📜

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස

විනයපිටකෙ

මහාවග්ගපාළි

1. මහාඛන්ධකො

1. බොධිකථා

1. [උදා. 1 ආදයො] තෙන ¶ ¶ ¶ ¶ සමයෙන බුද්ධො භගවා උරුවෙලායං විහරති නජ්ජා නෙරඤ්ජරාය තීරෙ බොධිරුක්ඛමූලෙ පඨමාභිසම්බුද්ධො. අථ ඛො භගවා බොධිරුක්ඛමූලෙ සත්තාහං එකපල්ලඞ්කෙන නිසීදි විමුත්තිසුඛපටිසංවෙදී [විමුත්තිසුඛං පටිසංවෙදී (ක.)]. අථ ඛො භගවා රත්තියා පඨමං යාමං පටිච්චසමුප්පාදං අනුලොමපටිලොමං මනසාකාසි – ‘‘අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරා, සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණපච්චයා නාමරූපං, නාමරූපපච්චයා සළායතනං, සළායතනපච්චයා ඵස්සො, ඵස්සපච්චයා වෙදනා, වෙදනාපච්චයා තණ්හා, තණ්හාපච්චයා උපාදානං, උපාදානපච්චයා භවො, භවපච්චයා ජාති, ජාතිපච්චයා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසා සම්භවන්ති – එවමෙතස්ස ¶ කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස සමුදයො හොති. ‘‘අවිජ්ජායත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා සඞ්ඛාරනිරොධො, සඞ්ඛාරනිරොධා විඤ්ඤාණනිරොධො, විඤ්ඤාණනිරොධා නාමරූපනිරොධො, නාමරූපනිරොධා සළායතනනිරොධො, සළායතනනිරොධා ඵස්සනිරොධො, ඵස්සනිරොධා වෙදනානිරොධො, වෙදනානිරොධා තණ්හානිරොධො, තණ්හානිරොධා උපාදානනිරොධො ¶ , උපාදානනිරොධා භවනිරොධො, භවනිරොධා ජාතිනිරොධො, ජාතිනිරොධා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසා නිරුජ්ඣන්ති – එවමෙතස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස නිරොධො ¶ හොතී’’ති.

අථ ¶ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යදා හවෙ පාතුභවන්ති ධම්මා;

ආතාපිනො ඣායතො බ්රාහ්මණස්ස;

අථස්ස කඞ්ඛා වපයන්ති සබ්බා;

යතො පජානාති සහෙතුධම්ම’’න්ති.

2. [උදා. 2] අථ ඛො භගවා රත්තියා මජ්ඣිමං යාමං පටිච්චසමුප්පාදං අනුලොමපටිලොමං මනසාකාසි – ‘‘අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරා, සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණපච්චයා නාමරූපං…පෙ… ¶ එවමෙතස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස සමුදයො හොතී…පෙ… නිරොධො හොතී’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යදා හවෙ පාතුභවන්ති ධම්මා;

ආතාපිනො ඣායතො බ්රාහ්මණස්ස;

අථස්ස කඞ්ඛා වපයන්ති සබ්බා;

යතො ඛයං පච්චයානං අවෙදී’’ති.

3. [උදා. 3] අථ ඛො භගවා රත්තියා පච්ඡිමං යාමං පටිච්චසමුප්පාදං අනුලොමපටිලොමං මනසාකාසි – ‘‘අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරා, සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණපච්චයා නාමරූපං…පෙ… ¶ එවමෙතස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස සමුදයො හොති…පෙ… නිරොධො හොතී’’ති.

අථ ¶ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යදා හවෙ පාතුභවන්ති ධම්මා;

ආතාපිනො ඣායතො බ්රාහ්මණස්ස;

විධූපයං තිට්ඨති මාරසෙනං;

සූරියොව [සුරියොව (සී. ස්යා. කං.)] ඔභාසයමන්තලික්ඛ’’න්ති.

බොධිකථා නිට්ඨිතා.

2. අජපාලකථා

4. [උදා. 4] අථ ¶ ඛො භගවා සත්තාහස්ස අච්චයෙන තම්හා සමාධිම්හා වුට්ඨහිත්වා බොධිරුක්ඛමූලා යෙන අජපාලනිග්රොධො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා අජපාලනිග්රොධමූලෙ සත්තාහං එකපල්ලඞ්කෙන නිසීදි විමුත්තිසුඛපටිසංවෙදී. අථ ඛො අඤ්ඤතරො හුංහුඞ්කජාතිකො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි. උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං ¶ සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො සො බ්රාහ්මණො භගවන්තං ¶ එතදවොච – ‘‘කිත්තාවතා නු ඛො, භො ගොතම, බ්රාහ්මණො හොති, කතමෙ ච පන බ්රාහ්මණකරණා [බ්රාහ්මණකාරකා (ක.) බ්රාහ්මණකරාණා (?)] ධම්මා’’ති? අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

[නෙත්ති. 103] යො බ්රාහ්මණො බාහිතපාපධම්මො;

නිහුංහුඞ්කො නික්කසාවො යතත්තො;

වෙදන්තගූ වුසිතබ්රහ්මචරියො;

ධම්මෙන සො බ්රහ්මවාදං වදෙය්ය;

යස්සුස්සදා නත්ථි කුහිඤ්චි ලොකෙ’’ති.

අජපාලකථා නිට්ඨිතා.

3. මුචලින්දකථා

5. [උදා. 11] අථ ඛො භගවා සත්තාහස්ස අච්චයෙන තම්හා සමාධිම්හා වුට්ඨහිත්වා අජපාලනිග්රොධමූලා ¶ යෙන මුචලින්දො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා මුචලින්දමූලෙ සත්තාහං එකපල්ලඞ්කෙන නිසීදි විමුත්තිසුඛපටිසංවෙදී. තෙන ඛො පන සමයෙන මහා අකාලමෙඝො උදපාදි, සත්තාහවද්දලිකා සීතවාතදුද්දිනී. අථ ඛො මුචලින්දො නාගරාජා සකභවනා නික්ඛමිත්වා භගවතො කායං සත්තක්ඛත්තුං භොගෙහි පරික්ඛිපිත්වා උපරිමුද්ධනි ¶ මහන්තං ඵණං කරිත්වා අට්ඨාසි – ‘‘මා භගවන්තං සීතං, මා භගවන්තං උණ්හං, මා භගවන්තං ඩංසමකසවාතාතපසරීසපසම්ඵස්සො’’ති […සිරිං සප… (සී. ස්යා. කං.)]. අථ ¶ ඛො මුචලින්දො නාගරාජා සත්තාහස්ස අච්චයෙන විද්ධං විගතවලාහකං දෙවං විදිත්වා භගවතො කායා භොගෙ විනිවෙඨෙත්වා සකවණ්ණං පටිසංහරිත්වා මාණවකවණ්ණං අභිනිම්මිනිත්වා භගවතො පුරතො අට්ඨාසි පඤ්ජලිකො භගවන්තං නමස්සමානො. අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

[කථා. 338 කථාවත්ථුපාළියම්පි]‘‘සුඛො විවෙකො තුට්ඨස්ස, සුතධම්මස්ස පස්සතො;

අබ්යාපජ්ජං සුඛං ලොකෙ, පාණභූතෙසු සංයමො.

[කථා. 338 කථාවත්ථුපාළියම්පි]‘‘සුඛා විරාගතා ලොකෙ, කාමානං සමතික්කමො;

අස්මිමානස්ස යො විනයො, එතං වෙ පරමං සුඛ’’න්ති.

මුචලින්දකථා නිට්ඨිතා.

4. රාජායතනකථා

6. අථ ඛො භගවා සත්තාහස්ස අච්චයෙන තම්හා සමාධිම්හා වුට්ඨහිත්වා මුචලින්දමූලා යෙන රාජායතනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා රාජායතනමූලෙ සත්තාහං එකපල්ලඞ්කෙන නිසීදි විමුත්තිසුඛපටිසංවෙදී. තෙන ඛො පන ¶ සමයෙන තපුස්ස [තපස්සු (සී.)] භල්ලිකා වාණිජා උක්කලා තං දෙසං අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නා හොන්ති. අථ ඛො තපුස්සභල්ලිකානං වාණිජානං ¶ ඤාතිසාලොහිතා දෙවතා තපුස්සභල්ලිකෙ වාණිජෙ එතදවොච – ‘‘අයං, මාරිසා, භගවා රාජායතනමූලෙ විහරති පඨමාභිසම්බුද්ධො; ගච්ඡථ තං භගවන්තං මන්ථෙන ච මධුපිණ්ඩිකාය ච පතිමානෙථ; තං වො භවිස්සති දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා’’ති. අථ ඛො තපුස්සභල්ලිකා වාණිජා මන්ථඤ්ච මධුපිණ්ඩිකඤ්ච ආදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො තපුස්සභල්ලිකා වාණිජා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘පටිග්ගණ්හාතු නො, භන්තෙ, භගවා මන්ථඤ්ච මධුපිණ්ඩිකඤ්ච, යං අම්හාකං අස්ස දීඝරත්තං හිතාය ¶ සුඛායා’’ති. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘න ඛො තථාගතා හත්ථෙසු පටිග්ගණ්හන්ති. කිම්හි නු ඛො අහං පටිග්ගණ්හෙය්යං මන්ථඤ්ච මධුපිණ්ඩිකඤ්චා’’ති? අථ ¶ ඛො චත්තාරො මහාරාජානො භගවතො චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය චතුද්දිසා චත්තාරො සෙලමයෙ පත්තෙ භගවතො උපනාමෙසුං – ‘‘ඉධ, භන්තෙ, භගවා පටිග්ගණ්හාතු මන්ථඤ්ච මධුපිණ්ඩිකඤ්චා’’ති. පටිග්ගහෙසි භගවා පච්චග්ඝෙ සෙලමයෙ පත්තෙ මන්ථඤ්ච මධුපිණ්ඩිකඤ්ච, පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජි. අථ ඛො තපුස්සභල්ලිකා වාණිජා භගවන්තං ඔනීතපත්තපාණිං විදිත්වා භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං (ඔනීතපත්තපාණිං විදිත්වා භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං) [( ) සී. ස්යා. පොත්ථකෙසු නත්ථි] එතදවොචුං – ‘‘එතෙ මයං, භන්තෙ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාම ධම්මඤ්ච, උපාසකෙ නො භගවා ධාරෙතු ¶ අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතෙ සරණං ගතෙ’’ති. තෙ ච ලොකෙ පඨමං උපාසකා අහෙසුං ද්වෙවාචිකා.

රාජායතනකථා නිට්ඨිතා.

