📜

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස

විනයපිටකෙ

චූළවග්ග-අට්ඨකථා

1. කම්මක්ඛන්ධකං

තජ්ජනීයකම්මකථා

1. චූළවග්ගස්ස පඨමෙ කම්මක්ඛන්ධකෙ තාව පණ්ඩුකලොහිතකාති පණ්ඩුකො චෙව ලොහිතකො චාති ඡබ්බග්ගියෙසු ද්වෙ ජනා; තෙසං නිස්සිතකාපි පණ්ඩුකලොහිතකාත්වෙව පඤ්ඤායන්ති. බලවාබලවං පටිමන්තෙථාති සුට්ඨුබලවං පටිවදථ. අලමත්ථතරාති සමත්ථතරා.

තජ්ජනීයකම්මකථා නිට්ඨිතා.

අධම්මකම්මද්වාදසකකථා

4. අසම්මුඛාකතන්තිආදීසු සඞ්ඝධම්මවිනයපුග්ගලසම්මුඛානං විනා කතං, චුදිතකං අප්පටිපුච්ඡිත්වා කතං, තස්සෙව අප්පටිඤ්ඤාය කතං. අදෙසනාගාමිනියාති පාරාජිකාපත්තියා වා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තියා වා. එත්ථ පුරිමකෙසු තීසු තිකෙසු නව පදා අධම්මෙනකතං වග්ගෙනකතන්ති ඉමෙහි සද්ධිං එකෙකං ගහෙත්වා නව තිකා වුත්තා. එවං සබ්බෙපි ද්වාදස තිකා හොන්ති. පටිපක්ඛවසෙන සුක්කපක්ඛෙසුපි එතෙයෙව ද්වාදස තිකා වුත්තා.

6. අනනුලොමිකෙහිගිහිසංසග්ගෙහීති පබ්බජිතානං අනනුච්ඡවිකෙහි සහසොකිතාදීහි ගිහිසංසග්ගෙහි.

තිණ්ණං, භික්ඛවෙ, භික්ඛූනන්තිආදි එකෙකෙනාපි අඞ්ගෙන තජ්ජනීයකම්මං කාතුං වට්ටතීති දස්සනත්ථං වුත්තං. තජ්ජනීයස්ස හි විසෙසෙන භණ්ඩනකාරකත්තං අඞ්ගං, නියස්සස්ස අභිණ්හාපත්තිකත්තං, පබ්බාජනීයස්ස කුලදූසකත්තං වුත්තං. ඉමෙසු පන තීසු අඞ්ගෙසු යෙන කෙනචි සබ්බානිපි කාතුං වට්ටති. යදි එවං යං චම්පෙය්යක්ඛන්ධකෙ වුත්තං – ‘‘තජ්ජනීයකම්මාරහස්ස නියස්සකම්මං කරොති…පෙ… උපසම්පදාරහං අබ්භෙති; එවං ඛො උපාලි අධම්මකම්මං හොති අවිනයකම්මං, එවඤ්ච පන සඞ්ඝො සාතිසාරො හොතී’’ති ඉදං විරුජ්ඣතීති. ඉදඤ්ච න විරුජ්ඣති. කස්මා? වචනත්ථනානත්තතො, ‘‘තජ්ජනීයකම්මාරහස්සා’’ති ඉමස්ස හි වචනස්ස කම්මසන්නිට්ඨානං අත්ථො. ‘‘තිණ්ණං, භික්ඛවෙ’’තිආදිවචනස්ස අඞ්ගසම්භවො, තස්මා යදා සඞ්ඝෙන සන්නිපතිත්වා ‘‘ඉදං නාම ඉමස්ස භික්ඛුනො කම්මං කරොමා’’ති සන්නිට්ඨානං කතං හොති, තදා කම්මාරහො නාම හොති. තස්ස ඉමිනා ලක්ඛණෙන තජ්ජනීයාදිකම්මාරහස්ස නියස්සකම්මාදිකරණං අධම්මකම්මඤ්චෙව අවිනයකම්මඤ්චාති වෙදිතබ්බං. යස්ස පන භණ්ඩනකාරකාදීසු අඞ්ගෙසු අඤ්ඤතරං අඞ්ගං අත්ථි, තස්ස ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො යථානුඤ්ඤාතෙසු අඞ්ගෙසු ච කම්මෙසු ච යෙන කෙනචි අඞ්ගෙන යංකිඤ්චි කම්මං වවත්ථපෙත්වා තං භික්ඛුං කම්මාරහං කත්වා කම්මං කරෙය්ය. අයමෙත්ථ විනිච්ඡයො. එවං පුබ්බෙනාපරං සමෙති.

