ථෙරාසනෙ වා දදෙය්යුං, ඛණ්ඩාඛණ්ඩං වා ඡින්දිත්වා ගණ්හෙය්යුං; එවං සති අයුත්තපරිභොගො ච හොති, න ච සබ්බෙසං සඞ්ගහො කතො හොති. භණ්ඩාගාරෙ පන චීවරං ඨපෙත්වා උස්සන්නකාලෙ එකෙකස්ස භික්ඛුනො තිචීවරං වා ද්වෙ ද්වෙ වා ¶ එකෙකං වා චීවරං දස්සන්ති, ලද්ධාලද්ධං ජානිස්සන්ති, අලද්ධභාවං ඤත්වා සඞ්ගහං කාතුං මඤ්ඤිස්සන්තීති.

න භික්ඛවෙ භණ්ඩාගාරිකො වුට්ඨාපෙතබ්බොති එත්ථ අඤ්ඤෙපි අවුට්ඨාපනීයා ජානිතබ්බා. චත්තාරො හි න වුට්ඨාපෙතබ්බා – වුඩ්ඪතරො ¶ , භණ්ඩාගාරිකො, ගිලානො, සඞ්ඝතො ලද්ධසෙනාසනොති. තත්ථ වුඩ්ඪතරො අත්තනො වුඩ්ඪතාය නවකතරෙන න වුට්ඨාපෙතබ්බො, භණ්ඩාගාරිකො සඞ්ඝෙන සම්මන්නිත්වා භණ්ඩාගාරස්ස දින්නතාය, ගිලානො අත්තනො ගිලානතාය, සඞ්ඝො පන බහුස්සුතස්ස උද්දෙසපරිපුච්ඡාදීහි බහුපකාරස්ස භාරනිත්ථාරකස්ස ඵාසුකං ආවාසං අනුට්ඨාපනීයං කත්වා දෙති, තස්මා සො උපකාරතාය ච සඞ්ඝතො ලද්ධතාය ච න වුට්ඨාපෙතබ්බොති.

උස්සන්නං ¶ හොතීති බහු රාසිකතං හොති, භණ්ඩාගාරං න ගණ්හාති. සම්මුඛීභූතෙනාති අන්තොඋපචාරසීමායං ඨිතෙන. භාජෙතුන්ති කාලං ඝොසෙත්වා පටිපාටියා භාජෙතුං. කොලාහලං අකාසීති ‘‘අම්හාකං ආචරියස්ස දෙථ, උපජ්ඣායස්ස දෙථා’’ති එවං මහාසද්දං අකාසි. චීවරභාජනකඞ්ගෙසු සභාගානං භික්ඛූනං අපාපුණන්තම්පි මහග්ඝං චීවරං දෙන්තො ඡන්දාගතිං ගච්ඡති නාම. අඤ්ඤෙසං වුඩ්ඪතරානං පාපුණන්තම්පි මහග්ඝං චීවරං අදත්වා අප්පග්ඝං දෙන්තො දොසාගතිං ගච්ඡති නාම. මොහමූළ්හො චීවරදානවත්තං අජානන්තො මොහාගතිං ගච්ඡති නාම. මුඛරානං නවකානම්පි භයෙන අපාපුණන්තමෙව මහග්ඝං චීවරං දෙන්තො භයාගතිං ගච්ඡති නාම. යො එවං න ගච්ඡති, සබ්බෙසං තුලාභූතො පමාණභූතො මජ්ඣත්තො හොති, සො සම්මන්නිතබ්බො. භාජිතාභාජිතන්ති ‘‘එත්තකානි වත්ථානි භාජිතානි, එත්තකානි අභාජිතානී’’ති ජානන්තො ‘‘භාජිතාභාජිතඤ්ච ජානෙය්යා’’ති වුච්චති.

උච්චිනිත්වාති ‘‘ඉදං ථූලං, ඉදං සණ්හං, ඉදං ඝනං, ඉදං තනුකං, ඉදං පරිභුත්තං, ඉදං අපරිභුත්තං, ඉදං දීඝතො එත්තකං පුථුලතො එත්තක’’න්ති එවං වත්ථානි විචිනිත්වා. තුලයිත්වාති ‘‘ඉදං එත්තකං අග්ඝති, ඉදං එත්තක’’න්ති එවං අග්ඝපරිච්ඡෙදං කත්වා. වණ්ණාවණ්ණං කත්වාති සචෙ සබ්බෙසං එකෙකමෙව දසග්ඝනකං පාපුණාති, ඉච්චෙතං කුසලං; නො චෙ පාපුණාති, යං නව වා අට්ඨ වා අග්ඝති, තං අඤ්ඤෙන එකඅග්ඝනකෙන ච ද්විඅග්ඝනකෙන ච සද්ධිං බන්ධිත්වා එතෙන උපායෙන සමෙ පටිවීසෙ ඨපෙත්වාති අත්ථො. භික්ඛූ ගණෙත්වා වග්ගං බන්ධිත්වාති සචෙ එකෙකස්ස දියමානෙ දිවසො නප්පහොති, දස දස භික්ඛූ ¶ ගණෙත්වා දස දස චීවරපටිවීසෙ එකවග්ගං බන්ධිත්වා එකං භණ්ඩිකං කත්වා එවං චීවරපටිවීසං ඨපෙතුං අනුජානාමීති අත්ථො. එවං ඨපිතෙසු ¶ චීවරපටිවීසෙසු කුසො පාතෙතබ්බො. තෙහිපි භික්ඛූහි පුන කුසපාතං කත්වා භාජෙතබ්බං.

සාමණෙරානං උපඩ්ඪපටිවීසන්ති එත්ථ යෙ සාමණෙරා අත්තිස්සරා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස කත්තබ්බකම්මං න කරොන්ති, උද්දෙසපරිපුච්ඡාසු යුත්තා ආචරියුපජ්ඣායානංයෙව වත්තපටිපත්තිං කරොන්ති, අඤ්ඤෙසං න කරොන්ති, එතෙසංයෙව උපඩ්ඪභාගො දාතබ්බො. යෙ පන පුරෙභත්තඤ්ච පච්ඡාභත්තඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝස්සෙව කත්තබ්බකිච්චං කරොන්ති, තෙසං සමකො දාතබ්බො. ඉදඤ්ච පිට්ඨිසමයෙ ¶ උප්පන්නෙන භණ්ඩාගාරෙ ඨපිතෙන අකාලචීවරෙනෙව කථිතං. කාලචීවරං පන සමකමෙව දාතබ්බං. තත්රුප්පාදවස්සාවාසිකං සම්මුඤ්ජනීබන්ධනාදි සඞ්ඝස්ස ඵාතිකම්මං කත්වා ගහෙතබ්බං. එතඤ්හෙත්ථ සබ්බෙසං වත්තං. භණ්ඩාගාරිකචීවරෙපි සචෙ සාමණෙරා ආගන්ත්වා ‘‘භන්තෙ මයං යාගුං පචාම, භත්තං පචාම, ඛජ්ජකං පචාම, අප්පහරිතකං කරොම, දන්තකට්ඨං ආහරාම, රඞ්ගඡල්ලිං කප්පියං කත්වා දෙම, කිං අම්හෙහි න කතං නාමා’’ති උක්කුට්ඨිං කරොන්ති, සමභාගොව දාතබ්බො. එතං යෙ ච විරජ්ඣිත්වා කරොන්ති, යෙසඤ්ච කරණභාවො න පඤ්ඤායති, තෙ සන්ධාය වුත්තං. කුරුන්දියං පන ‘‘සචෙ සාමණෙරා ‘කස්මා මයං භන්තෙ සඞ්ඝකම්මං න කරොම, කරිස්සාමා’ති යාචන්ති, සමපටිවීසො දාතබ්බො’’ති වුත්තං.

උත්තරිතුකාමොති නදිං වා කන්තාරං වා උත්තරිතුකාමො; සත්ථං ලභිත්වා දිසා පක්කමිතුකාමොති අත්ථො. සකං භාගං දාතුන්ති ඉදං භණ්ඩාගාරතො චීවරානි නීහරිත්වා පුඤ්ජෙ කතෙ ඝණ්ටියා පහටාය භික්ඛුසඞ්ඝෙ සන්නිපතිතෙ සත්ථං ලභිත්වා ගන්තුකාමො ‘‘සත්ථතො මා පරිහායී’’ති එතමත්ථං සන්ධාය වුත්තං. තස්මා අනීහතෙසු වා චීවරෙසු අප්පහටාය වා ඝණ්ටියා අසන්නිපතිතෙ වා ¶ සඞ්ඝෙ දාතුං න වට්ටති. චීවරෙසු පන නීහතෙසු ඝණ්ටිං පහරිත්වා භික්ඛුසඞ්ඝෙ සන්නිපතිතෙ චීවරභාජකෙන ‘‘ඉමස්ස භික්ඛුනො කොට්ඨාසෙන එත්තකෙන භවිතබ්බ’’න්ති තක්කෙත්වා නයග්ගාහෙන චීවරං දාතබ්බං. තුලාය තුලිතමිව හි සමසමං දාතුං න සක්කා, තස්මා ඌනං වා හොතු අධිකං වා, එවං තක්කෙන නයෙන දින්නං සුදින්නං. නෙව ඌනකං පුන දාතබ්බං, නාතිරිත්තං පටිග්ගණ්හිතබ්බන්ති.

අතිරෙකභාගෙනාති දස භික්ඛූ හොන්ති, සාටකාපි දසෙව, තෙසු එකො ද්වාදස අග්ඝති, සෙසා දසග්ඝනකා. සබ්බෙසු දසග්ඝනකවසෙන කුසෙ පාතිතෙ යස්ස භික්ඛුනො ද්වාදසග්ඝනකො කුසො පාතිතො, සො ‘‘එත්තකෙන මම චීවරං පහොතී’’ති තෙන අතිරෙකභාගෙන ගන්තුකාමො හොති. භික්ඛූ ‘‘අතිරෙකං ආවුසො සඞ්ඝස්ස සන්තක’’න්ති වදන්ති, තං සුත්වා භගවා ‘‘සඞ්ඝිකෙ ච ¶ ගණසන්තකෙ ච අප්පකං නාම නත්ථි, සබ්බත්ථ සංයමො කාතබ්බො, ගණ්හන්තෙනාපි කුක්කුච්චායිතබ්බ’’න්ති දස්සෙතුං ‘‘අනුජානාමි භික්ඛවෙ අනුක්ඛෙපෙ දින්නෙ’’ති ආහ. තත්ථ අනුක්ඛෙපො නාම යංකිඤ්චි අනුක්ඛිපිතබ්බං අනුප්පදාතබ්බං කප්පියභණ්ඩං; යත්තකං ¶ තස්ස පටිවීසෙ අධිකං, තත්තකෙ අග්ඝනකෙ යස්මිං කිස්මිඤ්චි කප්පියභණ්ඩෙ දින්නෙති අත්ථො.

