📜

2. පාරිවාසිකක්ඛන්ධකං

පාරිවාසිකවත්තකථා

75. පාරිවාසිකක්ඛන්ධකෙ – පාරිවාසිකාති පරිවාසං පරිවසන්තා. තත්ථ චතුබ්බිධො පරිවාසො – අප්පටිච්ඡන්නපරිවාසො, පටිච්ඡන්නපරිවාසො, සුද්ධන්තපරිවාසො, සමොධානපරිවාසොති. තෙසු ‘‘යො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤොපි අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ ආකඞ්ඛති පබ්බජ්ජං, ආකඞ්ඛති උපසම්පදං, තස්ස චත්තාරො මාසෙ පරිවාසො දාතබ්බො’’ති (මහාව. 86) එවං මහාඛන්ධකෙ වුත්තො තිත්ථියපරිවාසො අප්පටිච්ඡන්නපරිවාසො නාම. තත්ථ යං වත්තබ්බං තං වුත්තමෙව. අයං පන ඉධ අනධිප්පෙතො. සෙසා තයො යෙන සඞ්ඝාදිසෙසාපත්ති ආපන්නා චෙව හොති පටිච්ඡාදිතා ච, තස්ස දාතබ්බා. තෙසු යං වත්තබ්බං තං සමුච්චයක්ඛන්ධකෙ වක්ඛාම. එතෙ පන ඉධ අධිප්පෙතා. තස්මා එතෙසු යංකිඤ්චි පරිවාසං පරිවසන්තා ‘‘පාරිවාසිකා’’ති වෙදිතබ්බා.

පකතත්තානං භික්ඛූනන්ති ඨපෙත්වා නවකතරං පාරිවාසිකං අවසෙසානං අන්තමසො මූලායපටිකස්සනාරහාදීනම්පි. අභිවාදනපච්චුට්ඨානන්ති යං තෙ අභිවාදනාදිං කරොන්ති, තං සාදියන්ති, සම්පටිච්ඡන්ති; න පටික්ඛිපන්තීති අත්ථො. තත්ථ සාමීචිකම්මන්ති ඨපෙත්වා අභිවාදනාදීනි අඤ්ඤස්ස අනුච්ඡවිකස්ස බීජනවාතදානාදිනො ආභිසමාචාරිකස්සෙතං අධිවචනං. ආසනාභිහාරන්ති ආසනස්ස අභිහරණං, ආසනං ගහෙත්වා අභිගමනං පඤ්ඤාපනමෙව වා. සෙය්යාභිහාරෙපි එසෙව නයො. පාදොදකන්ති පාදධොවනඋදකං. පාදපීඨන්ති ධොතපාදට්ඨපනකං. පාදකථලිකන්ති අධොතපාදට්ඨපනකං පාදඝංසනං වා. ආපත්ති දුක්කටස්සාති සද්ධිවිහාරිකානම්පි සාදියන්තස්ස දුක්කටමෙව, තස්මා තෙ වත්තබ්බා – ‘‘අහං විනයකම්මං කරොමි, මය්හං වත්තං මා කරොථ, මා මං ගාමප්පවෙසනං ආපුච්ඡථා’’ති. සචෙ සද්ධාපබ්බජිතා කුලපුත්තා ‘‘තුම්හෙ, භන්තෙ, තුම්හාකං විනයකම්මං කරොථා’’ති වත්වා වත්තං කරොන්ති, ගාමප්පවෙසනම්පි ආපුච්ඡන්තියෙව, වාරිතකාලතො පට්ඨාය අනාපත්ති. මිථු යථාවුඩ්ඪන්ති පාරිවාසිකභික්ඛූනං අඤ්ඤමඤ්ඤං යො යො වුඩ්ඪො තෙන තෙන නවකතරස්ස සාදිතුං.

පඤ්චයථාවුඩ්ඪන්ති පකතත්තෙහිපි සද්ධිං වුඩ්ඪපටිපාටියා එව. තස්මා පාතිමොක්ඛෙ උද්දිස්සමානෙ හත්ථපාසෙ නිසීදිතුං වට්ටති. මහාපච්චරියං පන ‘‘පාළියා අනිසීදිත්වා පාළිං විහාය හත්ථපාසං අමුඤ්චන්තෙන නිසීදිතබ්බ’’න්ති වුත්තං. පාරිසුද්ධිඋපොසථෙ කරීයමානෙ සඞ්ඝනවකට්ඨානෙ නිසීදිත්වා තත්ථෙව නිසින්නෙන අත්තනො පාළියා පාරිසුද්ධිඋපොසථො කාතබ්බො. පවාරණායපි සඞ්ඝනවකට්ඨානෙ නිසීදිත්වා තත්ථෙව නිසින්නෙන අත්තනො පාළියා පවාරෙතබ්බං. සඞ්ඝෙන ඝණ්ටිං පහරිත්වා භාජීයමානං වස්සිකසාටිකම්පි අත්තනො පත්තට්ඨානෙ ගහෙතුං වට්ටති.