තත්ථ කිඤ්චාපි තජ්ජනීයකම්මෙ භණ්ඩනකාරකවසෙන කම්මවාචා වුත්තා, අථ ඛො බාලස්ස අබ්යත්තස්ස ආපත්තිබහුලස්ස තජ්ජනීයකම්මං කරොන්තෙන බාලඅබ්යත්තවසෙනෙව කම්මවාචා කාතබ්බා . එවඤ්හි භූතෙන වත්ථුනා කතං කම්මං හොති, න ච අඤ්ඤස්ස කම්මස්ස වත්ථුනා. කස්මා? යස්මා ඉදම්පි අනුඤ්ඤාතන්ති. එස නයො සබ්බත්ථ. අට්ඨාරස සම්මාවත්තනවත්ථූනි පාරිවාසිකක්ඛන්ධකෙ වණ්ණයිස්සාම.

අධම්මකම්මද්වාදසකකථා නිට්ඨිතා.

නප්පටිප්පස්සම්භෙතබ්බඅට්ඨාරසකාදිකථා

8. ලොමංපාතෙන්තීති පන්නලොමා හොන්ති; භික්ඛූ අනුවත්තන්තීති අත්ථො. නෙත්ථාරං වත්තන්තීති නිත්ථරන්තානං එතන්ති නෙත්ථාරං; යෙන සක්කා නිස්සාරණා නිත්ථරිතුං, තං අට්ඨාරසවිධං සම්මාවත්තනං වත්තන්තීති අත්ථො. කිත්තකං කාලං වත්තං පූරෙතබ්බන්ති? දස වා පඤ්ච වා දිවසානි. ඉමස්මිඤ්හි කම්මක්ඛන්ධකෙ එත්තකෙන වත්තං පූරිතමෙව හොති.

නප්පටිප්පස්සම්භෙතබ්බඅට්ඨාරසකාදිකථා නිට්ඨිතා.

නියස්සකම්මකථා

11. සෙය්යසකවත්ථුස්මිං – අපිස්සු භික්ඛූ පකතාති අපිස්සු භික්ඛූ නිච්චං බ්යාවටා හොන්ති. සෙසං තජ්ජනීයෙ වුත්තසදිසමෙව.

නියස්සකම්මකථා නිට්ඨිතා.

පබ්බාජනීයකම්මකථා

21. අස්සජිපුනබ්බසුකවත්ථු සඞ්ඝාදිසෙසවණ්ණනායං වුත්තං.

27. කායිකෙන දවෙනාතිආදීසු පනෙත්ථ කායිකො දවො නාම කායකීළා වුච්චති. සෙසපදද්වයෙපි එසෙව නයො. කායිකො අනාචාරො නාම කායද්වාරෙ පඤ්ඤත්තසික්ඛාපදවීතික්කමො වුච්චති . සෙසද්වයෙපි එසෙව නයො. කායිකං උපඝාතිකං නාම කායද්වාරෙ පඤ්ඤත්තසික්ඛාපදස්ස අසික්ඛනභාවෙන උපහනනං වුච්චති; නාසනං විනාසනන්ති අත්ථො. සෙසද්වයෙපි එසෙව නයො. කායිකො මිච්ඡාජීවො නාම පටික්ඛිත්තවෙජ්ජකම්මාදිවසෙන තෙලපචනඅරිට්ඨපචනාදීනි. වාචසිකො මිච්ඡාජීවො නාම ගිහීනං සාසනසම්පටිච්ඡනාරොචනාදීනි. කායිකවාචසිකො නාම තදුභයං. සෙසං තජ්ජනීයෙ වුත්තනයමෙව.

පබ්බාජනීයකම්මකථා නිට්ඨිතා.