5. බ්රහ්මයාචනකථා

7. [අයං බ්රහ්මයාචනකථා දී. නි. 2.64 ආදයො; ම. නි. 1.281 ආදයො; ම. නි. 2.336 ආදයො; සං. නි. 1.172 ආදයො] අථ ඛො භගවා සත්තාහස්ස අච්චයෙන තම්හා සමාධිම්හා වුට්ඨහිත්වා රාජායතනමූලා යෙන අජපාලනිග්රොධො තෙනුපසඞ්කමි. තත්ර සුදං භගවා අජපාලනිග්රොධමූලෙ විහරති. අථ ඛො භගවතො රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘අධිගතො ඛො ම්යායං ධම්මො ගම්භීරො දුද්දසො දුරනුබොධො සන්තො පණීතො අතක්කාවචරො නිපුණො පණ්ඩිතවෙදනීයො. ආලයරාමා ඛො පනායං පජා ආලයරතා ආලයසම්මුදිතා. ආලයරාමාය ඛො පන පජාය ආලයරතාය ආලයසම්මුදිතාය දුද්දසං ඉදං ඨානං ¶ යදිදං ඉදප්පච්චයතාපඅච්චසමුප්පාදො; ඉදම්පි ඛො ඨානං සුදුද්දසං යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං. අහඤ්චෙව ඛො පන ධම්මං දෙසෙය්යං, පරෙ ච මෙ න ආජානෙය්යුං, සො මමස්ස කිලමථො, සා මමස්ස විහෙසා’’ති. අපිස්සු භගවන්තං ඉමා අනච්ඡරියා ගාථායො පටිභංසු පුබ්බෙ අස්සුතපුබ්බා –

‘‘කිච්ඡෙන ¶ මෙ අධිගතං, හලං දානි පකාසිතුං;

රාගදොසපරෙතෙහි, නායං ධම්මො සුසම්බුධො.

‘‘පටිසොතගාමිං ¶ නිපුණං, ගම්භීරං දුද්දසං අණුං;

රාගරත්තා න දක්ඛන්ති, තමොඛන්ධෙන ආවුටා [ආවටා (සී.)]’’ති.

ඉතිහ ¶ භගවතො පටිසඤ්චික්ඛතො අප්පොස්සුක්කතාය චිත්තං නමති, නො ධම්මදෙසනාය.

8. අථ ඛො බ්රහ්මුනො සහම්පතිස්ස භගවතො චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය එතදහොසි – ‘‘නස්සති වත භො ලොකො, විනස්සති වත භො ලොකො, යත්ර හි නාම තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස අප්පොස්සුක්කතාය චිත්තං නමති [නමිස්සති (?)], නො ධම්මදෙසනායා’’ති. අථ ඛො බ්රහ්මා සහම්පති – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය එවමෙව – බ්රහ්මලොකෙ අන්තරහිතො භගවතො පුරතො පාතුරහොසි. අථ ඛො බ්රහ්මා සහම්පති එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා දක්ඛිණජාණුමණ්ඩලං පථවියං නිහන්ත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘දෙසෙතු, භන්තෙ, භගවා ධම්මං, දෙසෙතු සුගතො ධම්මං. සන්ති සත්තා අප්පරජක්ඛජාතිකා, අස්සවනතා ධම්මස්ස පරිහායන්ති ¶ , භවිස්සන්ති ධම්මස්ස අඤ්ඤාතාරො’’ති. ඉදමවොච බ්රහ්මා සහම්පති, ඉදං වත්වාන අථාපරං එතදවොච –

‘‘පාතුරහොසි මගධෙසු පුබ්බෙ;

ධම්මො අසුද්ධො සමලෙහි චින්තිතො;

අපාපුරෙතං [අවාපුරෙතං (සී.)] අමතස්ස ද්වාරං;

සුණන්තු ධම්මං විමලෙනානුබුද්ධං.

‘‘සෙලෙ යථා පබ්බතමුද්ධනිට්ඨිතො;

යථාපි පස්සෙ ජනතං සමන්තතො;

තථූපමං ධම්මමයං සුමෙධ;

පාසාදමාරුය්හ සමන්තචක්ඛු;

සොකාවතිණ්ණං ¶ ජනතමපෙතසොකො;

අවෙක්ඛස්සු ජාතිජරාභිභූතං.

‘‘උට්ඨෙහි ¶ වීර විජිතසඞ්ගාම;

සත්ථවාහ අණණ [අනණ (ක.)] විචර ලොකෙ;

දෙසස්සු [දෙසෙතු (ක.)] භගවා ධම්මං;

අඤ්ඤාතාරො භවිස්සන්තී’’ති.

[[ ] සී. ස්යා. පොත්ථකෙසු නත්ථි, මූලපණ්ණාසකෙසු පාසරාසිසුත්ථෙ බ්රහ්මයාචනා සකිං යෙව ආගතා] [ එවං ¶ වුත්තෙ භගවා බ්රහ්මානං සහම්පතිං එතදවොච – ‘‘මය්හම්පි ඛො, බ්රහ්මෙ, එතදහොසි – ‘අධිගතො ඛො ම්යායං ධම්මො ගම්භීරො දුද්දසො දුරනුබොධො සන්තො පණීතො අතක්කාවචරො නිපුණො පණ්ඩිතවෙදනීයො. ආලයරාමා ඛො පනායං පජා ආලයරතා ආලයසම්මුදිතා. ආලයරාමාය ඛො පන පජාය ආලයරතාය ආලයසම්මුදිතාය දුද්දසං ඉදං ඨානං යදිදං ඉදප්පච්චයතාපටිච්චසමුප්පාදො; ඉදම්පි ඛො ඨානං සුදුද්දසං යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං. අහඤ්චෙව ඛො පන ධම්මං දෙසෙය්යං, පරෙ ච මෙ න ආජානෙය්යුං, සො මමස්ස කිලමථො, සා මමස්ස විහෙසා’ති. අපිස්සු මං, බ්රහ්මෙ, ඉමා අනච්ඡරියා ගාථායො පටිභංසු පුබ්බෙ අස්සුතපුබ්බා –

‘කිච්ඡෙන මෙ අධිගතං, හලං දානි පකාසිතුං;

රාගදොසපරෙතෙහි, නායං ධම්මො සුසම්බුධො.

‘පටිසොතගාමිං නිපුණං, ගම්භීරං දුද්දසං අණුං;

රාගරත්තා න දක්ඛන්ති, තමොඛන්ධෙන ආවුටා’ති.

ඉතිහ මෙ, බ්රහ්මෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අප්පොස්සුක්කතාය චිත්තං නමති නො ධම්මදෙසනායා’’ති.

දුතියම්පි ඛො බ්රහ්මා සහම්පති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘දෙසෙතු, භන්තෙ, භගවා ධම්මං, දෙසෙතු සුගතො ධම්මං; සන්ති සත්තා අප්පරජක්ඛජාතිකා, අස්සවනතා ධම්මස්ස පරිහායන්ති, භවිස්සන්ති ධම්මස්ස අඤ්ඤාතාරො’’ති. ඉදමවොච බ්රහ්මා සහම්පති, ඉදං වත්වාන අථාපරං එතදවොච –

‘‘පාතුරහොසි ¶ මගධෙසු පුබ්බෙ;

ධම්මො අසුද්ධො සමලෙහි චින්තිතො;

අපාපුරෙතං අමතස්ස ද්වාරං;

සුණන්තු ධම්මං විමලෙනානුබුද්ධං.

‘‘සෙලෙ යථා පබ්බතමුද්ධනිට්ඨිතො;

යථාපි පස්සෙ ජනතං සමන්තතො;

තථූපමං ¶ ධම්මමයං සුමෙධ;

පාසාදමාරුය්හ සමන්තචක්ඛු;

සොකාවතිණ්ණං ජනතමපෙතසොකො;

අවෙක්ඛස්සු ජාතිජරාභිභූතං.

‘‘උට්ඨෙහි වීර විජිතසඞ්ගාම;

සත්ථවාහ අණණ විචර ලොකෙ;

දෙසස්සු භගවා ධම්මං;

අඤ්ඤාතාරො භවිස්සන්තී’’ති.

දුතියම්පි ඛො භගවා බ්රහ්මානං සහම්පතිං එතදවොච – ‘‘මය්හම්පි ඛො, බ්රහ්මෙ, එතදහොසි – ‘අධිගතො ඛො ම්යායං ධම්මො ගම්භීරො දුද්දසො දුරනුබොධො සන්තො පණීතො අතක්කාවචරො නිපුණො පණ්ඩිතවෙදනීයො. ආලයරාමා ඛො පනායං පජා ආලයරතා ආලයසම්මුදිතා. ආලයරාමාය ඛො පන පජාය ආලයරතාය ආලයසම්මුදිතාය දුද්දසං ඉදං ඨානං යදිදං ඉදප්පච්චයතාපටිච්චසමුප්පාදො; ඉදම්පි ඛො ඨානං සුදුද්දසං යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං. අහඤ්චෙව ඛො පන ධම්මං දෙසෙය්යං, පරෙ ච මෙ න ආජානෙය්යුං, සො මමස්ස කිලමථො, සා මමස්ස විහෙසා’ති. අපිස්සු මං, බ්රහ්මෙ, ඉමා අනච්ඡරියා ගාථායො පටිභංසු පුබ්බෙ අස්සුතපුබ්බා –

‘කිච්ඡෙන මෙ අධිගතං, හලං දානි පකාසිතුං;

රාගදොසපරෙතෙහි, නායං ධම්මො සුසම්බුධො.

‘පටිසොතගාමිං නිපුණං, ගම්භීරං දුද්දසං අණුං;

රාගරත්තා න දක්ඛන්ති, තමොඛන්ධෙන ආවුටා’ති.

ඉතිහ ¶ මෙ, බ්රහ්මෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අප්පොස්සුක්කතාය චිත්තං නමති, නො ධම්මදෙසනායා’’ති.

තතියම්පි ඛො බ්රහ්මා සහම්පති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘දෙසෙතු, භන්තෙ, භගවා ධම්මං, දෙසෙතු සුගතො ධම්මං. සන්ති සත්තා අප්පරජක්ඛජාතිකා, අස්සවනතා ධම්මස්ස පරිහායන්ති, භවිස්සන්ති ¶ ධම්මස්ස අඤ්ඤාතාරො’’ති. ඉදමවොච බ්රහ්මා සහම්පති, ඉදං වත්වාන අථාපරං එතදවොච –

‘‘පාතුරහොසි මගධෙසු පුබ්බෙ;

ධම්මො අසුද්ධො සමලෙහි චින්තිතො;

අපාපුරෙතං අමතස්ස ද්වාරං;

සුණන්තු ධම්මං විමලෙනානුබුද්ධං.