ඔණොජනන්ති විස්සජ්ජනං වුච්චති. සචෙ හි පාරිවාසිකස්ස ද්වෙ තීණි උද්දෙසභත්තාදීනි පාපුණන්ති, අඤ්ඤා චස්ස පුග්ගලිකභත්තපච්චාසා හොති, තානි පටිපාටියා ගහෙත්වා ‘‘භන්තෙ, හෙට්ඨා ගාහෙථ, අජ්ජ මය්හං භත්තපච්චාසා අත්ථි, ස්වෙ ගණ්හිස්සාමී’’ති වත්වා විස්සජ්ජෙතබ්බානි. එවං තානි පුනදිවසෙසු ගණ්හිතුං ලභති. පුනදිවසෙ සබ්බපඨමං එතස්ස දාතබ්බන්ති කුරුන්දියං වුත්තං. යදි පන න ගණ්හාති න විස්සජ්ජෙති, පුනදිවසෙ න ලභති, ඉදං ඔණොජනං නාම පාරිවාසිකස්සෙව ඔදිස්ස අනුඤ්ඤාතං. කස්මා? තස්ස හි සඞ්ඝනවකට්ඨානෙ නිසින්නස්ස භත්තග්ගෙ යාගුඛජ්ජකාදීනි පාපුණන්ති වා න වා, තස්මා සො ‘‘භික්ඛාහාරෙන මා කිලමිත්ථා’’ති ඉදමස්ස සඞ්ගහකරණත්ථාය ඔදිස්ස අනුඤ්ඤාතං.

භත්තන්ති ආගතාගතෙහි වුඩ්ඪපටිපාටියා ගහෙත්වා ගන්තබ්බං විහාරෙ සඞ්ඝස්ස චතුස්සාලභත්තං, එතං යථාවුඩ්ඪං ලභති. පාළියා පන ගන්තුං වා ඨාතුං වා න ලභති, තස්මා පාළිතො ඔසක්කිත්වා හත්ථපාසෙ ඨිතෙන හත්ථං පසාරෙත්වා යථා සෙනො නිපතිත්වා ගණ්හාති, එවං ගණ්හිතබ්බං. ආරාමිකසමණුද්දෙසෙහි ආහරාපෙතුං න ලභති. සචෙ සයමෙව ආහරන්ති, වට්ටති. රඤ්ඤො මහාපෙළභත්තෙපි එසෙව නයො. චතුස්සාලභත්තෙ පන සචෙ ඔණොජනං කත්තුකාමො හොති, අත්තනො අත්ථාය උක්ඛිත්තෙ පිණ්ඩෙ ‘‘අජ්ජ මෙ භත්තං අත්ථි, ස්වෙ ගණ්හිස්සාමී’’ති වත්තබ්බං. පුනදිවසෙ ද්වෙ පිණ්ඩෙ ලභතීති මහාපච්චරියං වුත්තං. උද්දෙසභත්තාදීනිපි පාළිතො ඔසක්කිත්වාව ගහෙතබ්බානි. යත්ථ පන නිසීදාපෙත්වා පරිවිසන්ති, තත්ථ සාමණෙරානං ජෙට්ඨකෙන භික්ඛූනං සඞ්ඝනවකෙන හුත්වා නිසීදිතබ්බං.

76. ඉදානි යා අයං සම්මාවත්තනා වුත්තා, තත්ථ න උපසම්පාදෙතබ්බන්ති උපජ්ඣායෙන හුත්වා න උපසම්පාදෙතබ්බං; වත්තං නික්ඛිපිත්වා පන උපසම්පාදෙතුං වට්ටති. ආචරියෙන හුත්වාපි කම්මවාචා න සාවෙතබ්බා, අඤ්ඤස්මිං අසති වත්තං නික්ඛිපිත්වා සාවෙතුං වට්ටති. න නිස්සයොති ආගන්තුකානං නිස්සයො න දාතබ්බො. යෙහිපි පකතියාව නිස්සයො ගහිතො, තෙ වත්තබ්බා – ‘‘අහං විනයකම්මං කරොමි, අසුකත්ථෙරස්ස නාම සන්තිකෙ නිස්සයං ගණ්හථ, මය්හං වත්තං මා කරොථ, මා මං ගාමප්පවෙසනං ආපුච්ඡථා’’ති. සචෙ එවං වුත්තෙපි කරොන්තියෙව, වාරිතකාලතො පට්ඨාය කරොන්තෙසුපි අනාපත්ති.

