📜

9. චම්පෙය්යක්ඛන්ධකං

කස්සපගොත්තභික්ඛුවත්ථුකථා

380. චම්පෙය්යක්ඛන්ධකෙ – ගග්ගරාය පොක්ඛරණියා තීරෙති ගග්ගරානාමිකාය ඉත්ථියා කාරිතපොක්ඛරණියා තීරෙ. තන්තිබද්ධොති තස්මිං ආවාසෙ කත්තබ්බතාතන්තිපටිබද්ධො. උස්සුක්කම්පි අකාසි යාගුයාතිආදීසු මනුස්සෙහි ආගන්තුකෙසු ආගතෙසු ආචික්ඛෙය්යාථාති වුත්තට්ඨානෙයෙව උස්සුක්කං කාතුං වට්ටති; න අවුත්තට්ඨානෙ. ගච්ඡ ත්වං භික්ඛූති සත්ථා තස්ස භික්ඛුනො තත්ථෙව සෙනාසනං සප්පායන්ති අද්දස, තෙනෙවමාහ.

382. අධම්මෙන වග්ගකම්මං කරොන්තීතිආදීනං පරතො පාළියංයෙව නානාකරණං ආගමිස්සති.

385. අඤ්ඤත්රාපි ධම්මා කම්මං කරොන්තීති අඤ්ඤත්රාපි ධම්මං කම්මං කරොන්ති, අයමෙව වා පාඨො. භූතෙන වත්ථුනා කතං ධම්මෙන කතං නාම හොති, තථා න කරොන්තීති අත්ථො. අඤ්ඤත්රාපි විනයා කම්මං, අඤ්ඤත්රාපි සත්ථුසාසනා කම්මන්ති එතෙසුපි එසෙව නයො. එත්ථ පන විනයොති චොදනා ච සාරණා ච. සත්ථුසාසනන්ති ඤත්තිසම්පදා අනුස්සාවනසම්පදා ච; තාහි විනා කම්මං කරොන්තීති අත්ථො. පටිකුට්ඨකතන්ති පටිකුට්ඨඤ්චෙව කතඤ්ච; යං අඤ්ඤෙසු පටික්කොසන්තෙසු කතං තං පටිකුට්ඨඤ්චෙව හොති කතඤ්ච; තාදිසම්පි කම්මං කරොන්තීති අත්ථො.

387. ඡයිමානි භික්ඛවෙ කම්මානි අධම්මකම්මන්තිආදීසු පන ‘‘ධම්මො’’ති පාළියා අධිවචනං. තස්මා යං යථාවුත්තාය පාළියා න කරියති, තං අධම්මකම්මන්ති වෙදිතබ්බං. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො, විත්ථාරො පන පාළියංයෙව ආගතො. සො ච ඛො ඤත්තිදුතියඤත්තිචතුත්ථකම්මානංයෙව වසෙන. යස්මා පන ඤත්තිකම්මෙ ඤත්තිදුතියඤත්තිචතුත්ථෙසු විය හාපනං වා අඤ්ඤථා කරණං වා නත්ථි, අපලොකනකම්මඤ්ච සාවෙත්වාව කරියති, තස්මා තානි පාළියං න දස්සිතානි, තෙසං සබ්බෙසම්පි කම්මානං විනිච්ඡයං පරතො වණ්ණයිස්සාම.

චතුවග්ගකරණාදිකථා

388. ඉදානි යදිදං ඡට්ඨං ධම්මෙන සමග්ගකම්මං නාම, තං යෙහි සඞ්ඝෙහි කාතබ්බං, තෙසං පභෙදං දස්සෙතුං ‘‘පඤ්ච සඞ්ඝා’’තිආදි වුත්තං. කම්මප්පත්තොති කම්මං පත්තො, කම්මයුත්තො කම්මාරහො; න කිඤ්චි කම්මං කාතුං නාරහතීති අත්ථො.

389. චතුවග්ගකරණඤ්චෙ භික්ඛවෙ කම්මං භික්ඛුනිචතුත්ථොතිආදි පරිසතො කම්මවිපත්තිදස්සනත්ථං වුත්තං. තත්ථ උක්ඛිත්තකග්ගහණෙන කම්මනානාසංවාසකො ගහිතො, නානාසංවාසකග්ගහණෙන ලද්ධිනානාසංවාසකො. නානාසීමාය ඨිතචතුත්ථොති සීමන්තරිකාය වා බහිසීමාය වා හත්ථපාසෙ ඨිතෙනාපි සද්ධිං චතුවග්ගො හුත්වාති අත්ථො.

393. පාරිවාසිකචතුත්ථොතිආදි පරිවාසාදිකම්මානංයෙව පරිසතො විපත්තිදස්සනත්ථං වුත්තං, තෙසං විනිච්ඡයං පරතො වණ්ණයිස්සාම.

394. එකච්චස්ස භික්ඛවෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ පටික්කොසනා රුහතීතිආදි පටිකුට්ඨකතකම්මස්ස කුප්පාකුප්පභාවදස්සනත්ථං වුත්තං. පකතත්තස්සාති අවිපන්නසීලස්ස පාරාජිකං අනජ්ඣාපන්නස්ස. ආනන්තරිකස්සාති අත්තනො අනන්තරං නිසින්නස්ස.

