📜

කථිනභෙදං

කථිනඅත්ථතාදිවණ්ණනා

403. කථිනෙ – අට්ඨ මාතිකාති ඛන්ධකෙ වුත්තා පක්කමනන්තිකාදිකා අට්ඨ. පලිබොධානිසංසාපි පුබ්බෙ වුත්තා එව.

404. පයොගස්සාති චීවරධොවනාදිනො සත්තවිධස්ස පුබ්බකරණස්සත්ථාය යො උදකාහරණාදිකො පයොගො කයිරති, තස්ස පයොගස්ස. කතමෙ ධම්මා අනන්තරපච්චයෙන පච්චයොති අනාගතවසෙන අනන්තරා හුත්වා කතමෙ ධම්මා පච්චයා හොන්තීති අත්ථො. සමනන්තරපච්චයෙනාති සුට්ඨු අනන්තරපච්චයෙන, අනන්තරපච්චයමෙව ආසන්නතරං කත්වා පුච්ඡති. නිස්සයපච්චයෙනාති උප්පජ්ජමානස්ස පයොගස්ස නිස්සයං ආධාරභාවං උපගතා විය හුත්වා කතමෙ ධම්මා පච්චයා හොන්තීති අත්ථො. උපනිස්සයපච්චයෙනාති උපෙතෙන නිස්සයපච්චයෙන; නිස්සයපච්චයමෙව උපගතතරං කත්වා පුච්ඡති. පුරෙජාතපච්චයෙනාති ඉමිනා පඨමං උප්පන්නස්ස පච්චයභාවං පුච්ඡති. පච්ඡාජාතපච්චයෙනාති ඉමිනා පච්ඡා උප්පජ්ජනකස්ස පච්චයභාවං පුච්ඡති. සහජාතපච්චයෙනාති ඉමිනා අපුබ්බං අචරිමං උප්පජ්ජමානානං පච්චයභාවං පුච්ඡති. පුබ්බකරණස්සාති ධොවනාදිනො පුබ්බකරණස්ස. පච්චුද්ධාරස්සාති පුරාණසඞ්ඝාටිආදීනං පච්චුද්ධරණස්ස. අධිට්ඨානස්සාති කථිනචීවරාධිට්ඨානස්ස. අත්ථාරස්සාති කථිනත්ථාරස්ස. මාතිකානඤ්ච පලිබොධානඤ්චාති අට්ඨන්නං මාතිකානං ද්වින්නඤ්ච පලිබොධානං. වත්ථුස්සාති සඞ්ඝාටිආදිනො කථිනවත්ථුස්ස; සෙසං වුත්තනයමෙව.

එවං යඤ්ච ලබ්භති යඤ්ච න ලබ්භති, සබ්බං පුච්ඡිත්වා ඉදානි යං යස්ස ලබ්භති, තදෙව දස්සෙන්තො පුබ්බකරණං පයොගස්සාතිආදිනා නයෙන විස්සජ්ජනමාහ. තස්සත්ථො – යං වුත්තං ‘‘පයොගස්ස කතමෙ ධම්මා’’තිආදි, තත්ථ වුච්චතෙ, පුබ්බකරණං පයොගස්ස අනන්තරපච්චයෙන පච්චයො, සමනන්තරනිස්සයඋපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො. පයොගස්ස හි සත්තවිධම්පි පුබ්බකරණං යස්මා තෙන පයොගෙන නිප්ඵාදෙතබ්බස්ස පුබ්බකරණස්සත්ථාය සො පයොගො කයිරති, තස්මා ඉමෙහි චතූහි පච්චයෙහි පච්චයො හොති. පුරෙජාතපච්චයෙ පනෙස උද්දිට්ඨධම්මෙසු එකධම්මම්පි න ලභති, අඤ්ඤදත්ථු පුබ්බකරණස්ස සයං පුරෙජාතපච්චයො හොති, පයොගෙ සති පුබ්බකරණස්ස නිප්ඵජ්ජනතො . තෙන වුත්තං – ‘‘පයොගො පුබ්බකරණස්ස පුරෙජාතපච්චයෙන පච්චයො’’ති. පච්ඡාජාතපච්චයං පන ලභති, තෙන වුත්තං – ‘‘පුබ්බකරණං පයොගස්ස පච්ඡාජාතපච්චයෙන පච්චයො’’ති. පච්ඡා උප්පජ්ජනකස්ස හි පුබ්බකරණස්ස අත්ථාය සො පයොගො කයිරති. සහජාතපච්චයං පන මාතිකාපලිබොධානිසංසසඞ්ඛාතෙ පන්නරස ධම්මෙ ඨපෙත්වා අඤ්ඤො පයොගාදීසු එකොපි ධම්මො න ලභති, තෙ එව හි පන්නරස ධම්මා සහ කථිනත්ථාරෙන එකතො නිප්ඵජ්ජන්තීති අඤ්ඤමඤ්ඤං සහජාතපච්චයා හොන්ති. තෙන වුත්තං – ‘‘පන්නරස ධම්මා සහජාතපච්චයෙන පච්චයො’’ති. එතෙනුපායෙන සබ්බපදවිස්සජ්ජනානි වෙදිතබ්බානි.

පුබ්බකරණනිදානාදිවිභාගවණ්ණනා

405. පුබ්බකරණං කිංනිදානන්තිආදිපුච්ඡාවිස්සජ්ජනං උත්තානමෙව.

406-7. ‘‘පයොගො කිංනිදානො’’තිආදීසු පුච්ඡාද්වයවිස්සජ්ජනෙසු හෙතුනිදානො පච්චයනිදානොති එත්ථ ඡ චීවරානි හෙතු චෙව පච්චයො චාති වෙදිතබ්බානි. පුබ්බපයොගාදීනඤ්හි සබ්බෙසං තානියෙව හෙතු, තානි පච්චයො. න හි ඡබ්බිධෙ චීවරෙ අසති පයොගො අත්ථි, න පුබ්බකරණාදීනි, තස්මා ‘‘පයොගො හෙතුනිදානො’’තිආදි වුත්තං.

408. සඞ්ගහවාරෙ – වචීභෙදෙනාති ‘‘ඉමාය සඞ්ඝාටියා, ඉමිනා උත්තරාසඞ්ගෙන, ඉමිනා අන්තරවාසකෙන කථිනං අත්ථරාමී’’ති එතෙන වචීභෙදෙන. කතිමූලාදිපුච්ඡාවිස්සජ්ජනෙ – කිරියා මජ්ඣෙති පච්චුද්ධාරො චෙව අධිට්ඨානඤ්ච.

411. වත්ථුවිපන්නං හොතීති අකප්පියදුස්සං හොති. කාලවිපන්නං නාම අජ්ජ දායකෙහි දින්නං ස්වෙ සඞ්ඝො කථිනත්ථාරකස්ස දෙති. කරණවිපන්නං නාම තදහෙව ඡින්දිත්වා අකතං.

කථිනාදිජානිතබ්බවිභාගවණ්ණනා

412. කථිනං ජානිතබ්බන්තිආදිපුච්ඡාය විස්සජ්ජනෙ – තෙසඤ්ඤෙව ධම්මානන්ති යෙසු රූපාදිධම්මෙසු සති කථිනං නාම හොති, තෙසං සමොධානං මිස්සීභාවො. නාමං නාමකම්මන්තිආදිනා පන ‘‘කථින’’න්ති ඉදං බහූසු ධම්මෙසු නාමමත්තං, න පරමත්ථතො එකො ධම්මො අත්ථීති දස්සෙති.

චතුවීසතියා ආකාරෙහීති ‘‘න උල්ලිඛිතමත්තෙනා’’තිආදීහි පුබ්බෙ වුත්තකාරණෙහි. සත්තරසහි ආකාරෙහීති ‘‘අහතෙන අත්ථතං හොති කථින’’න්තිආදීහි පුබ්බෙ වුත්තකාරණෙහි. නිමිත්තකම්මාදීසු යං වත්තබ්බං සබ්බං කථිනක්ඛන්ධකවණ්ණනායං වුත්තං.

416. එකුප්පාදා එකනිරොධාති උප්පජ්ජමානාපි එකතො උප්පජ්ජන්ති, නිරුජ්ඣමානාපි එකතො නිරුජ්ඣන්ති. එකුප්පාදා නානානිරොධාති උප්පජ්ජමානා එකතො උප්පජ්ජන්ති, නිරුජ්ඣමානා නානා නිරුජ්ඣන්ති. කිං වුත්තං හොති ? සබ්බෙපි අත්ථාරෙන සද්ධිං එකතො උප්පජ්ජන්ති, අත්ථාරෙ හි සති උද්ධාරො නාම. නිරුජ්ඣමානා පනෙත්ථ පුරිමා ද්වෙ අත්ථාරෙන සද්ධිං එකතො නිරුජ්ඣන්ති, උද්ධාරභාවං පාපුණන්ති. අත්ථාරස්ස හි නිරොධො එතෙසඤ්ච උද්ධාරභාවො එකක්ඛණෙ හොති, ඉතරෙ නානා නිරුජ්ඣන්ති. තෙසු උද්ධාරභාවං පත්තෙසුපි අත්ථාරො තිට්ඨතියෙව. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙවාති.

සමන්තපාසාදිකාය විනයසංවණ්ණනාය

කථිනභෙදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පඤ්ඤත්තිවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.