න සාමණෙරොති අඤ්ඤො සාමණෙරො න ගහෙතබ්බො. උපජ්ඣං දත්වා ගහිතසාමණෙරාපි වත්තබ්බා – ‘‘අහං විනයකම්මං කරොමි, මය්හං වත්තං මා කරොථ, මා මං ගාමප්පවෙසනං ආපුච්ඡථා’’ති. සචෙ එවං වුත්තෙපි කරොන්තියෙව, වාරිතකාලතො පට්ඨාය කරොන්තෙසුපි අනාපත්ති. භික්ඛුනොවාදකසම්මුති නාම ආධිපච්චට්ඨානභූතාති පටික්ඛිත්තා, තස්මා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස වත්තබ්බං – ‘‘භන්තෙ, අහං විනයකම්මං කරොමි, භික්ඛුනොවාදකං ජානාථා’’ති, පටිබලස්ස වා භික්ඛුස්ස භාරො කාතබ්බො. ආගතා භික්ඛුනියො ‘‘සඞ්ඝසන්තිකං ගච්ඡථ, සඞ්ඝො වො ඔවාදදායකං ජානිස්සතී’’ති වා ‘‘අහං විනයකම්මං කරොමි, අසුකභික්ඛුස්ස නාම සන්තිකං ගච්ඡථ, සො වො ඔවාදං දස්සතී’’ති වා වත්තබ්බා.

සා ආපත්තීති සුක්කවිස්සට්ඨියා පරිවාසෙ දින්නෙ සුක්කවිස්සට්ඨි නාපජ්ජිතබ්බා. අඤ්ඤා වා තාදිසිකාති කායසංසග්ගාදිගරුකාපත්ති. තතො වා පාපිට්ඨතරාති පාරාජිකාපත්ති; සත්තසු හි ආපත්තීසු දුබ්භාසිතාපත්ති පාපිට්ඨා; දුක්කටාපත්ති පාපිට්ඨතරා; දුක්කටාපත්ති පාපිට්ඨා, පාටිදෙසනීයාපත්ති පාපිට්ඨතරාති එවං පාචිත්තියථුල්ලච්චයසඞ්ඝාදිසෙසපාරාජිකාපත්තීසු නයො නෙතබ්බො. තාසං වත්ථූසුපි දුබ්භාසිතවත්ථු පාපිට්ඨං, දුක්කටවත්ථු පාපිට්ඨතරන්ති පුරිමනයෙනෙව භෙදො වෙදිතබ්බො. පණ්ණත්තිවජ්ජසික්ඛාපදෙ පන වත්ථුපි ආපත්තිපි පාපිට්ඨා. ලොකවජ්ජෙ උභයම්පි පාපිට්ඨතරං.

කම්මන්ති පරිවාසකම්මවාචා වුච්චති. තං කම්මං ‘‘අකතං දුක්කට’’න්තිආදීහි වා ‘‘කිං ඉදං කම්මං නාම කසිකම්මං ගොරක්ඛකම්ම’’න්තිආදීහි වා වචනෙහි න ගරහිතබ්බං. කම්මිකාති යෙහි භික්ඛූහි කම්මං කතං, තෙ වුච්චන්ති, තෙ ‘‘බාලා අබ්යත්තා’’තිආදීහි වචනෙහි න ගරහිතබ්බා. නසවචනීයං කාතබ්බන්ති පලිබොධත්ථාය වා පක්කොසනත්ථාය වා සවචනීයං න කාතබ්බං, පලිබොධත්ථාය හි කරොන්තො ‘‘අහං ආයස්මන්තං ඉමස්මිං වත්ථුස්මිං සවචනීයං කරොමි, ඉමම්හා ආවාසා එකපදම්පි මා පක්කාමි, යාව න තං අධිකරණං වූපසන්තං හොතී’’ති එවං කරොති. පක්කොසනත්ථාය කරොන්තො ‘‘අහං තෙ සවචනීයං කරොමි, එහි මයා සද්ධිං විනයධරානං සම්මුඛීභාවං ගච්ඡාමා’’ති එවං කරොති; තදුභයම්පි න කාතබ්බං.

න අනුවාදොති විහාරෙ ජෙට්ඨකට්ඨානං න කාතබ්බං. පාතිමොක්ඛුද්දෙසකෙන වා ධම්මජ්ඣෙසකෙන වා න භවිතබ්බං. නාපි තෙරසසු සම්මුතීසු එකසම්මුතිවසෙනාපි ඉස්සරියකම්මං කාතබ්බං. න ඔකාසොති ‘‘කරොතු මෙ ආයස්මා ඔකාසං, අහං තං වත්තුකාමො’’ති එවං පකතත්තස්ස ඔකාසො න කාරෙතබ්බො, වත්ථුනා වා ආපත්තියා වා න චොදෙතබ්බො, ‘‘අයං පුබ්බෙ තෙ දොසො’’ති න සාරෙතබ්බො. න භික්ඛූහි සම්පයොජෙතබ්බන්ති අඤ්ඤමඤ්ඤං යොජෙත්වා කලහො න කාරෙතබ්බො.

පුරතොති සඞ්ඝත්ථෙරෙන හුත්වා පුරතො න ගන්තබ්බං, ද්වාදසහත්ථං උපචාරං මුඤ්චිත්වා එකකෙන ගන්තබ්බං. නිසීදනෙපි එසෙව නයො. ආසනපරියන්තොති භත්තග්ගාදීසු සඞ්ඝනවකාසනං වුච්චති; ස්වාස්ස දාතබ්බො, තත්ථ නිසීදිතබ්බං. සෙය්යාපරියන්තොති සෙය්යානං පරියන්තො, සබ්බලාමකං මඤ්චපීඨං. අයඤ්හි වස්සග්ගෙන අත්තනො පත්තට්ඨානෙ සෙය්යං ගහෙතුං න ලභති. සබ්බභික්ඛූහි විචිනිත්වා ගහිතාවසෙසා මඞ්කුලගූථභරිතා වෙත්තලතාදිවිනද්ධා ලාමකසෙය්යා අස්ස දාතබ්බා. විහාරපරියන්තොති යථා ච සෙය්යා, එවං වසනආවාසොපි වස්සග්ගෙන අත්තනො පත්තට්ඨානෙ තස්ස න වට්ටති. සබ්බභික්ඛූහි විචිනිත්වා ගහිතාවසෙසා පන රජොහතභූමි ජතුකමූසිකභරිතා පණ්ණසාලා අස්ස දාතබ්බා. සචෙ පකතත්තා සබ්බෙ රුක්ඛමූලිකා අබ්භොකාසිකා ච හොන්ති, ඡන්නං න උපෙන්ති, සබ්බෙපි එතෙහි විස්සට්ඨාවාසා නාම හොන්ති. තෙසු යං ඉච්ඡති, තං ලභති. වස්සූපනායිකදිවසෙ පච්චයං එකපස්සෙ ඨත්වා වස්සග්ගෙන ගණ්හිතුං ලභති. සෙනාසනං න ලභති, නිබද්ධවස්සාවාසිකං සෙනාසනං ගණ්හිතුකාමෙන වත්තං නික්ඛිපිත්වා ගහෙතබ්බං.

තෙනච සො සාදිතබ්බොති යං අස්ස ආසනාදිපරියන්තං භික්ඛූ දෙන්ති, සො එව සාදිතබ්බො. පුරෙසමණෙන වා පච්ඡාසමණෙන වාති ඤාතිපවාරිතට්ඨානෙ ‘‘එත්තකෙ භික්ඛූ ගහෙත්වා ආගච්ඡථා’’ති නිමන්තිතෙන ‘‘භන්තෙ, අසුකං නාම කුලං භික්ඛූ නිමන්තෙසි, එථ තත්ථ ගච්ඡාමා’’ති එවං සංවිධාය භික්ඛූ පුරෙසමණෙ වා පච්ඡාසමණෙ වා කත්වා න ගන්තබ්බං. ‘‘භන්තෙ, අසුකස්මිං නාම ගාමෙ මනුස්සා භික්ඛූනං ආගමනං ඉච්ඡන්ති, සාධු වතස්ස සචෙ තෙසං සඞ්ගහං කරෙය්යාථා’’ති එවං පන පරියායෙන කථෙතුං වට්ටති.

න ආරඤ්ඤිකඞ්ගන්ති ආගතාගතානං ආරොචෙතුං හරායමානෙන ආරඤ්ඤිකධුතඞ්ගං න සමාදාතබ්බං. යෙනාපි පකතියා සමාදින්නං, තෙන දුතියං භික්ඛුං ගහෙත්වා අරඤ්ඤෙ අරුණං උට්ඨාපෙතබ්බං, න ච එකකෙන වත්ථබ්බං. තථා භත්තග්ගාදීසු ආසනපරියන්තෙ නිසජ්ජාය හරායමානෙන පිණ්ඩපාතිකධුතඞ්ගම්පි න සමාදාතබ්බං. යො පන පකතියාව පිණ්ඩපාතිකො තස්ස පටිසෙධො නත්ථි.

න ච තප්පච්චයාති ‘‘නීහටභත්තො හුත්වා විහාරෙයෙව නිසීදිත්වා භුඤ්ජන්තො රත්තියො ගණයිස්සාමි, ගච්ඡතො මෙ භික්ඛුං දිස්වා අනාරොචෙන්තස්ස රත්තිච්ඡෙදො සියා’’ති ඉමිනා කාරණෙන පිණ්ඩපාතො න නීහරාපෙතබ්බො. මා මං ජානිංසූති ‘‘මා මං එකභික්ඛුපි ජානාතූ’’ති ච ඉමිනා අජ්ඣාසයෙන විහාරෙ සාමණෙරෙහි පචාපෙත්වා භුඤ්ජිතුම්පි න ලභති. ගාමං පිණ්ඩාය පවිසිතබ්බමෙව. ගිලානස්ස පන නවකම්මආචරියුපජ්ඣායකිච්චාදිපසුතස්ස වා විහාරෙයෙව අච්ඡිතුං වට්ටති. සචෙපි ගාමෙ අනෙකසතා භික්ඛූ විචරන්ති, න සක්කා හොති ආරොචෙතුං, ගාමකාවාසං ගන්ත්වා සභාගට්ඨානෙ වසිතුං වට්ටති.