විකලකෙ තොසෙත්වාති එත්ථ චීවරවිකලකං පුග්ගලවිකලකන්ති ද්වෙ විකලකා. චීවරවිකලකං නාම සබ්බෙසං පඤ්ච පඤ්ච වත්ථානි පත්තානි, සෙසානිපි අත්ථි, එකෙකං පන න පාපුණාති, ඡින්දිත්වා දාතබ්බානි. ඡින්දන්තෙහි ච අඩ්ඪමණ්ඩලාදීනං වා උපාහනත්ථවිකාදීනං වා පහොනකානි ඛණ්ඩානි කත්වා දාතබ්බානි, හෙට්ඨිමපරිච්ඡෙදෙන චතුරඞ්ගුලවිත්ථාරම්පි අනුවාතප්පහොනකායාමං ඛණ්ඩං කත්වා දාතුං වට්ටති, අපරිභොගං පන න කාතබ්බන්ති එවමෙත්ථ චීවරස්ස අප්පහොනකභාවො චීවරවිකලකං. ඡින්දිත්වා දින්නෙ පන තං තොසිතං හොති, අථ කුසපාතො කාතබ්බො. සචෙපි එකස්ස භික්ඛුනො කොට්ඨාසෙ එකං වා ද්වෙ වා වත්ථානි නප්පහොන්ති, තත්ථ අඤ්ඤං සාමණකං පරික්ඛාරං ඨපෙත්වා යො තෙන තුස්සති, තස්ස තං භාගං දත්වා පච්ඡා කුසපාතො කාතබ්බො. ඉදම්පි චීවරවිකලකන්ති අන්ධකට්ඨකථායං වුත්තං.

පුග්ගලවිකලකං නාම දස දස භික්ඛූ ගණෙත්වා වග්ගං කරොන්තානං එකො වග්ගො න පූරති, අට්ඨ ¶ වා නව වා හොන්ති, තෙසං අට්ඨ වා නව වා කොට්ඨාසා ‘‘තුම්හෙ ඉමෙ ගහෙත්වා විසුං භාජෙථා’’ති දාතබ්බා. එවමයං පුග්ගලානං අප්පහොනකභාවො පුග්ගලවිකලකං. විසුං දින්නෙ පන තං තොසිතං හොති, එවං තොසෙත්වා කුසපාතො කාතබ්බොති. අථ වා විකලකෙ තොසෙත්වාති යො චීවරවිභාගො ඌනකො, තං අඤ්ඤෙන පරික්ඛාරෙන සමං කත්වා කුසපාතො කාතබ්බො.

344. ඡකණෙනාති ගොමයෙන. පණ්ඩුමත්තිකායාති තම්බමත්තිකාය. මූලරජනාදීසු හලිද්දිං ඨපෙත්වා සබ්බං මූලරජනං වට්ටති. මඤ්ජිට්ඨිඤ්ච තුඞ්ගහාරඤ්ච ඨපෙත්වා සබ්බං ඛන්ධරජනං වට්ටති. තුඞ්ගහාරො නාම එකො සකණ්ටකරුක්ඛො, තස්ස හරිතාලවණ්ණං ඛන්ධරජනං හොති. ලොද්දඤ්ච කණ්ඩුලඤ්ච ඨපෙත්වා සබ්බං තචරජනං වට්ටති. අල්ලිපත්තං නීලිපත්තඤ්ච ඨපෙත්වා සබ්බං පත්තරජනං වට්ටති. ගිහිපරිභුත්තං පන අල්ලිපත්තෙන එකවාරං රජිතුං වට්ටති. කිංසුකපුප්ඵඤ්ච කුසුම්භපුප්ඵඤ්ච ඨපෙත්වා සබ්බං පුප්ඵරජනං වට්ටති. ඵලරජනෙ පන න කිඤ්චි න වට්ටති.

සීතුදකාති ¶ ¶ අපක්කරජනං වුච්චති. උත්තරාළුම්පන්ති වට්ටාධාරකං, රජනකුම්භියා මජ්ඣෙ ඨපෙත්වා තං ආධාරකං පරික්ඛිපිත්වා රජනං පක්ඛිපිතුං අනුජානාමීති අත්ථො. එවඤ්හි කතෙ රජනං න උත්තරති. උදකෙ වා නඛපිට්ඨිකාය වාති සචෙ පරිපක්කං හොති, උදකපාතියා දින්නො ථෙවො සහසා න විසරති, නඛපිට්ඨියම්පි අවිසරන්තො තිට්ඨති. රජනුළුඞ්කන්ති රජනඋළුඞ්කං. දණ්ඩකථාලකන්ති තමෙව සදණ්ඩකං. රජනකොලම්බන්ති රජනකුණ්ඩං. ඔමද්දන්තීති සම්මද්දන්ති. න ච අච්ඡින්නෙ ථෙවෙ පක්කමිතුන්ති යාව රජනබින්දු ගළිතං න ඡිජ්ජති, තාව න අඤ්ඤත්ර ගන්තබ්බං. පත්ථින්නන්ති අතිරජිතත්තා ථද්ධං. උදකෙ ඔසාරෙතුන්ති උදකෙ පක්ඛිපිත්වා ¶ ඨපෙතුං. රජනෙ පන නික්ඛන්තෙ තං උදකං ඡඩ්ඩෙත්වා චීවරං මද්දිතබ්බං. දන්තකාසාවානීති එකං වා ද්වෙ වා වාරෙ රජිත්වා දන්තවණ්ණානි ධාරෙන්ති.

345. අච්ඡිබද්ධන්ති චතුරස්සකෙදාරකබද්ධං. පාළිබද්ධන්ති ආයාමතො ච විත්ථාරතො ච දීඝමරියාදබද්ධං. මරියාදබද්ධන්ති අන්තරන්තරා රස්සමරියාදබද්ධං. සිඞ්ඝාටකබද්ධන්ති මරියාදාය මරියාදං විනිවිජ්ඣිත්වා ගතට්ඨානෙ සිඞ්ඝාටකබද්ධං; චතුක්කසණ්ඨානන්ති අත්ථො. සංවිදහිතුන්ති කාතුං. උස්සහසි ත්වං ආනන්දාති සක්කොසි ත්වං ආනන්ද. උස්සහාමි භගවාති තුම්හෙහි දින්නනයෙන සක්කොමීති දස්සෙති. යත්ර හි නාමාති යො නාම. කුසිම්පි නාමාතිආදීසු කුසීති ආයාමතො ච විත්ථාරතො ච අනුවාතාදීනං දීඝපත්තානමෙතං අධිවචනං. අඩ්ඪකුසීති අන්තරන්තරා රස්සපත්තානං නාමං. මණ්ඩලන්ති පඤ්චඛණ්ඩිකචීවරස්ස එකෙකස්මිං ඛණ්ඩෙ මහාමණ්ඩලං. අඩ්ඪමණ්ඩලන්ති ඛුද්දකමණ්ඩලං. විවට්ටන්ති මණ්ඩලඤ්ච අඩ්ඪමණ්ඩලඤ්ච එකතො කත්වා සිබ්බිතං මජ්ඣිමඛණ්ඩං.

අනුවිවට්ටන්ති තස්ස උභොසු පස්සෙසු ද්වෙ ඛණ්ඩානි. ගීවෙය්යකන්ති ගීවාවෙඨනට්ඨානෙ දළ්හීකරණත්ථං අඤ්ඤං සුත්තසංසිබ්බිතං ආගන්තුකපත්තං. ජඞ්ඝෙය්යකන්ති ජඞ්ඝපාපුණනට්ඨානෙ තථෙව සංසිබ්බිතං පත්තං. ගීවට්ඨානෙ ච ජඞ්ඝට්ඨානෙ ච පත්තානමෙවෙතං නාමන්තිපි වදන්ති. බාහන්තන්ති අනුවිවට්ටානං බහි එකෙකං ඛණ්ඩං. ඉති පඤ්චඛණ්ඩිකචීවරෙනෙතං විචාරිතන්ති. අථ වා අනුවිවට්ටන්ති විවට්ටස්ස ¶ එකපස්සතො ද්වින්නං එකපස්සතො ද්වින්නන්ති චතුන්නම්පි ඛණ්ඩානමෙතං නාමං. බාහන්තන්ති සුප්පමාණං චීවරං පාරුපන්තෙන සංහරිත්වා බාහාය උපරි ඨපිතා උභො අන්තා බහිමුඛා තිට්ඨන්ති, තෙසං එතං නාමං. අයමෙව හි නයො මහාඅට්ඨකථායං වුත්තොති.

346. චීවරෙහි ¶ උබ්භණ්ඩිකෙති චීවරෙහි උබ්භණ්ඩෙ කතෙ; යථා උක්ඛිත්තභණ්ඩා ¶ හොන්ති එවං කතෙ; උක්ඛිත්තභණ්ඩිකභාවං ආපාදිතෙති අත්ථො. චීවරභිසින්ති එත්ථ භිසීති ද්වෙ තීණි එකතො කත්වා භිසිසඞ්ඛෙපෙන සංහරිතචීවරානි වුත්තානි. තෙ කිර භික්ඛූ ‘‘දක්ඛිණාගිරිතො භගවා ලහුං පටිනිවත්තිස්සතී’’ති තත්ථ ගච්ඡන්තා ජීවකවත්ථුස්මිං ලද්ධචීවරානි ඨපෙත්වා අගමංසු. ඉදානි පන චිරෙන ආගමිස්සතීති මඤ්ඤමානා ආදාය පක්කමිංසු. අන්තරට්ඨකාසූති මාඝස්ස ච ඵග්ගුණස්ස ච අන්තරා අට්ඨසු. න භගවන්තං සීතං අහොසීති භගවතො සීතං නාහොසි. එතදහොසි යෙපි ඛො තෙ කුලපුත්තාති න භගවා අජ්ඣොකාසෙ අනිසීදිත්වා එතමත්ථං න ජානාති, මහාජනසඤ්ඤාපනත්ථං පන එවමකාසි. සීතාලුකාති සීතපකතිකා; යෙ පකතියාව සීතෙන කිලමන්ති. දිගුණං සඞ්ඝාටින්ති දුපට්ටං සඞ්ඝාටිං. එකච්චියන්ති එකපට්ටං. ඉති ‘‘භගවා අත්තනා චතූහි චීවරෙහි යාපෙති, අම්හාකං පන තිචීවරං අනුජානාතී’’ති වචනස්ස ඔකාසං උපච්ඡින්දිතුං දිගුණං සඞ්ඝාටිං අනුජානාති, එකච්චිකෙ ඉතරෙ. එවඤ්හි නෙසං චත්තාරි භවිස්සන්තීති.

348. අග්ගළං අච්ඡුපෙය්යන්ති ඡිද්දට්ඨානෙ පිලොතිකඛණ්ඩං ලග්ගාපෙය්යං. අහතකප්පානන්ති එකවාරං ධොතානං. උතුද්ධටානන්ති උතුතො දීඝකාලතො උද්ධටානං හතවත්ථකානං, පිලොතිකානන්ති වුත්තං හොති. පාපණිකෙති අන්තරාපණතො පතිතපිලොතිකචීවරෙ. උස්සාහො කරණීයොති පරියෙසනා කාතබ්බා. පරිච්ඡෙදො පනෙත්ථ නත්ථි, පට්ටසතම්පි වට්ටති. සබ්බමිදං සාදියන්තස්ස භික්ඛුනො වසෙන වුත්තං. අග්ගළං තුන්නන්ති එත්ථ උද්ධරිත්වා අල්ලීයාපනඛණ්ඩං අග්ගළං, සුත්තෙන සංසිබ්බිතං තුන්නං; වට්ටෙත්වා කරණං ඔවට්ටිකං ¶ . කණ්ඩුසකං වුච්චති මුද්දිකා. දළ්හීකම්මන්ති අනුද්ධරිත්වාව උපස්සයං කත්වා අල්ලීයාපනකං වත්ථඛණ්ඩං.

349-351. විසාඛාවත්ථු උත්තානත්ථං. තතො පරං පුබ්බෙ විනිච්ඡිතමෙව. සොවග්ගිකන්ති සග්ගප්පත්තහෙතුකං. තෙනෙවාහ ‘‘සොවග්ගික’’න්ති ¶ . සොකං අපනෙතීති සොකනුදං. අනාමයාති අරොගා. සග්ගම්හි කායම්හීති සග්ගොපපන්නා.

353. පුථුජ්ජනා කාමෙසු වීතරාගාති ඣානලාභිනො.

356. සන්දිට්ඨොති ¶ දිට්ඨමත්තකමිත්තො. සම්භත්තොති එකසම්භොගො දළ්හමිත්තො. ආලපිතොති ‘‘මම සන්තකං යං ඉච්ඡෙය්යාසි, තං ගණ්හාහී’’ති එවං වුත්තො. එතෙසු තීසු අඤ්ඤතරනාමෙන සද්ධිං ජීවති, ගහිතෙ අත්තමනො හොතීති ඉමෙහි ගහිතවිස්සාසො රුහති.

359. පංසුකූලකතොති කතපංසුකූලො. ගරුකො හොතීති ජිණ්ණජිණ්ණට්ඨානෙ අග්ගළාරොපනෙන ගරුකො හොති. සුත්තලූඛං කාතුන්ති සුත්තෙනෙව අග්ගළං කාතුන්ති අත්ථො. විකණ්ණො හොතීති සුත්තං අච්ඡෙත්වා අච්ඡෙත්වා සිබ්බන්තානං එකො සඞ්ඝාටිකොණො දීඝො හොති. විකණ්ණං උද්ධරිතුන්ති දීඝකොණං ඡින්දිතුං. ඔකිරියන්තීති ඡින්නකොණතො ගළන්ති. අනුවාතං පරිභණ්ඩන්ති අනුවාතඤ්චෙව පරිභණ්ඩඤ්ච. පත්තා ලුජ්ජන්තීති මහන්තෙසු පත්තමුඛෙසු දින්නානි සුත්තානි ගළන්ති, තතො පත්තා ලුජ්ජන්ති. අට්ඨපදකං කාතුන්ති අට්ඨපදකච්ඡන්නෙන පත්තමුඛං සිබ්බිතුං.

360. අන්වාධිකම්පි ආරොපෙතුන්ති ආගන්තුකපත්තම්පි දාතුං. ඉදං පන අප්පහොනකෙ ආරොපෙතබ්බං. සචෙ පහොති, ආගන්තුකපත්තං න වට්ටති, ඡින්දිතබ්බමෙව.

361. න ච භික්ඛවෙ සද්ධාදෙය්යන්ති එත්ථ සෙසඤාතීනං දෙන්තො විනිපාතෙතියෙව. මාතාපිතරො පන සචෙ රජ්ජෙ ඨිතා පත්ථයන්ති, දාතබ්බං.

362. ගිලානොති ¶ ගිලානතාය ගහෙත්වා ගන්තුං අසමත්ථො. වස්සිකසඞ්කෙතන්ති වස්සිකෙ චත්තාරො මාසෙ. නදීපාරන්ති නදියා පාරෙ භත්තං භුඤ්ජිතබ්බං හොති. අග්ගළගුත්තිවිහාරොති සබ්බෙස්වෙව චෙතෙසු ගිලානවස්සිකසඞ්කෙතනදීපාරගමනඅත්ථතකථිනභාවෙසු අග්ගළගුත්තියෙව පමාණං. ගුත්තෙ එව හි විහාරෙ එතෙසු කාරණෙසු නික්ඛිපිත්වා බහි ගන්තුං වට්ටති, න අගුත්තෙ. ආරඤ්ඤකස්ස පන විහාරො න සුගුත්තො හොති, තෙන භණ්ඩුක්ඛලිකාය පක්ඛිපිත්වා පාසාණසුසිර රුක්ඛසුසිරාදීසු ¶ සුප්පටිච්ඡන්නෙසු ඨපෙත්වා ගන්තබ්බං.

363. තුය්හෙව භික්ඛු තානි චීවරානීති අඤ්ඤත්ථ ගහෙත්වා හටානිපි තුය්හෙව; න තෙසං අඤ්ඤො කොචි ඉස්සරොති. එවඤ්ච පන වත්වා අනාගතෙපි නික්කුක්කුච්චා ගණ්හිස්සන්තීති දස්සෙතුං ¶ ඉධ පනාතිආදිමාහ. තස්සෙව තානි චීවරානි යාව කථිනස්ස උබ්භාරාති සචෙ ගණපූරකෙ භික්ඛූ ලභිත්වා කථිනං අත්ථතං හොති, පඤ්චමාසෙ; නො චෙ අත්ථතං හොති, එකං චීවරමාසමෙව. යං ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වා දෙන්ති, ‘‘සඞ්ඝං උද්දිස්ස දෙමා’’ති වා දෙන්ති, ‘‘වස්සංවුත්ථසඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වා දෙන්ති, ‘‘වස්සාවාසිකං දෙමා’’ති වා දෙන්ති, සචෙපි මතකචීවරං අවිභජිත්වා තං විහාරං පවිසන්ති, තං සබ්බං තස්සෙව භික්ඛුනො හොති. යම්පි සො වස්සාවාසත්ථාය වඩ්ඪිං පයොජෙත්වා ඨපිතඋපනික්ඛෙපතො වා තත්රුප්පාදතො වා වස්සාවාසිකං ගණ්හාති, සබ්බං සුග්ගහිතමෙව හොති. ඉදමෙත්ථ ලක්ඛණං, යෙන තෙනාකාරෙන සඞ්ඝස්ස උප්පන්නං වත්ථං අත්ථතකථිනස්ස පඤ්චමාසෙ, අනත්ථතකථිනස්ස එකං චීවරමාසං පාපුණාතීති. යං පන ‘‘ඉදං ඉධ වස්සංවුත්ථසඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වා ‘‘වස්සාවාසිකං දෙමා’’ති වා වත්වා දින්නං, තං අනත්ථතකථිනස්සාපි පඤ්චමාසෙ පාපුණාති. තතො පරං පන උප්පන්නං වස්සාවාසිකං පුච්ඡිතබ්බං – ‘‘කිං අතීතවස්සෙ ඉදං වස්සාවාසිකං, උදාහු අනාගතවස්සෙ’’ති! කස්මා? පිට්ඨිසමයෙ උප්පන්නත්තා.

උතුකාලන්ති වස්සානතො අඤ්ඤං කාලං. තානි චීවරානි ආදාය සාවත්ථිං ගන්ත්වාති එත්ථ තානි චීවරානි ගතගතට්ඨානෙ සඞ්ඝිකානෙව හොන්ති, භික්ඛූහි දිට්ඨමත්තමෙවෙත්ථ පමාණං. තස්මා සචෙ කෙචි පටිපථං ආගච්ඡන්තා ‘‘කුහිං ¶ ආවුසො ගච්ඡසී’’ති පුච්ඡිත්වා තමත්ථං සුත්වා ‘‘කිං ආවුසො මයං සඞ්ඝො න හොමා’’ති තත්ථෙව භාජෙත්වා ගණ්හන්ති, සුග්ගහිතානි. සචෙපි එස මග්ගා ඔක්කමිත්වා කඤ්චි විහාරං වා ආසනසාලං වා පිණ්ඩාය චරන්තො එකං ගෙහමෙව වා පවිසති, තත්ර ච නං භික්ඛූ දිස්වා තමත්ථං පුච්ඡිත්වා භාජෙත්වා ගණ්හන්ති, සුග්ගහිතානෙව.

අධිට්ඨාතුන්ති එත්ථ අධිට්ඨහන්තෙන වත්තං ජානිතබ්බං ¶ . තෙන හි භික්ඛුනා ඝණ්ටිං පහරිත්වා කාලං ඝොසෙත්වා ථොකං ආගමෙත්වා සචෙ ඝණ්ටිසඤ්ඤාය වා කාලසඤ්ඤාය වා භික්ඛූ ආගච්ඡන්ති, තෙහි සද්ධිං භාජෙතබ්බානි. නො චෙ ආගච්ඡන්ති, ‘‘මය්හිමානි චීවරානි පාපුණන්තී’’ති අධිට්ඨාතබ්බානි. එවං අධිට්ඨිතෙ සබ්බානි තස්සෙව හොන්ති, ඨිතිකා පන න තිට්ඨති.

සචෙ එකෙකං උද්ධරිත්වා ‘‘අයං පඨමභාගො මය්හං පාපුණාති, අයං දුතියභාගො’’ති එවං ගණ්හාති, ගහිතානි ච සුග්ගහිතානි හොන්ති, ඨිතිකා ච තිට්ඨති. එවං පාපෙත්වා ගණ්හන්තෙනාපි අධිට්ඨිතමෙව හොති. සචෙ පන ඝණ්ටිං පහරිත්වා වා අප්පහරිත්වා වා කාලම්පි ඝොසෙත්වා වා අඝොසෙත්වා වා ‘‘අහමෙවෙත්ථ මය්හමෙව ඉමානි චීවරානී’’ති ගණ්හාති, දුග්ගහිතානි ¶ හොන්ති. අථ ‘‘අඤ්ඤො කොචි ඉධ නත්ථි, මය්හං එතානි පාපුණන්තී’’ති ගණ්හාති, සුග්ගහිතානි.

පාතිතෙ කුසෙති එකකොට්ඨාසෙ කුසදණ්ඩකෙ පාතිතමත්තෙ සචෙපි භික්ඛුසහස්සං හොති, ගහිතමෙව නාම චීවරං. නාකාමා භාගො දාතබ්බො. සචෙ පන අත්තනො රුචියා දාතුකාමා හොන්ති, දෙන්තු. අනුභාගෙපි එසෙව නයො.

සචීවරානීති ‘‘කාලචීවරම්පි සඞ්ඝස්ස ඉතොව දස්සාම, විසුං සජ්ජියමානෙ අතිචිරං හොතී’’ති ඛිප්පංයෙව සචීවරානි භත්තානි අකංසු. ථෙරෙ ආගම්ම උප්පන්නානීති තුම්හෙසු පසාදෙන ඛිප්පං උප්පන්නානි.

සඞ්ඝස්ස දෙමාති චීවරානි දෙන්තීති සකලම්පි චීවරකාලං සණිකං සණිකං දෙන්තියෙව. පුරිමෙසු පන ද්වීසු වත්ථූසු පච්ඡින්නදානත්තා අදංසූති වුත්තං. සම්බහුලා ථෙරාති විනයධරපාමොක්ඛථෙරා. ඉදං පන වත්ථුං සද්ධිං පුරිමෙන ද්වෙභාතිකවත්ථුනා පරිනිබ්බුතෙ භගවති උප්පන්නං, ඉමෙ ච ථෙරා දිට්ඨපුබ්බා තථාගතං, තස්මා පුරිමෙසු වත්ථූසු තථාගතෙන පඤ්ඤත්තනයෙනෙව කථෙසුං.

364. ගාමකාවාසං ¶ අගමාසීති අප්පෙව නාම චීවරානි භාජෙන්තා මය්හම්පි සඞ්ගහං කරෙය්යුන්ති චීවරභාජනකාලං සල්ලක්ඛෙත්වාව අගමාසි. සාදියිස්සසීති ගණ්හිස්සසි. එත්ථ ච කිඤ්චාපි තස්ස භාගො න පාපුණාති. අථ ඛො ‘‘නගරවාසිකො අයං මුඛරො ධම්මකථිකො’’ති තෙ භික්ඛූ ‘‘සාදියිස්සසී’’ති ආහංසු. යො සාදියෙය්ය ආපත්ති දුක්කටස්සාති එත්ථ පන කිඤ්චාපි ලහුකා ආපත්ති, අථ ඛො ගහිතානි ගහිතට්ඨානෙ ¶ දාතබ්බානි. සචෙපි නට්ඨානි වා ජිණ්ණානි වා හොන්ති, තස්සෙව ගීවා. දෙහීති වුත්තෙ අදෙන්තො ධුරනික්ඛෙපෙ භණ්ඩග්ඝෙන කාරෙතබ්බො.

එකාධිප්පායන්ති එකං අධිප්පායං; එකං පුග්ගලපටිවීසමෙව දෙථාති අත්ථො. ඉදානි යථා සො දාතබ්බො, තං දස්සෙතුං තන්තිං ඨපෙන්තො ඉධ පනාතිආදිමාහ. තත්ථ සචෙ අමුත්ර උපඩ්ඪං අමුත්ර උපඩ්ඪන්ති එකෙකස්මිං එකාහමෙකාහං වා සත්තාහං සත්තාහං වා සචෙ වසති, එකෙකස්මිං විහාරෙ යං ¶ එකො පුග්ගලො ලභති, තතො තතො උපඩ්ඪං උපඩ්ඪං දාතබ්බං. එවං එකාධිප්පායො දින්නො හොති. යත්ථ වා පන බහුතරන්ති සචෙ එකස්මිං විහාරෙ වසන්තො ඉතරස්මිං සත්තාහවාරෙන අරුණමෙව උට්ඨාපෙති, එවං පුරිමස්මිං බහුතරං වසති නාම. තස්මා තතො බහුතරං වසිතවිහාරතො තස්ස පටිවීසො දාතබ්බො. එවම්පි එකාධිප්පායො දින්නො හොති. ඉදඤ්ච නානාලාභෙහි නානූපචාරෙහි එකසීමවිහාරෙහි කථිතං, නානාසීමවිහාරෙ පන සෙනාසනග්ගාහො පටිප්පස්සම්භති. තස්මා තත්ථ චීවරපටිවීසො න පාපුණාති. සෙසං පන ආමිසභෙසජ්ජාදි සබ්බං සබ්බත්ථ අන්තොසීමගතස්ස පාපුණාති.

365. මඤ්චකෙ නිපාතෙසුන්ති එවං ධොවිත්වා අඤ්ඤං කාසාවං නිවාසෙත්වා මඤ්චකෙ නිපජ්ජාපෙසුං; නිපජ්ජාපෙත්වා ච පනායස්මා ආනන්දො මුත්තකරීසකිලිට්ඨං කාසාවං ධොවිත්වා භූමියං පරිභණ්ඩං අකාසි. යො භික්ඛවෙ මං උපට්ඨහෙය්ය, සො ගිලානං උපට්ඨහෙය්යාති යො මං ඔවාදානුසාසනීකරණෙන උපට්ඨහෙය්ය, සො ගිලානං උපට්ඨහෙය්ය; මම ඔවාදකාරකෙන ගිලානො උපට්ඨාතබ්බොති අයමෙවෙත්ථ අත්ථො. භගවතො ච ගිලානස්ස ච උපට්ඨානං එකසදිසන්ති එවං පනෙත්ථ අත්ථො න ගහෙතබ්බො. සඞ්ඝෙන උපට්ඨාතබ්බොති යස්සෙතෙ උපජ්ඣාදයො තස්මිං විහාරෙ නත්ථි, ආගන්තුකො හොති එකචාරිකො භික්ඛු, සො සඞ්ඝස්ස භාරො, තස්මා සඞ්ඝෙන ¶ උපට්ඨාතබ්බො. නො චෙ උපට්ඨහෙය්ය, සකලස්ස සඞ්ඝස්ස ආපත්ති. වාරං ඨපෙත්වා ජග්ගන්තෙසු පන යො අත්තනො වාරෙ න ජග්ගති, තස්සෙව ආපත්ති. සඞ්ඝත්ථෙරොපි වාරකො න මුච්චති. සචෙ සකලො සඞ්ඝො එකස්ස භාරං කරොති, එකො වා වත්තසම්පන්නො භික්ඛු ¶ අහමෙව ජග්ගිස්සාමීති පටිජග්ගති, සඞ්ඝො ආපත්තිතො මුච්චති.

366. අභික්කමන්තං වා අභික්කමතීතිආදීසු වඩ්ඪන්තං වා ආබාධං ‘‘ඉදං නාම මෙ පරිභුඤ්ජන්තස්ස වඩ්ඪති, ඉදං පරිභුඤ්ජන්තස්ස පරිහායති, ඉදං පරිභුඤ්ජන්තස්ස තිට්ඨතී’’ති යථාභූතං නාවිකරොතීති එවමත්ථො දට්ඨබ්බො. නාලන්ති න පතිරූපො, න යුත්තො උපට්ඨාතුං. භෙසජ්ජං සංවිධාතුන්ති භෙසජ්ජං යොජෙතුං අසමත්ථො හොති. ආමිසන්තරොති ආමිසං අස්ස අන්තරන්ති ආමිසන්තරො. අන්තරන්ති කාරණං වුච්චති; ආමිසකාරණා යාගුභත්තපත්තචීවරානි පත්ථෙන්තො උපට්ඨාතීති අත්ථො.

367. කාලඞ්කතෙති ¶ කාලකිරියාය. ගිලානුපට්ඨාකානං දාතුන්ති එත්ථ අනන්තරං වුත්තාය කම්මවාචාය දින්නම්පි අපලොකෙත්වා දින්නම්පි දින්නමෙව හොති, වට්ටති.

369. යං තත්ථ ලහුභණ්ඩං යං තත්ථ ගරුභණ්ඩන්ති එත්ථ ලහුභණ්ඩගරුභණ්ඩානං නානාකරණං පරතො වණ්ණයිස්සාම. ගිලානුපට්ඨාකලාභෙ පන අයං ආදිතො පට්ඨාය විනිච්ඡයො –

සචෙ සකලෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ උපට්ඨහන්තෙ කාලං කරොති, සබ්බෙපි සාමිකා. අථ එකච්චෙහි වාරෙ කතෙ එකච්චෙහි අකතෙයෙව කාලං කරොති, තත්ථ එකච්චෙ ආචරියා වදන්ති – ‘‘සබ්බෙපි අත්තනො වාරෙ සම්පත්තෙ කරෙය්යුං, තස්මා සබ්බෙපි සාමිනො’’ති. එකච්චෙ වදන්ති – ‘‘යෙහි ජග්ගිතො තෙ එව ලභන්ති, ඉතරෙ න ලභන්තී’’ති. සාමණෙරෙ කාලඞ්කතෙ සචෙ චීවරං අත්ථි, ගිලානුපට්ඨාකානං දාතබ්බං. නො චෙ අත්ථි යං අත්ථි, තං දාතබ්බං. අඤ්ඤස්මිං පරික්ඛාරෙ සති චීවරභාගං කත්වා දාතබ්බං.

භික්ඛු ¶ ච සාමණෙරො ච සචෙ සමං උපට්ඨහිංසු, සමකො භාගො දාතබ්බො. අථ සාමණෙරොව උපට්ඨහති, භික්ඛුස්ස සංවිදහනමත්තමෙව හොති, සාමණෙරස්ස ජෙට්ඨකභාගො දාතබ්බො. සචෙ සාමණෙරො භික්ඛුනා ආනීතඋදකෙන යාගුං පචිත්වා පටිග්ගාහාපනමත්තමෙව කරොති, භික්ඛු උපට්ඨහති, භික්ඛුස්ස ජෙට්ඨකභාගො දාතබ්බො.

බහූ භික්ඛූ සමග්ගා හුත්වා උපට්ඨහන්ති, සබ්බෙසං සමකො භාගො දාතබ්බො. යො පනෙත්ථ ¶ විසෙසෙන උපට්ඨහති, තස්ස විසෙසො කාතබ්බො. යෙන පන එකදිවසම්පි ගිලානුපට්ඨාකවසෙන යාගුභත්තං වා පචිත්වා දින්නං, නහානං වා පටියාදිතං, සොපි ගිලානුපට්ඨාකොව. යො සමීපං අනාගන්ත්වා භෙසජ්ජතණ්ඩුලාදීනි පෙසෙති, අයං ගිලානුපට්ඨාකො න හොති. යො පරියෙසිත්වා ගාහාපෙත්වා ආගච්ඡති, අයං ගිලානුපට්ඨාකොව.

එකො වත්තසීසෙන ජග්ගති; එකො පච්චාසාය, මතකාලෙ උභොපි පච්චාසීසන්ති, උභින්නම්පි දාතබ්බං. එකො උපට්ඨහිත්වා ගිලානස්ස වා කම්මෙන අත්තනො වා කම්මෙන කත්ථචි ගතො ‘‘පුන ආගන්ත්වා ජග්ගිස්සාමී’’ති, එතස්සපි දාතබ්බං. එකො චිරං උපට්ඨහිත්වා ‘‘ඉදානි න ¶ සක්කොමී’’ති ධුරං නික්ඛිපිත්වා ගච්ඡති, සචෙපි තංදිවසමෙව ගිලානො කාලංකරොති, උපට්ඨාකභාගො න දාතබ්බො.