පටිසාරණීයකම්මකථා

33. සුධම්මවත්ථුස්මිං පන – අනපලොකෙත්වාති න ආපුච්ඡිත්වා. එතදවොචාති කිං තෙ ගහපති ථෙරානං පටියත්තන්ති සබ්බං විවරාපෙත්වා දිස්වා එතං අවොච. එකා ච ඛො ඉධ නත්ථි යදිදං තිලසංගුළිකාති යා අයං තිලසක්ඛලිකා නාම වුච්චති, සා නත්ථීති අත්ථො. තස්ස කිර ගහපතිනො වංසෙ ආදිම්හි එකො පූවියො අහොසි. තෙන නං ථෙරො ජාතියා ඛුංසෙතුකාමො එවමාහ. යදෙව කිඤ්චීති එවං බහුං බුද්ධවචනං රතනං පහාය කිඤ්චිදෙව තිලසංගුළිකාවචනං භාසිතං. කුක්කුටපොතකඋදාහරණෙන ඉදං දස්සෙති ‘‘යථා සො නෙව කාකවස්සිතං න කුක්කුටවස්සිතං අකාසි, එවං තයාපි නෙව භික්ඛුවචනං න ගිහිවචනං වුත්ත’’න්ති.

පටිසාරණීයකම්මකථා නිට්ඨිතා.

අධම්මකම්මාදිද්වාදසකකථා

37. අසම්මුඛා කතන්තිආදයො තිකා වුත්තප්පකාරා එව.

39. අඞ්ගසමන්නාගමො පුරිමෙහි අසදිසො. තත්ථ යථා ලාභං න ලභන්ති; එවං පරිසක්කන්තො පරක්කමන්තො අලාභාය පරිසක්කති නාම. එස නයො අනත්ථාදීසු. තත්ථ අනත්ථොති අත්ථභඞ්ගො. අනාවාසොති තස්මිං ඨානෙ අවසනං. ගිහීනං බුද්ධස්ස අවණ්ණන්ති ගිහීනං සන්තිකෙ බුද්ධස්ස අවණ්ණං භාසති. ධම්මිකං පටිස්සවං න සච්චාපෙතීති යථා සච්චො හොති, එවං න කරොති; වස්සාවාසං පටිස්සුණිත්වා න ගච්ඡති, අඤ්ඤං වා එවරූපං කරොති. පඤ්චන්නං භික්ඛවෙතිආදි එකඞ්ගෙනපි කම්මාරහභාවදස්සනත්ථං වුත්තං. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථඤ්චෙව, තජ්ජනීයෙ ච වුත්තනයමෙව.

අධම්මකම්මාදිද්වාදසකකථා නිට්ඨිතා.

ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛෙපනීයකම්මකථා

46. ඡන්නවත්ථුස්මිං – ආවාසපරම්පරඤ්ච භික්ඛවෙ සංසථාති සබ්බාවාසෙසු ආරොචෙථ.

50. භණ්ඩනකාරකොතිආදීසු භණ්ඩනාදිපච්චයා ආපන්නං ආපත්තිං රොපෙත්වා තස්සා අදස්සනෙයෙව කම්මං කාතබ්බං. තිකා වුත්තප්පකාරා එව.

51. සම්මාවත්තනායං පනෙත්ථ තෙචත්තාලීස වත්තානි. තත්ථ න අනුද්ධංසෙතබ්බොති න චොදෙතබ්බො. න භික්ඛු භික්ඛූහීති අඤ්ඤො භික්ඛු අඤ්ඤෙහි භික්ඛූහි න භින්දිතබ්බො. න ගිහිද්ධජොති ඔදාතවත්ථානි අච්ඡින්නදසපුප්ඵදසානි ච න ධාරෙතබ්බානි. න තිත්ථියද්ධජොති කුසචීරාදීනි න ධාරෙතබ්බානි. න ආසාදෙතබ්බොති න අපසාදෙතබ්බො. අන්තො වා බහි වාති විහාරස්ස අන්තො වා බහි වා. න තිත්ථියාදිපදත්තයං උත්තානමෙව . සෙසං සබ්බං පාරිවාසිකක්ඛන්ධකෙ වණ්ණයිස්සාම. සෙසං තජ්ජනීයෙ වුත්තනයමෙව. ආපත්තියා අප්පටිකම්මෙ උක්ඛෙපනීයකම්මං ඉමිනා සදිසමෙව.

65. අරිට්ඨවත්ථු ඛුද්දකවණ්ණනායං වුත්තං. ‘‘භණ්ඩනකාරකො’’තිආදීසු යං දිට්ඨිං නිස්සාය භණ්ඩනාදීනි කරොති, තස්සා අප්පටිනිස්සග්ගෙයෙව කම්මං කාතබ්බං. සෙසං තජ්ජනීයෙ වුත්තනයමෙව. සම්මාවත්තනායම්පි හි ඉධ තෙචත්තාලීසංයෙව වත්තානීති.

ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛෙපනීයකම්මකථා නිට්ඨිතා.

කම්මක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.