ආගන්තුකෙනාති කඤ්චි විහාරං ගතෙන තත්ථ භික්ඛූනං ආරොචෙතබ්බං. සචෙ සබ්බෙ එකට්ඨානෙ ඨිතෙ පස්සති, එකට්ඨානෙ ඨිතෙනෙව ආරොචෙතබ්බං. අථ රුක්ඛමූලාදීසු විසුං විසුං ඨිතා හොන්ති, තත්ථ තත්ථ ගන්ත්වා ආරොචෙතබ්බං. සඤ්චිච්ච අනාරොචෙන්තස්ස රත්තිච්ඡෙදො ච හොති, වත්තභෙදෙ ච දුක්කටං. අථ විචිනන්තො එකච්චෙ න පස්සති, රත්තිච්ඡෙදොව හොති, න වත්තභෙදදුක්කටං.

ආගන්තුකස්සාති අත්තනො වසනවිහාරං ආගතස්සාපි එකස්ස වා බහූනං වා වුත්තනයෙනෙව ආරොචෙතබ්බං . රත්තිච්ඡෙදවත්තභෙදාපි චෙත්ථ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බා. සචෙ ආගන්තුකා මුහුත්තං විස්සමිත්වා වා අවිස්සමිත්වා එව වා විහාරමජ්ඣෙන ගච්ඡන්ති, තෙසම්පි ආරොචෙතබ්බං. සචෙ තස්ස අජානන්තස්සෙව ගච්ඡන්ති, අයඤ්ච පන ගතකාලෙ ජානාති, ගන්ත්වා ආරොචෙතබ්බං. සම්පාපුණිතුං අසක්කොන්තස්ස රත්තිච්ඡෙදොව හොති, න වත්තභෙදදුක්කටං. යෙපි අන්තොවිහාරං අප්පවිසිත්වා උපචාරසීමං ඔක්කමිත්වා ගච්ඡන්ති, අයඤ්ච නෙසං ඡත්තසද්දං වා උක්කාසිතසද්දං වා ඛිපිතසද්දං වා සුත්වාව ආගන්තුකභාවං ජානාති, ගන්ත්වා ආරොචෙතබ්බං . ගතකාලෙ ජානන්තෙනපි අනුබන්ධිත්වා ආරොචෙතබ්බමෙව. සම්පාපුණිතුං අසක්කොන්තස්ස රත්තිච්ඡෙදොව හොති, න වත්තභෙදදුක්කටං. යොපි රත්තිංයෙව ආගන්ත්වා රත්තිංයෙව ගච්ඡති, සොපිස්ස රත්තිච්ඡෙදං කරොති, අඤ්ඤාතත්තා පන වත්තභෙදදුක්කටං නත්ථි. සචෙ අජානිත්වාව අබ්භානං කරොති, අකතමෙව හොතීති කුරුන්දියං වුත්තං. තස්මා අධිකා රත්තියො ගහෙත්වා කාතබ්බං, අයං අපණ්ණකපටිපදා.

නදීආදීසු නාවාය ගච්ඡන්තම්පි පරතීරෙ ඨිතම්පි ආකාසෙන ගච්ඡන්තම්පි පබ්බතතලඅරඤ්ඤාදීසු දූරෙ ඨිතම්පි භික්ඛුං දිස්වා සචෙ ‘‘භික්ඛූ’’ති වවත්ථානං අත්ථි, නාවාදීහි වා ගන්ත්වා මහාසද්දං කත්වා වා වෙගෙන අනුබන්ධිත්වා වා ආරොචෙතබ්බං, අනාරොචෙන්තස්ස රත්තිච්ඡෙදො චෙව වත්තභෙදදුක්කටඤ්ච. සචෙ වායමන්තොපි සම්පාපුණිතුං වා සාවෙතුං වා න සක්කොති, රත්තිච්ඡෙදොව හොති, න වත්තභෙදදුක්කටං. සඞ්ඝසෙනාභයත්ථෙරො පන විසයාවිසයෙන කථෙති – ‘‘විසයෙ කිර අනාරොචෙන්තස්ස රත්තිච්ඡෙදො චෙව වත්තභෙදදුක්කටඤ්ච හොති, අවිසයෙ පන උභයම්පි නත්ථී’’ති. කරවීකතිස්සත්ථෙරො ‘‘සමණො අයන්ති වවත්ථානමෙව පමාණං, සචෙපි අවිසයො හොති, වත්තභෙදදුක්කටමෙව නත්ථි, රත්තිච්ඡෙදො පන හොතියෙවා’’ති ආහ.

