📜

12. සත්තසතිකක්ඛන්ධකං

දසවත්ථුකථා

446. සත්තසතිකක්ඛන්ධකෙ – භික්ඛග්ගෙනාති භික්ඛුඅග්ගෙන, භික්ඛූ ගණෙත්වා තත්තකෙ පටිවීසෙ ඨපෙසුන්ති අත්ථො. මහියාති හිමපාතසමයෙ හිමවලාහකා.

447. අවිජ්ජානිවුටාති අවිජ්ජාපටිච්ඡන්නා . පොසාති පුරිසා. පියරූපං අභිනන්දන්ති පත්ථෙන්තීති පියරූපාභිනන්දිනො. අවිද්දසූති අවිජානන්තා. රාගරජෙහි සරජා. මගසදිසාති මගා. සහ නෙත්තියාති සනෙත්තිකා. වඩ්ඪෙන්ති කටසින්ති පුනප්පුනං කළෙවරං නික්ඛිපමානා භූමිං වඩ්ඪෙන්ති. එවං වඩ්ඪෙන්තාව ඝොරං ආදියන්ති පුනබ්භවං.

454. පාපකං නො ආවුසො කතන්ති ආවුසො අම්හෙහි පාපකං කතන්ති අත්ථො.

455. කතමෙන ත්වං භූමි විහාරෙනාති එත්ථ භූමීති පියවචනමෙතං. පියං වත්තුකාමො කිර ආයස්මා සබ්බකාමී නවකෙ භික්ඛූ එවං ආමන්තෙති. කුල්ලකවිහාරෙනාති උත්තානවිහාරෙන.

457. සාවත්ථියා සුත්තවිභඞ්ගෙති කථං සුත්තවිභඞ්ගෙ පටික්ඛිත්තං හොති? තත්ර හි ‘‘සන්නිධි නාම අජ්ජ පටිග්ගහිතං අපරජ්ජූ’’ති වත්වා පුන ‘‘සන්නිධිකාරකෙ අසන්නිධිකාරකසඤ්ඤී ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා ඛාදති වා භුඤ්ජති වා ආපත්ති පාචිත්තියස්සා’’ති ආපත්තිං වදන්තෙන පටික්ඛිත්තං හොති. තත්රෙකෙ මඤ්ඤන්ති ‘‘යො පන භික්ඛු සන්නිධිකාරකං ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා’’ති හි වුත්තං, ඉදඤ්ච ලොණං නාම යාවජීවිකත්තා සන්නිධිභාවං නාපජ්ජති. යම්පි අලොණකං ආමිසං පටිග්ගහෙත්වා තෙන සද්ධිං පරිභුඤ්ජති, තං තදහුපටිග්ගහිතමෙව, තස්මා ‘‘‘යාවකාලිකෙන, භික්ඛවෙ, යාවජීවිකං තදහුපටිග්ගහිතං කාලෙ කප්පති, විකාලෙ න කප්පතී’ති වචනතො දුක්කටෙනෙත්ථ භවිතබ්බ’’න්ති. තෙ වත්තබ්බා – ‘‘තුම්හාකං මතෙන දුක්කටෙනපි න භවිතබ්බං, න හි එත්ථ යාවජීවිකං තදහුපටිග්ගහිතං, යාවකාලිකමෙව තදහුපටිග්ගහිතං , න ච තං විකාලෙ පරිභුත්තං. යදි වා ‘‘විකාලෙ න කප්පතී’’ති වචනෙන තුම්හෙ දුක්කටං මඤ්ඤෙථ, යාවජීවිකමිස්සං යාවකාලිකං විකාලෙ භුඤ්ජන්තස්ස විකාලභොජනපාචිත්තියං න භවෙය්ය. තස්මා න බ්යඤ්ජනමත්තං ගහෙතබ්බං, අත්ථො උපපරික්ඛිතබ්බො.

අයඤ්හෙත්ථ අත්ථො – යාවකාලිකෙන යාවජීවිකං තදහුපටිග්ගහිතං යදි සම්භින්නරසං හොති, යාවකාලිකගතිකමෙව හොති. තස්මා ‘‘යො පන භික්ඛු විකාලෙ ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා’’ති ඉමිනා සික්ඛාපදෙන කාලෙ කප්පති, විකාලෙ න කප්පති. න ඉධ ‘‘න කප්පතී’’ති වචනමත්තෙනෙත්ථ දුක්කටං හොති. යථෙව යාවජීවිකං තදහුපටිග්ගහිතං යාවකාලිකෙන සම්භින්නරසං විකාලෙ න කප්පති, විකාලභොජනපාචිත්තියාවහං හොති. එවං අජ්ජ පටිග්ගහිතම්පි අපරජ්ජු යාවකාලිකෙන සම්භින්නරසං න කප්පති, සන්නිධිභොජනපාචිත්තියාවහං හොති. තං ‘‘සන්නිධිකතං ඉද’’න්ති අජානන්තොපි න මුච්චති. වුත්තඤ්හෙතං – ‘‘සන්නිධිකාරකෙ අසන්නිධිකාරකසඤ්ඤී ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා ඛාදති වා භුඤ්ජති වා ආපත්ති පාචිත්තියස්සා’’ති. තස්මා ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති ඉමිස්සා පුච්ඡාය ‘‘පරිසුද්ධමිදං බ්යාකරණං සාවත්ථියා සුත්තවිභඞ්ගෙ’’ති.

රාජගහෙ උපොසථසංයුත්තෙති ඉදං ‘‘න භික්ඛවෙ එකස්මිං ආවාසෙ ද්වෙ උපොසථාගාරානි සම්මන්නිතබ්බානි; යො සම්මන්නෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති එතං සන්ධාය වුත්තං. විනයාතිසාරෙ දුක්කටන්ති ‘‘න භික්ඛවෙ එකස්මිං ආවාසෙ ද්වෙ උපොසථාගාරානි සම්මන්නිතබ්බානී’’ති එතස්ස විනයස්ස අතිසාරෙ දුක්කටං. චම්පෙය්යකෙ විනයවත්ථුස්මින්ති ඉදං ‘‘අධම්මෙන චෙ භික්ඛවෙ වග්ගකම්මං, අකම්මං න ච කරණීය’’න්ති එවමාදිං කත්වා චම්පෙය්යක්ඛන්ධකෙ ආගතං විනයවත්ථුං සන්ධාය වුත්තං.

එකච්චොකප්පතීති ඉදං ධම්මිකං ආචිණ්ණං සන්ධාය වුත්තං. ඡෙදනකෙ පාචිත්තියන්ති සුත්තවිභඞ්ගෙ හි ‘‘නිසීදනං නාම සදසං වුච්චතී’’ති ආගතං, තස්මා ද්වින්නං සුගතවිදත්ථීනං උපරි දසායෙව විදත්ථිමත්තා ලබ්භති. දසාය විනා තං පමාණං කරොන්තස්ස ඉදං ආගතමෙව හොති – ‘‘තං අතික්කාමයතො ඡෙදනකං පාචිත්තිය’’න්ති. තස්මා ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති පුට්ඨො ‘‘ඡෙදනකෙ පාචිත්තිය’’න්ති ආහ. ඡෙදනකසික්ඛාපදෙ වුත්තපාචිත්තියං ආපජ්ජතීති අත්ථො. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙවාති.

දසවත්ථුකථා නිට්ඨිතා.

සමන්තපාසාදිකාය විනයසංවණ්ණනාය

සත්තසතිකක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

ද්විවග්ගසඞ්ගහා වුත්තා, ද්වාවීසතිපභෙදනා;

ඛන්ධකා සාසනෙ පඤ්චක්ඛන්ධදුක්ඛප්පහායිනො.

යා තෙසං වණ්ණනා එසා, අන්තරායං විනා යථා;

සිද්ධා සිජ්ඣන්තු කල්යාණා, එවං ආසාපි පාණිනන්ති.

චූළවග්ග-අට්ඨකථා නිට්ඨිතා.