ද්වෙනිස්සාරණාදිකථා

395. ද්වෙමා භික්ඛවෙ නිස්සාරණාතිආදි වත්ථුතො කම්මානං කුප්පාකුප්පභාවදස්සනත්ථං වුත්තං. තත්ථ ‘‘අප්පත්තො නිස්සාරණං, තඤ්චෙ සඞ්ඝො නිස්සාරෙති, සුනිස්සාරිතො’’ති ඉදං පබ්බාජනීයකම්මං සන්ධාය වුත්තං. පබ්බාජනීයකම්මෙන හි විහාරතො නිස්සාරෙන්ති, තස්මා තං ‘‘නිස්සාරණා’’ති වුච්චති. තඤ්චෙස යස්මා කුලදූසකො න හොති, තස්මා ආවෙණිකෙන ලක්ඛණෙන අප්පත්තො. යස්මා පනස්ස ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො පබ්බාජනීයකම්මං කරෙය්යාති වුත්තං, තස්මා සුනිස්සාරිතො හොති. තඤ්චෙ සඞ්ඝො නිස්සාරෙතීති සචෙ සඞ්ඝො තජ්ජනීයකම්මාදිවසෙන නිස්සාරෙති, සො යස්මා තත්ථ ‘‘තිණ්ණං භික්ඛවෙ භික්ඛූනං ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො තජ්ජනීයකම්මං කරෙය්ය – එකො භණ්ඩනකාරකො හොති කලහකාරකො විවාදකාරකො භස්සකාරකො සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො, එකො බාලො හොති අබ්යත්තො ආපත්තිබහුලො අනපදානො, එකො ගිහිසංසට්ඨො විහරති අනනුලොමිකෙහි ගිහිසංසග්ගෙහී’’ති (චූළව. 395) එවං එකෙකෙනපි අඞ්ගෙන නිස්සාරණා අනුඤ්ඤාතා, තස්මා සුනිස්සාරිතො.

396. ඔසාරණාති පවෙසනා. තත්ථ තඤ්චෙ සඞ්ඝො ඔසාරෙතීති උපසම්පදකම්මවසෙන පවෙසෙති. දොසාරිතොති දුඔසාරිතො. සහස්සක්ඛත්තුම්පි උපසම්පාදිතො අනුපසම්පන්නොව හොති ආචරියුපජ්ඣායා ච සාතිසාරා, තථා සෙසො කාරකසඞ්ඝො, න කොචි ආපත්තිතො මුච්චති. ඉති ඉමෙ එකාදස අභබ්බපුග්ගලා දොසාරිතා. හත්ථච්ඡින්නාදයො පන ද්වත්තිංස සුඔසාරිතා, උපසම්පාදිතා උපසම්පන්නාව හොන්ති, න තෙ ලබ්භා කිඤ්චි වත්තුං. ආචරියුපජ්ඣායා පන කාරකසඞ්ඝො ච සාතිසාරා, න කොචි ආපත්තිතො මුච්චති.

397. ඉධ පන භික්ඛවෙ භික්ඛුස්ස න හොති ආපත්ති දට්ඨබ්බාතිආදි අභූතවත්ථුවසෙන අධම්මකම්මං, භූතවත්ථුවසෙන ධම්මකම්මඤ්ච දස්සෙතුං වුත්තං. තත්ථ පටිනිස්සජ්ජිතාති පටිනිස්සජ්ජිතබ්බා.

උපාලිපුච්ඡාකථා

400. උපාලිපඤ්හෙසුපි වත්ථුවසෙනෙව ධම්මාධම්මකම්මං විභත්තං. තත්ථ ද්වෙ නයා – එකමූලකො ච ද්විමූලකො ච. එකමූලකො උත්තානොයෙව. ද්විමූලකෙ යථා සතිවිනයො අමූළ්හවිනයෙන සද්ධිං එකා පුච්ඡා කතා, එවං අමූළ්හවිනයාදයොපි තස්සපාපිය්යසිකාදීහි. අවසානෙ පන උපසම්පදාරහං උපසම්පාදෙතීති එකමෙව පදං හොති. පරතො භික්ඛූනම්පි සතිවිනයං ආදිං කත්වා එකෙකෙන සද්ධිං සෙසපදානි යොජෙතබ්බානි.

තජ්ජනීයකම්මකථා

407. ඉධ පන භික්ඛවෙ භික්ඛු භණ්ඩනකාරකොතිආදි ‘‘අධම්මෙනවග්ගං, අධම්මෙනසමග්ගං; ධම්මෙනවග්ගං, ධම්මපතිරූපකෙනවග්ගං, ධම්මපතිරූපකෙනසමග්ග’’න්ති ඉමෙසං වසෙන චක්කං බන්ධිත්වා තජ්ජනීයාදීසු සත්තසු කම්මෙසු පටිපස්සද්ධීසු ච විපත්තිදස්සනත්ථං වුත්තං. තත්ථ අනපදානොති අපදානවිරහිතො. අපදානං වුච්චති පරිච්ඡෙදො; ආපත්තිපරිච්ඡෙදවිරහිතොති අත්ථො. තතො පරං පටිකුට්ඨකතකම්මප්පභෙදං දස්සෙතුං සායෙව පාළි ‘‘අකතං කම්ම’’න්තිආදීහි සංසන්දිත්වා වුත්තා. තත්ථ න කිඤ්චි පාළිඅනුසාරෙන න සක්කා විදිතුං, තස්මා වණ්ණනං න විත්ථාරයිම්හාති.

චම්පෙය්යක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.