උපොසථෙති ‘‘උපොසථං සම්පාපුණිස්සාමා’’ති ආගන්තුකා භික්ඛූ ආගච්ඡන්ති, ඉද්ධියා ගච්ඡන්තාපි උපොසථභාවං ඤත්වා ඔතරිත්වා උපොසථං කරොන්ති, තස්මා ආගන්තුකසොධනත්ථං උපොසථදිවසෙ ආරොචෙතබ්බං. පවාරණායපි එසෙව නයො. ගිලානොති ගන්තුං අසමත්ථො. දූතෙනාති එත්ථ අනුපසම්පන්නං පෙසෙතුං න වට්ටති, භික්ඛුං පෙසෙත්වා ආරොචාපෙතබ්බං.

අභික්ඛුකොආවාසොති සුඤ්ඤවිහාරො; යත්ථ එකොපි භික්ඛු නත්ථි, තත්ථ වාසත්ථාය න ගන්තබ්බං. න හි තත්ථ වුත්ථරත්තියො ගණනූපිකා හොන්ති, පකතත්තෙන පන සද්ධිං වට්ටති. දසවිධන්තරායෙ පන සචෙපි රත්තියො ගණනූපිකා න හොන්ති, අන්තරායතො පරිමුච්චනත්ථාය ගන්තබ්බමෙව. තෙන වුත්තං – ‘‘අඤ්ඤත්ර අන්තරායා’’ති. නානාසංවාසකෙහි සද්ධිං විනයකම්මං කාතුං න වට්ටති. තෙසං අනාරොචනෙපි රත්තිච්ඡෙදො නත්ථි, අභික්ඛුකාවාසසදිසමෙව හොති. තෙන වුත්තං – ‘‘යත්ථස්සු භික්ඛූ නානාසංවාසකා’’ති. සෙසං උපොසථක්ඛන්ධකෙ වුත්තනයමෙව.

81. එකච්ඡන්නෙ ආවාසෙතිආදීසු ආවාසො නාම වසනත්ථාය කතසෙනාසනං. අනාවාසො නාම චෙතියඝරං බොධිඝරං සම්මුඤ්ජනිඅට්ටකො දාරුඅට්ටකො පානීයමාළො වච්චකුටි ද්වාරකොට්ඨකොති එවමාදි. තතියපදෙන තදුභයම්පි ගහිතං. එතෙසු යත්ථ කත්ථචි එකච්ඡන්නෙ ඡදනතො උදකපතනට්ඨානපරිච්ඡින්නෙ ඔකාසෙ උක්ඛිත්තකො වසිතුං න ලභති. ‘‘පාරිවාසිකො පන අන්තොආවාසෙයෙව න ලභතී’’ති මහාපච්චරියං වුත්තං. මහාඅට්ඨකථායං පන ‘‘අවිසෙසෙන උදකපාතෙන වාරිත’’න්ති වුත්තං. කුරුන්දියං ‘‘එතෙසු එත්තකෙසු පඤ්චවණ්ණච්ඡදනබද්ධට්ඨානෙසු පාරිවාසිකස්ස ච උක්ඛිත්තකස්ස ච පකතත්තෙන සද්ධිං උදකපාතෙන වාරිත’’න්ති වුත්තං. තස්මා නානූපචාරෙපි එකච්ඡන්නෙ න වට්ටති. සචෙ පනෙත්ථ තදහුපසම්පන්නෙපි පකතත්තෙ පඨමං පවිසිත්වා නිපන්නෙ සට්ඨිවස්සොපි පාරිවාසිකො පච්ඡා පවිසිත්වා ජානන්තො නිපජ්ජති, රත්තිච්ඡෙදො චෙව වත්තභෙදදුක්කටඤ්ච. අජානන්තස්ස රත්තිච්ඡෙදොව න වත්තභෙදදුක්කටං. සචෙ පන තස්මිං පඨමං නිපන්නෙ පච්ඡා පකතත්තො පවිසිත්වා නිපජ්ජති, පාරිවාසිකො ච ජානාති, රත්තිච්ඡෙදො චෙව වත්තභෙදදුක්කටඤ්ච. නො චෙ ජානාති, රත්තිච්ඡෙදොව න වත්තභෙදදුක්කටං.

වුට්ඨාතබ්බං නිමන්තෙතබ්බොති තදහුපසම්පන්නම්පි දිස්වා වුට්ඨාතබ්බමෙව; වුට්ඨාය ච ‘‘අහං ඉමිනා සුඛනිසින්නො වුට්ඨාපිතො’’ති පරම්මුඛෙන න ගන්තබ්බං, ‘‘ඉදං ආචරිය-ආසනං, එත්ථ නිසීදථා’’ති එවං නිමන්තෙතබ්බොයෙව. නවකෙන පන ‘‘මහාථෙරං ඔබද්ධං කරොමී’’ති පාරිවාසිකත්ථෙරස්ස සන්තිකං න ගන්තබ්බං. එකාසනෙති සමානවස්සිකාසනෙ මඤ්චෙ වා පීඨෙ වා . න ඡමායං නිසින්නෙති පකතත්තෙ භූමියං නිසින්නෙ ඉතරෙන අන්තමසො තිණසන්ථාරෙපි උච්චතරෙ වාලිකාතලෙපි වා න නිසීදිතබ්බං, ද්වාදසහත්ථං පන උපචාරං මුඤ්චිත්වා නිසීදිතුං වට්ටති. එකචඞ්කමෙති සහායෙන විය සද්ධිං චඞ්කමන්තො එකස්මිං චඞ්කමෙ.

ඡමායං චඞ්කමන්තන්ති ඡමායං චඞ්කමන්තෙ, අයමෙව වා පාඨො. අයං පනෙත්ථ අත්ථො – අකතපරිච්ඡෙදාය භූමියා චඞ්කමන්තෙ පරිච්ඡෙදං කත්වා වාලිකං ආකිරිත්වා ආලම්බනං යොජෙත්වා කතචඞ්කමෙ නීචෙපි න චඞ්කමිතබ්බං, කො පන වාදො ඉට්ඨකාචයසම්පන්නෙ වෙදිකාපරික්ඛිත්තෙති! සචෙ පන පාකාරපරික්ඛිත්තො හොති ද්වාරකොට්ඨකයුත්තො පබ්බතන්තරවනන්තරගුම්බන්තරෙසු වා සුප්පටිච්ඡන්නො, තාදිසෙ චඞ්කමෙ චඞ්කමිතුං වට්ටති. අප්පටිච්ඡන්නෙපි උපචාරං මුඤ්චිත්වා වට්ටති.

වුඩ්ඪතරෙනාති එත්ථ සචෙ වුඩ්ඪතරෙ පාරිවාසිකෙ පඨමං නිපන්නෙ ඉතරො ජානන්තො පච්ඡා නිපජ්ජති, රත්තිච්ඡෙදො චස්ස හොති වත්තභෙදෙ ච දුක්කටං. වුඩ්ඪතරස්ස පන රත්තිච්ඡෙදොව න වත්තභෙදදුක්කටං. අජානිත්වා නිපජ්ජති, ද්වින්නම්පි වත්තභෙදො නත්ථි, රත්තිච්ඡෙදො පන හොති. අථ නවකපාරිවාසිකෙ පඨමං නිපන්නෙ වුඩ්ඪතරො පච්ඡා නිපජ්ජති, නවකො ච ජානාති, රත්ති චස්ස ඡිජ්ජති, වත්තභෙදෙ ච දුක්කටං හොති. වුඩ්ඪතරස්ස රත්තිච්ඡෙදොව න වත්තභෙදො. නො චෙ ජානාති, ද්වින්නම්පි වත්තභෙදො නත්ථි, රත්තිච්ඡෙදො පන හොති. සචෙ ද්වෙපි අපච්ඡාපුරිමං නිපජ්ජන්ති, වුඩ්ඪතරස්ස රත්තිච්ඡෙදොව ඉතරස්ස වත්තභෙදොපීති කුරුන්දියං වුත්තං. ද්වෙ පාරිවාසිකා සමවස්සා, එකො පඨමං නිපන්නො, එකො ජානන්තොව පච්ඡා නිපජ්ජති, රත්ති ච ඡිජ්ජති, වත්තභෙදෙ ච දුක්කටං. පඨමං නිපන්නස්ස රත්තිච්ඡෙදොව න වත්තභෙදො. සචෙ පච්ඡා නිපජ්ජන්තොපි න ජානාති, ද්වින්නම්පි වත්තභෙදො නත්ථි, රත්තිච්ඡෙදො පන හොති. සචෙ ද්වෙපි අපච්ඡාපුරිමං නිපජ්ජන්ති, ද්වින්නම්පි රත්තිච්ඡෙදොයෙව, න වත්තභෙදො. සචෙ හි ද්වෙ පාරිවාසිකා එකතො වසෙය්යුං, තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස අජ්ඣාචාරං ඤත්වා අගාරවා වා විප්පටිසාරිනො වා හුත්වා පාපිට්ඨතරං වා ආපත්තිං ආපජ්ජෙය්යුං විබ්භමෙය්යුං වා, තස්මා නෙසං සහසෙය්යා සබ්බප්පකාරෙන පටික්ඛිත්තා. සෙසං වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. මූලායපටිකස්සනාරහාදයො චෙත්ථ පාරිවාසිකානං පකතත්තට්ඨානෙ ඨිතාති වෙදිතබ්බා.

පාරිවාසිකචතුත්ථො චෙ, භික්ඛවෙ, පරිවාසන්ති එත්ථ පාරිවාසිකං චතුත්ථං කත්වා අඤ්ඤස්ස පරිවාසදානාදීනි කාතුං න වට්ටති. එතෙස්වෙවායං ගණපූරකො න හොති, සෙසසඞ්ඝකම්මෙසු හොති. ගණෙ පන අප්පහොන්තෙ වත්තං නික්ඛිපාපෙත්වා ගණපූරකො කාතබ්බොති.

83. ඉමං පන වත්තකථං සුත්වා විනයධරඋපාලිත්ථෙරස්ස රහොගතස්ස එවං පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘භගවතා බහු පාරිවාසිකවත්තං පඤ්ඤත්තං, කතිහි නු ඛො එත්ථ කාරණෙහි රත්තිච්ඡෙදො හොතී’’ති! සො භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා තමත්ථං පුච්ඡි. භගවා චස්ස බ්යාකාසි. තෙන වුත්තං – ‘‘අථ ඛො ආයස්මා උපාලි…පෙ… රත්තිච්ඡෙදා’’ති. තත්ථ සහවාසොති ය්වායං පකතත්තෙන භික්ඛුනා සද්ධිං එකච්ඡන්නෙතිආදිනා නයෙන වුත්තො එකතො වාසො. විප්පවාසොති එකකස්සෙව වාසො. අනාරොචනාති ආගන්තුකාදීනං අනාරොචනා. එතෙසු තීසු එකෙකෙන කාරණෙන රත්තිච්ඡෙදො හොති.

84. න සක්කොන්තීති සඞ්ඝස්ස මහන්තතාය තත්ථ තත්ථ ගන්ත්වා සබ්බෙසං ආරොචෙතුං අසක්කොන්තා සොධෙතුං න සක්කොන්ති. පරිවාසං නික්ඛිපාමි, වත්තං නික්ඛිපාමීති ඉමෙසු ද්වීසු පදෙසු එකෙනාපි නික්ඛිත්තොව හොති පරිවාසො; ද්වීහි සුනික්ඛිත්තොයෙව. සමාදානෙපි එසෙව නයො. එවං වත්තං සමාදියිත්වා පරිවුත්ථපරිවාසස්ස මානත්තං ගණ්හතො පුන වත්තසමාදානකිච්චං නත්ථි, සමාදින්නවත්තොයෙව හෙස තස්මාස්ස ඡාරත්තං මානත්තං දාතබ්බං, චිණ්ණමානත්තො අබ්භෙතබ්බො. එවං අනාපත්තිකො හුත්වා සුද්ධන්තෙ පතිට්ඨිතො තිස්සො සික්ඛා පූරෙත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සතීති.

පාරිවාසිකවත්තකථා නිට්ඨිතා.

මූලායපටිකස්සනාරහවත්තකථා

86. මූලායපටිකස්සනාරහා භික්ඛූ සාදියන්ති පකතත්තානන්ති ඨපෙත්වා නවකතරං මූලායපටිකස්සනාරහං අවසෙසානං අන්තමසො පාරිවාසිකාදීනම්පි. ඉමෙසඤ්හි පාරිවාසිකමූලායපටිකස්සනාරහමානත්තාරහමානත්තාචාරිකබ්භානාරහානං පඤ්චන්නං ඨපෙත්වා අත්තනො අත්තනො නවකතරං, සෙසා සබ්බෙ පකතත්තා එව. කස්මා? මිථු යථාවුඩ්ඪං අභිවාදනාදීනං අනුඤ්ඤාතත්තා. තෙන වුත්තං – ‘‘අවසෙසානං අන්තමසො පාරිවාසිකාදීනම්පී’’ති. මූලායපටිකස්සනාරහාදිලක්ඛණං පන නෙසං පරතො ආවිභවිස්සති. සෙසමෙත්ථ ඉතො පරෙසු ච මානත්තාරහාදිවත්තෙසු පාරිවාසිකවත්තෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.

87. මූලායපටිකස්සනාරහචතුත්ථො චෙතිආදීසුපි යථෙව පාරිවාසිකො; එවං එතෙපි එතෙසු විනයකම්මෙසු ගණපූරකා න හොන්ති, සෙසසඞ්ඝකම්මෙසු හොන්ති.

මූලායපටිකස්සනාරහවත්තකථා නිට්ඨිතා.

මානත්තචාරිකවත්තකථා

90. මානත්තචාරිකස්ස වත්තෙසු ‘‘දෙවසිකං ආරොචෙතබ්බ’’න්ති විසෙසො.

92. රත්තිච්ඡෙදෙසු ඌනෙ ගණෙති එත්ථ ගණොති චත්තාරො වා අතිරෙකා වා; තස්මා සචෙපි තීහි භික්ඛූහි සද්ධිං වසති, රත්තිච්ඡෙදො හොතියෙව. මානත්තනික්ඛෙපසමාදානෙසු වුත්තසදිසොව විනිච්ඡයො. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙවාති.

මානත්තචාරිකවත්තකථා නිට්ඨිතා.

පාරිවාසිකක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.