අට්ඨකථා > විනයපිටක (අට්ඨකථා) > චූළවග්ග-අට්ඨකථා

MMR Vol 0
VRI Vol 0
PTS Vol 6

Misc. Paragraph

8. වත්තක්ඛන්ධකං

ආගන්තුකවත්තකථා

357. වත්තක්ඛන්ධකෙ ¶ ¶ ඉදානි ආරාමං පවිසිස්සාමීති ඉමිනා උපචාරසීමසමීපං දස්සෙති; තස්මා උපචාරසීමං පත්වා උපාහනාඔමුඤ්චනාදි සබ්බං කාතබ්බං. ගහෙත්වාති උපාහනදණ්ඩකෙන ¶ ගහෙත්වා. පටික්කමන්තීති සන්නිපතන්ති. විස්සජ්ජෙතබ්බන්ති පත්ථරිතබ්බං. ගොචරො පුච්ඡිතබ්බොති ‘‘ගොචරගාමො ආසන්නෙ උදාහු දූරෙ, කාලස්සෙව පිණ්ඩාය චරිතබ්බං උදාහු දිවා’’ති එවං භික්ඛාචාරො පුච්ඡිතබ්බො. අගොචරො නාම මිච්ඡාදිට්ඨිකානං වා ගාමො පරිච්ඡින්නභික්ඛො වා ගාමො; යත්ථ එකස්ස වා ද්වින්නං වා භික්ඛා දිය්යති, සොපි පුච්ඡිතබ්බො. පානීයං පුච්ඡිතබ්බන්ති ‘‘කිං ඉමිස්සා පොක්ඛරණියා පානීයංයෙව පිවන්ති, නහානාදිපරිභොගම්පි කරොන්තී’’ති එවං පානීයඤ්චෙව පරිභොජනීයඤ්ච පුච්ඡිතබ්බං. කෙසුචි ඨානෙසු වාළමිගා වා අමනුස්සා වා හොන්ති, තස්මා ‘‘කං කාලං පවිසිතබ්බං, කං කාලං නික්ඛමිතබ්බ’’න්ති පුච්ඡිතබ්බං.

බහි ඨිතෙනාති බහි නික්ඛමන්තස්ස අහිනො වා අමනුස්සස්ස වා මග්ගං දත්වා ඨිතෙන නිල්ලොකෙතබ්බො. සචෙ උස්සහති සොධෙතබ්බොති යදි සක්කොති, සබ්බො විහාරො සොධෙතබ්බො. අසක්කොන්තෙන අත්තනො වසනොකාසො ජග්ගිතබ්බො. සබ්බං සොධෙතුං සක්කොන්තස්ස පන දස්සිතෙ විහාරසොධනවත්තෙ විනිච්ඡයො මහාඛන්ධකෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො.

359. ආවාසිකවත්තෙ ¶ – ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බන්ති එවමාදි සබ්බං වුඩ්ඪතරෙ ආගතෙ චීවරකම්මං වා නවකම්මං වා ඨපෙත්වාපි කාතබ්බං. චෙතියඞ්ගණං සම්මජ්ජන්තෙන සම්මජ්ජනිං නික්ඛිපිත්වා තස්ස වත්තං කාතුං ආරභිතබ්බං. පණ්ඩිතො හි ¶ ආගන්තුකො ‘‘සම්මජ්ජාහි තාව චෙතියඞ්ගණ’’න්ති වක්ඛති. ගිලානභෙසජ්ජං කරොන්තෙන පන සචෙ නාතිආතුරො ගිලානො හොති, භෙසජ්ජං අකත්වා වත්තමෙව කාතබ්බං. මහාගිලානස්ස පන භෙසජ්ජමෙව කාතබ්බං. පණ්ඩිතො හි ආගන්තුකො ‘‘කරොහි තාව භෙසජ්ජ’’න්ති වක්ඛති. පානීයෙන පුච්ඡන්තෙන සචෙ සකිං ආනීතං පානීයං සබ්බං පිවති ¶ , ‘‘පුන ආනෙමී’’ති පුච්ඡිතබ්බොයෙව. අපිච බීජනෙනපි බීජිතබ්බො, බීජන්තෙන සකිං පාදපිට්ඨියං බීජිත්වා සකිං මජ්ඣෙ සකිං සීසෙ බීජිතබ්බං, ‘‘අලං හොතූ’’ති වුත්තෙන තතො මන්දතරං බීජිතබ්බං. පුන ‘‘අල’’න්ති වුත්තෙන තතො මන්දතරං බීජිතබ්බං. තතියවාරං වුත්තෙන බීජනී ඨපෙතබ්බා. පාදාපිස්ස ධොවිතබ්බා, ධොවිත්වා සචෙ අත්තනො තෙලං අත්ථි, තෙන මක්ඛෙතබ්බා. නො චෙ අත්ථි, තස්ස සන්තකෙන මක්ඛෙතබ්බා. උපාහනාපුඤ්ඡනං පන අත්තනො රුචිවසෙන කාතබ්බං. තෙනෙව හෙත්ථ ‘‘සචෙ උස්සහතී’’ති වුත්තං. තස්මා උපාහනා අපුඤ්ඡන්තස්සාපි අනාපත්ති. ‘‘කත්ථ මය්හං සෙනාසනං පාපුණාතී’’ති පුච්ඡිතෙන සෙනාසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, ‘‘එතං තුම්හාකං සෙනාසනං පාපුණාතී’’ති එවං ආචික්ඛිතබ්බන්ති අත්ථො. පප්ඵොටෙත්වා හි පත්ථරිතුං පන වට්ටතියෙව.

නවකස්ස වත්තෙ – පානීයං ආචික්ඛිතබ්බන්ති ‘‘එතං පානීයං ගහෙත්වා පිවාහී’’ති ආචික්ඛිතබ්බං. පරිභොජනීයෙපි එසෙව නයො. සෙසං පුරිමසදිසමෙව. මහාආවාසෙපි අත්තනො සන්තිකං සම්පත්තස්ස ආගන්තුකස්ස වත්තං අකාතුං න ලභති.

360. ගමිකවත්තෙසු දාරුභණ්ඩන්ති සෙනාසනක්ඛන්ධකෙ වුත්තං මඤ්චපීඨාදි. මත්තිකාභණ්ඩම්පි රජනභාජනාදි සබ්බං තත්ථ වුත්තප්පභෙදමෙව. තං සබ්බං අග්ගිසාලාය වා අඤ්ඤතරස්මිං වා ගුත්තට්ඨානෙ ¶ පටිසාමෙත්වා ගන්තබ්බං. අනොවස්සකෙ පබ්භාරෙපි ඨපෙතුං වට්ටති. සෙනාසනං ආපුච්ඡිතබ්බන්ති එත්ථ යං පාසාණපිට්ඨියං වා පාසාණත්ථම්භෙසු වා කතසෙනාසනං, යත්ථ උපචිකා නාරොහන්ති, තං අනාපුච්ඡන්තස්සාපි අනාපත්ති. චතූසු පාසාණකෙසූතිආදි උපචිකානං උප්පත්තිට්ඨානෙ පණ්ණසාලාදිසෙනාසනෙ කත්තබ්බාකාරදස්සනත්ථං වුත්තං. අප්පෙව නාම අඞ්ගානිපි සෙසෙය්යුන්ති අයං අජ්ඣොකාසෙ ඨපිතම්හි ආනිසංසො. ඔවස්සකගෙහෙ පන තිණෙසු ච ¶ මත්තිකාපිණ්ඩෙසු ච උපරි පතන්තෙසු මඤ්චපීඨානං අඞ්ගානිපි විනස්සන්ති.

