📜

අන්තරපෙය්යාලං

කතිපුච්ඡාවාරවණ්ණනා

271. ඉදානි ආපත්තිආදිකොට්ඨාසෙසු කොසල්ලජනනත්ථං ‘‘කති ආපත්තියො’’තිආදිනා නයෙන මාතිකං ඨපෙත්වා නිද්දෙසප්පටිනිද්දෙසවසෙන විභඞ්ගො වුත්තො.

තත්ථ කති ආපත්තියොති මාතිකාය ච විභඞ්ගෙ ච ආගතාපත්තිපුච්ඡා. එස නයො දුතියපදෙපි. කෙවලඤ්හෙත්ථ ආපත්තියො එව රාසිවසෙන ඛන්ධාති වුත්තා. විනීතවත්ථූනීති තාසං ආපත්තීනං විනයපුච්ඡා; ‘‘විනීතං විනයො වූපසමො’’ති ඉදඤ්හි අත්ථතො එකං, විනීතානියෙව විනීතවත්ථූනීති අයමෙත්ථ පදත්ථො. ඉදානි යෙසු සති ආපත්තියො හොන්ති, අසති න හොන්ති, තෙ දස්සෙතුං ‘‘කති අගාරවා’’ති පුච්ඡාද්වයං. විනීතවත්ථූනීති අයං පන තෙසං අගාරවානං විනයපුච්ඡා. යස්මා පන තා ආපත්තියො විපත්තිං ආපත්තා නාම නත්ථි, තස්මා ‘‘කති විපත්තියො’’ති අයං ආපත්තීනං විපත්තිභාවපුච්ඡා. කති ආපත්තිසමුට්ඨානානීති තාසංයෙව ආපත්තීනං සමුට්ඨානපුච්ඡා. විවාදමූලානි අනුවාදමූලානීති ඉමා ‘‘විවාදාධිකරණං අනුවාදාධිකරණ’’න්ති ආගතානං විවාදානුවාදානං මූලපුච්ඡා. සාරණීයා ධම්මාති විවාදානුවාදමූලානං අභාවකරධම්මපුච්ඡා. භෙදකරවත්ථූනීති අයං ‘‘භෙදනසංවත්තනිකං වා අධිකරණ’’න්තිආදීසු වුත්තභෙදකරණපුච්ඡා. අධිකරණානීති භෙදකරවත්ථූසු සති උප්පජ්ජනධම්මපුච්ඡා. සමථාති තෙසංයෙව වූපසමනධම්මපුච්ඡා. පඤ්ච ආපත්තියොති මාතිකාය ආගතවසෙන වුත්තා. සත්තාති විභඞ්ගෙ ආගතවසෙන.

ආරකා එතෙහි රමතීති ආරති; භුසා වා රති ආරති. විනා එතෙහි රමතීති විරති. පච්චෙකං පච්චෙකං විරමතීති පටිවිරති. වෙරං මණති විනාසෙතීති වෙරමණී. න එතාය එතෙ ආපත්තික්ඛන්ධා කරීයන්තීති අකිරියා. යං එතාය අසති ආපත්තික්ඛන්ධකරණං උප්පජ්ජෙය්ය, තස්ස පටිපක්ඛතො අකරණං. ආපත්තික්ඛන්ධඅජ්ඣාපත්තියා පටිපක්ඛතො අනජ්ඣාපත්ති. වෙලනතො වෙලා; චලයනතො විනාසනතොති අත්ථො . නිය්යානං සිනොති බන්ධති නිවාරෙතීති සෙතු. ආපත්තික්ඛන්ධානමෙතං අධිවචනං. සො සෙතු එතාය පඤ්ඤත්තියා හඤ්ඤතීති සෙතුඝාතො. සෙසවිනීතවත්ථුනිද්දෙසෙසුපි එසෙව නයො.

බුද්ධෙ අගාරවාදීසු යො බුද්ධෙ ධරමානෙ උපට්ඨානං න ගච්ඡති, පරිනිබ්බුතෙ චෙතියට්ඨානං බොධිට්ඨානං න ගච්ඡති, චෙතියං වා බොධිං වා න වන්දති, චෙතියඞ්ගණෙ සඡත්තො සඋපාහනො චරති, නත්ථෙතස්ස බුද්ධෙ ගාරවොති වෙදිතබ්බො. යො පන සක්කොන්තොයෙව ධම්මස්සවනං න ගච්ඡති, සරභඤ්ඤං න භණති, ධම්මකථං න කථෙති, ධම්මස්සවනග්ගං භින්දිත්වා ගච්ඡති, වික්ඛිත්තො වා අනාදරො වා නිසීදති, නත්ථෙතස්ස ධම්මෙ ගාරවො. යො ථෙරනවමජ්ඣිමෙසු චිත්තීකාරං න පච්චුපට්ඨාපෙති, උපොසථාගාරවිතක්කමාළකාදීසු කායප්පාගබ්භියං දස්සෙති, යථාවුඩ්ඪං න වන්දති, නත්ථෙතස්ස සඞ්ඝෙ ගාරවො. තිස්සො සික්ඛා සමාදාය අසික්ඛමානොයෙව පන සික්ඛාය අගාරවොති වෙදිතබ්බො. පමාදෙ ච සතිවිප්පවාසෙ තිට්ඨමානොයෙව අප්පමාදලක්ඛණං අබ්රූහයමානො අප්පමාදෙ අගාරවොති වෙදිතබ්බො. තථා ආමිසප්පටිසන්ථාරං ධම්මප්පටිසන්ථාරන්ති ඉමං දුවිධං පටිසන්ථාරං අකරොන්තොයෙව පටිසන්ථාරෙ අගාරවොති වෙදිතබ්බො. ගාරවනිද්දෙසෙ වුත්තවිපරියායෙන අත්ථො වෙදිතබ්බො.

272. විවාදමූලනිද්දෙසෙ ‘‘සත්ථරිපි අගාරවො’’තිආදීනං බුද්ධෙ අගාරවාදීසු වුත්තනයෙනෙව අත්ථො වෙදිතබ්බො. අප්පතිස්සොති අනීචවුත්ති; න සත්ථාරං ජෙට්ඨකං කත්වා විහරති. අජ්ඣත්තං වාති අත්තනො සන්තානෙ වා අත්තනො පක්ඛෙ වා; සකාය පරිසායාති අත්ථො. බහිද්ධා වාති පරසන්තානෙ වා පරපක්ඛෙ වා. තත්ර තුම්හෙති තස්මිං අජ්ඣත්තබහිද්ධාභෙදෙ සපරසන්තානෙ වා සපරපරිසාය වා. පහානාය වායමෙය්යාථාති මෙත්තාභාවනාදීහි නයෙහි පහානත්ථං වායමෙය්යාථ; මෙත්තාභාවනාදිනයෙන හි තං අජ්ඣත්තම්පි බහිද්ධාපි පහීයති. අනවස්සවායාති අප්පවත්තිභාවාය.

සන්දිට්ඨිපරාමාසීති සකමෙව දිට්ඨිං පරාමසති; යං අත්තනා දිට්ඨිගතං ගහිතං, ඉදමෙව සච්චන්ති ගණ්හාති . ආධානග්ගාහීති දළ්හග්ගාහී.

273. අනුවාදමූලනිද්දෙසො කිඤ්චාපි විවාදමූලනිද්දෙසෙනෙව සමානො, අථ ඛො අට්ඨාරස භෙදකරවත්ථූනි නිස්සාය විවදන්තානං කොධූපනාහාදයො විවාදමූලානි. තථා විවදන්තා පන සීලවිපත්තිආදීසු අඤ්ඤතරවිපත්තිං ආපජ්ජිත්වා ‘‘අසුකො භික්ඛු අසුකං නාම විපත්තිං ආපන්නො’’ති වා, ‘‘පාරාජිකං ආපන්නොසි, සඞ්ඝාදිසෙසං ආපන්නොසී’’ති වා අනුවදන්ති. එවං අනුවදන්තානං කොධූපනාහාදයො අනුවාදමූලානීති අයමෙත්ථ විසෙසො.

274. සාරණීයධම්මනිද්දෙසෙ මෙත්තචිත්තෙන කතං කායකම්මං මෙත්තං කායකම්මං නාම. ආවි චෙව රහො චාති සම්මුඛා ච පරම්මුඛා ච. තත්ථ නවකානං චීවරකම්මාදීසු සහායභාවගමනං සම්මුඛා මෙත්තං කායකම්මං නාම. ථෙරානං පන පාදධොවනබීජනවාතදානාදිභෙදම්පි සබ්බං සාමීචිකම්මං සම්මුඛා මෙත්තං කායකම්මං නාම. උභයෙහිපි දුන්නික්ඛිත්තානං දාරුභණ්ඩාදීනං තෙසු අවමඤ්ඤං අකත්වා අත්තනා දුන්නික්ඛිත්තානං විය පටිසාමනං පරම්මුඛා මෙත්තං කායකම්මං නාම. අයම්පි ධම්මො සාරණීයොති අයං මෙත්තාකායකම්මසඞ්ඛාතො ධම්මො සරිතබ්බො සතිජනකො; යො නං කරොති, තං පුග්ගලං; යෙසං කතො හොති, තෙ පසන්නචිත්තා ‘‘අහො සප්පුරිසො’’ති අනුස්සරන්තීති අධිප්පායො. පියකරණොති තං පුග්ගලං සබ්රහ්මචාරීනං පියං කරොති. ගරුකරණොති තං පුග්ගලං සබ්රහ්මචාරීනං ගරුං කරොති. සඞ්ගහායාතිආදීසු සබ්රහ්මචාරීහි සඞ්ගහෙතබ්බභාවාය. තෙහි සද්ධිං අවිවාදාය සමග්ගභාවාය එකීභාවාය ච සංවත්තති.

මෙත්තං වචීකම්මන්තිආදීසු දෙවත්ථෙරො තිස්සත්ථෙරොති එවං පග්ගය්හ වචනං සම්මුඛා මෙත්තං වචීකම්මං නාම. විහාරෙ අසන්තෙ පන තං පටිපුච්ඡන්තස්ස ‘‘කුහිං අම්හාකං දෙවත්ථෙරො, කුහිං අම්හාකං තිස්සත්ථෙරො, කදා නු ඛො ආගමිස්සතී’’ති එවං මමායනවචනං පරම්මුඛා මෙත්තං වචීකම්මං නාම. මෙත්තාසිනෙහසිනිද්ධානි පන නයනානි උම්මීලෙත්වා පසන්නෙන මුඛෙන ඔලොකනං සම්මුඛා මෙත්තං මනොකම්මං නාම. ‘‘දෙවත්ථෙරො තිස්සත්ථෙරො අරොගො හොතු, අප්පාබාධො’’ති සමන්නාහරණං පරම්මුඛා මෙත්තං මනොකම්මං නාම.

අප්පටිවිභත්තභොගීති නෙව ආමිසං පටිවිභජිත්වා භුඤ්ජති, න පුග්ගලං. යො හි ‘‘එත්තකං පරෙසං දස්සාමි, එත්තකං අත්තනා භුඤ්ජිස්සාමි, එත්තකං වා අසුකස්ස ච අසුකස්ස ච දස්සාමි, එත්තකං අත්තනා භුඤ්ජිස්සාමී’’ති විභජිත්වා භුඤ්ජති, අයං පටිවිභත්තභොගී නාම. අයං පන එවං අකත්වා ආභතං පිණ්ඩපාතං ථෙරාසනතො පට්ඨාය දත්වා ගහිතාවසෙසං භුඤ්ජති. ‘‘සීලවන්තෙහී’’ති වචනතො දුස්සීලස්ස අදාතුම්පි වට්ටති, සාරණීයධම්මපූරකෙන පන සබ්බෙසං දාතබ්බමෙවාති වුත්තං. ගිලාන-ගිලානුපට්ඨාක-ආගන්තුක-ගමිකචීවරකම්මාදිපසුතානං විචෙය්ය දාතුම්පි වට්ටති. න හි එතෙ විචිනිත්වා දෙන්තෙන පුග්ගලවිභාගො කතො හොති, ඊදිසානඤ්හි කිච්ඡලාභත්තා විසෙසො කාතබ්බොයෙවාති අයං කරොති.

අඛණ්ඩානීතිආදීසු යස්ස සත්තසු ආපත්තික්ඛන්ධෙසු ආදිම්හි වා අන්තෙ වා සික්ඛාපදං භින්නං හොති, තස්ස සීලං පරියන්තෙ ඡින්නසාටකො විය ඛණ්ඩං නාම. යස්ස පන වෙමජ්ඣෙ භින්නං, තස්ස මජ්ඣෙ ඡිද්දසාටකො විය ඡිද්දං නාම හොති. යස්ස පටිපාටියා ද්වෙ තීණි භින්නානි, තස්ස පිට්ඨියං වා කුච්ඡියං වා උට්ඨිතෙන විසභාගවණ්ණෙන කාළරත්තාදීනං අඤ්ඤතරසරීරවණ්ණා ගාවී විය සබලං නාම හොති. යස්ස අන්තරන්තරා භින්නානි, තස්ස අන්තරන්තරා විසභාගවණ්ණබින්දුවිචිත්රා ගාවී විය කම්මාසං නාම හොති. යස්ස පන සබ්බෙන සබ්බං අභින්නානි සීලානි, තස්ස තානි සීලානි අඛණ්ඩානි අච්ඡිද්දානි අසබලානි අකම්මාසානි නාම හොන්ති. තානි පනෙතානි භුජිස්සභාවකරණතො භුජිස්සානි. විඤ්ඤූහි පසත්ථත්තා විඤ්ඤුප්පසත්ථානි. තණ්හාදිට්ඨීහි අපරාමට්ඨත්තා අපරාමට්ඨානි. උපචාරසමාධිං අප්පනාසමාධිං වා සංවත්තයන්තීති සමාධිසංවත්තනිකානීති වුච්චන්ති. සීලසාමඤ්ඤගතො විහරතීති තෙසු තෙසු දිසාභාගෙසු විහරන්තෙහි කල්යාණසීලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං සමානභාවූපගතසීලො විහරති.

යායං දිට්ඨීති මග්ගසම්පයුත්තා සම්මාදිට්ඨි. අරියාති නිද්දොසා. නිය්යාතීති නිය්යානිකා. තක්කරස්සාති යො තථාකාරී හොති, තස්ස. දුක්ඛක්ඛයායාති සබ්බදුක්ඛස්ස ඛයත්ථං. සෙසං යාව සමථභෙදපරියොසානා උත්තානත්ථමෙව.

කතිපුච්ඡාවාරවණ්ණනා නිට්ඨිතා.