‘‘සෙලෙ යථා පබ්බතමුද්ධනිට්ඨිතො;

යථාපි පස්සෙ ජනතං සමන්තතො;

තථූපමං ධම්මමයං සුමෙධ;

පාසාදමාරුය්හ සමන්තචක්ඛු;

සොකාවතිණ්ණං ජනතමපෙතසොකො;

අවෙක්ඛස්සු ජාතිජරාභිභූතං.

‘‘උට්ඨෙහි වීර විජිතසඞ්ගාම;

සත්ථවාහ අණණ විචර ලොකෙ;

දෙසස්සු භගවා ධම්මං;

අඤ්ඤාතාරො භවිස්සන්තී’’ති.

9. අථ ¶ ඛො භගවා බ්රහ්මුනො ච අජ්ඣෙසනං විදිත්වා සත්තෙසු ච කාරුඤ්ඤතං පටිච්ච බුද්ධචක්ඛුනා ලොකං වොලොකෙසි. අද්දසා ඛො භගවා බුද්ධචක්ඛුනා ලොකං වොලොකෙන්තො සත්තෙ අප්පරජක්ඛෙ මහාරජක්ඛෙ තික්ඛින්ද්රියෙ මුදින්ද්රියෙ ස්වාකාරෙ ද්වාකාරෙ සුවිඤ්ඤාපයෙ දුවිඤ්ඤාපයෙ, අප්පෙකච්චෙ පරලොකවජ්ජභයදස්සාවිනෙ [දස්සාවිනො (සී. ස්යා. කං.)] විහරන්තෙ, අප්පෙකච්චෙ න පරලොකවජ්ජභයදස්සාවිනෙ විහරන්තෙ. සෙය්යථාපි නාම උප්පලිනියං වා පදුමිනියං වා පුණ්ඩරීකිනියං වා අප්පෙකච්චානි උප්පලානි වා පදුමානි වා පුණ්ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්ඪානි උදකානුග්ගතානි අන්තො නිමුග්ගපොසීනි ¶ , අප්පෙකච්චානි උප්පලානි වා පදුමානි වා පුණ්ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්ඪානි සමොදකං ඨිතානි, අප්පෙකච්චානි උප්පලානි වා පදුමානි වා පුණ්ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්ඪානි උදකං අච්චුග්ගම්ම ඨිතානි [තිට්ඨන්ති (සී. ස්යා.)] අනුපලිත්තානි උදකෙන, එවමෙවං භගවා බුද්ධචක්ඛුනා ලොකං වොලොකෙන්තො අද්දස ¶ සත්තෙ අප්පරජක්ඛෙ මහාරජක්ඛෙ තික්ඛින්ද්රියෙ ¶ මුදින්ද්රියෙ ස්වාකාරෙ ද්වාකාරෙ සුවිඤ්ඤාපයෙ දුවිඤ්ඤාපයෙ, අප්පෙකච්චෙ පරලොකවජ්ජභයදස්සාවිනෙ විහරන්තෙ, අප්පෙකච්චෙ න පරලොකවජ්ජභයදස්සාවිනෙ විහරන්තෙ; දිස්වාන ¶ බ්රහ්මානං සහම්පතිං ගාථාය පච්චභාසි –

‘‘අපාරුතා තෙසං අමතස්ස ද්වාරා;

යෙ සොතවන්තො පමුඤ්චන්තු සද්ධං;

විහිංසසඤ්ඤී පගුණං න භාසිං;

ධම්මං පණීතං මනුජෙසු බ්රහ්මෙ’’ති.

අථ ඛො බ්රහ්මා සහම්පති ‘‘කතාවකාසො ඛොම්හි භගවතා ධම්මදෙසනායා’’ති භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා තත්ථෙවන්තරධායි.

බ්රහ්මයාචනකථා නිට්ඨිතා.

6. පඤ්චවග්ගියකථා

10. [ම. නි. 1.284 ආදයො; ම. නි. 2.339 ආදයො] අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘කස්ස නු ඛො අහං පඨමං ධම්මං දෙසෙය්යං? කො ඉමං ධම්මං ඛිප්පමෙව ආජානිස්සතී’’ති? අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො ආළාරො කාලාමො පණ්ඩිතො බ්යත්තො මෙධාවී දීඝරත්තං අප්පරජක්ඛජාතිකො; යංනූනාහං ආළාරස්ස කාලාමස්ස පඨමං ධම්මං දෙසෙය්යං, සො ඉමං ධම්මං ඛිප්පමෙව ආජානිස්සතී’’ති. අථ ඛො අන්තරහිතා දෙවතා භගවතො ආරොචෙසි – ‘‘සත්තාහකාලඞ්කතො, භන්තෙ, ආළාරො කාලාමො’’ති. භගවතොපි ඛො ඤාණං උදපාදි – ‘‘සත්තාහකාලඞ්කතො ආළාරො ¶ කාලාමො’’ති. අථ ඛො භගවතො ¶ එතදහොසි – ‘‘මහාජානියො ඛො ආළාරො කාලාමො; සචෙ හි සො ඉමං ධම්මං සුණෙය්ය, ඛිප්පමෙව ආජානෙය්යා’’ති. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘කස්ස නු ඛො අහං පඨමං ධම්මං දෙසෙය්යං? කො ඉමං ධම්මං ඛිප්පමෙව ආජානිස්සතී’’ති? අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො උදකො [උද්දකො (සී. ස්යා.)] රාමපුත්තො පණ්ඩිතො බ්යත්තො මෙධාවී දීඝරත්තං අප්පරජක්ඛජාතිකො; යංනූනාහං උදකස්ස රාමපුත්තස්ස පඨමං ධම්මං දෙසෙය්යං, සො ඉමං ධම්මං ඛිප්පමෙව ආජානිස්සතී’’ති. අථ ඛො අන්තරහිතා දෙවතා භගවතො ආරොචෙසි – ‘‘අභිදොසකාලඞ්කතො, භන්තෙ, උදකො රාමපුත්තො’’ති. භගවතොපි ඛො ඤාණං උදපාදි – ‘‘අභිදොසකාලඞ්කතො ¶ උදකො රාමපුත්තො’’ති. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘මහාජානියො ඛො උදකො රාමපුත්තො; සචෙ හි සො ඉමං ධම්මං සුණෙය්ය, ඛිප්පමෙව ආජානෙය්යා’’ති

අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘කස්ස නු ඛො අහං පඨමං ධම්මං දෙසෙය්යං? කො ඉමං ධම්මං ¶ ඛිප්පමෙව ආජානිස්සතී’’ති? අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘බහුකාරා ඛො මෙ පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ, යෙ මං පධානපහිතත්තං උපට්ඨහිංසු; යංනූනාහං පඤ්චවග්ගියානං භික්ඛූනං පඨමං ධම්මං දෙසෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘කහං නු ඛො එතරහි පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ විහරන්තී’’ති? අද්දසා ඛො භගවා දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ බාරාණසියං විහරන්තෙ ¶ ඉසිපතනෙ මිගදායෙ. අථ ඛො භගවා උරුවෙලායං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන බාරාණසී තෙන චාරිකං පක්කාමි.

11. අද්දසා ඛො උපකො ආජීවකො භගවන්තං අන්තරා ච ගයං අන්තරා ච බොධිං අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නං, දිස්වාන භගවන්තං එතදවොච – ‘‘විප්පසන්නානි ඛො තෙ, ආවුසො, ඉන්ද්රියානි, පරිසුද්ධො ඡවිවණ්ණො පරියොදාතො. කංසි ත්වං, ආවුසො, උද්දිස්ස පබ්බජිතො? කො වා තෙ සත්ථා? කස්ස වා ත්වං ධම්මං රොචෙසී’’ති? එවං වුත්තෙ භගවා උපකං ආජීවකං ගාථාහි අජ්ඣභාසි –

[ධ. ප. 353; කථා. 405] ‘‘සබ්බාභිභූ ¶ සබ්බවිදූහමස්මි,

සබ්බෙසු ධම්මෙසු අනූපලිත්තො;

සබ්බඤ්ජහො තණ්හාක්ඛයෙ විමුත්තො,

සයං අභිඤ්ඤාය කමුද්දිසෙය්යං.

[මි. ප. 4.5.11 මිලින්දපඤ්හෙපි; කථා. 405] ‘‘න මෙ ආචරියො අත්ථි, සදිසො මෙ න විජ්ජති;

සදෙවකස්මිං ලොකස්මිං, නත්ථි මෙ පටිපුග්ගලො.

[කථා. 405 කථාවත්ථුපාළියම්පි] ‘‘අහඤ්හි අරහා ලොකෙ, අහං සත්ථා අනුත්තරො;

එකොම්හි සම්මාසම්බුද්ධො, සීතිභූතොස්මි නිබ්බුතො.

[කථා. 405 කථාවත්ථුපාළියම්පි]‘‘ධම්මචක්කං පවත්තෙතුං, ගච්ඡාමි කාසිනං පුරං;

අන්ධීභූතස්මිං ලොකස්මිං, ආහඤ්ඡං [ආහඤ්ඤිං (ක.)] අමතදුන්දුභි’’න්ති.

යථා ¶ ඛො ත්වං, ආවුසො, පටිජානාසි, අරහසි අනන්තජිනොති.

[කථා. 405 කථාවත්ථුපාළියම්පි] ‘‘මාදිසා වෙ ජිනා හොන්ති, යෙ පත්තා ආසවක්ඛයං;

ජිතා ¶ මෙ පාපකා ධම්මා, තස්මාහමුපක [තස්මාහමුපකා (සී.)] ජිනො’’ති.

එවං වුත්තෙ උපකො ආජීවකො හුපෙය්යපාවුසොති [හුවෙය්යපාවුසො (සී.) හුවෙය්යාවුසො (ස්යා.)] වත්වා සීසං ඔකම්පෙත්වා උම්මග්ගං ගහෙත්වා පක්කාමි.

12. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන බාරාණසී ඉසිපතනං මිගදායො, යෙන පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසංසු ඛො පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ භගවන්තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං; දිස්වාන අඤ්ඤමඤ්ඤං කතිකං [ඉදං පදං කෙසුචි නත්ථි] සණ්ඨපෙසුං – ‘‘අයං, ආවුසො, සමණො ගොතමො ආගච්ඡති, බාහුල්ලිකො පධානවිබ්භන්තො ¶ ආවත්තො බාහුල්ලාය. සො නෙව අභිවාදෙතබ්බො, න පච්චුට්ඨාතබ්බො, නාස්ස පත්තචීවරං පටිග්ගහෙතබ්බං; අපි ච ඛො ආසනං ඨපෙතබ්බං, සචෙ සො ආකඞ්ඛිස්සති නිසීදිස්සතී’’ති. යථා යථා ඛො භගවා පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ උපසඞ්කමති, තථා තථා [තථා තථා තෙ (සී. ස්යා.)] පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ නාසක්ඛිංසු සකාය කතිකාය සණ්ඨාතුං ¶ . අසණ්ඨහන්තා භගවන්තං පච්චුග්ගන්ත්වා එකො භගවතො පත්තචීවරං පටිග්ගහෙසි, එකො ආසනං පඤ්ඤපෙසි, එකො පාදොදකං, එකො පාදපීඨං, එකො පාදකඨලිකං උපනික්ඛිපි. නිසීදි භගවා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ; නිසජ්ජ ඛො භගවා පාදෙ පක්ඛාලෙසි. අපිස්සු [අපි ච ඛො (පාසරාසිසුත්ථ)] භගවන්තං නාමෙන ච ආවුසොවාදෙන ච සමුදාචරන්ති. එවං වුත්තෙ භගවා පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘මා, භික්ඛවෙ, තථාගතං නාමෙන ච ආවුසොවාදෙන ච ¶ සමුදාචරථ [සමුදාචරිත්ථ (සී. ස්යා.)]. අරහං, භික්ඛවෙ, තථාගතො සම්මාසම්බුද්ධො, ඔදහථ, භික්ඛවෙ, සොතං, අමතමධිගතං, අහමනුසාසාමි, අහං ධම්මං දෙසෙමි. යථානුසිට්ඨං තථා පටිපජ්ජමානා [යථානුසිට්ඨං පටිපජ්ජමානා (ස්යා.)] නචිරස්සෙව – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරිස්සථා’’ති. එවං වුත්තෙ පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘තායපි ඛො ත්වං, ආවුසො ගොතම, ඉරියාය [චරියාය (ස්යා.)], තාය පටිපදාය, තාය දුක්කරකාරිකාය නෙවජ්ඣගා උත්තරි මනුස්සධම්මා [උත්තරිමනුස්සධම්මං (ස්යා. ක.)] අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසං, කිං පන ත්වං එතරහි, බාහුල්ලිකො පධානවිබ්භන්තො ආවත්තො බාහුල්ලාය, අධිගමිස්සසි උත්තරි මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙස’’න්ති? එවං වුත්තෙ භගවා පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘න, භික්ඛවෙ, තථාගතො බාහුල්ලිකො, න පධානවිබ්භන්තො, න ආවත්තො බාහුල්ලාය; අරහං, භික්ඛවෙ, තථාගතො සම්මාසම්බුද්ධො. ඔදහථ, භික්ඛවෙ, සොතං, අමතමධිගතං, අහමනුසාසාමි ¶ , අහං ධම්මං දෙසෙමි. යථානුසිට්ඨං තථා පටිපජ්ජමානා නචිරස්සෙව – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං ¶ – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙවධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරිස්සථා’’ති. දුතියම්පි ඛො පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං…පෙ…. දුතියම්පි ඛො භගවා පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ එතදවොච…පෙ…. තතියම්පි ඛො පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘තායපි ¶ ඛො ත්වං, ආවුසො ගොතම, ඉරියාය, තාය පටිපදාය, තාය දුක්කරකාරිකාය නෙවජ්ඣගා උත්තරි මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසං, කිං පන ත්වං එතරහි, බාහුල්ලිකො පධානවිබ්භන්තො ¶ ආවත්තො බාහුල්ලාය, අධිගමිස්සසි උත්තරි මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙස’’න්ති? එවං වුත්තෙ භගවා පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘අභිජානාථ මෙ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, ඉතො පුබ්බෙ එවරූපං පභාවිතමෙත’’න්ති [භාසිතමෙතන්ති (සී. ස්යා. ක.) ටීකායො ඔලොකෙතබ්බා]? ‘‘නොහෙතං, භන්තෙ’’. අරහං, භික්ඛවෙ, තථාගතො සම්මාසම්බුද්ධො, ඔදහථ, භික්ඛවෙ, සොතං, අමතමධිගතං, අහමනුසාසාමි, අහං ධම්මං දෙසෙමි. යථානුසිට්ඨං තථා පටිපජ්ජමානා නචිරස්සෙව – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරංබ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙවධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරිස්සථාති. අසක්ඛි ඛො භගවා පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ සඤ්ඤාපෙතුං. අථ ඛො පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ භගවන්තං සුස්සූසිංසු, සොතං ඔදහිංසු, අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨාපෙසුං.

13. අථ ඛො භගවා පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

‘‘[සං. නි. 5.1081 ආදයො] ද්වෙමෙ, භික්ඛවෙ ¶ , අන්තා පබ්බජිතෙන න සෙවිතබ්බා. කතමෙ ද්වෙ [ඉදං පදද්වයං සී. ස්යා. පොත්ථකෙසු නත්ථි]? යො චායං කාමෙසු කාමසුඛල්ලිකානුයොගො හීනො ගම්මො පොථුජ්ජනිකො අනරියො අනත්ථසංහිතො, යො චායං අත්තකිලමථානුයොගො දුක්ඛො අනරියො අනත්ථසංහිතො. එතෙ ඛො, භික්ඛවෙ, උභො අන්තෙ අනුපගම්ම, මජ්ඣිමා පටිපදා තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධා, චක්ඛුකරණී ඤාණකරණී උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බොධාය නිබ්බානාය සංවත්තති. කතමා ච සා, භික්ඛවෙ, මජ්ඣිමා පටිපදා තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධා, චක්ඛුකරණී ඤාණකරණී උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බොධාය නිබ්බානාය සංවත්තති? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි, සම්මාසඞ්කප්පො, සම්මාවාචා, සම්මාකම්මන්තො, සම්මාආජීවො, සම්මාවායාමො, සම්මාසති, සම්මාසමාධි. අයං ඛො සා, භික්ඛවෙ, මජ්ඣිමා පටිපදා තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධා, චක්ඛුකරණී ඤාණකරණී උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බොධාය නිබ්බානාය සංවත්තති.

14. ‘‘ඉදං ¶ ඛො පන, භික්ඛවෙ, දුක්ඛං අරියසච්චං. ජාතිපි දුක්ඛා, ජරාපි දුක්ඛා, බ්යාධිපි දුක්ඛො, මරණම්පි දුක්ඛං, අප්පියෙහි සම්පයොගො ¶ දුක්ඛො, පියෙහි විප්පයොගො දුක්ඛො, යම්පිච්ඡං න ලභති තම්පි දුක්ඛං. සංඛිත්තෙන, පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා ¶ [පඤ්චුපාදානඛන්ධාපි (ක)] දුක්ඛා. ‘‘ඉදං ඛො පන, භික්ඛවෙ, දුක්ඛසමුදයං [එත්ථ ‘‘ඉදං දුක්ඛං අරියසච්චන්ති ආදීසු දුක්ඛසමුදයො දුක්ඛනිරොධොති වත්තබ්බෙ දුක්ඛසමුදයං දුක්ඛනිරොධන්ති ලිඞ්ගවිපල්ලාසො තතො’’ති පටිසම්භිදාමග්ගට්ඨකථායං වුත්තං. විසුද්ධිමග්ගටීකායං පන උප්පාදො භයන්තිපාඨවණ්ණනායං ‘‘සතිපි ද්වින්නං පදානං සමානාධිකරණභාවෙ ලිඞ්ගභෙදො ගහිතො, යථා දුක්ඛසමුදයො අරියසච්ච’’න්ති වුත්තං. තෙසු දුක්ඛසමුදයො අරියසච්ච’’න්ති සකලිඞ්ගිකපාඨො ‘‘දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා අරියසච්ච’’න්ති පාළියා සමෙති.] අරියසච්චං – යායං තණ්හා පොනොබ්භවිකා [පොනොභවිකා (ක.)] නන්දීරාගසහගතා [නන්දිරාගසහගතා (සී. ස්යා.)] තත්රතත්රාභිනන්දිනී, සෙය්යථිදං – කාමතණ්හා, භවතණ්හා, විභවතණ්හා.

‘‘ඉදං ඛො පන, භික්ඛවෙ, දුක්ඛනිරොධං අරියසච්චං – යො තස්සා යෙව තණ්හාය අසෙසවිරාගනිරොධො, චාගො, පටිනිස්සග්ගො, මුත්ති, අනාලයො. ‘‘ඉදං ඛො පන, භික්ඛවෙ, දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා අරියසච්චං – අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි, සම්මාසඞ්කප්පො, සම්මාවාචා, සම්මාකම්මන්තො, සම්මාආජීවො, සම්මාවායාමො, සම්මාසති, සම්මාසමාධි.

15. ‘‘ඉදං ¶ දුක්ඛං අරියසච්චන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි ¶ , ආලොකො උදපාදි. තං ඛො පනිදං දුක්ඛං අරියසච්චං පරිඤ්ඤෙය්යන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි. තං ඛො පනිදං දුක්ඛං අරියසච්චං පරිඤ්ඤාතන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි.

‘‘ඉදං දුක්ඛසමුදයං අරියසච්චන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි. තං ඛො පනිදං දුක්ඛසමුදයං අරියසච්චං පහාතබ්බන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි. තං ඛො පනිදං දුක්ඛසමුදයං අරියසච්චං පහීනන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි.

‘‘ඉදං දුක්ඛනිරොධං අරියසච්චන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො ¶ උදපාදි. තං ඛො පනිදං දුක්ඛනිරොධං අරියසච්චං සච්ඡිකාතබ්බන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි. තං ¶ ඛො පනිදං දුක්ඛනිරොධං අරියසච්චං සච්ඡිකතන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි.

‘‘ඉදං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා අරියසච්චන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි. තං ඛො පනිදං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා අරියසච්චං භාවෙතබ්බන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි. තං ඛො පනිදං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා අරියසච්චං භාවිතන්ති මෙ, භික්ඛවෙ, පුබ්බෙ අනනුස්සුතෙසු ධම්මෙසු චක්ඛුං ¶ උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්ඤා උදපාදි, විජ්ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි.

16. ‘‘යාවකීවඤ්ච මෙ, භික්ඛවෙ, ඉමෙසු චතූසු අරියසච්චෙසු එවං තිපරිවට්ටං ද්වාදසාකාරං යථාභූතං ඤාණදස්සනං න සුවිසුද්ධං අහොසි, නෙව තාවාහං, භික්ඛවෙ, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති පච්චඤ්ඤාසිං. යතො ච ඛො මෙ, භික්ඛවෙ, ඉමෙසු චතූසු අරියසච්චෙසු එවං තිපරිවට්ටං ද්වාදසාකාරං යථාභූතං ඤාණදස්සනං සුවිසුද්ධං අහොසි, අථාහං, භික්ඛවෙ, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති [අභිසම්බුද්ධො (සී. ස්යා.)] පච්චඤ්ඤාසිං. ඤාණඤ්ච පන මෙ දස්සනං උදපාදි – අකුප්පා මෙ විමුත්ති, අයමන්තිමා ජාති, නත්ථි දානි පුනබ්භවො’’ති. ඉදමවොච භගවා අත්තමනා පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති [ඉදමවොච…පෙ… අභිනන්දුන්තිවාක්යං සී. ස්යා. පොත්ථකෙසු නත්ථි].

ඉමස්මිඤ්ච ¶ පන වෙය්යාකරණස්මිං භඤ්ඤමානෙ ආයස්මතො කොණ්ඩඤ්ඤස්ස විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති.

17. පවත්තිතෙ ¶ ච පන භගවතා ධම්මචක්කෙ, භුම්මා දෙවා සද්දමනුස්සාවෙසුං – ‘‘එතං භගවතා බාරාණසියං ඉසිපතනෙ මිගදායෙ ¶ අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තිතං, අප්පටිවත්තියං සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මි’’න්ති. භුම්මානං දෙවානං සද්දං සුත්වා චාතුමහාරාජිකා දෙවා සද්දමනුස්සාවෙසුං…පෙ… චාතුමහාරාජිකානං දෙවානං සද්දං සුත්වා තාවතිංසා දෙවා…පෙ… යාමා දෙවා…පෙ… තුසිතා දෙවා…පෙ… නිම්මානරතී ¶ දෙවා…පෙ… පරනිම්මිතවසවත්තී දෙවා…පෙ… බ්රහ්මකායිකා දෙවා සද්දමනුස්සාවෙසුං – ‘‘එතං භගවතා බාරාණසියං ඉසිපතනෙ මිගදායෙ අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තිතං අප්පටිවත්තියං සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මි’’න්ති. ඉතිහ, තෙන ඛණෙන, තෙන ලයෙන [තෙන ලයෙනාති පදද්වයං සී. ස්යා. පොත්ථකෙසු නත්ථි] තෙන මුහුත්තෙන යාව බ්රහ්මලොකා සද්දො අබ්භුග්ගච්ඡි. අයඤ්ච දසසහස්සිලොකධාතු සංකම්පි සම්පකම්පි සම්පවෙධි ¶ ; අප්පමාණො ච උළාරො ඔභාසො ලොකෙ පාතුරහොසි, අතික්කම්ම දෙවානං දෙවානුභාවං. අථ ඛො භගවා ඉමං උදානං උදානෙසි – ‘‘අඤ්ඤාසි වත, භො කොණ්ඩඤ්ඤො, අඤ්ඤාසි වත භො කොණ්ඩඤ්ඤො’’ති. ඉති හිදං ආයස්මතො කොණ්ඩඤ්ඤස්ස ‘අඤ්ඤාසිකොණ්ඩඤ්ඤො’ ත්වෙව නාමං අහොසි.

18. අථ ඛො ආයස්මා අඤ්ඤාසිකොණ්ඩඤ්ඤො දිට්ඨධම්මො පත්තධම්මො විදිතධම්මො පරියොගාළ්හධම්මො තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්ජප්පත්තො අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ලභෙය්යාහං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යං උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එහි භික්ඛූ’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චර බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තස්ස ආයස්මතො උපසම්පදා අහොසි.

19. අථ ඛො භගවා තදවසෙසෙ භික්ඛූ ධම්මියා කථාය ඔවදි අනුසාසි. අථ ඛො ආයස්මතො ච වප්පස්ස ආයස්මතො ච භද්දියස්ස භගවතා ධම්මියා කථාය ඔවදියමානානං අනුසාසියමානානං විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති.

තෙ ¶ දිට්ඨධම්මා පත්තධම්මා විදිතධම්මා පරියොගාළ්හධම්මා තිණ්ණවිචිකිච්ඡා විගතකථංකථා වෙසාරජ්ජප්පත්තා අපරප්පච්චයා සත්ථුසාසනෙ ¶ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ලභෙය්යාම මයං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යාම උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එථ භික්ඛවො’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරථ ¶ බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තෙසං ආයස්මන්තානං උපසම්පදා අහොසි.

අථ ඛො භගවා තදවසෙසෙ භික්ඛූ නීහාරභත්තො ධම්මියා කථාය ඔවදි අනුසාසි. යං තයො භික්ඛූ පිණ්ඩාය චරිත්වා ආහරන්ති, තෙන ඡබ්බග්ගො යාපෙති. අථ ඛො ආයස්මතො ච මහානාමස්ස ආයස්මතො ච අස්සජිස්ස භගවතා ධම්මියා කථාය ඔවදියමානානං අනුසාසියමානානං විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති ¶ . තෙ දිට්ඨධම්මා පත්තධම්මා විදිතධම්මා පරියොගාළ්හධම්මා තිණ්ණවිචිකිච්ඡා විගතකථංකථා වෙසාරජ්ජප්පත්තා අපරප්පච්චයා සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ලභෙය්යාම මයං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යාම උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එථ භික්ඛවො’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරථ බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තෙසං ආයස්මන්තානං උපසම්පදා අහොසි.

20. අථ ඛො භගවා පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

[සං. නි. 3.59 ආදයො] ‘‘රූපං, භික්ඛවෙ, අනත්තා. රූපඤ්ච හිදං, භික්ඛවෙ, අත්තා අභවිස්ස, නයිදං රූපං ආබාධාය සංවත්තෙය්ය, ලබ්භෙථ ච රූපෙ – ‘එවං මෙ රූපං ¶ හොතු, එවං මෙ රූපං මා අහොසී’ති. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, රූපං අනත්තා, තස්මා රූපං ආබාධාය සංවත්තති, න ච ලබ්භති රූපෙ – ‘එවං මෙ රූපං හොතු, එවං මෙ රූපං මා අහොසී’ති. වෙදනා, අනත්තා. වෙදනා ච හිදං, භික්ඛවෙ, අත්තා අභවිස්ස, නයිදං වෙදනා ආබාධාය සංවත්තෙය්ය, ලබ්භෙථ ච වෙදනාය – ‘එවං මෙ වෙදනා හොතු, එවං මෙ වෙදනා මා අහොසී’ති. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, වෙදනා අනත්තා, තස්මා වෙදනා ආබාධාය සංවත්තති, න ච ලබ්භති වෙදනාය – ‘එවං මෙ වෙදනා හොතු, එවං මෙ වෙදනා මා අහොසී’ති. සඤ්ඤා, අනත්තා. සඤ්ඤා ච හිදං, භික්ඛවෙ, අත්තා අභවිස්ස, නයිදං සඤ්ඤා ආබාධාය සංවත්තෙය්ය, ලබ්භෙථ ¶ ච සඤ්ඤාය – ‘එවං මෙ සඤ්ඤා හොතු, එවං මෙ සඤ්ඤා මා අහොසී’ති. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, සඤ්ඤා අනත්තා, තස්මා සඤ්ඤා ආබාධාය සංවත්තති, න ච ලබ්භති සඤ්ඤාය – ‘එවං මෙ සඤ්ඤා හොතු, එවං මෙ සඤ්ඤා මා අහොසී’ති. සඞ්ඛාරා, අනත්තා. සඞ්ඛාරා ච හිදං, භික්ඛවෙ, අත්තා අභවිස්සංසු, නයිදං [නයිමෙ (ක.)] සඞ්ඛාරා ආබාධාය සංවත්තෙය්යුං, ලබ්භෙථ ච සඞ්ඛාරෙසු – ‘එවං මෙ සඞ්ඛාරා හොන්තු, එවං මෙ සඞ්ඛාරා මා අහෙසු’න්ති. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා අනත්තා, තස්මා සඞ්ඛාරා ආබාධාය සංවත්තන්ති, න ච ලබ්භති සඞ්ඛාරෙසු – ‘එවං මෙ සඞ්ඛාරා හොන්තු, එවං මෙ සඞ්ඛාරා මා අහෙසු’න්ති. විඤ්ඤාණං, අනත්තා. විඤ්ඤාණඤ්ච හිදං ¶ , භික්ඛවෙ, අත්තා අභවිස්ස, නයිදං විඤ්ඤාණං ආබාධාය සංවත්තෙය්ය ¶ , ලබ්භෙථ ච විඤ්ඤාණෙ – ‘එවං මෙ විඤ්ඤාණං හොතු, එවං මෙ විඤ්ඤාණං මා අහොසී’ති. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, විඤ්ඤාණං අනත්තා, තස්මා විඤ්ඤාණං ආබාධාය සංවත්තති, න ච ලබ්භති විඤ්ඤාණෙ – ‘එවං මෙ විඤ්ඤාණං හොතු, එවං මෙ විඤ්ඤාණං මා අහොසී’ති.

21. ‘‘තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, රූපං නිච්චං වා අනිච්චං වාති? අනිච්චං, භන්තෙ ¶ . යං පනානිච්චං දුක්ඛං වා තං සුඛං වාති? දුක්ඛං, භන්තෙ. යං පනානිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං, කල්ලං නු තං සමනුපස්සිතුං – එතං මම, එසොහමස්මි, එසො මෙ අත්තාති? නො හෙතං, භන්තෙ. වෙදනා නිච්චා වා අනිච්චා වාති? අනිච්චා, භන්තෙ. යං පනානිච්චං දුක්ඛං වා තං සුඛං වාති? දුක්ඛං, භන්තෙ. යං පනානිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං, කල්ලං නු තං සමනුපස්සිතුං – එතං මම, එසොහමස්මි, එසො මෙ අත්තාති? නො හෙතං, භන්තෙ. සඤ්ඤා නිච්චා වා අනිච්චා වාති? අනිච්චා, භන්තෙ. යං පනානිච්චං දුක්ඛං වා තං සුඛං වාති? දුක්ඛං, භන්තෙ. යං පනානිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං, කල්ලං නු තං සමනුපස්සිතුං – එතං මම, එසොහමස්මි, එසො මෙ අත්තාති? නො හෙතං, භන්තෙ. සඞ්ඛාරා නිච්චා වා අනිච්චා වාති? අනිච්චා, භන්තෙ. යං පනානිච්චං, දුක්ඛං වා තං සුඛං වාති? දුක්ඛං, භන්තෙ. යං පනානිච්චං දුක්ඛං ¶ විපරිණාමධම්මං, කල්ලං නු තං සමනුපස්සිතුං – එතං මම, එසොහමස්මි, එසො මෙ අත්තාති? නො හෙතං, භන්තෙ. විඤ්ඤාණං නිච්චං වා අනිච්චං වාති? අනිච්චං, භන්තෙ. යං පනානිච්චං, දුක්ඛං වා තං සුඛං වාති? දුක්ඛං, භන්තෙ. යං පනානිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං, කල්ලං නු තං සමනුපස්සිතුං – එතං මම, එසොහමස්මි, එසො මෙ අත්තාති? නො හෙතං, භන්තෙ.

22. ‘‘තස්මාතිහ ¶ , භික්ඛවෙ, යං කිඤ්චි රූපං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරෙ [යං දූරෙ වා (ස්යා.)] සන්තිකෙ වා, සබ්බං රූපං – නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තාති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. යා කාචි වෙදනා අතීතානාගතපච්චුප්පන්නා අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඔළාරිකා වා සුඛුමා වා හීනා වා පණීතා වා යා දූරෙ සන්තිකෙ වා, සබ්බා වෙදනා – නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තාති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. යා කාචි සඤ්ඤා අතීතානාගතපච්චුප්පන්නා අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඔළාරිකා වා සුඛුමා වා හීනා වා පණීතා වා යා දූරෙ සන්තිකෙ වා, සබ්බා සඤ්ඤා – නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තාති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. යෙ කෙචි සඞ්ඛාරා අතීතානාගතපච්චුප්පන්නා අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඔළාරිකා වා සුඛුමා වා හීනා ¶ වා පණීතා වා යෙ දූරෙ සන්තිකෙ වා, සබ්බෙ සඞ්ඛාරා – නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තාති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. යං කිඤ්චි විඤ්ඤාණං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරෙ සන්තිකෙ වා, සබ්බං විඤ්ඤාණං – නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තාති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං.

23. ‘‘එවං ¶ පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො රූපස්මිම්පි නිබ්බින්දති, වෙදනායපි නිබ්බින්දති, සඤ්ඤායපි නිබ්බින්දති, සඞ්ඛාරෙසුපි නිබ්බින්දති, විඤ්ඤාණස්මිම්පි නිබ්බින්දති; නිබ්බින්දං විරජ්ජති; විරාගා විමුච්චති; විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං හොති, ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’ති පජානාතී’’ති.

24. ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා පඤ්චවග්ගියා භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති [අභිනන්දුං (ස්යා.)]. ඉමස්මිඤ්ච පන වෙය්යාකරණස්මිං භඤ්ඤමානෙ පඤ්චවග්ගියානං භික්ඛූනං අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තානි විමුච්චිංසු. තෙන ඛො පන සමයෙන ඡ ලොකෙ අරහන්තො හොන්ති.

පඤ්චවග්ගියකථා නිට්ඨිතා.

පඨමභාණවාරො.

7. පබ්බජ්ජාකථා

25. තෙන ¶ ¶ ඛො පන සමයෙන බාරාණසියං යසො නාම කුලපුත්තො සෙට්ඨිපුත්තො සුඛුමාලො හොති. තස්ස තයො පාසාදා හොන්ති – එකො ¶ හෙමන්තිකො, එකො ගිම්හිකො, එකො වස්සිකො. සො වස්සිකෙ පාසාදෙ චත්තාරො මාසෙ [වස්සිකෙ පාසාදෙ වස්සිකෙ චත්තාරො මාසෙ (සී.)] නිප්පුරිසෙහි තූරියෙහි පරිචාරයමානො න හෙට්ඨාපාසාදං ඔරොහති. අථ ඛො යසස්ස කුලපුත්තස්ස පඤ්චහි කාමගුණෙහි සමප්පිතස්ස සමඞ්ගීභූතස්ස පරිචාරයමානස්ස පටිකච්චෙව [පටිගච්චෙව (සී.)] නිද්දා ඔක්කමි, පරිජනස්සපි නිද්දා ඔක්කමි, සබ්බරත්තියො ච තෙලපදීපො ඣායති. අථ ඛො යසො කුලපුත්තො පටිකච්චෙව පබුජ්ඣිත්වා අද්දස සකං පරිජනං සුපන්තං – අඤ්ඤිස්සා කච්ඡෙ වීණං, අඤ්ඤිස්සා කණ්ඨෙ මුදිඞ්ගං, අඤ්ඤිස්සා කච්ඡෙ ආළම්බරං, අඤ්ඤං විකෙසිකං, අඤ්ඤං වික්ඛෙළිකං, අඤ්ඤා විප්පලපන්තියො, හත්ථප්පත්තං සුසානං මඤ්ඤෙ. දිස්වානස්ස ආදීනවො පාතුරහොසි, නිබ්බිදාය චිත්තං සණ්ඨාසි. අථ ඛො යසො කුලපුත්තො උදානං උදානෙසි – ‘‘උපද්දුතං වත භො, උපස්සට්ඨං වත භො’’ති.

අථ ඛො යසො කුලපුත්තො සුවණ්ණපාදුකායො ආරොහිත්වා යෙන නිවෙසනද්වාරං තෙනුපසඞ්කමි. අමනුස්සා ද්වාරං විවරිංසු – මා යසස්ස කුලපුත්තස්ස කොචි අන්තරායමකාසි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායාති ¶ . අථ ඛො යසො කුලපුත්තො යෙන නගරද්වාරං තෙනුපසඞ්කමි. අමනුස්සා ද්වාරං ¶ විවරිංසු – මා යසස්ස කුලපුත්තස්ස කොචි අන්තරායමකාසි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායාති. අථ ඛො යසො කුලපුත්තො යෙන ඉසිපතනං මිගදායො තෙනුපසඞ්කමි.

26. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය අජ්ඣොකාසෙ චඞ්කමති. අද්දසා ඛො භගවා යසං කුලපුත්තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං, දිස්වාන චඞ්කමා ඔරොහිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො යසො කුලපුත්තො භගවතො අවිදූරෙ උදානං උදානෙසි – ‘‘උපද්දුතං වත භො, උපස්සට්ඨං වත භො’’ති. අථ ඛො භගවා යසං කුලපුත්තං එතදවොච – ‘‘ඉදං ඛො, යස, අනුපද්දුතං, ඉදං අනුපස්සට්ඨං. එහි යස, නිසීද, ධම්මං තෙ දෙසෙස්සාමී’’ති. අථ ඛො යසො කුලපුත්තො – ඉදං කිර අනුපද්දුතං ¶ , ඉදං අනුපස්සට්ඨන්ති හට්ඨො උදග්ගො සුවණ්ණපාදුකාහි ඔරොහිත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නස්ස ඛො යසස්ස කුලපුත්තස්ස භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං, කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා භගවා අඤ්ඤාසි ¶ යසං කුලපුත්තං කල්ලචිත්තං, මුදුචිත්තං, විනීවරණචිත්තං, උදග්ගචිත්තං, පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා තං පකාසෙසි – දුක්ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්ගං. සෙය්යථාපි ¶ නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය, එවමෙව යසස්ස කුලපුත්තස්ස තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති.

27. අථ ඛො යසස්ස කුලපුත්තස්ස මාතා පාසාදං අභිරුහිත්වා යසං කුලපුත්තං අපස්සන්තී යෙන සෙට්ඨි ගහපති තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා සෙට්ඨිං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘පුත්තො තෙ, ගහපති, යසො න දිස්සතී’’ති. අථ ඛො සෙට්ඨි ගහපති චතුද්දිසා අස්සදූතෙ උය්යොජෙත්වා සාමංයෙව යෙන ඉසිපතනං මිගදායො තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛො සෙට්ඨි ගහපති සුවණ්ණපාදුකානං නික්ඛෙපං, දිස්වාන තංයෙව අනුගමාසි [අනුගමා (සී. ස්යා.)]. අද්දසා ඛො භගවා සෙට්ඨිං ගහපතිං දූරතොව ආගච්ඡන්තං, දිස්වාන භගවතො එතදහොසි – ‘‘යංනූනාහං තථාරූපං ඉද්ධාභිසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරෙය්යං යථා සෙට්ඨි ගහපති ඉධ නිසින්නො ඉධ නිසින්නං යසං කුලපුත්තං න පස්සෙය්යා’’ති. අථ ඛො භගවා තථාරූපං ඉද්ධාභිසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරෙසි. අථ ඛො සෙට්ඨි ගහපති යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අපි, භන්තෙ, භගවා යසං කුලපුත්තං පස්සෙය්යා’’ති? තෙන හි, ගහපති, නිසීද, අප්පෙව නාම ඉධ නිසින්නො ඉධ නිසින්නං යසං කුලපුත්තං පස්සෙය්යාසීති. අථ ඛො සෙට්ඨි ගහපති – ඉධෙව කිරාහං නිසින්නො ඉධ නිසින්නං ¶ යසං කුලපුත්තං ¶ පස්සිස්සාමීති හට්ඨො උදග්ගො භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නස්ස ඛො සෙට්ඨිස්ස ගහපතිස්ස භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං, කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං ¶ පකාසෙසි. යදා භගවා අඤ්ඤාසි සෙට්ඨිං ගහපතිං කල්ලචිත්තං, මුදුචිත්තං, විනීවරණචිත්තං, උදග්ගචිත්තං, පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා, තං පකාසෙසි – දුක්ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්ගං. සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය එවමෙව සෙට්ඨිස්ස ගහපතිස්ස තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති. අථ ඛො සෙට්ඨි ගහපති දිට්ඨධම්මො පත්තධම්මො විදිතධම්මො පරියොගාළ්හධම්මො තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්ජප්පත්තො අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භන්තෙ, අභික්කන්තං, භන්තෙ, සෙය්යථාපි, භන්තෙ, නික්කුජ්ජිතං [නිකුජ්ජිතං (ක.)] වා උක්කුජ්ජෙය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය, අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය – චක්ඛුමන්තො රූපානි දක්ඛන්තීති – එවමෙවං භගවතා අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං, භන්තෙ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි, ධම්මඤ්ච, භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති ¶ . සොව ලොකෙ පඨමං උපාසකො අහොසි තෙවාචිකො ¶ .

28. අථ ඛො යසස්ස කුලපුත්තස්ස පිතුනො ධම්මෙ දෙසියමානෙ යථාදිට්ඨං යථාවිදිතං භූමිං පච්චවෙක්ඛන්තස්ස අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තං විමුච්චි. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘යසස්ස ඛො කුලපුත්තස්ස පිතුනො ධම්මෙ දෙසියමානෙ යථාදිට්ඨං යථාවිදිතං භූමිං පච්චවෙක්ඛන්තස්ස අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තං විමුත්තං. අභබ්බො ඛො යසො කුලපුත්තො හීනායාවත්තිත්වා කාමෙ පරිභුඤ්ජිතුං, සෙය්යථාපි පුබ්බෙ අගාරිකභූතො; යංනූනාහං තං ඉද්ධාභිසඞ්ඛාරං පටිප්පස්සම්භෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො භගවා තං ඉද්ධාභිසඞ්ඛාරං පටිප්පස්සම්භෙසි. අද්දසා ඛො සෙට්ඨි ගහපති යසං කුලපුත්තං නිසින්නං, දිස්වාන යසං කුලපුත්තං එතදවොච – ‘‘මාතා තෙ තාත, යස, පරිදෙව [පරිදෙවී (ක.)] සොකසමාපන්නා, දෙහි මාතුයා ජීවිත’’න්ති. අථ ඛො යසො කුලපුත්තො භගවන්තං උල්ලොකෙසි. අථ ඛො භගවා සෙට්ඨිං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, යස්ස සෙක්ඛෙන ඤාණෙන සෙක්ඛෙන දස්සනෙන ධම්මො දිට්ඨො විදිතො සෙය්යථාපි තයා? තස්ස යථාදිට්ඨං යථාවිදිතං භූමිං පච්චවෙක්ඛන්තස්ස අනුපාදාය ¶ ආසවෙහි චිත්තං විමුත්තං. භබ්බො නු ඛො සො, ගහපති, හීනායාවත්තිත්වා කාමෙ පරිභුඤ්ජිතුං සෙය්යථාපි පුබ්බෙ අගාරිකභූතො’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘යසස්ස ඛො, ගහපති, කුලපුත්තස්ස සෙක්ඛෙන ඤාණෙන සෙක්ඛෙන දස්සනෙන ¶ ධම්මො දිට්ඨො විදිතො සෙය්යථාපි තයා. තස්ස යථාදිට්ඨං යථාවිදිතං භූමිං පච්චවෙක්ඛන්තස්ස අනුපාදාය ආසවෙහි ¶ චිත්තං විමුත්තං. අභබ්බො ඛො, ගහපති, යසො කුලපුත්තො හීනායාවත්තිත්වා කාමෙ පරිභුඤ්ජිතුං සෙය්යථාපි පුබ්බෙ අගාරිකභූතො’’ති. ‘‘ලාභා, භන්තෙ, යසස්ස කුලපුත්තස්ස, සුලද්ධං, භන්තෙ, යසස්ස කුලපුත්තස්ස, යථා යසස්ස කුලපුත්තස්ස අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තං විමුත්තං. අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා අජ්ජතනාය භත්තං යසෙන කුලපුත්තෙන පච්ඡාසමණෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො සෙට්ඨි ගහපති භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො යසො කුලපුත්තො අචිරපක්කන්තෙ සෙට්ඨිම්හි ගහපතිම්හි භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ලභෙය්යාහං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යං උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එහි භික්ඛූ’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චර බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව ¶ තස්ස ආයස්මතො උපසම්පදා අහොසි. තෙන ඛො පන සමයෙන සත්ත ලොකෙ අරහන්තො හොන්ති.

යසස්ස පබ්බජ්ජා නිට්ඨිතා.

29. අථ ¶ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය ආයස්මතා යසෙන පච්ඡාසමණෙන යෙන සෙට්ඨිස්ස ගහපතිස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො ආයස්මතො යසස්ස මාතා ච පුරාණදුතියිකා ච යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. තාසං භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං, කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා තා භගවා අඤ්ඤාසි කල්ලචිත්තා, මුදුචිත්තා, විනීවරණචිත්තා, උදග්ගචිත්තා, පසන්නචිත්තා, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා තං පකාසෙසි – දුක්ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්ගං ¶ . සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය, එවමෙව තාසං තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති. තා දිට්ඨධම්මා පත්තධම්මා විදිතධම්මා පරියොගාළ්හධම්මා තිණ්ණවිචිකිච්ඡා විගතකථංකථා වෙසාරජ්ජප්පත්තා අපරප්පච්චයා සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අභික්කන්තං, භන්තෙ, අභික්කන්තං, භන්තෙ…පෙ… එතා මයං, භන්තෙ, භගවන්තං ¶ සරණං ගච්ඡාම, ධම්මඤ්ච, භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසිකායො නො භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතා සරණං ගතා’’ති. තා ච ලොකෙ පඨමං උපාසිකා අහෙසුං තෙවාචිකා.

අථ ඛො ආයස්මතො යසස්ස මාතා ච පිතා ච පුරාණදුතියිකා ච භගවන්තඤ්ච ආයස්මන්තඤ්ච යසං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා, භගවන්තං ¶ භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං, එකමන්තං නිසීදිංසු. අථ ඛො භගවා ආයස්මතො යසස්ස මාතරඤ්ච පිතරඤ්ච පුරාණදුතියිකඤ්ච ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

30. අස්සොසුං ඛො ආයස්මතො යසස්ස චත්තාරො ගිහිසහායකා බාරාණසියං සෙට්ඨානුසෙට්ඨීනං කුලානං පුත්තා – විමලො, සුබාහු ¶ , පුණ්ණජි, ගවම්පති – යසො කිර කුලපුත්තො කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතොති. සුත්වාන නෙසං එතදහොසි – ‘‘න හි නූන සො ඔරකො ධම්මවිනයො, න සා ඔරකා පබ්බජ්ජා, යත්ථ යසො කුලපුත්තො කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො’’ති. තෙ [තෙ චත්තාරො ජනා (ක.)] යෙනායස්මා යසො තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං යසං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. අථ ඛො ආයස්මා යසො තෙ චත්තාරො ගිහිසහායකෙ ආදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ¶ භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා යසො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉමෙ මෙ, භන්තෙ, චත්තාරො ගිහිසහායකා බාරාණසියං සෙට්ඨානුසෙට්ඨීනං කුලානං පුත්තා – විමලො, සුබාහු, පුණ්ණජි, ගවම්පති. ඉමෙ [ඉමෙ චත්තාරො (ක.)] භගවා ඔවදතු අනුසාසතූ’’ති ¶ . තෙසං භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි, යදා තෙ භගවා අඤ්ඤාසි කල්ලචිත්තෙ මුදුචිත්තෙ විනීවරණචිත්තෙ උදග්ගචිත්තෙ පසන්නචිත්තෙ, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා, තං පකාසෙසි දුක්ඛං සමුදයං නිරොධං මග්ගං, සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය, එවමෙව තෙසං තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති. තෙ දිට්ඨධම්මා පත්තධම්මා විදිතධම්මා පරියොගාළ්හධම්මා තිණ්ණවිචිකිච්ඡා විගතකථංකථා වෙසාරජ්ජප්පත්තා අපරප්පච්චයා සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ලභෙය්යාම මයං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යාම උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එථ භික්ඛවො’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරථ බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තෙසං ආයස්මන්තානං උපසම්පදා අහොසි. අථ ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ ධම්මියා කථාය ඔවදි අනුසාසි. තෙසං භගවතා ධම්මියා කථාය ඔවදියමානානං අනුසාසියමානානං අනුපාදාය ආසවෙහි ¶ චිත්තානි විමුච්චිංසු. තෙන ඛො පන සමයෙන එකාදස ලොකෙ අරහන්තො හොන්ති.

චතුගිහිසහායකපබ්බජ්ජා නිට්ඨිතා.

31. අස්සොසුං ¶ ¶ ඛො ආයස්මතො යසස්ස පඤ්ඤාසමත්තා ගිහිසහායකා ජානපදා පුබ්බානුපුබ්බකානං කුලානං පුත්තා – යසො කිර කුලපුත්තො කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතොති. සුත්වාන නෙසං එතදහොසි – ‘‘න හි නූන සො ඔරකො ධම්මවිනයො, න සා ඔරකා පබ්බජ්ජා, යත්ථ යසො කුලපුත්තො කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො’’ති. තෙ යෙනායස්මා යසො තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං යසං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. අථ ඛො ආයස්මා යසො තෙ පඤ්ඤාසමත්තෙ ගිහිසහායකෙ ආදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ¶ භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා යසො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉමෙ මෙ, භන්තෙ, පඤ්ඤාසමත්තා ගිහිසහායකා ජානපදා පුබ්බානුපුබ්බකානං කුලානං පුත්තා. ඉමෙ භගවා ඔවදතු අනුසාසතූ’’ති. තෙසං භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා තෙ භගවා අඤ්ඤාසි කල්ලචිත්තෙ මුදුචිත්තෙ විනීවරණචිත්තෙ උදග්ගචිත්තෙ පසන්නචිත්තෙ, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ¶ ධම්මදෙසනා, තං පකාසෙසි දුක්ඛං සමුදයං නිරොධං මග්ගං, සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය, එවමෙව තෙසං තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති. තෙ දිට්ඨධම්මා පත්තධම්මා විදිතධම්මා පරියොගාළ්හධම්මා තිණ්ණවිචිකිච්ඡා විගතකථංකථා වෙසාරජ්ජප්පත්තා අපරප්පච්චයා සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ලභෙය්යාම මයං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යාම උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එථ භික්ඛවො’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරථ බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තෙසං ආයස්මන්තානං උපසම්පදා අහොසි. අථ ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ ධම්මියා කථාය ඔවදි අනුසාසි. තෙසං භගවතා ධම්මියා කථාය ඔවදියමානානං අනුසාසියමානානං අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තානි විමුච්චිංසු. තෙන ඛො පන සමයෙන එකසට්ඨි ලොකෙ අරහන්තො හොන්ති.

පඤ්ඤාසගිහිසහායකපබ්බජ්ජා නිට්ඨිතා.

නිට්ඨිතා ච පබ්බජ්ජාකථා.

8. මාරකථා

32. අථ ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ ආමන්තෙසි [සං. නි. 1.141 මාරසංයුත්තෙපි] – ‘‘මුත්තාහං, භික්ඛවෙ, සබ්බපාසෙහි, යෙ ¶ දිබ්බා යෙ ච මානුසා. තුම්හෙපි, භික්ඛවෙ ¶ , මුත්තා සබ්බපාසෙහි, යෙ දිබ්බා යෙ ච මානුසා. චරථ, භික්ඛවෙ, චාරිකං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්සානං. මා එකෙන ද්වෙ අගමිත්ථ. දෙසෙථ, භික්ඛවෙ, ධම්මං ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං ¶ සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙථ. සන්ති සත්තා අප්පරජක්ඛජාතිකා ¶ , අස්සවනතා ධම්මස්ස පරිහායන්ති, භවිස්සන්ති ධම්මස්ස අඤ්ඤාතාරො. අහම්පි, භික්ඛවෙ, යෙන උරුවෙලා සෙනානිගමො තෙනුපසඞ්කමිස්සාමි ධම්මදෙසනායා’’ති.

33. අථ ඛො මාරො පාපිමා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘බද්ධොසි සබ්බපාසෙහි, යෙ දිබ්බා යෙ ච මානුසා;

මහාබන්ධනබද්ධොසි, න මෙ සමණ මොක්ඛසී’’ති.

‘‘මුත්තාහං [මුත්තොහං (සී. ස්යා.)] සබ්බපාසෙහි, යෙ දිබ්බා යෙ ච මානුසා;

මහාබන්ධනමුත්තොම්හි, නිහතො ත්වමසි අන්තකාති.

[සං. නි. 1.151 මාරසංයුත්තෙපි] ‘‘අන්තලික්ඛචරො පාසො, ය්වායං චරති මානසො;

තෙන තං බාධයිස්සාමි, න මෙ සමණ මොක්ඛසීති.

[සං. නි. 1.1151 මාරසංයුත්තෙපි] ‘‘රූපා සද්දා රසා ගන්ධා, ඵොට්ඨබ්බා ච මනොරමා;

එත්ථ මෙ විගතො ඡන්දො, නිහතො ත්වමසි අන්තකා’’ති.

අථ ඛො මාරො පාපිමා – ජානාති මං භගවා, ජානාති මං සුගතොති දුක්ඛී දුම්මනො

තත්ථෙවන්තරධායීති.

මාරකථා නිට්ඨිතා.

9. පබ්බජ්ජූපසම්පදාකථා

34. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ නානාදිසා නානාජනපදා පබ්බජ්ජාපෙක්ඛෙ ච උපසම්පදාපෙක්ඛෙ ¶ ච ආනෙන්ති – භගවා නෙ පබ්බාජෙස්සති ¶ උපසම්පාදෙස්සතීති. තත්ථ භික්ඛූ චෙව කිලමන්ති පබ්බජ්ජාපෙක්ඛා ච උපසම්පදාපෙක්ඛා ච. අථ ඛො භගවතො රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘එතරහි ඛො භික්ඛූ නානාදිසා නානාජනපදා පබ්බජ්ජාපෙක්ඛෙ ච උපසම්පදාපෙක්ඛෙ ච ආනෙන්ති – භගවා නෙ පබ්බාජෙස්සති ¶ උපසම්පාදෙස්සතීති. තත්ථ භික්ඛූ චෙව කිලමන්ති පබ්බජ්ජාපෙක්ඛා ච උපසම්පදාපෙක්ඛා ච. යංනූනාහං භික්ඛූනං අනුජානෙය්යං – තුම්හෙව දානි, භික්ඛවෙ, තාසු තාසු දිසාසු තෙසු තෙසු ජනපදෙසු පබ්බාජෙථ උපසම්පාදෙථා’’ති. අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ¶ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉධ මය්හං, භික්ඛවෙ, රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘එතරහි ඛො භික්ඛූ නානාදිසා නානාජනපදා පබ්බජ්ජාපෙක්ඛෙ ච උපසම්පදාපෙක්ඛෙ ච ආනෙන්ති භගවා නෙ පබ්බාජෙස්සති උපසම්පාදෙස්සතීති, තත්ථ භික්ඛූ චෙව කිලමන්ති පබ්බජ්ජාපෙක්ඛා ච උපසම්පදාපෙක්ඛා ච, යංනූනාහං භික්ඛූනං අනුජානෙය්යං තුම්හෙව දානි, භික්ඛවෙ, තාසු තාසු දිසාසු තෙසු තෙසු ජනපදෙසු පබ්බාජෙථ උපසම්පාදෙථා’’’ති, අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තුම්හෙව දානි තාසු තාසු දිසාසු තෙසු තෙසු ජනපදෙසු පබ්බාජෙථ උපසම්පාදෙථ. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, පබ්බාජෙතබ්බො උපසම්පාදෙතබ්බො –

පඨමං කෙසමස්සුං ඔහාරාපෙත්වා ¶ [ඔහාරෙත්වා (ක.)], කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදාපෙත්වා, එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කාරාපෙත්වා, භික්ඛූනං පාදෙ වන්දාපෙත්වා, උක්කුටිකං නිසීදාපෙත්වා, අඤ්ජලිං පග්ගණ්හාපෙත්වා, එවං වදෙහීති වත්තබ්බො – බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි, ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි, සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡාමි; දුතියම්පි බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි, දුතියම්පි ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි, දුතියම්පි සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡාමි; තතියම්පි බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි, තතියම්පි ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි, තතියම්පි සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡාමී’’ති. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඉමෙහි තීහි සරණගමනෙහි පබ්බජ්ජං උපසම්පද’’න්ති.

තීහි සරණගමනෙහි උපසම්පදාකථා නිට්ඨිතා.

10. දුතියමාරකථා

35. අථ ඛො භගවා වස්සංවුට්ඨො [වස්සංවුත්ථො (සී.)] භික්ඛූ ආමන්තෙසි [සං. නි. 1.155] – ‘‘මය්හං ඛො, භික්ඛවෙ, යොනිසො මනසිකාරා යොනිසො සම්මප්පධානා අනුත්තරා විමුත්ති අනුප්පත්තා, අනුත්තරා විමුත්ති සච්ඡිකතා ¶ . තුම්හෙපි, භික්ඛවෙ, යොනිසො මනසිකාරා ¶ යොනිසො සම්මප්පධානා අනුත්තරං විමුත්තිං අනුපාපුණාථ, අනුත්තරං විමුත්තිං සච්ඡිකරොථා’’ති. අථ ඛො මාරො පාපිමා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘බද්ධොසි මාරපාසෙහි, යෙ දිබ්බා යෙ ච මානුසා;

මහාබන්ධනබද්ධොසි [මාරබන්ධනබද්ධොසි (සී. ස්යා.)], න මෙ සමණ මොක්ඛසී’’ති.

‘‘මුත්තාහං මාරපාසෙහි, යෙ දිබ්බා යෙ ච මානුසා;

මහාබන්ධනමුත්තොම්හි ¶ [මාරබන්ධනමුත්තොම්හි (සී. ස්යා.)], නිහතො ත්වමසි අන්තකා’’ති.

අථ ඛො මාරො පාපිමා – ජානාති මං භගවා, ජානාති මං සුගතොති දුක්ඛී දුම්මනො

තත්ථෙවන්තරධායි.

දුතියමාරකථා නිට්ඨිතා.

11. භද්දවග්ගියවත්ථු

36. අථ ¶ ඛො භගවා බාරාණසියං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන උරුවෙලා තෙන චාරිකං පක්කාමි. අථ ඛො භගවා මග්ගා ඔක්කම්ම යෙන අඤ්ඤතරො වනසණ්ඩො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා තං වනසණ්ඩං අජ්ඣොගාහෙත්වා අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ නිසීදි. තෙන ඛො පන සමයෙන තිංසමත්තා භද්දවග්ගියා සහායකා සපජාපතිකා තස්මිං වනසණ්ඩෙ පරිචාරෙන්ති. එකස්ස පජාපති නාහොසි; තස්ස අත්ථාය වෙසී ආනීතා අහොසි. අථ ඛො සා වෙසී තෙසු පමත්තෙසු පරිචාරෙන්තෙසු භණ්ඩං ආදාය පලායිත්ථ. අථ ඛො තෙ සහායකා සහායකස්ස වෙය්යාවච්චං කරොන්තා, තං ඉත්ථිං ගවෙසන්තා, තං වනසණ්ඩං ආහිණ්ඩන්තා අද්දසංසු භගවන්තං අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ නිසින්නං. දිස්වාන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අපි, භන්තෙ, භගවා එකං ඉත්ථිං පස්සෙය්යා’’ති? ‘‘කිං පන වො, කුමාරා, ඉත්ථියා’’ති? ‘‘ඉධ මයං, භන්තෙ, තිංසමත්තා භද්දවග්ගියා සහායකා සපජාපතිකා ඉමස්මිං වනසණ්ඩෙ පරිචාරිම්හා. එකස්ස පජාපති නාහොසි; තස්ස අත්ථාය වෙසී ආනීතා අහොසි. අථ ඛො සා, භන්තෙ ¶ , වෙසී අම්හෙසු පමත්තෙසු පරිචාරෙන්තෙසු භණ්ඩං ආදාය ¶ පලායිත්ථ. තෙ මයං, භන්තෙ, සහායකා සහායකස්ස වෙය්යාවච්චං කරොන්තා, තං ඉත්ථිං ගවෙසන්තා, ඉමං වනසණ්ඩං ආහිණ්ඩාමා’’ති. ‘‘තං කිං මඤ්ඤථ වො, කුමාරා, කතමං නු ඛො තුම්හාකං වරං ¶ – යං වා තුම්හෙ ඉත්ථිං ගවෙසෙය්යාථ, යං වා අත්තානං ගවෙසෙය්යාථා’’ති? ‘‘එතදෙව, භන්තෙ, අම්හාකං වරං යං මයං අත්තානං ගවෙසෙය්යාමා’’ති. ‘‘තෙන හි වො, කුමාරා, නිසීදථ, ධම්මං වො දෙසෙස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භද්දවග්ගියා සහායකා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. තෙසං භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි, යදා තෙ භගවා අඤ්ඤාසි කල්ලචිත්තෙ මුදුචිත්තෙ විනීවරණචිත්තෙ උදග්ගචිත්තෙ පසන්නචිත්තෙ, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා, තං පකාසෙසි දුක්ඛං සමුදයං නිරොධං මග්ගං, සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය, එවමෙව තෙසං තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති. තෙ දිට්ඨධම්මා පත්තධම්මා විදිතධම්මා පරියොගාළ්හධම්මා තිණ්ණවිචිකිච්ඡා ¶ විගතකථංකථා වෙසාරජ්ජප්පත්තා අපරප්පච්චයා සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ලභෙය්යාම මයං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යාම උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එථ භික්ඛවො’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරථ ¶ බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තෙසං ආයස්මන්තානං උපසම්පදා අහොසි.

භද්දවග්ගියසහායකානං වත්ථු නිට්ඨිතං.

දුතියභාණවාරො.

12. උරුවෙලපාටිහාරියකථා

37. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන උරුවෙලා තදවසරි. තෙන ඛො පන සමයෙන උරුවෙලායං තයො ජටිලා පටිවසන්ති – උරුවෙලකස්සපො, නදීකස්සපො, ගයාකස්සපොති. තෙසු උරුවෙලකස්සපො ¶ ජටිලො පඤ්චන්නං ජටිලසතානං නායකො හොති, විනායකො අග්ගො පමුඛො පාමොක්ඛො. නදීකස්සපො ජටිලො තිණ්ණං ජටිලසතානං නායකො හොති, විනායකො අග්ගො පමුඛො පාමොක්ඛො. ගයාකස්සපො ජටිලො ද්වින්නං ජටිලසතානං නායකො හොති, විනායකො අග්ගො පමුඛො පාමොක්ඛො. අථ ