📜

සමුට්ඨානසීසවණ්ණනා

257. තදනන්තරාය පන සමුට්ඨානකථාය අනත්තා ඉති නිච්ඡයාති අනත්තා ඉති නිච්ඡිතා. සභාගධම්මානන්ති අනිච්චාකාරාදීහි සභාගානං සඞ්ඛතධම්මානං. නාමමත්තං න නායතීති නාමමත්තම්පි න පඤ්ඤායති. දුක්ඛහානින්ති දුක්ඛඝාතනං. ඛන්ධකා යා ච මාතිකාති ඛන්ධකා යා ච මාතිකාති අත්ථො. අයමෙව වා පාඨො. සමුට්ඨානං නියතො කතන්ති සමුට්ඨානං නියතොකතං නියතකතං; නියතසමුට්ඨානන්ති අත්ථො. එතෙන භූතාරොචනචොරිවුට්ඨාපනඅනනුඤ්ඤාතසික්ඛාපදත්තයස්ස සඞ්ගහො පච්චෙතබ්බො. එතානෙව හි තීණි සික්ඛාපදානි නියතසමුට්ඨානානි, අඤ්ඤෙහි සද්ධිං අසම්භින්නසමුට්ඨානානි.

සම්භෙදං නිදානඤ්චඤ්ඤන්ති අඤ්ඤම්පි සම්භෙදඤ්ච නිදානඤ්ච. තත්ථ සම්භෙදවචනෙන සමුට්ඨානසම්භෙදස්ස ගහණං පච්චෙතබ්බං, තානි හි තීණි සික්ඛාපදානි ඨපෙත්වා සෙසානි සම්භින්නසමුට්ඨානානි. නිදානවචනෙන සික්ඛාපදානං පඤ්ඤත්තිදෙසසඞ්ඛාතං නිදානං පච්චෙතබ්බං. සුත්තෙ දිස්සන්ති උපරීති සික්ඛාපදානං සමුට්ඨානනියමො සම්භෙදො නිදානන්ති ඉමානි තීණි සුත්තම්හි එව දිස්සන්ති; පඤ්ඤායන්තීති අත්ථො. තත්ථ ‘‘එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨාති, කායතො ච චිත්තතො චා’’තිආදිම්හි තාව පුරිමනයෙ සමුට්ඨානනියමො ච සම්භෙදො ච දිස්සන්ති. ඉතරං පන නිදානං නාම –

‘‘වෙසාලියා රාජගහෙ, සාවත්ථියා ච ආළවී;

කොසම්බියා ච සක්කෙසු, භග්ගෙසු චෙව පඤ්ඤත්තා’’ති.

එවං උපරි දිස්සති, පරතො ආගතෙ සුත්තෙ දිස්සතීති වෙදිතබ්බං.

‘‘විභඞ්ගෙද්වීසූ’’ති ගාථාය අයමත්ථො – යං සික්ඛාපදං ද්වීසු විභඞ්ගෙසු පඤ්ඤත්තං උපොසථදිවසෙ භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච උද්දිසන්ති, තස්ස යථාඤායං සමුට්ඨානං පවක්ඛාමි, තං මෙ සුණාථාති.

සඤ්චරිත්තානුභාසනඤ්චාති සඤ්චරිත්තඤ්ච සමනුභාසනඤ්ච. අතිරෙකඤ්ච චීවරන්ති අතිරෙකචීවරං ; කථිනන්ති අත්ථො. ලොමානි පදසොධම්මොති එළකලොමානි ච පදසොධම්මො ච. භූතං සංවිධානෙන චාති භූතාරොචනඤ්ච සංවිදහිත්වා අද්ධානප්පටිපජ්ජනඤ්ච. ථෙය්යදෙසනා චොරිං චාති ථෙය්යසත්ථො ච ඡත්තපාණිස්ස අගිලානස්ස ධම්මදෙසනා ච චොරිවුට්ඨාපනඤ්ච. අනනුඤ්ඤාතාය තෙරසාති මාතාපිතුසාමිකෙහි අනනුඤ්ඤාතාය සද්ධිං ඉමානි තෙරස සමුට්ඨානානි හොන්ති. සදිසා ඉධ දිස්සරෙති ඉධ උභතොවිභඞ්ගෙ එතෙසු තෙරසසු සමුට්ඨානසීසෙසු එකෙකස්මිං අඤ්ඤානිපි සදිසානි සමුට්ඨානානි දිස්සන්ති.

පඨමපාරාජිකසමුට්ඨානවණ්ණනා

258. ඉදානි තානි දස්සෙතුං ‘‘මෙථුනං සුක්කසංසග්ගො’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ මෙථුනන්ති ඉදං තාව පඨමපාරාජිකං නාම එකං සමුට්ඨානසීසං, සෙසානි තෙන සදිසානි. තත්ථ සුක්කසංසග්ගොති සුක්කවිස්සට්ඨි චෙව කායසංසග්ගො ච. අනියතා පඨමිකාති පඨමං අනියතසික්ඛාපදං. පුබ්බූපපරිපාචිතාති ‘‘ජානං පුබ්බූපගතං භික්ඛු’’න්ති සික්ඛාපදඤ්ච භික්ඛුනිපරිපාචිතපිණ්ඩපාතසික්ඛාපදඤ්ච. රහො භික්ඛුනියා සහාති භික්ඛුනියා සද්ධිං රහො නිසජ්ජසික්ඛාපදඤ්ච.

සභොජනෙ රහො ද්වෙ චාති සභොජනෙ කුලෙ අනුපඛජ්ජනිසජ්ජසික්ඛාපදඤ්ච ද්වෙ රහොනිසජ්ජසික්ඛාපදානි ච. අඞ්ගුලි උදකෙ හසන්ති අඞ්ගුලිපතොදකඤ්ච උදකෙ හසධම්මසික්ඛාපදඤ්ච. පහාරෙ උග්ගිරෙ චෙවාති පහාරදානසික්ඛාපදඤ්ච තලසත්තිකඋග්ගිරණසික්ඛාපදඤ්ච. තෙපඤ්ඤාසා ච සෙඛියාති පරිමණ්ඩලනිවාසනාදීනි ඛුද්දකවණ්ණනාවසානෙ වුත්තානි තෙපඤ්ඤාස සෙඛියසික්ඛාපදානි ච.

අධක්ඛගාමාවස්සුතාති භික්ඛුනීනං අධක්ඛකසික්ඛාපදඤ්ච ගාමන්තරගමනං අවස්සුතා අවස්සුතස්ස හත්ථතො ඛාදනීයභොජනීයග්ගහණසික්ඛාපදඤ්ච. තලමට්ඨඤ්ච සුද්ධිකාති තලඝාතකං ජතුමට්ඨං උදකසුද්ධිකාදියනඤ්ච. වස්සංවුට්ඨා ච ඔවාදන්ති වස්සංවුට්ඨා ඡප්පඤ්චයොජනානි සික්ඛාපදඤ්ච ඔවාදාය අගමනසික්ඛාපදඤ්ච. නානුබන්ධෙ පවත්තිනින්ති යා පන භික්ඛුනී වුට්ඨාපිතං පවත්තිනිං ද්වෙ වස්සානි නානුබන්ධෙය්යාති වුත්තසික්ඛාපදං.

ඉමෙසික්ඛාති ඉමා සික්ඛායො; ලිඞ්ගවිපරියායො කතො. කායමානසිකා කතාති කායචිත්තසමුට්ඨානා කතා.

දුතියපාරාජිකසමුට්ඨානවණ්ණනා

259. අදින්නන්ති ඉදං තාව අදින්නාදානන්ති වා දුතියපාරාජිකන්ති වා එකං සමුට්ඨානසීසං, සෙසානි තෙන සදිසානි. තත්ථ විග්ගහුත්තරීති මනුස්සවිග්ගහඋත්තරිමනුස්සධම්මසික්ඛාපදානි. දුට්ඨුල්ලා අත්තකාමිනන්ති දුට්ඨුල්ලවාචාඅත්තකාමපාරිචරියසික්ඛාපදානි. අමූලා අඤ්ඤභාගියාති ද්වෙ දුට්ඨදොසසික්ඛාපදානි. අනියතා දුතියිකාති දුතියං අනියතසික්ඛාපදං.

අච්ඡින්දෙ පරිණාමනෙති සාමං චීවරං දත්වා අච්ඡින්දනඤ්ච සඞ්ඝිකලාභස්ස අත්තනො පරිණාමනඤ්ච. මුසා ඔමසපෙසුණාති මුසාවාදො ච ඔමසවාදො ච භික්ඛුපෙසුඤ්ඤඤ්ච. දුට්ඨුල්ලා පථවීඛණෙති දුට්ඨුල්ලාපත්තිආරොචනඤ්ච පථවීඛණඤ්ච. භූතං අඤ්ඤාය උජ්ඣාපෙති භූතගාමඅඤ්ඤවාදකඋජ්ඣාපනකසික්ඛාපදානි.

නික්කඩ්ඪනං සිඤ්චනඤ්චාති විහාරතො නික්කඩ්ඪනඤ්ච උදකෙන තිණාදිසිඤ්චනඤ්ච. ආමිසහෙතු භුත්තාවීති ‘‘ආමිසහෙතු භික්ඛුනියො ඔවදන්තී’’ති සික්ඛාපදඤ්ච, භුත්තාවිං අනතිරිත්තෙන ඛාදනීයාදිනා පවාරණාසික්ඛාපදඤ්ච. එහි අනාදරි භිංසාති ‘‘එහාවුසො ගාමං වා’’ති සික්ඛාපදඤ්ච, අනාදරියඤ්ච භික්ඛුභිංසාපනකඤ්ච. අපනිධෙ ච ජීවිතන්ති පත්තාදීනං අපනිධානසික්ඛාපදඤ්ච, සඤ්චිච්ච පාණං ජීවිතාවොරොපනඤ්ච.

ජානං සප්පාණකං කම්මන්ති ජානං සප්පාණකඋදකසික්ඛාපදඤ්ච පුනකම්මාය උක්කොටනඤ්ච. ඌනසංවාසනාසනාති ඌනවීසතිවස්සසික්ඛාපදඤ්ච උක්ඛිත්තකෙන සද්ධිං සංවාසසික්ඛාපදඤ්ච නාසිතකසාමණෙරසම්භොගසික්ඛාපදඤ්ච. සහධම්මිකං විලෙඛාති සහධම්මිකං වුච්චමානසික්ඛාපදඤ්ච, විලෙඛාය සංවත්තන්තීති ආගතසික්ඛාපදඤ්ච. මොහො අමූලකෙන චාති මොහනකෙ පාචිත්තියසික්ඛාපදඤ්ච, අමූලකෙන සඞ්ඝාදිසෙසෙන අනුද්ධංසනසික්ඛාපදඤ්ච.

කුක්කුච්චං ධම්මිකං චීවරං දත්වාති කුක්කුච්චඋපදහනඤ්ච, ධම්මිකානං කම්මානං ඡන්දං දත්වා ඛීයනඤ්ච, චීවරං දත්වා ඛීයනඤ්ච. පරිණාමෙය්ය පුග්ගලෙති සඞ්ඝිකං ලාභං පුග්ගලස්ස පරිණාමනසික්ඛාපදං. කිං තෙ අකාලං අච්ඡින්දෙති ‘‘කිං තෙ අය්යෙ එසො පුරිසපුග්ගලො කරිස්සතී’’ති ආගතසික්ඛාපදඤ්ච, ‘‘අකාලචීවරං කාලචීවර’’න්ති අධිට්ඨහිත්වා භාජනසික්ඛාපදඤ්ච, භික්ඛුනියා සද්ධිං චීවරං පරිවත්තෙත්වා අච්ඡින්දනසික්ඛාපදඤ්ච. දුග්ගහී නිරයෙනචාති දුග්ගහිතෙන දුප්පධාරිතෙන පරං උජ්ඣාපනසික්ඛාපදඤ්ච, නිරයෙන වා බ්රහ්මචරියෙන වා අභිසපනසික්ඛාපදඤ්ච.

ගණං විභඞ්ග දුබ්බලන්ති ‘‘ගණස්ස චීවරලාභං අන්තරායං කරෙය්යා’’ති ච ‘‘ධම්මිකං චීවරවිභඞ්ගං පටිබාහෙය්යා’’ති ච ‘‘දුබ්බලචීවරපච්චාසාය චීවරකාලසමයං අතික්කාමෙය්යා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදානි. කථිනා ඵාසු පස්සයන්ති ‘‘ධම්මිකං කථිනුද්ධාරං පටිබාහෙය්ය, භික්ඛුනියා සඤ්චිච්ච අඵාසුං කරෙය්ය, භික්ඛුනියා උපස්සයං දත්වා කුපිතා අනත්තමනා නික්කඩ්ඪෙය්ය වා’’ති වුත්තසික්ඛාපදානි. අක්කොසචණ්ඩී මච්ඡරීති ‘‘භික්ඛුං අක්කොසෙය්ය වා පරිභාසෙය්ය වා, චණ්ඩිකතා ගණං පරිභාසෙය්ය, කුලෙ මච්ඡරිනී අස්සා’’ති වුත්තසික්ඛාපදානි. ගබ්භිනිඤ්ච පායන්තියාති ‘‘ගබ්භිනිං වුට්ඨාපෙය්ය, පායන්තිං වුට්ඨාපෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදානි.

ද්වෙවස්සං සික්ඛා සඞ්ඝෙනාති ‘‘ද්වෙ වස්සානි ඡසු ධම්මෙසු අසික්ඛිතසික්ඛං සික්ඛමානං වුට්ඨාපෙය්ය, සික්ඛිතසික්ඛං සික්ඛමානං සඞ්ඝෙන අසම්මතං වුට්ඨාපෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදානි. තයො චෙව ගිහීගතාති ඌනද්වාදසවස්සං ගිහිගතං, පරිපුණ්ණද්වාදසවස්සං ගිහිගතං ‘‘ද්වෙ වස්සානි ඡසු ධම්මෙසු අසික්ඛිතසික්ඛං ද්වෙ වස්සානි සික්ඛිතසික්ඛං සඞ්ඝෙන අසම්මත’’න්ති වුත්තසික්ඛාපදානි. කුමාරිභූතා තිස්සොති ‘‘ඌනවීසතිවස්සං කුමාරිභූත’’න්තිආදිනා නයෙන වුත්තා තිස්සො. ඌනද්වාදසසම්මතාති ‘‘ඌනද්වාදසවස්සා වුට්ඨාපෙය්ය, පරිපුණ්ණද්වාදසවස්සා සඞ්ඝෙන අසම්මතා වුට්ඨාපෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදද්වයං.

අලං තාව සොකාවාසන්ති ‘‘අලං තාව තෙ අය්යෙ වුට්ඨාපිතෙනා’’ති ච, ‘‘චණ්ඩිං සොකාවාසං සික්ඛමානං වුට්ඨාපෙය්යා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං. ඡන්දා අනුවස්සා ච ද්වෙති ‘‘පාරිවාසිකඡන්දදානෙන සික්ඛමානං වුට්ඨාපෙය්ය, අනුවස්සං වුට්ඨාපෙය්ය, එකං වස්සං ද්වෙ වුට්ඨාපෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. සමුට්ඨානා තිකා කතාති තිකසමුට්ඨානා කතා.

සඤ්චරිත්තසමුට්ඨානවණ්ණනා

260. සඤ්චරීකුටි විහාරොති සඤ්චරිත්තං සඤ්ඤාචිකාය කුටිකරණං මහල්ලකවිහාරකරණඤ්ච. ධොවනඤ්ච පටිග්ගහොති අඤ්ඤාතිකාය භික්ඛුනියා පුරාණචීවරධොවාපනඤ්ච චීවරපටිග්ගහණඤ්ච. විඤ්ඤත්තුත්තරි අභිහට්ඨුන්ති අඤ්ඤාතකං ගහපතිං චීවරවිඤ්ඤාපනං තතුත්තරිසාදියනසික්ඛාපදඤ්ච. උභින්නං දූතකෙන චාති ‘‘චීවරචෙතාපන්නං උපක්ඛටං හොතී’’ති ආගතසික්ඛාපදද්වයඤ්ච දූතෙන චීවරචෙතාපන්නපහිතසික්ඛාපදඤ්ච.

කොසියා සුද්ධද්වෙභාගා, ඡබ්බස්සානි නිසීදනන්ති ‘‘කොසියමිස්සකං සන්ථත’’න්තිආදීනි පඤ්ච සික්ඛාපදානි. රිඤ්චන්ති රූපිකා චෙවාති විභඞ්ගෙ ‘‘රිඤ්චන්ති උද්දෙස’’න්ති ආගතං එළකලොමධොවාපනං රූපියප්පටිග්ගහණසික්ඛාපදඤ්ච. උභො නානප්පකාරකාති රූපියසංවොහාරකයවික්කයසික්ඛාපදද්වයං.

ඌනබන්ධනවස්සිකාති ඌනපඤ්චබන්ධනපත්තසික්ඛාපදඤ්ච වස්සිකසාටිකසික්ඛාපදඤ්ච. සුත්තං විකප්පනෙන චාති සුත්තං විඤ්ඤාපෙත්වා චීවරවායාපනඤ්ච තන්තවායෙ උපසඞ්කමිත්වා චීවරෙ විකප්පාපජ්ජනඤ්ච. ද්වාරදානසිබ්බානි චාති යාව ද්වාරකොසා අග්ගළට්ඨපනාය, ‘‘අඤ්ඤාතිකාය භික්ඛුනියා චීවරං දදෙය්ය, චීවරං සිබ්බෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. පූවපච්චයජොති චාති පූවෙහි වා මන්ථෙහි වා අභිහට්ඨුං පවාරණාසික්ඛාපදං චාතුමාසපච්චයප්පවාරණාජොතිසමාදහනසික්ඛාපදානි ච.

රතනංසූචි මඤ්චො ච, තූලං නිසීදනකණ්ඩු ච, වස්සිකා ච සුගතෙනාති රතනසික්ඛාපදඤ්චෙව සූචිඝරසික්ඛාපදාදීනි ච සත්ත සික්ඛාපදානි. විඤ්ඤත්ති අඤ්ඤං චෙතාපනා, ද්වෙ සඞ්ඝිකා මහාජනිකා, ද්වෙ පුග්ගලලහුකා ගරූති ‘‘යා පන භික්ඛුනී අඤ්ඤං විඤ්ඤාපෙත්වා අඤ්ඤං විඤ්ඤාපෙය්යා’’තිආදීනි නව සික්ඛාපදානි. ද්වෙ විඝාසා සාටිකා චාති ‘‘උච්චාරං වා පස්සාවං වා සඞ්කාරං වා විඝාසං වා තිරොකුට්ටෙ වා තිරොපාකාරෙ වා ඡඩ්ඩෙය්ය වා ඡඩ්ඩාපෙය්ය වා, හරිතෙ ඡඩ්ඩෙය්ය වා ඡඩ්ඩාපෙය්ය වා’’ති එවං වුත්තානි ද්වෙ විඝාසසික්ඛාපදානි ච උදකසාටිකාසික්ඛාපදඤ්ච. සමණචීවරෙන චාති ‘‘සමණචීවරං දදෙය්යා’’ති ඉදමෙතං සන්ධාය වුත්තං.

සමනුභාසනාසමුට්ඨානවණ්ණනා

261. භෙදානුවත්තදුබ්බචදූසදුට්ඨුල්ලදිට්ඨිචාති සඞ්ඝභෙදානුවත්තකදුබ්බචකුලදූසකදුට්ඨුල්ලප්පටිච්ඡාදනදිට්ඨිඅප්පටිනිස්සජ්ජනසික්ඛාපදානි. ඡන්දං උජ්ජග්ඝිකා ද්වෙ චාති ඡන්දං අදත්වා ගමනසික්ඛාපදං උජ්ජග්ඝිකාය අන්තරඝරෙ ගමනනිසීදනසික්ඛාපදද්වයඤ්ච. ද්වෙ ච සද්දාති ‘‘අප්පසද්දො අන්තරඝරෙ ගමිස්සාමි, නිසීදිස්සාමී’’ති සික්ඛාපදද්වයඤ්ච. න බ්යාහරෙති ‘‘න සකබළෙන මුඛෙන බ්යාහරිස්සාමී’’ති සික්ඛාපදං.

ඡමා නීචාසනෙ ඨානං, පච්ඡතො උප්පථෙන චාති ඡමායං නිසීදිත්වා, නීචෙ ආසනෙ නිසීදිත්වා; ඨිතෙන නිසින්නස්ස, පච්ඡතො ගච්ඡන්තෙන පුරතො ගච්ඡන්තස්ස, උප්පථෙන ගච්ඡන්තෙන පථෙන ගච්ඡන්තස්ස ධම්මදෙසනාසික්ඛාපදානි. වජ්ජානුවත්තිගහණාති වජ්ජප්පටිච්ඡාදන, උක්ඛිත්තානුවත්තක, හත්ථග්ගහණාදිසඞ්ඛාතානි තීණි පාරාජිකානි. ඔසාරෙ පච්චාචික්ඛනාති ‘‘අනපලොකෙත්වා කාරකසඞ්ඝං අනඤ්ඤාය ගණස්ස ඡන්දං ඔසාරෙය්යා’’ති ච ‘‘බුද්ධං පච්චක්ඛාමී’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං.

කිස්මිං සංසට්ඨා ද්වෙ වධීති ‘‘කිස්මිඤ්චිදෙව අධිකරණෙ පච්චාකතා’’ති ච ‘‘භික්ඛුනියො පනෙව සංසට්ඨා විහරන්තී’’ති ච ‘‘යා පන භික්ඛුනී එවං වදෙය්ය සංසට්ඨාව අය්යෙ තුම්හෙ විහරථා’’ති ච ‘‘අත්තානං වධිත්වා වධිත්වා රොදෙය්යා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදානි. විසිබ්බෙ දුක්ඛිතාය චාති ‘‘භික්ඛුනියා චීවරං විසිබ්බෙත්වා වා විසිබ්බාපෙත්වා වා’’ති ච ‘‘දුක්ඛිතං සහජීවිනි’’න්ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං. පුන සංසට්ඨා න වූපසමෙති ‘‘සංසට්ඨා විහරෙය්ය ගහපතිනා වා ගහපතිපුත්තෙන වා’’ති එවං පුන වුත්තසංසට්ඨසික්ඛාපදඤ්ච ‘‘එහය්යෙ, ඉමං අධිකරණං වූපසමෙහී’’ති වුච්චමානා, ‘‘සාධූ’’ති පටිස්සුණිත්වා ‘‘සා පච්ඡා අනන්තරායිකිනී නෙව වූපසම්මෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදඤ්ච. ආරාමඤ්ච පවාරණාති ‘‘ජානං සභික්ඛුකං ආරාමං අනාපුච්ඡා පවිසෙය්යා’’ති ච ‘‘උභතොසඞ්ඝෙ තීහි ඨානෙහි න පවාරෙය්යා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං.

අන්වද්ධං සහජීවිනිං ද්වෙති ‘‘අන්වද්ධමාසං භික්ඛුනියා භික්ඛුසඞ්ඝතො ද්වෙ ධම්මා පච්චාසීසිතබ්බා’’ති වුත්තසික්ඛාපදඤ්ච, ‘‘සහජීවිනිං වුට්ඨාපෙත්වා ද්වෙ වස්සානි නෙව අනුග්ගණ්හෙය්ය, සහජීවිනිං වුට්ඨාපෙත්වා නෙව වූපකාසෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදද්වයඤ්ච. චීවරං අනුබන්ධනාති ‘‘සචෙ මෙ ත්වං, අය්යෙ, චීවරං දස්සසි, එවාහං තං වුට්ඨාපෙස්සාමී’’ති ච ‘‘සචෙ මං ත්වං, අය්යෙ, ද්වෙ වස්සානි අනුබන්ධිස්සසි, එවාහං තං වුට්ඨාපෙස්සාමී’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං.

කථිනසමුට්ඨානවණ්ණනා

262. උබ්භතංකථිනං තීණීති ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මිං භික්ඛුනා උබ්භතස්මිං කථිනෙ’’ති වුත්තානි ආදිතොව තීණි සික්ඛාපදානි. පඨමං පත්තභෙසජ්ජන්ති ‘‘දසාහපරමං අතිරෙකපත්තො’’ති වුත්තං පඨමපත්තසික්ඛාපදඤ්ච ‘‘පටිසායනීයානි භෙසජ්ජානී’’ති වුත්තසික්ඛාපදඤ්ච. අච්චෙකඤ්චාපි සාසඞ්කන්ති අච්චෙකචීවරසික්ඛාපදඤ්ච තදනන්තරමෙව සාසඞ්කසික්ඛාපදඤ්ච. පක්කමන්තෙන වා දුවෙති ‘‘තං පක්කමන්තො නෙව උද්ධරෙය්යා’’ති භූතගාමවග්ගෙ වුත්තසික්ඛාපදද්වයං.

උපස්සයං පරම්පරාති ‘‘භික්ඛුනුපස්සයං ගන්ත්වා භික්ඛුනියො ඔවදෙය්යා’’ති ච ‘‘පරම්පරභොජනෙ පාචිත්තිය’’න්ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං. අනතිරිත්තං නිමන්තනාති ‘‘අනතිරිත්තං ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා’’ති ච ‘‘නිමන්තිතො සභත්තො සමානො’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං. විකප්පං රඤ්ඤො විකාලෙති ‘‘සාමං චීවරං විකප්පෙත්වා’’ති ච ‘‘රඤ්ඤො ඛත්තියස්සා’’ති ච ‘‘විකාලෙ ගාමං පවිසෙය්යා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. වොසාසාරඤ්ඤකෙන චාති ‘‘වොසාසමානරූපා ඨිතා’’ති ච ‘‘තථාරූපෙසු ආරඤ්ඤකෙසු සෙනාසනෙසු පුබ්බෙ අප්පටිසංවිදිත’’න්ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං.

උස්සයා සන්නිචයඤ්චාති ‘‘උස්සයවාදිකා’’ති ච ‘‘පත්තසන්නිචයං කරෙය්යා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං. පුරෙ පච්ඡා විකාලෙ චාති ‘‘යා පන භික්ඛුනී පුරෙභත්තං කුලානි උපසඞ්කමිත්වා’’ති ච, ‘‘පච්ඡාභත්තං කුලානි උපසඞ්කමිත්වා’’ති ච, ‘‘විකාලෙ කුලානි උපසඞ්කමිත්වා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. පඤ්චාහිකා සඞ්කමනීති ‘‘පඤ්චාහිකා සඞ්ඝාටිචාරං අතික්කමෙය්යා’’ති ච ‘‘චීවරසඞ්කමනීයං ධාරෙය්යා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං. ද්වෙපි ආවසථෙන චාති ‘‘ආවසථචීවරං අනිස්සජ්ජිත්වා පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආවසථං අනිස්සජ්ජිත්වා චාරිකං පක්කමෙය්යා’’ති ච එවං ආවසථෙන සද්ධිං වුත්තසික්ඛාපදානි ච ද්වෙ.

පසාඛෙ ආසනෙ චෙවාති ‘‘පසාඛෙ ජාතං ගණ්ඩං වා’’ති ච ‘‘භික්ඛුස්ස පුරතො අනාපුච්ඡා ආසනෙ නිසීදෙය්යා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං.

එළකලොමසමුට්ඨානවණ්ණනා

263. එළකලොමාද්වෙ සෙය්යාති එළකලොමසික්ඛාපදඤ්චෙව ද්වෙ ච සහසෙය්යසික්ඛාපදානි. ආහච්ච පිණ්ඩභොජනන්ති ආහච්චපාදකසික්ඛාපදඤ්ච ආවසථපිණ්ඩභොජනසික්ඛාපදඤ්ච. ගණවිකාලසන්නිධීති ගණභොජනවිකාලභොජනසන්නිධිකාරකසික්ඛාපදත්තයං . දන්තපොනෙන චෙලකාති දන්තපොනසික්ඛාපදඤ්ච අචෙලකසික්ඛාපදඤ්ච. උය්යුත්තං සෙනං උය්යොධීති ‘‘උය්යුත්තං සෙනං දස්සනාය ගච්ඡෙය්ය, සෙනාය වසෙය්ය, උය්යොධිකං වා…පෙ… අනීකදස්සනං වා ගච්ඡෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. සුරා ඔරෙන න්හායනාති සුරාපානසික්ඛාපදඤ්ච ඔරෙනද්ධමාසනහානසික්ඛාපදඤ්ච. දුබ්බණ්ණෙ ද්වෙ දෙසනිකාති ‘‘තිණ්ණං දුබ්බණ්ණකරණාන’’න්ති වුත්තසික්ඛාපදඤ්ච වුත්තාවසෙසපාටිදෙසනීයද්වයඤ්ච. ලසුණුපතිට්ඨෙ නච්චනාති ලසුණසික්ඛාපදං, ‘‘භික්ඛුස්ස භුඤ්ජන්තස්ස පානීයෙන වා විධූපනෙන වා උපතිට්ඨෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදං, ‘‘නච්චං වා ගීතං වා වාදිතං වා දස්සනාය ගච්ඡෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදඤ්ච. ඉතො පරං පාළිං විරජ්ඣිත්වා ලිඛන්ති. යථා පන අත්ථං වණ්ණයිස්සාම; එවමෙත්ථ අනුක්කමො වෙදිතබ්බො.

න්හානමත්ථරණංසෙය්යාති ‘‘නග්ගා නහායෙය්ය, එකත්ථරණපාවුරණා තුවට්ටෙය්යුං, එකමඤ්චෙ තුවට්ටෙය්යු’’න්ති වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. අන්තොරට්ඨෙ තථා බහීති ‘‘අන්තොරට්ඨෙ සාසඞ්කසම්මතෙ, තිරොරට්ඨෙ සාසඞ්කසම්මතෙ’’ති වුත්තසික්ඛාපදද්වයං. අන්තොවස්සං චිත්තාගාරන්ති ‘‘අන්තොවස්සං චාරිකං පක්කමෙය්ය, රාජාගාරං වා චිත්තාගාරං වා…පෙ… පොක්ඛරණිං වා දස්සනාය ගච්ඡෙය්යා’’ති ච වුත්තසික්ඛාපදද්වයං. ආසන්දිං සුත්තකන්තනාති ‘‘ආසන්දිං වා පල්ලඞ්කං වා පරිභුඤ්ජෙය්ය, සුත්තං කන්තෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදද්වයං.

වෙය්යාවච්චං සහත්ථා චාති ‘‘ගිහිවෙය්යාවච්චං කරෙය්ය, අගාරිකස්ස වා පරිබ්බාජකස්ස වා පරිබ්බාජිකාය වා සහත්ථා ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා දදෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදද්වයං. අභික්ඛුකාවාසෙන චාති ‘‘අභික්ඛුකෙ ආවාසෙ වස්සං වසෙය්යා’’ති ඉදමෙතං සන්ධාය වුත්තං. ඡත්තං යානඤ්ච සඞ්ඝාණින්ති ‘‘ඡත්තුපාහනං ධාරෙය්ය, යානෙන යායෙය්ය, සඞ්ඝාණිං ධාරෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. අලඞ්කාරගන්ධවාසිතන්ති ‘‘ඉත්ථාලඞ්කාරං ධාරෙය්ය, ගන්ධචුණ්ණකෙන නහායෙය්ය, වාසිතකෙන පිඤ්ඤාකෙන නහායෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. භික්ඛුනීතිආදිනා ‘‘භික්ඛුනියා උම්මද්දාපෙය්යා’’තිආදීනි චත්තාරි සික්ඛාපදානි වුත්තානි. අසඞ්කච්චිකා ආපත්තීති ‘‘අසඞ්කච්චිකා ගාමං පවිසෙය්ය පාචිත්තිය’’න්ති එවං වුත්තආපත්ති ච. චත්තාරීසා චතුත්තරීති එතානි සබ්බානිපි චතුචත්තාලීස සික්ඛාපදානි වුත්තානි.

කායෙන න වාචාචිත්තෙන, කායචිත්තෙන න වාචතොති කායෙන චෙව කායචිත්තෙන ච සමුට්ඨහන්ති; න වාචාචිත්තෙන න වාචතොති අත්ථො. ද්විසමුට්ඨානිකා සබ්බෙ, සමා එළකලොමිකාති ඉදං උත්තානත්ථමෙව.

පදසොධම්මසමුට්ඨානවණ්ණනා

264. පදඤ්ඤත්ර අසම්මතාති ‘‘පදසො ධම්මං, මාතුගාමස්ස උත්තරිඡප්පඤ්චවාචාහි ධම්මං දෙසෙය්ය, අඤ්ඤත්ර විඤ්ඤුනා පුරිසවිග්ගහෙන, අසම්මතො භික්ඛුනියො ඔවදෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. තථා අත්ථඞ්ගතෙන චාති ‘‘අත්ථඞ්ගතෙ සූරියෙ ඔවදෙය්යා’’ති ඉදමෙතං සන්ධාය වුත්තං. තිරච්ඡානවිජ්ජා ද්වෙති ‘‘තිරච්ඡානවිජ්ජං පරියාපුණෙය්ය, වාචෙය්යා’’ති එවං වුත්තසික්ඛාපදද්වයං . අනොකාසො ච පුච්ඡනාති ‘‘අනොකාසකතං භික්ඛුං පඤ්හං පුච්ඡෙය්යා’’ති ඉදමෙතං සන්ධාය වුත්තං.

අද්ධානසමුට්ඨානවණ්ණනා

265. අද්ධානනාවං පණීතන්ති ‘‘භික්ඛුනියා සද්ධිං සංවිධාය එකද්ධානමග්ගං පටිපජ්ජෙය්ය, එකං නාවං අභිරුහෙය්ය, පණීතභොජනානි අගිලානො අත්තනො අත්ථාය විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. මාතුගාමෙන සංහරෙති මාතුගාමෙන සද්ධිං සංවිධාය ගමනඤ්ච ‘‘සම්බාධෙ ලොමං සංහරාපෙය්යා’’ති වුත්තසික්ඛාපදඤ්ච. ධඤ්ඤං නිමන්තිතා චෙවාති ‘‘ධඤ්ඤං විඤ්ඤාපෙත්වා වා’’ති ච ‘‘නිමන්තිතා වා පවාරිතා වා ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා ඛාදෙය්ය වා භුඤ්ජෙය්ය වා’’ති වුත්තසික්ඛාපදඤ්ච. අට්ඨ චාති භික්ඛුනීනං වුත්තා අට්ඨ පාටිදෙසනීයා වා.

ථෙය්යසත්ථසමුට්ඨානවණ්ණනා

266. ථෙය්යසත්ථං උපස්සුතීති ථෙය්යසත්ථෙන සද්ධිං සංවිධාය එකද්ධානමග්ගගමනඤ්ච උපස්සුතිතිට්ඨනඤ්ච. සූපවිඤ්ඤාපනෙන චාති ඉදං සූපොදනවිඤ්ඤත්තිං සන්ධාය වුත්තං. රත්තිඡන්නඤ්ච ඔකාසන්ති ‘‘රත්තන්ධකාරෙ අප්පදීපෙ, පටිච්ඡන්නෙ ඔකාසෙ, අජ්ඣොකාසෙ පුරිසෙන සද්ධි’’න්ති එවං වුත්තසික්ඛාපදත්තයං. බ්යූහෙන සත්තමාති ඉදං තදනන්තරමෙව ‘‘රථිකාය වා බ්යූහෙ වා සිඞ්ඝාටකෙ වා පුරිසෙන සද්ධි’’න්ති ආගතසික්ඛාපදං සන්ධාය වුත්තං.

ධම්මදෙසනාසමුට්ඨානවණ්ණනා

267. ධම්මදෙසනාසමුට්ඨානානි එකාදස උත්තානානෙව. එවං තාව සම්භින්නසමුට්ඨානං වෙදිතබ්බං. නියතසමුට්ඨානං පන තිවිධං, තං එකෙකස්සෙව සික්ඛාපදස්ස හොති, තං විසුංයෙව දස්සෙතුං ‘‘භූතං කායෙන ජායතී’’තිආදි වුත්තං, තං උත්තානමෙව. නෙත්තිධම්මානුලොමිකන්ති විනයපාළිධම්මස්ස අනුලොමන්ති.

සමුට්ඨානසීසවණ්ණනා නිට්ඨිතා.