ගිලානුපට්ඨාකො නාම ගිහි වා හොතු පබ්බජිතො වා, අන්තමසො මාතුගාමොපි, සබ්බෙ භාගං ලභන්ති. සචෙ තස්ස භික්ඛුනො පත්තචීවරමත්තමෙව හොති, අඤ්ඤං නත්ථි; සබ්බං ගිලානුපට්ඨාකානංයෙව දාතබ්බං. සචෙපි සහස්සං අග්ඝති, අඤ්ඤං පන බහුම්පි පරික්ඛාරං තෙ න ලභන්ති; සඞ්ඝස්සෙව හොති. අවසෙසං භණ්ඩං බහුකඤ්චෙව මහග්ඝඤ්ච, තිචීවරං අප්පග්ඝං; තතො ගහෙත්වා තිචීවරපරික්ඛාරො දාතබ්බො. සබ්බඤ්චෙතං සඞ්ඝිකතොව ලබ්භති.

සචෙ පන සො ජීවමානොයෙව සබ්බං අත්තනො පරික්ඛාරං නිස්සජ්ජිත්වා කස්සචි අදාසි, කොචි වා විස්සාසං අග්ගහෙසි, යස්ස දින්නං, යෙන ච ගහිතං, තස්සෙව හොති. තස්ස රුචියා එව ගිලානුපට්ඨාකා ලභන්ති, අඤ්ඤෙසං අදත්වා දූරෙ ඨපිතපරික්ඛාරාපි තත්ථ තත්ථ සඞ්ඝස්සෙව හොන්ති. ද්වින්නං සන්තකං හොති අවිභත්තං, එකස්මිං කාලඞ්කතෙ ඉතරො සාමී ¶ . බහූනම්පි සන්තකෙ එසෙව නයො. සබ්බෙසු මතෙසු සඞ්ඝිකං හොති. සචෙපි අවිභජිත්වා සද්ධිවිහාරිකාදීනං දෙන්ති අදින්නමෙව හොති. විභජිත්වා දින්නං පන සුදින්නං. තං තෙසු මතෙසුපි සද්ධිවිහාරිකාදීනංයෙව හොති, න සඞ්ඝස්ස.

371. කුසචීරාදීසු ¶ අක්කනාළන්ති අක්කනාළමයං. පොත්ථකොති මකචිමයො වුච්චති. සෙසානි පඨමපාරාජිකවණ්ණනායං වුත්තානි. තෙසු පොත්ථකෙ එව දුක්කටං. සෙසෙසු ථුල්ලච්චයානීති. අක්කදුස්සකදලිදුස්සඑරකදුස්සානි පන පොත්ථකගතිකානෙව.

372. සබ්බනීලකාදීනි රජනං ධොවිත්වා පුන රජිත්වා ධාරෙතබ්බානි. න සක්කා චෙ හොන්ති ධොවිතුං, පච්චත්ථරණානි වා කාතබ්බානි. දුපට්ටචීවරස්ස වා මජ්ඣෙ දාතබ්බානි. තෙසං වණ්ණනානත්තං උපාහනාසු වුත්තනයමෙව. අච්ඡින්නදසදීඝදසානි දසා ඡින්දිත්වා ධාරෙතබ්බානි. කඤ්චුකං ලභිත්වා ඵාලෙත්වා රජිත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. වෙඨනෙපි එසෙව නයො. තිරීටකං පන රුක්ඛඡල්ලිමයං; තං පාදපුඤ්ඡනං කාතුං වට්ටති.

374. පතිරූපෙ ගාහකෙති සචෙ කොචි භික්ඛු ‘‘අහං තස්ස ගණ්හාමී’’ති ගණ්හාති, දාතබ්බන්ති ¶ අත්ථො. එවමෙතෙසු තෙවීසතියා පුග්ගලෙසු සොළස ජනා න ලභන්ති, සත්ත ජනා ලභන්තීති.

376. සඞ්ඝො භිජ්ජතීති භිජ්ජිත්වා කොසම්බකභික්ඛූ විය ද්වෙ කොට්ඨාසා හොන්ති. එකස්මිං පක්ඛෙති එකස්මිං කොට්ඨාසෙ දක්ඛිණොදකඤ්ච ගන්ධාදීනි ච දෙන්ති, එකස්මිං චීවරානි. සඞ්ඝස්සෙවෙතන්ති සකලස්ස සඞ්ඝස්ස ද්වින්නම්පි කොට්ඨාසානං එතං හොති, ඝණ්ටිං පහරිත්වා ද්වීහිපි පක්ඛෙහි එකතො භාජෙතබ්බං. පක්ඛස්සෙවෙතන්ති එවං දින්නෙ යස්ස කොට්ඨාසස්ස උදකං දින්නං, තස්ස උදකමෙව හොති; යස්ස චීවරං දින්නං, තස්සෙව චීවරං. යත්ථ පන දක්ඛිණොදකං පමාණං හොති, තත්ථ එකො පක්ඛො දක්ඛිණොදකස්ස ¶ ලද්ධත්තා චීවරානි ලභති, එකො චීවරානමෙව ලද්ධත්තාති උභොහිපි එකතො හුත්වා යථාවුඩ්ඪං භාජෙතබ්බං. ඉදං කිර පරසමුද්දෙ ලක්ඛණන්ති මහාඅට්ඨකථායං වුත්තං. තස්මිංයෙව පක්ඛෙති එත්ථ පන ඉතරො පක්ඛො අනිස්සරොයෙව. චීවරපෙසනවත්ථූනි පාකටානෙව.

379. ඉදානි ආදිතො පට්ඨාය වුත්තචීවරානං පටිලාභඛෙත්තං දස්සෙතුං ¶ ‘‘අට්ඨිමා භික්ඛවෙ මාතිකා’’තිආදිමාහ. සීමාය දෙතීතිආදි පුග්ගලාධිට්ඨානනයෙන වුත්තං. එත්ථ පන සීමාය දානං එකා මාතිකා, කතිකාය දානං දුතියා…පෙ… පුග්ගලස්ස දානං අට්ඨමා. තත්ථ සීමාය දම්මීති එවං සීමං පරාමසිත්වා දෙන්තො සීමාය දෙති නාම. එස නයො සබ්බත්ථ.

සීමාය දෙති, යාවතිකා භික්ඛූ අන්තොසීමගතා තෙහි භාජෙතබ්බන්තිආදිම්හි පන මාතිකානිද්දෙසෙ සීමාය දෙතීති එත්ථ තාව ඛණ්ඩසීමා, උපචාරසීමා, සමානසංවාසසීමා, අවිප්පවාසසීමා, ලාභසීමා, ගාමසීමා, නිගමසීමා, නගරසීමා, අබ්භන්තරසීමා, උදකුක්ඛෙපසීමා, ජනපදසීමා, රට්ඨසීමා, රජ්ජසීමා, දීපසීමා, චක්කවාළසීමාති පන්නරස සීමා වෙදිතබ්බා.

තත්ථ ඛණ්ඩසීමා සීමාකථායං වුත්තාව. උපචාරසීමා පරික්ඛිත්තස්ස විහාරස්ස පරික්ඛෙපෙන අපරික්ඛිත්තස්ස පරික්ඛෙපාරහට්ඨානෙන පරිච්ඡින්නා හොති. අපිච භික්ඛූනං ධුවසන්නිපාතට්ඨානතො ¶ වා පරියන්තෙ ඨිතභොජනසාලතො වා නිබද්ධවසනකආවාසතො වා ථාමමජ්ඣිමස්ස පුරිසස්ස ද්වින්නං ලෙඩ්ඩුපාතානං අන්තො උපචාරසීමා වෙදිතබ්බා, සා පන ආවාසෙසු වඩ්ඪන්තෙසු වඩ්ඪති, පරිහායන්තෙසු පරිහායති. මහාපච්චරියං පන ‘‘භික්ඛූසුපි වඩ්ඪන්තෙසු වඩ්ඪතී’’ති වුත්තං. තස්මා සචෙ විහාරෙ සන්නිපතිතභික්ඛූහි සද්ධිං එකාබද්ධා හුත්වා යොජනසතම්පි පූරෙත්වා නිසීදන්ති, යොජනසතම්පි උපචාරසීමාව හොති, සබ්බෙසං ලාභො පාපුණාති. සමානසංවාසඅවිප්පවාසසීමාද්වයම්පි වුත්තමෙව.

ලාභසීමා ¶ නාම නෙව සම්මාසම්බුද්ධෙන අනුඤ්ඤාතා, න ධම්මසඞ්ගාහකත්ථෙරෙහි ඨපිතා; අපිච ඛො රාජරාජමහාමත්තා විහාරං කාරෙත්වා ගාවුතං වා අඩ්ඪයොජනං වා යොජනං වා සමන්තතො පරිච්ඡින්දිත්වා ‘‘අයං අම්හාකං විහාරස්ස ලාභසීමා’’ති නාමලිඛිතකෙ ථම්භෙ නිඛණිත්වා ‘‘යං එත්ථන්තරෙ උප්පජ්ජති, සබ්බං තං අම්හාකං විහාරස්ස දෙමා’’ති සීමං ඨපෙන්ති, අයං ලාභසීමා නාම. ගාමනිගමනගරඅබ්භන්තරඋදකුක්ඛෙපසීමාපි වුත්තා එව. ජනපදසීමා නාම – කාසිකොසලරට්ඨාදීනං අන්තො බහූ ජනපදා හොන්ති, තත්ථ ¶ එකෙකො ජනපදපරිච්ඡෙදො ජනපදසීමා. රට්ඨසීමා නාම කාසිකොසලාදිරට්ඨපරිච්ඡෙදො. රජ්ජසීමා නාම ‘‘චොළභොගො කෙරළභොගො’’ති එවං එකෙකස්ස රඤ්ඤො ආණාපවත්තිට්ඨානං. දීපසීමා නාම සමුද්දන්තෙන පරිච්ඡින්නමහාදීපා ච අන්තරදීපා ච. චක්කවාළසීමා නාම චක්කවාළපබ්බතෙනෙව පරිච්ඡින්නා.

එවමෙතාසු සීමාසු ඛණ්ඩසීමාය කෙනචි කම්මෙන සන්නිපතිතං සඞ්ඝං දිස්වා ‘‘එත්ථෙව සීමාය සඞ්ඝස්ස දෙමී’’ති වුත්තෙ යාවතිකා භික්ඛූ අන්තොඛණ්ඩසීමගතා, තෙහි භාජෙතබ්බං. තෙසංයෙව හි තං පාපුණාති. අඤ්ඤෙසං සීමන්තරිකාය වා උපචාරසීමාය වා ඨිතානම්පි න පාපුණාති. ඛණ්ඩසීමාය ඨිතෙ පන රුක්ඛෙ වා පබ්බතෙ වා ඨිතස්ස හෙට්ඨා වා පථවීවෙමජ්ඣගතස්ස පාපුණාතියෙව. ‘‘ඉමිස්සා උපචාරසීමාය සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දින්නං පන ඛණ්ඩසීමාසීමන්තරිකාසු ඨිතානම්පි පාපුණාති. ‘‘සමානසංවාසසීමාය දම්මී’’ති දින්නං පන ඛණ්ඩසීමාසීමන්තරිකාසු ඨිතානං න පාපුණාති. අවිප්පවාසසීමාලාභසීමාසු දින්නං තාසු සීමාසු අන්තොගතානං පාපුණාති. ගාමසීමාදීසු දින්නං තාසං සීමානං අබ්භන්තරෙ බද්ධසීමාය ඨිතානම්පි පාපුණාති. අබ්භන්තරසීමාඋදකුක්ඛෙපසීමාසු දින්නං තත්ථ අන්තොගතානංයෙව පාපුණාති. ජනපදරට්ඨරජ්ජදීපචක්කවාළසීමාසුපි ගාමසීමාදීසු වුත්තසදිසොයෙව විනිච්ඡයො.

සචෙ පන ජම්බුදීපෙ ඨිතො ‘‘තම්බපණ්ණිදීපෙ සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දෙති, තම්බපණ්ණිදීපතො එකොපි ¶ ගන්ත්වා සබ්බෙසං ගණ්හිතුං ලභති. සචෙපි තත්රෙව එකො සභාගභික්ඛු සභාගානං භාගං ගණ්හාති, න වාරෙතබ්බො. එවං තාව යො සීමං පරාමසිත්වා දෙති, තස්ස දානෙ විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො.

යො ¶ පන අසුකසීමායාති වත්තුං න ජානාති, කෙවලං සීමාති වචනමත්තමෙව ජානන්තො විහාරං ගන්ත්වා ‘‘සීමාය දම්මී’’ති වා ‘‘සීමට්ඨකසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වා භණති, සො පුච්ඡිතබ්බො – ‘‘සීමා නාම බහුවිධා, කතරසීමං සන්ධාය භණසී’’ති ¶ ? සචෙ වදති – ‘‘අහං අසුකසීමාති න ජානාමි, සීමට්ඨකසඞ්ඝො භාජෙත්වා ගණ්හාතූ’’ති කතරසීමාය භාජෙතබ්බං? මහාසීවත්ථෙරො කිරාහ – ‘‘අවිප්පවාසසීමායා’’ති. තතො නං ආහංසු – ‘‘අවිප්පවාසසීමා නාම තියොජනාපි හොති, එවං සන්තෙ තියොජනෙ ඨිතා ලාභං ගණ්හිස්සන්ති, තියොජනෙ ඨත්වා ආගන්තුකවත්තං පූරෙත්වා ආරාමං පවිසිතබ්බං භවිස්සති, ගමිකො තියොජනං ගන්ත්වා සෙනාසනං ආපුච්ඡිස්සති, නිස්සයපටිපන්නස්ස තියොජනාතික්කමෙ නිස්සයො පටිප්පස්සම්භිස්සති, පාරිවාසිකෙන තියොජනං අතික්කමිත්වා අරුණං උට්ඨාපෙතබ්බං භවිස්සති, භික්ඛුනියා තියොජනෙ ඨත්වා ආරාමප්පවෙසනං ආපුච්ඡිතබ්බං භවිස්සති, සබ්බම්පෙතං උපචාරසීමාය පරිච්ඡෙදවසෙනෙව කාතුං වට්ටති. තස්මා උපචාරසීමායමෙව භාජෙතබ්බ’’න්ති.

කතිකායාති සමානලාභකතිකාය. තෙනෙවාහ – ‘‘සම්බහුලා ආවාසා සමානලාභා හොන්තී’’ති. තත්රෙවං කතිකා කාතබ්බා, එකස්මිං විහාරෙ සන්නිපතිතෙහි භික්ඛූහි යං විහාරං සඞ්ගණ්හිතුකාමා සමානලාභං කාතුං ඉච්ඡන්ති, තස්ස නාමං ගහෙත්වා අසුකො නාම විහාරො පොරාණකොති වා බුද්ධාධිවුත්ථොති වා අප්පලාභොති වා යංකිඤ්චි කාරණං වත්වා තං විහාරං ඉමිනා විහාරෙන සද්ධිං එකලාභං කාතුං සඞ්ඝස්ස රුච්චතීති තික්ඛත්තුං සාවෙතබ්බං. එත්තාවතා තස්මිං විහාරෙ නිසින්නොපි ඉධ නිසින්නොව හොති, තස්මිං විහාරෙපි සඞ්ඝෙන එවමෙව කාතබ්බං. එත්තාවතා ඉධ නිසින්නොපි තස්මිං නිසින්නොව හොති. එකස්මිං ලාභෙ භාජියමානෙ ඉතරස්මිං ඨිතස්ස භාගං ගහෙතුං වට්ටති. එවං එකෙන විහාරෙන සද්ධිං බහූපි ආවාසා එකලාභා කාතබ්බා.

භික්ඛාපඤ්ඤත්තියාති අත්තනො පරිච්චාගපඤ්ඤාපනට්ඨානෙ. තෙනෙවාහ – ‘‘යත්ථ සඞ්ඝස්ස ධුවකාරා කරියන්තී’’ති. තස්සත්ථො – යස්මිං විහාරෙ ඉමස්ස චීවරදායකස්ස සන්තකං සඞ්ඝස්ස පාකවට්ටං වා වත්තති, යස්මිං වා විහාරෙ භික්ඛූ අත්තනො භාරං කත්වා සදා ගෙහෙ භොජෙති, යත්ථ වා ¶ අනෙන ආවාසො කාරිතො, සලාකභත්තාදීනි වා නිබද්ධානි, යෙන පන සකලොපි විහාරො ¶ පතිට්ඨාපිතො, තත්ථ වත්තබ්බමෙව නත්ථි, ඉමෙ ධුවකාරා නාම. තස්මා සචෙ සො ‘‘යත්ථ මය්හං ධුවකාරා කරීයන්ති, තත්ථ දම්මී’’ති වා ‘‘තත්ථ දෙථා’’ති වා භණති, බහූසු චෙපි ඨානෙසු ධුවකාරා හොන්ති, සබ්බත්ථ ¶ දින්නමෙව හොති.

සචෙ පන එකස්මිං විහාරෙ භික්ඛූ බහුතරා හොන්ති, තෙහි වත්තබ්බං – ‘‘තුම්හාකං ධුවකාරෙ එකත්ථ භික්ඛූ බහූ එකත්ථ අප්පකා’’ති. සචෙ ‘‘භික්ඛුගණනාය ගණ්හථා’’ති භණති, තථා භාජෙත්වා ගණ්හිතුං වට්ටති. එත්ථ ච වත්ථභෙසජ්ජාදි අප්පකම්පි සුඛෙන භාජියති. යදි පන මඤ්චො වා පීඨකං වා එකමෙව හොති, තං පුච්ඡිත්වා යස්ස වා විහාරස්ස එකවිහාරෙපි වා යස්ස සෙනාසනස්ස සො විචාරෙති, තත්ථ දාතබ්බං. සචෙ ‘‘අසුකභික්ඛු ගණ්හාතූ’’ති වදති, වට්ටති. අථ ‘‘මය්හං ධුවකාරෙ දෙථා’’ති වත්වා අවිචාරෙත්වාව ගච්ඡති, සඞ්ඝස්සාපි විචාරෙතුං වට්ටති. එවං පන විචාරෙතබ්බං – ‘‘සඞ්ඝත්ථෙරස්ස වසනට්ඨානෙ දෙථා’’ති වත්තබ්බං. සචෙ තස්ස සෙනාසනං පරිපුණ්ණං හොති, යත්ථ නප්පහොති, තත්ථ දාතබ්බං. සචෙ එකො භික්ඛු ‘‘මය්හං වසනට්ඨානෙ සෙනාසනපරිභොගභණ්ඩං නත්ථී’’ති වදති, තත්ථ දාතබ්බං.

සඞ්ඝස්ස දෙතීති විහාරං පවිසිත්වා ‘‘ඉමානි චීවරානි සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දෙති. සම්මුඛීභූතෙනාති උපචාරසීමාය ඨිතෙන සඞ්ඝෙන ඝණ්ටිං පහරිත්වා කාලං ඝොසෙත්වා භාජෙතබ්බං. සීමට්ඨස්ස අසම්පත්තස්සාපි භාගං ගණ්හන්තො න වාරෙතබ්බො. විහාරො මහා හොති, ථෙරාසනතො පට්ඨාය වත්ථෙසු දිය්යමානෙසු අලසජාතිකා මහාථෙරා පච්ඡා ආගච්ඡන්ති, ‘‘භන්තෙ වීසතිවස්සානං දිය්යති, තුම්හාකං ඨිතිකා අතික්කන්තා’’ති න වත්තබ්බා, ඨිතිකං ඨපෙත්වා තෙසං දත්වා පච්ඡා ඨිතිකාය දාතබ්බං.

අසුකවිහාරෙ කිර බහුං චීවරං උප්පන්නන්ති සුත්වා යොජනන්තරිකවිහාරතොපි භික්ඛූ ආගච්ඡන්ති, සම්පත්තසම්පත්තානං ඨිතට්ඨානතො පට්ඨාය දාතබ්බං. අසම්පත්තානම්පි උපචාරසීමං පවිට්ඨානං අන්තෙවාසිකාදීසු ගණ්හන්තෙසු දාතබ්බමෙව. ‘‘බහිඋපචාරසීමාය ඨිතානං දෙථා’’ති වදන්ති, න දාතබ්බං. සචෙ පන උපචාරසීමං ඔක්කන්තෙහි එකාබද්ධා හුත්වා අත්තනො විහාරද්වාරෙ වා අන්තොවිහාරෙයෙව වා හොන්ති, පරිසවසෙන වඩ්ඪිතා නාම හොති සීමා ¶ , තස්මා දාතබ්බං. සඞ්ඝනවකස්ස දින්නෙපි පච්ඡා ආගතානං දාතබ්බමෙව. දුතියභාගෙ පන ථෙරාසනං ආරුළ්හෙ ¶ ආගතානං පඨමභාගො න පාපුණාති, දුතියභාගතො වස්සග්ගෙන දාතබ්බං.

එකස්මිං විහාරෙ දස භික්ඛූ හොන්ති, ‘‘දස වත්ථානි සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති දෙන්ති, පාටෙක්කං භාජෙතබ්බානි ¶ . සචෙ ‘‘සබ්බානෙව අම්හාකං පාපුණන්තී’’ති ගහෙත්වා ගච්ඡන්ති, දුප්පාපිතානි චෙව දුග්ගහිතානි ච ගතගතට්ඨානෙ සඞ්ඝිකානෙව හොන්ති. එකං පන උද්ධරිත්වා ‘‘ඉදං තුම්හාකං පාපුණාතී’’ති සඞ්ඝත්ථෙරස්ස දත්වා ‘‘සෙසානි අම්හාකං පාපුණන්තී’’ති ගහෙතුං වට්ටති.

එකමෙව වත්ථං සඞ්ඝස්ස දෙමාති ආහරන්ති, අභාජෙත්වාව අම්හාකං පාපුණන්තීති ගණ්හන්ති, දුප්පාපිතඤ්චෙව දුග්ගහිතඤ්ච. සත්ථකෙන පන හලිද්දිආදිනා වා ලෙඛං කත්වා එකං කොට්ඨාසං ‘‘ඉමං ඨානං තුම්හාකං පාපුණාතී’’ති සඞ්ඝත්ථෙරස්ස පාපෙත්වා ‘‘සෙසං අම්හාකං පාපුණාතී’’ති ගහෙතුං වට්ටති. යං පන වත්ථස්සෙව පුප්ඵං වා වලි වා, තෙන පරිච්ඡෙදං කාතුං න වට්ටති. සචෙ එකං තන්තං උද්ධරිත්වා ‘‘ඉදං ඨානං තුම්හාකං පාපුණාතී’’ති සඞ්ඝත්ථෙරස්ස දත්වා ‘‘සෙසං අම්හාකං පාපුණාතී’’ති ගණ්හන්ති, වට්ටති. ඛණ්ඩං ඛණ්ඩං ඡින්දිත්වා භාජියමානං වට්ටතියෙව.

එකභික්ඛුකෙ විහාරෙ සඞ්ඝස්ස චීවරෙසු උප්පන්නෙසු සචෙ පුබ්බෙ වුත්තනයෙනෙව සො භික්ඛු ‘‘සබ්බානි මය්හං පාපුණන්තී’’ති ගණ්හාති, සුග්ගහිතානි, ඨිතිකා පන න තිට්ඨති. සචෙ එකෙකං උද්ධරිත්වා ‘‘ඉදං මය්හං පාපුණාතී’’ති ගණ්හාති, ඨිතිකා තිට්ඨති. තත්ථ අට්ඨිතාය ඨිතිකාය පුන අඤ්ඤස්මිං චීවරෙ උප්පන්නෙ සචෙ එකො භික්ඛු ආගච්ඡති, මජ්ඣෙ ඡින්දිත්වා ද්වීහිපි ගහෙතබ්බං. ඨිතාය ඨිතිකාය පුන අඤ්ඤස්මිං චීවරෙ උප්පන්නෙ සචෙ නවකතරො ආගච්ඡති, ඨිතිකා හෙට්ඨා ඔරොහති. සචෙ වුඩ්ඪතරො ආගච්ඡති, ඨිතිකා උද්ධං ආරොහති. අථඤ්ඤො නත්ථි, පුන අත්තනො පාපෙත්වා ගහෙතබ්බං.

‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වා ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වා යෙන කෙනචි ආකාරෙන සඞ්ඝං ආමසිත්වා දින්නං පන පංසුකූලිකානං න වට්ටති, ‘‘ගහපතිචීවරං පටික්ඛිපාමි පංසුකූලිකඞ්ගං සමාදියාමී’’ති වුත්තත්තා, න පන අකප්පියත්තා ¶ . භික්ඛුසඞ්ඝෙන අපලොකෙත්වා දින්නම්පි න ගහෙතබ්බං. යං පන භික්ඛු ¶ අත්තනො සන්තකං දෙති, තං භික්ඛුදත්තියං නාම වට්ටති, පංසුකූලං පන න හොති. එවං සන්තෙපි ධුතඞ්ගං න භිජ්ජති. ‘‘භික්ඛූනං දෙම, ථෙරානං දෙමා’’ති වුත්තෙ පන පංසුකූලිකානම්පි වට්ටති. ‘‘ඉදං වත්ථං සඞ්ඝස්ස දෙම, ඉමිනා උපාහනත්ථවිකපත්තත්ථවිකආයොගඅංසබද්ධකාදීනි කරොන්තූ’’ති දින්නම්පි වට්ටති.

පත්තත්ථවිකාදීනං අත්ථාය දින්නානි බහූනිපි හොන්ති, චීවරත්ථායපි පහොන්ති, තතො චීවරං කත්වා පාරුපිතුං වට්ටති. සචෙ පන සඞ්ඝො භාජිතාතිරිත්තානි වත්ථානි ඡින්දිත්වා උපාහනත්ථවිකාදීනං ¶ අත්ථාය භාජෙති, තතො ගහෙතුං න වට්ටති. සාමිකෙහි විචාරිතමෙව හි වට්ටති, න ඉතරං.

‘‘පංසුකූලිකසඞ්ඝස්ස ධමකරණපටාදීනං අත්ථාය දෙමා’’ති වුත්තෙපි ගහෙතුං වට්ටති, පරික්ඛාරො නාම පංසුකූලිකානම්පි ඉච්ඡිතබ්බො. යං තත්ථ අතිරෙකං හොති, තං චීවරෙපි උපනෙතුං වට්ටති. සුත්තං සඞ්ඝස්ස දෙන්ති, පංසුකූලිකෙහිපි ගහෙතබ්බං. අයං තාව විහාරං පවිසිත්වා ‘‘ඉමානි චීවරානි සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දින්නෙසු විනිච්ඡයො.

සචෙ පන බහිඋපචාරසීමායං අද්ධානප්පටිපන්නෙ භික්ඛූ දිස්වා ‘‘සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති සඞ්ඝත්ථෙරස්ස වා සඞ්ඝනවකස්ස වා ආරොචෙති, සචෙපි යොජනං ඵරිත්වා පරිසා ඨිතා හොති, එකබද්ධා චෙ, සබ්බෙසං පාපුණාති. යෙ පන ද්වාදසහි හත්ථෙහි පරිසං අසම්පත්තා, තෙසං න පාපුණාති.

උභතොසඞ්ඝස්ස දෙතීති එත්ථ ‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වුත්තෙපි ‘‘ද්විධා සඞ්ඝස්ස දම්මි, ද්වින්නං සඞ්ඝානං දම්මි, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච භික්ඛුනිසඞ්ඝස්ස ච දම්මී’’ති වුත්තෙපි උභතොසඞ්ඝස්ස දින්නමෙව හොති. උපඩ්ඪං දාතබ්බන්ති ද්වෙභාගෙ සමෙ කත්වා එකො දාතබ්බො. ‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස ච තුය්හඤ්ච දම්මී’’ති වුත්තෙ සචෙ දස දස භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච හොන්ති, එකවීසති පටිවීසෙ කත්වා එකො පුග්ගලස්ස දාතබ්බො, දස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස, දස භික්ඛුනිසඞ්ඝස්ස යෙන පුග්ගලිකො ලද්ධො සො සඞ්ඝතොපි අත්තනො වස්සග්ගෙන ගහෙතුං ලභති. කස්මා? උභතොසඞ්ඝග්ගහණෙන ගහිතත්තා.

‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස ¶ ච චෙතියස්ස ච දම්මී’’ති වුත්තෙපි එසෙව නයො. ඉධ පන චෙතියස්ස සඞ්ඝතො පාපුණනකොට්ඨාසො නාම නත්ථි, එකපුග්ගලස්ස ¶ පත්තකොට්ඨාසසමොව කොට්ඨාසො හොති.

‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙ පන ද්වාවීසති කොට්ඨාසෙ කත්වා දස භික්ඛූනං, දස භික්ඛුනීනං, එකො පුග්ගලස්ස, එකො චෙතියස්ස දාතබ්බො. තත්ථ පුග්ගලො සඞ්ඝතොපි අත්තනො වස්සග්ගෙන පුන ගහෙතුං ලභති, චෙතියස්ස එකොයෙව.

‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච භික්ඛුනීනඤ්ච දම්මී’’ති වුත්තෙ පන න මජ්ඣෙ භින්දිත්වා දාතබ්බං, භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච ගණෙත්වා දාතබ්බං. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්චා’’ති ¶ වුත්තෙ පන පුග්ගලො විසුං න ලභති, පාපුණනට්ඨානතො එකමෙව ලභති. කස්මා? භික්ඛුසඞ්ඝග්ගහණෙන ගහිතත්තා. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්ස එකපුග්ගලපටිවීසො ලබ්භති, පුග්ගලස්ස විසුං න ලබ්භති, තස්මා එකං චෙතියස්ස දත්වා අවසෙසං භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච ගණෙත්වා භාජෙතබ්බං.

‘‘භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච දම්මී’’ති වුත්තෙපි මජ්ඣෙ භින්දිත්වා න දාතබ්බං, පුග්ගලගණනාය එව විභජිතබ්බං. ‘‘භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති එවං වුත්තෙපි චෙතියස්ස එකපුග්ගලපටිවීසො ලබ්භති, පුග්ගලස්ස විසුං නත්ථි, භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච ගණෙත්වා එව භාජෙතබ්බං. යථා ච භික්ඛුසඞ්ඝං ආදිං කත්වා නයො නීතො, එවං භික්ඛුනිසඞ්ඝං ආදිං කත්වාපි නෙතබ්බො. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච තුය්හඤ්චා’’ති වුත්තෙ පුග්ගලස්ස විසුං න ලබ්භති, වස්සග්ගෙනෙව ගහෙතබ්බං. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙ පන චෙතියස්ස විසුං පටිවීසො ලබ්භති. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්සෙව ලබ්භති, න පුග්ගලස්ස.

‘‘භික්ඛූනඤ්ච තුය්හඤ්චා’’ති වුත්තෙපි විසුං න ලබ්භති. ‘‘භික්ඛූනඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙ පන චෙතියස්ස ලබ්භති. ‘‘භික්ඛූනඤ්ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්සෙව විසුං ලබ්භති, න පුග්ගලස්ස. භික්ඛුනිසඞ්ඝං ආදිං කත්වාපි එවමෙව යොජෙතබ්බං.

පුබ්බෙ බුද්ධප්පමුඛස්ස උභතොසඞ්ඝස්ස දානං දෙන්ති, භගවා මජ්ඣෙ නිසීදති, දක්ඛිණතො භික්ඛූ වාමතො භික්ඛුනියො නිසීදන්ති, භගවා උභින්නං සඞ්ඝත්ථෙරො ¶ , තදා භගවා අත්තනා ලද්ධපච්චයෙ අත්තනාපි පරිභුඤ්ජති, භික්ඛූනම්පි ¶ දාපෙති. එතරහි පන පණ්ඩිතමනුස්සා සධාතුකං පටිමං වා චෙතියං වා ඨපෙත්වා බුද්ධප්පමුඛස්ස උභතොසඞ්ඝස්ස දානං දෙන්ති. පටිමාය වා චෙතියස්ස වා පුරතො ආධාරකෙ පත්තං ඨපෙත්වා දක්ඛිණොදකං දත්වා බුද්ධානං දෙමාති, තත්ථ යං පඨමං ඛාදනීයං භොජනීයං දෙන්ති, විහාරං වා ආහරිත්වා ඉදං චෙතියස්ස දෙමාති පිණ්ඩපාතඤ්ච මාලාගන්ධාදීනි ච දෙන්ති, තත්ථ කථං පටිපජ්ජිතබ්බන්ති? මාලාගන්ධාදීනි තාව චෙතියෙ ආරොපෙතබ්බානි, වත්ථෙහි පටාකා, තෙලෙන පදීපා කාතබ්බා, පිණ්ඩපාතමධුඵාණිතාදීනි පන යො නිබද්ධචෙතියජග්ගකො හොති පබ්බජිතො වා ගහට්ඨො වා, තස්සෙව දාතබ්බානි. නිබද්ධජග්ගකෙ අසති ආහටභත්තං ඨපෙත්වා වත්තං කත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. උපකට්ඨෙ කාලෙ භුඤ්ජිත්වා පච්ඡාපි වත්තං කාතුං වට්ටතියෙව.

මාලාගන්ධාදීසු ¶ ච යං කිඤ්චි ‘‘ඉදං හරිත්වා චෙතියස්සපූජං කරොථා’’ති වුත්තෙ දූරම්පි හරිත්වා පූජෙතබ්බං. ‘‘භික්ඛං සඞ්ඝස්ස හරා’’ති වුත්තෙපි හරිතබ්බං. සචෙ පන ‘‘අහං පිණ්ඩාය චරාමි, ආසනසාලාය භික්ඛූ අත්ථි, තෙ ආහරිස්සන්තී’’ති වුත්තෙ ‘‘භන්තෙ තුය්හංයෙව දම්මී’’ති වදති, භුඤ්ජිතුං වට්ටති. අථ පන ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දස්සාමී’’ති හරන්තස්ස ගච්ඡතො අන්තරාව කාලො උපකට්ඨො හොති, අත්තනො පාපෙත්වා භුඤ්ජිතුං වට්ටති.

වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දෙතීති විහාරං පවිසිත්වා ‘‘ඉමානි චීවරානි වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දෙති. යාවතිකා භික්ඛූ තස්මිං ආවාසෙ වස්සංවුට්ඨාති යත්තකා වස්සච්ඡෙදං අකත්වා පුරිමවස්සංවුට්ඨා, තෙහි භාජෙතබ්බං, අඤ්ඤෙසං න පාපුණාති. දිසාපක්කන්තස්සාපි සති පටිග්ගාහකෙ යාව කථිනස්සුබ්භාරා දාතබ්බං, අනත්ථතෙ පන කථිනෙ අන්තොහෙමන්තෙ එවඤ්ච වත්වා දින්නං, පච්ඡිමවස්සංවුට්ඨානම්පි පාපුණාතීති ලක්ඛණඤ්ඤූ වදන්ති. අට්ඨකථාසු පනෙතං න විචාරිතං.

සචෙ පන බහිඋපචාරසීමායං ඨිතො ‘‘වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වදති, සම්පත්තානං සබ්බෙසං පාපුණාති. අථ ‘‘අසුකවිහාරෙ වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්සා’’ති වදති, තත්ර වස්සංවුට්ඨානමෙව යාව කථිනස්සුබ්භාරා පාපුණාති. සචෙ පන ගිම්හානං පඨමදිවසතො ¶ පට්ඨාය එවං වදති, තත්ර සම්මුඛීභූතානං සබ්බෙසං පාපුණාති. කස්මා? පිට්ඨිසමයෙ උප්පන්නත්තා. අන්තොවස්සෙයෙව ‘‘වස්සං වසන්තානං දම්මී’’ති වුත්තෙ ඡින්නවස්සා න ලභන්ති, වස්සං වසන්තාව ලභන්ති. චීවරමාසෙ ¶ පන ‘‘වස්සං වසන්තානං දම්මී’’ති වුත්තෙ පච්ඡිමිකාය වස්සූපගතානංයෙව පාපුණාති, පුරිමිකාය වස්සූපගතානඤ්ච ඡින්නවස්සානඤ්ච න පාපුණාති.

චීවරමාසතො පට්ඨාය යාව හෙමන්තස්ස පච්ඡිමො දිවසො, තාව වස්සාවාසිකං දෙමාති වුත්තෙ කථිනං අත්ථතං වා හොතු අනත්ථතං වා අතීතවස්සංවුට්ඨානමෙව පාපුණාති. ගිම්හානං පඨමදිවසතො පට්ඨාය වුත්තෙ පන මාතිකා ආරොපෙතබ්බා – ‘‘අතීතවස්සාවාසස්ස පඤ්ච මාසා අතික්කන්තා, අනාගතො චතුමාසච්චයෙන භවිස්සති, කතරවස්සාවාසස්ස දෙතී’’ති? සචෙ ‘‘අතීතවස්සංවුට්ඨානං දම්මී’’ති වදති, තංඅන්තොවස්සංවුට්ඨානමෙව පාපුණාති, දිසාපක්කන්තානම්පි සභාගා ගණ්හිතුං ලභන්ති.

සචෙ ‘‘අනාගතෙ වස්සාවාසිකං දම්මී’’ති වදති, තං ඨපෙත්වා වස්සූපනායිකදිවසෙ ගහෙතබ්බං. අථ ‘‘අගුත්තො විහාරො, චොරභයං අත්ථි, න සක්කා ඨපෙතුං, ගණ්හිත්වා වා ආහිණ්ඩිතු’’න්ති ¶ වුත්තෙ ‘‘සම්පත්තානං දම්මී’’ති වදති, භාජෙත්වා ගහෙතබ්බං. සචෙ වදති ‘‘ඉතො මෙ භන්තෙ තතියෙ වස්සෙ වස්සාවාසිකං න දින්නං, තං දම්මී’’ති, තස්මිං අන්තොවස්සෙ වුට්ඨභික්ඛූනං පාපුණාති. සචෙ තෙ දිසා පක්කන්තා, අඤ්ඤො විස්සාසිකො ගණ්හාති, දාතබ්බං. අථ එකොයෙව අවසිට්ඨො, සෙසා කාලඞ්කතා, සබ්බං එකස්සෙව පාපුණාති. සචෙ එකොපි නත්ථි, සඞ්ඝිකං හොති, සම්මුඛීභූතෙහි භාජෙතබ්බං.

ආදිස්ස දෙතීති ආදිසිත්වා පරිච්ඡින්දිත්වා දෙති; යාගුයා වාතිආදීසු අයමත්ථො – යාගුයා වා…පෙ… භෙසජ්ජෙ වා ආදිස්ස දෙති. තත්රායං යොජනා – භික්ඛූ අජ්ජතනාය වා ස්වාතනාය වා යාගුයා නිමන්තෙත්වා තෙසං ඝරං පවිට්ඨානං යාගුං දෙති, යාගුං දත්වා පීතාය යාගුයා ‘‘ඉමානි චීවරානි, යෙහි මය්හං යාගු පීතා, තෙසං දම්මී’’ති දෙති, යෙහි නිමන්තිතෙහි යාගු පීතා, තෙසංයෙව පාපුණාති. යෙහි පන භික්ඛාචාරවත්තෙන ඝරද්වාරෙන ගච්ඡන්තෙහි වා ඝරං පවිට්ඨෙහි වා යාගු ලද්ධා, යෙසං වා ආසනසාලතො පත්තං ආහරිත්වා මනුස්සෙහි නීතා, යෙසං වා ථෙරෙහි පෙසිතා, තෙසං න පාපුණාති. සචෙ ¶ පන නිමන්තිතභික්ඛූහි සද්ධිං අඤ්ඤෙපි බහූ ආගන්ත්වා අන්තොගෙහඤ්ච බහිගෙහඤ්ච පූරෙත්වා නිසින්නා, දායකො ච එවං වදති – ‘‘නිමන්තිතා වා හොන්තු අනිමන්තිතා වා, යෙසං මයා යාගු දින්නා, සබ්බෙසං ඉමානි වත්ථානි හොන්තූ’’ති සබ්බෙසං පාපුණන්ති. යෙහි පන ථෙරානං හත්ථතො යාගු ලද්ධා ¶ , තෙසං න පාපුණන්ති. අථ සො ‘‘යෙහි මය්හං යාගු පීතා, සබ්බෙසං හොන්තූ’’ති වදති, සබ්බෙසං පාපුණන්ති. භත්තඛාදනීයෙසුපි එසෙව නයො.

චීවරෙ වාති පුබ්බෙපි යෙන වස්සං වාසෙත්වා භික්ඛූනං චීවරං දින්නපුබ්බං හොති, සො චෙ භික්ඛූ භොජෙත්වා වදති – ‘‘යෙසං මයා පුබ්බෙ චීවරං දින්නං, තෙසංයෙව ඉමං චීවරං වා සුත්තං වා සප්පිමධුඵාණිතාදීනි වා හොන්තූ’’ති, සබ්බං තෙසංයෙව පාපුණාති. සෙනාසනෙ වාති යො මයා කාරිතෙ විහාරෙ වා පරිවෙණෙ වා වසති, තස්සිදං හොතූ’’ති වුත්තෙ තස්සෙව හොති. භෙසජ්ජෙ වාති ‘‘මයං කාලෙන කාලං ථෙරානං සප්පිආදීනි භෙසජ්ජානි දෙම, යෙහි තානි ලද්ධානි, තෙසංයෙවිදං හොතූ’’ති වුත්තෙ තෙසංයෙව හොති.

පුග්ගලස්ස දෙතීති ‘‘ඉමං චීවරං ඉත්ථන්නාමස්ස දම්මී’’ති එවං පරම්මුඛා වා පාදමූලෙ ඨපෙත්වා ‘‘ඉමං භන්තෙ තුම්හාකං දම්මී’’ති එවං සම්මුඛා වා දෙති. සචෙ පන ‘‘ඉදං තුම්හාකඤ්ච තුම්හාකං අන්තෙවාසිකානඤ්ච දම්මී’’ති එවං වදති, ථෙරස්ස ච අන්තෙවාසිකානඤ්ච පාපුණාති. උද්දෙසං ගහෙතුං ආගතො ගහෙත්වා ගච්ඡන්තො ච අත්ථි, තස්සාපි පාපුණාති. ‘‘තුම්හෙහි සද්ධිං නිබද්ධචාරිකභික්ඛූනං ¶ දම්මී’’ති වුත්තෙ උද්දෙසන්තෙවාසිකානං වත්තං කත්වා උද්දෙසපරිපුච්ඡාදීනි ගහෙත්වා විචරන්තානං සබ්බෙසං පාපුණාති. අයං පුග්ගලස්ස දෙතීති ඉමස්මිං පදෙ විනිච්ඡයො. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙවාති.