📜

සෙදමොචනගාථා

(1) අවිප්පවාසපඤ්හාවණ්ණනා

479. සෙදමොචනගාථාසු අසංවාසොති උපොසථපවාරණාදිනා සංවාසෙන අසංවාසො. සම්භොගො එකච්චො තහිං න ලබ්භතීති අකප්පියසම්භොගො න ලබ්භති, නහාපනභොජනාදිපටිජග්ගනං පන මාතරායෙව කාතුං ලබ්භති. අවිප්පවාසෙන අනාපත්තීති සහගාරසෙය්යාය අනාපත්ති. පඤ්හා මෙසා කුසලෙහි චින්තිතාති එසා පඤ්හා කුසලෙහි පණ්ඩිතෙහි චින්තිතා. අස්සා විස්සජ්ජනං දාරකමාතුයා භික්ඛුනියා වෙදිතබ්බං, තස්සා හි පුත්තං සන්ධායෙතං වුත්තන්ති.

අවිස්සජ්ජිතගාථා ගරුභණ්ඩං සන්ධාය වුත්තා, අත්ථො පනස්සා ගරුභණ්ඩවිනිච්ඡයෙ වුත්තොයෙව.

දස පුග්ගලෙ න වදාමීති සෙනාසනක්ඛන්ධකෙ වුත්තෙ දස පුග්ගලෙ න වදාමි. එකාදස විවජ්ජියාති යෙ මහාඛන්ධකෙ එකාදස විවජ්ජනීයපුග්ගලා වුත්තා, තෙපි න වදාමි. අයං පඤ්හා නග්ගං භික්ඛුං සන්ධාය වුත්තා.

කථං නු සික්ඛාය අසාධාරණොති පඤ්හා නහාපිතපුබ්බකං භික්ඛුං සන්ධාය වුත්තා. අයඤ්හි ඛුරභණ්ඩං පරිහරිතුං න ලභති, අඤ්ඤෙ ලභන්ති; තස්මා සික්ඛාය අසාධාරණො.

තං පුග්ගලං කතමං වදන්ති බුද්ධාති අයං පඤ්හා නිම්මිතබුද්ධං සන්ධාය වුත්තා.

අධොනාභිංවිවජ්ජියාති අධොනාභිං විවජ්ජෙත්වා. අයං පඤ්හා යං තං අසීසකං කබන්ධං, යස්ස උරෙ අක්ඛීනි චෙව මුඛඤ්ච හොති, තං සන්ධාය වුත්තා.

භික්ඛු සඤ්ඤාචිකාය කුටින්ති අයං පඤ්හා තිණච්ඡාදනං කුටිං සන්ධාය වුත්තා. දුතියපඤ්හා සබ්බමත්තිකාමයං කුටිං සන්ධාය වුත්තා.

ආපජ්ජෙය්ය ගරුකං ඡෙජ්ජවත්ථුන්ති අයං පඤ්හා වජ්ජපටිච්ඡාදිකං භික්ඛුනිං සන්ධාය වුත්තා. දුතියපඤ්හා පණ්ඩකාදයො අභබ්බපුග්ගලෙ සන්ධාය වුත්තා. එකාදසපි හි තෙ ගිහිභාවෙයෙව පාරාජිකං පත්තා.

වාචාති වාචාය අනාලපන්තො. ගිරං නො ච පරෙ භණෙය්යාති ‘‘ඉති ඉමෙ සොස්සන්තී’’ති පරපුග්ගලෙ සන්ධාය සද්දම්පි න නිච්ඡාරෙය්ය. අයං පඤ්හා ‘‘සන්තිං ආපත්තිං නාවිකරෙය්ය, සම්පජානමුසාවාදස්ස හොතී’’ති ඉමං මුසාවාදං සන්ධාය වුත්තා. තස්ස හි භික්ඛුනො අධම්මිකාය පටිඤ්ඤාය තුණ්හීභූතස්ස නිසින්නස්ස මනොද්වාරෙ ආපත්ති නාම නත්ථි. යස්මා පන ආවිකාතබ්බං න ආවිකරොති, තෙනස්ස වචීද්වාරෙ අකිරියතො අයං ආපත්ති සමුට්ඨාතීති වෙදිතබ්බා.

සඞ්ඝාදිසෙසා චතුරොති අයං පඤ්හා අරුණුග්ගෙ ගාමන්තරපරියාපන්නං නදිපාරං ඔක්කන්තභික්ඛුනිං සන්ධාය වුත්තා, සා හි සකගාමතො පච්චූසසමයෙ නික්ඛමිත්වා අරුණුග්ගමනකාලෙ වුත්තප්පකාරං නදිපාරං ඔක්කන්තමත්තාව රත්තිවිප්පවාසගාමන්තරනදිපාරගණම්හාඔහීයනලක්ඛණෙන එකප්පහාරෙනෙව චතුරො සඞ්ඝාදිසෙසෙ ආපජ්ජති.

සියා ආපත්තියො නානාති අයං පඤ්හා එකතොඋපසම්පන්නා ද්වෙ භික්ඛුනියො සන්ධාය වුත්තා. තාසු හි භික්ඛූනං සන්තිකෙ එකතොඋපසම්පන්නාය හත්ථතො ගණ්හන්තස්ස පාචිත්තියං, භික්ඛුනීනං සන්තිකෙ එකතොඋපසම්පන්නාය හත්ථතො ගණ්හන්තස්ස දුක්කටං.

චතුරො ජනා සංවිධායාති ආචරියො ච තයො ච අන්තෙවාසිකා ඡමාසකං භණ්ඩං අවහරිංසු, ආචරියස්ස සාහත්ථිකා තයො මාසකා, ආණත්තියාපි තයොව තස්මා ථුල්ලච්චයං ආපජ්ජති , ඉතරෙසං සාහත්ථිකො එකෙකො, ආණත්තිකා පඤ්චාති තස්මා පාරාජිකං ආපජ්ජිංසු. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො. විත්ථාරො පන අදින්නාදානපාරාජිකෙ සංවිදාවහාරවණ්ණනායං වුත්තො.

(2) පාරාජිකාදිපඤ්හාවණ්ණනා

480. ඡිද්දං තස්මිං ඝරෙ නත්ථීති අයං පඤ්හා දුස්සකුටිආදීනි සන්ථතපෙය්යාලඤ්ච සන්ධාය වුත්තා.

තෙලං මධුං ඵාණිතන්ති ගාථා ලිඞ්ගපරිවත්තං සන්ධාය වුත්තා.

නිස්සග්ගියෙනාති ගාථා පරිණාමනං සන්ධාය වුත්තා. යො හි සඞ්ඝස්ස පරිණතලාභතො එකං චීවරං අත්තනො, එකං අඤ්ඤස්සාති ද්වෙ චීවරානි ‘‘එකං මය්හං, එකං තස්ස දෙහී’’ති එකපයඔගෙන පරිණාමෙති, සො නිස්සග්ගියපාචිත්තියඤ්චෙව සුද්ධිකපාචිත්තියඤ්ච එකතො ආපජ්ජති.

කම්මඤ්ච තං කුප්පෙය්ය වග්ගපච්චයාති අයං පඤ්හා ද්වාදසයොජනපමාණෙසු බාරාණසිආදීසු නගරෙසු ගාමසීමං සන්ධාය වුත්තා.

පදවීතිහාරමත්තෙනාති ගාථා සඤ්චරිත්තං සන්ධාය වුත්තා, අත්ථොපි චස්සා සඤ්චරිත්තවණ්ණනායමෙව වුත්තො.

සබ්බානි තානි නිස්සග්ගියානීති අයං පඤ්හා අඤ්ඤාතිකාය භික්ඛුනියා ධොවාපනං සන්ධාය වුත්තා. සචෙ හි තිණ්ණම්පි චීවරානං කාකඌහදනං වා කද්දමමක්ඛිතං වා කණ්ණං ගහෙත්වා භික්ඛුනී උදකෙන ධොවති, භික්ඛුස්ස කායගතානෙව නිස්සග්ගියානි හොන්ති.

සරණගමනම්පි න තස්ස අත්ථීති සරණගමනඋපසම්පදාපි නත්ථි. අයං පන පඤ්හා මහාපජාපතියා උපසම්පදං සන්ධාය වුත්තා.

හනෙය්යඅනරියං මන්දොති තඤ්හි ඉත්ථිං වා පුරිසං වා අනරියං හනෙය්ය. අයං පඤ්හා ලිඞ්ගපරිවත්තෙන ඉත්ථිභූතං පිතරං පුරිසභූතඤ්ච මාතරං සන්ධාය වුත්තා.

න තෙනානන්තරං ඵුසෙති අයං පඤ්හා මිගසිඞ්ගතාපසසීහකුමාරාදීනං විය තිරච්ඡානමාතාපිතරො සන්ධාය වුත්තා.

අචොදයිත්වාති ගාථා දූතෙනුපසම්පදං සන්ධාය වුත්තා. චොදයිත්වාති ගාථා පණ්ඩකාදීනං උපසම්පදං සන්ධාය වුත්තා. කුරුන්දියං පන ‘‘පඨමගාථා අට්ඨ අසම්මුඛාකම්මානි, දුතියා අනාපත්තිකස්ස කම්මං සන්ධාය වුත්තා’’ති ආගතං.

ඡින්දන්තස්ස ආපත්තීති වනප්පතිං ඡින්දන්තස්ස පාරාජිකං, තිණලතාදිං ඡින්දන්තස්ස පාචිත්තියං, අඞ්ගජාතං ඡින්දන්තස්ස ථුල්ලච්චයං. ඡින්දන්තස්ස අනාපත්තීති කෙසෙ ච නඛෙ ච ඡින්දන්තස්ස අනාපත්ති. ඡාදෙන්තස්ස ආපත්තීති අත්තනො ආපත්තිං ඡාදෙන්තස්ස අඤ්ඤෙසං වා ආපත්තිං. ඡාදෙන්තස්ස අනාපත්තීති ගෙහාදීනි ඡාදෙන්තස්ස අනාපත්ති.

සච්චංභණන්තොති ගාථාය ‘‘සිඛරණීසි උභතොබ්යඤ්ජනාසී’’ති සච්චං භණන්තො ගරුකං ආපජ්ජති, සම්පජානමුසාවාදෙ පන මුසා භාසතො ලහුකාපත්ති හොති, අභූතාරොචනෙ මුසා භණන්තො ගරුකං ආපජ්ජති, භූතාරොචනෙ සච්චං භාසතො ලහුකාපත්ති හොතීති.

(3) පාචිත්තියාදිපඤ්හාවණ්ණනා

481. අධිට්ඨිතන්ති ගාථා නිස්සග්ගියචීවරං අනිස්සජ්ජිත්වා පරිභුඤ්ජන්තං සන්ධාය වුත්තා.

අත්ථඞ්ගතෙ සූරියෙති ගාථා රොමන්ථකං සන්ධාය වුත්තා.

න රත්තචිත්තොති ගාථාය අයමත්ථො – රත්තචිත්තො මෙථුනධම්මපාරාජිකං ආපජ්ජති. ථෙය්යචිත්තො අදින්නාදානපාරාජිකං, පරං මරණාය චෙතෙන්තො මනුස්සවිග්ගහපාරාජිකං, සඞ්ඝභෙදකො පන න රත්තචිත්තො න ච පන ථෙය්යචිත්තො න චාපි සො පරං මරණාය චෙතයි, සලාකං පනස්ස දෙන්තස්ස හොති ඡෙජ්ජං, පාරාජිකං හොති, සලාකං පටිග්ගණ්හන්තස්ස භෙදකානුවත්තකස්ස ථුල්ලච්චයං.

ගච්ඡෙය්ය අඩ්ඪයොජනන්ති අයං පඤ්හා සුප්පතිට්ඨිතනිග්රොධසදිසං එකකුලස්ස රුක්ඛමූලං සන්ධාය වුත්තා.

කායිකානීති අයං ගාථා සම්බහුලානං ඉත්ථීනං කෙසෙ වා අඞ්ගුලියො වා එකතො ගණ්හන්තං සන්ධාය වුත්තා.

වාචසිකානීති අයං ගාථා ‘‘සබ්බා තුම්හෙ සිඛරණියො’’තිආදිනා නයෙන දුට්ඨුල්ලභාණිං සන්ධාය වුත්තා.

තිස්සිත්ථියො මෙථුනං තං න සෙවෙති තිස්සො ඉත්ථියො වුත්තා, තාසුපි යං තං මෙථුනං නාම, තං න සෙවති. තයො පුරිසෙති තයො පුරිසෙපි උපගන්ත්වා මෙථුනං න සෙවති. තයො අනරියපණ්ඩකෙති උභතොබ්යඤ්ජනසඞ්ඛාතෙ තයො අනරියෙ තයො ච පණ්ඩකෙති ඉමෙපි ඡ ජනෙ උපගන්ත්වා මෙථුනං න සෙවති. න චාචරෙ මෙථුනං බ්යඤ්ජනස්මින්ති අනුලොමපාරාජිකවසෙනපි මෙථුනං නාචරති. ඡෙජ්ජං සියා මෙථුනධම්මපච්චයාති සියා මෙථුනධම්මපච්චයා පාරාජිකන්ති. අයං පඤ්හා අට්ඨවත්ථුකං සන්ධාය වුත්තා, තස්සා හි මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගං කායසංසග්ගං ආපජ්ජිතුං වායමන්තියා මෙථුනධම්මපච්චයා ඡෙජ්ජං හොති.

මාතරං චීවරන්ති අයං ගාථා පිට්ඨිසමයෙ වස්සිකසාටිකත්ථං සතුප්පාදකරණං සන්ධාය වුත්තා. විනිච්ඡයො පනස්සා වස්සිකසාටිකසික්ඛාපදවණ්ණනායමෙව වුත්තො.

කුද්ධො ආරාධකො හොතීති ගාථා තිත්ථියවත්තං සන්ධාය වුත්තා. තිත්ථියො හි වත්තං පූරයමානො තිත්ථියානං වණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ කුද්ධො ආරාධකො හොති, වත්ථුත්තයස්ස වණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ කුද්ධො ගාරය්හො හොතීති තත්ථෙවස්සා විත්ථාරො වුත්තො. දුතියගාථාපි තමෙව සන්ධාය වුත්තා.

සඞ්ඝාදිසෙසන්තිආදි ගාථා යා භික්ඛුනී අවස්සුතාව අවස්සුතස්ස පුරිසස්ස හත්ථතො පිණ්ඩපාතං ගහෙත්වා මනුස්සමංසලසුණපණීතභොජනසෙසඅකප්පියමංසෙහි සද්ධිං ඔමද්දිත්වා අජ්ඣොහරති, තං සන්ධාය වුත්තා.

එකො උපසම්පන්නො එකො අනුපසම්පන්නොති ගාථා ආකාසගතං සන්ධාය වුත්තා. සචෙ හි ද්වීසු සාමණෙරෙසු එකො ඉද්ධියා කෙසග්ගමත්තම්පි පථවිං මුඤ්චිත්වා නිසින්නො හොති, සො අනුපසම්පන්නො නාම හොති. සඞ්ඝෙනාපි ආකාසෙ නිසීදිත්වා භූමිගතස්ස කම්මං න කාතබ්බං. සචෙ කරොති, කුප්පති.

අකප්පකතන්ති ගාථා අච්ඡින්නචීවරකං භික්ඛුං සන්ධාය වුත්තා. තස්මිංයෙව චස්සා සික්ඛාපදෙ විත්ථාරෙන විනිච්ඡයොපි වුත්තො.

න දෙති න පටිග්ගණ්හාතීති නාපි උය්යොජිකා දෙති, න උය්යොජිතා තස්සා හත්ථතො ගණ්හාති. පටිග්ගහො තෙන න විජ්ජතීති තෙනෙව කාරණෙන උය්යොජිකාය හත්ථතො උය්යොජිතාය පටිග්ගහො න විජ්ජති. ආපජ්ජති ගරුකන්ති එවං සන්තෙපි අවස්සුතස්ස හත්ථතො පිණ්ඩපාතග්ගහණෙ උය්යොජෙන්තී සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තිං ආපජ්ජති. තඤ්ච පරිභොගපච්චයාති තඤ්ච පන ආපත්තිං ආපජ්ජමානා තස්සා උය්යොජිතාය පරිභොගපච්චයා ආපජ්ජති . තස්සා හි භොජනපරියොසානෙ උය්යොජිකාය සඞ්ඝාදිසෙසො හොතීති. දුතියගාථා තස්සායෙව උදකදන්තපොනග්ගහණෙ උය්යොජනං සන්ධාය වුත්තා.

න භික්ඛුනී නො ච ඵුසෙය්ය වජ්ජන්ති සත්තරසකෙසු හි අඤ්ඤතරං ආපත්තිං ආපජ්ජිත්වා අනාදරියෙන ඡාදයමානාපි භික්ඛුනී ඡාදනපච්චයා වජ්ජං න ඵුසති, අඤ්ඤං නවං ආපත්තිං නාපජ්ජති, පටිච්ඡන්නාය වා අප්පටිච්ඡන්නාය වා ආපත්තියා පක්ඛමානත්තමෙව ලභති. අයං පන භික්ඛුනීපි න හොති, සාවසෙසඤ්ච ගරුකං ආපජ්ජිත්වා ඡාදෙත්වා වජ්ජං න ඵුසති. පඤ්හා මෙසා කුසලෙහි චින්තිතාති අයං කිර පඤ්හා උක්ඛිත්තකභික්ඛුං සන්ධාය වුත්තා. තෙන හි සද්ධිං විනයකම්මං නත්ථි, තස්මා සො සඞ්ඝාදිසෙසං ආපජ්ජිත්වා ඡාදෙන්තො වජ්ජං න ඵුසතීති.

සෙදමොචනගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.