362. අනුමොදනවත්ථුස්මිං ¶ ඉද්ධං අහොසීති සම්පන්නං අහොසි. චතූහි පඤ්චහීති සඞ්ඝත්ථෙරෙන අනුමොදනත්ථාය නිසින්නෙ හෙට්ඨා පටිපාටියා චතූහි නිසීදිතබ්බං. අනුථෙරෙ නිසින්නෙ මහාථෙරෙන ච හෙට්ඨා ච තීහි නිසීදිතබ්බං. පඤ්චමෙ නිසින්නෙ උපරි චතූහි නිසීදිතබ්බං. සඞ්ඝත්ථෙරෙන හෙට්ඨා දහරභික්ඛුස්මිං අජ්ඣිට්ඨෙපි සඞ්ඝත්ථෙරතො පට්ඨාය චතූහි නිසීදිතබ්බමෙව. සචෙ පන අනුමොදකො භික්ඛු ‘‘ගච්ඡථ භන්තෙ, ආගමෙතබ්බකිච්චං නත්ථී’’ති වදති, ගන්තුං වට්ටති. මහාථෙරෙන ‘‘ගච්ඡාම ආවුසො’’ති වුත්තෙ ‘‘ගච්ඡථා’’ති වදති, එවම්පි වට්ටති. ‘‘බහිගාමෙ ආගමෙස්සාමා’’ති ආභොගං කත්වාපි බහිගාමං ගන්ත්වා අත්තනො නිස්සිතකෙ ‘‘තුම්හෙ තස්ස ආගමනං ආගමෙථා’’ති වත්වාපි ගන්තුං වට්ටතියෙව. සචෙ පන මනුස්සා අත්තනො රුචිකෙන එකෙන අනුමොදනං කාරෙන්ති, නෙව තස්ස අනුමොදතො ආපත්ති, න මහාථෙරස්ස භාරො හොති. උපනිසින්නකථායමෙව හි මනුස්සෙසු කථාපෙන්තෙසු මහාථෙරො ආපුච්ඡිතබ්බො, මහාථෙරෙන ච අනුමොදනාය අජ්ඣිට්ඨොව ආගමෙතබ්බොති ඉදමෙත්ථ ලක්ඛණං. වච්චිතොති සඤ්ජාතවච්චො; වච්චපීළිතොති අධිප්පායො.

364. භත්තග්ගවත්තෙ ¶ ‘‘අන්තොගාමො වා හොතු විහාරො වා, මනුස්සානං පරිවෙසනට්ඨානං ගච්ඡන්තෙන චීවරං පාරුපිත්වා කායබන්ධනං බන්ධනමෙව වට්ටතී’’ති අට්ඨකථාසු වුත්තං. න ථෙරෙ භික්ඛූ අනුපඛජ්ජාති ථෙරෙ භික්ඛූ අතිඅල්ලීයිත්වා න නිසීදිතබ්බං. සචෙ මහාථෙරස්ස නිසින්නාසනෙන සමකං ආසනං හොති, බහූසු ආසනෙසු සති එකං ද්වෙ ආසනානි ඨපෙත්වා නිසීදිතබ්බං. භික්ඛූ ගණෙත්වා පඤ්ඤත්තාසනෙසු අනිසීදිත්වා මහාථෙරෙන නිසීදාති වුත්තෙන නිසීදිතබ්බං. නො චෙ මහාථෙරො වදති, ‘‘ඉදං, භන්තෙ, ආසනං උච්ච’’න්ති වත්තබ්බං. ‘‘නිසීදා’’ති ¶ වුත්තෙ නිසීදිතබ්බං. සචෙ පන එවං ආපුච්ඡිතෙපි න වදති, නිසීදන්තස්ස අනාපත්ති; මහාථෙරස්සෙව ආපත්ති. නවකො හි එවරූපෙ ආසනෙ අනාපුච්ඡා නිසීදන්තො ආපජ්ජති, ථෙරො ආපුච්ඡිතෙ අනනුජානන්තො. න සඞ්ඝාටිං ඔත්ථරිත්වාති න සඞ්ඝාටිං අවත්ථරිත්වා නිසීදිතබ්බං.

උභොහි ¶ හත්ථෙහීති පත්තධොවනඋදකං සන්ධාය වුත්තං. දක්ඛිණොදකං පන පුරතො ආධාරකෙ පත්තං ඨපෙත්වා ගහෙතබ්බං. සාධුකන්ති උදකසද්දං අකරොන්තෙන.

සූපස්ස ඔකාසොති යථා සූපස්ස ඔකාසො හොති; එවං මත්තාය ඔදනො ගණ්හිතබ්බොති අත්ථො. සමකං සම්පාදෙහීති ඉදං න කෙවලං සප්පිආදීසුයෙව ඔදනෙපි වත්තබ්බං. සප්පිආදීසු පන යං අප්පං හොති එකස්ස වා ද්වින්නං වා අනුරූපකං, තං සබ්බෙසං සමකං සම්පාදෙහීති වුත්තෙ මනුස්සානං විහසා හොති, තස්මා තාදිසං සකිං වා ද්වික්ඛත්තුං වා ගහෙත්වා සෙසං න ගහෙතබ්බං.

න තාව ථෙරෙන භුඤ්ජිතබ්බන්ති ඉදං යං පරිච්ඡින්නභික්ඛුකං භත්තග්ගං, යත්ථ මනුස්සා සබ්බෙසං පාපෙත්වා දාතුකාමා හොන්ති, තං සන්ධාය වුත්තං. යං පන මහාභත්තග්ගං හොති, යත්ථ එකස්මිං පදෙසෙ භුඤ්ජන්ති, එකස්මිං පදෙසෙ උදකං දිය්යති, තත්ථ යථාසුඛං භුඤ්ජිතබ්බං.

න තාව උදකන්ති ඉදං හත්ථධොවනඋදකං සන්ධාය වුත්තං. අන්තරා පිපාසිතෙන පන ගලෙ විලග්ගාමිසෙන වා පානීයං පිවිත්වා හත්ථා න ධොවිතබ්බා. සචෙ මනුස්සා ‘‘ධොවථ භන්තෙ පත්තඤ්ච හත්ථෙ චා’’ති වදන්ති, භික්ඛූ වා ‘‘තුම්හෙ උදකං ගණ්හථා’’ති වදන්ති, වට්ටති.

නිවත්තන්තෙනාති ¶ භත්තග්ගතො උට්ඨාය නිවත්තන්තෙන සඞ්ඝෙන එවං නිවත්තිතබ්බන්ති දස්සෙති. කථං? ‘‘නවකෙහී’’ති සබ්බං දට්ඨබ්බං. සම්බාධෙසු හි ඝරෙසු මහාථෙරානං නික්ඛමනොකාසො න හොති, තස්මා එවං වුත්තං. එවං නිවත්තන්තෙහි පන නවකෙහි ගෙහද්වාරෙ ඨත්වා ථෙරෙසු නික්ඛන්තෙසු පටිපාටියා ගන්තබ්බං. සචෙ පන මහාථෙරා ධුරෙ නිසින්නා හොන්ති, නවකා අන්තොගෙහෙ ¶ , ථෙරාසනතො පට්ඨාය පටිපාටියා එව නික්ඛමිතබ්බං. කායෙන කායං අඝට්ටෙන්තෙන යථා අන්තරෙන මනුස්සා ගන්තුං සක්කොන්ති, එවං විරළාය පටිපාටියා ගන්තබ්බං.

366. පිණ්ඩචාරිකවත්තෙ – කම්මං වා නික්ඛිපතීති කප්පාසං වා සුප්පං වා මුසලං වා යං ගහෙත්වා කම්මං කරොන්ති, ඨිතා වා නිසින්නා වා හොන්ති, තං නික්ඛිපති ¶ . න ච භික්ඛාදායිකායාති ඉත්ථී වා හොතු පුරිසො වා, භික්ඛාදානසමයෙ මුඛං න උල්ලොකෙතබ්බං.

368. ආරඤ්ඤිකවත්තෙ – සෙනාසනා ඔතරිතබ්බන්ති වසනට්ඨානතො නික්ඛමිතබ්බං.

පත්තං ථවිකාය පක්ඛිපිත්වාති එත්ථ සචෙ බහිගාමෙ උදකං නත්ථි, අන්තොගාමෙයෙව භත්තකිච්චං කත්වා අථ බහිගාමෙ අත්ථි, බහිගාමෙ භත්තකිච්චං කත්වා පත්තො ධොවිත්වා වොදකො කත්වා ථවිකාය පක්ඛිපිතබ්බො.

පරිභොජනීයං උපට්ඨාපෙතබ්බන්ති සචෙ භාජනානි නප්පහොන්ති, පානීයමෙව පරිභොජනීයම්පි කත්වා උපට්ඨාපෙතබ්බං. භාජනං අලභන්තෙන වෙළුනාළිකායපි උපට්ඨාපෙතබ්බං. තම්පි අලභන්තස්ස යථා සමීපෙ උදකආවාටො හොති, එවං කාතබ්බං. අරණිසහිතෙ සති අග්ගිං අකාතුම්පි වට්ටති ¶ . යථා ච ආරඤ්ඤිකස්ස, එවං කන්තාරප්පටිපන්නස්සාපි අරණිසහිතං ඉච්ඡිතබ්බං. ගණවාසිනො පන තෙන විනාපි වට්ටති. නක්ඛත්තානෙව නක්ඛත්තපදානි.

369. සෙනාසනවත්තෙ – ද්වාරං නාම යස්මා මහාවළඤ්ජං, තස්මා තත්ථ ආපුච්ඡනකිච්චං නත්ථි, සෙසානි පන උද්දෙසදානාදීනි ආපුච්ඡිත්වාව කාතබ්බානි. දෙවසිකම්පි ආපුච්ඡිතුං වට්ටති. අථාපි ‘‘භන්තෙ ආපුච්ඡිතමෙව හොතූ’’ති වුත්තෙ වුඩ්ඪතරො ‘‘සාධූ’’ති සම්පටිච්ඡති, සයමෙව වා ‘‘ත්වං යථාසුඛං විහරාහී’’ති වදති; එවම්පි වට්ටති. සභාගස්ස විස්සාසෙනාපි වට්ටතියෙව. යෙන වුඩ්ඪො තෙන පරිවත්තිතබ්බන්ති වුඩ්ඪාභිමුඛෙන පරිවත්තිතබ්බං. භොජනසාලාදීසුපි එවමෙව පටිපජ්ජිතබ්බං.

371. ජන්තාඝරවත්තෙ ¶ – පරිභණ්ඩන්ති බහිජගති.

373. ආචමනවත්ථුස්මිං ¶ – සති උදකෙති එත්ථ සචෙ උදකං අත්ථි, පටිච්ඡන්නට්ඨානං පන නත්ථි, භාජනෙන නීහරිත්වා ආචමිතබ්බං. භාජනෙ අසති පත්තෙන නීහරිතබ්බං. පත්තෙපි අසති අසන්තං නාම හොති. ‘‘ඉදං අතිවිවටං පුරතො අඤ්ඤං උදකං භවිස්සතී’’ති ගතස්ස උදකං අලභන්තස්සෙව භික්ඛාචාරවෙලා හොති, කට්ඨෙන වා කෙනචි වා පුඤ්ඡිත්වා ගන්තබ්බං, භුඤ්ජිතුම්පි අනුමොදනම්පි කාතුං වට්ටති. ආගතපටිපාටියාති වච්චකුටියං පස්සාවට්ඨානෙ න්හානතිත්ථෙති තීසුපි ආගතපටිපාටියෙව පමාණං.

374. වච්චකුටිවත්තෙ – න දන්තකට්ඨං ඛාදන්තෙනාති අයං වච්චකුටියාපි අවච්චකුටියාපි ¶ සබ්බත්ථෙව පටික්ඛෙපො. න ඵරුසෙන කට්ඨෙනාති ඵාලිතකට්ඨෙන වා ඛරෙන වා ගණ්ඨිකෙන වා කණ්ටකෙන වා සුසිරෙන වා පූතිනා වා න අවලෙඛිතබ්බං. අවලෙඛනකට්ඨං පන අග්ගහෙත්වා පවිට්ඨස්ස ආපත්ති නත්ථි.

න ආචමනසරාවකෙති සබ්බසාධාරණට්ඨානං සන්ධායෙතං වුත්තං. තත්ර හි අඤ්ඤෙ අඤ්ඤෙ ආගච්ඡන්ති, තස්මා උදකං න සෙසෙතබ්බං. යං පන සඞ්ඝිකෙපි විහාරෙ එකදෙසෙ නිබද්ධගමනත්ථාය කතං ඨානං හොති පුග්ගලිකට්ඨානං වා, තස්මිං වට්ටති. විරෙචනං පිවිත්වා පුනප්පුනං පවිසන්තස්සාපි වට්ටතියෙව.

ඌහතාති ඌහදිතා; බහි වච්චමක්ඛිතාති අත්ථො. ධොවිතබ්බාති උදකං ආහරිත්වා ධොවිතබ්බා. උදකං අත්ථි, භාජනං නත්ථි, අසන්තං නාම හොති. භාජනං අත්ථි, උදකං නත්ථි, එතම්පි අසන්තං. උභයෙ පන අසති අසන්තමෙව, කට්ඨෙන වා කෙනචි වා පුඤ්ඡිත්වා ගන්තබ්බං. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙවාති.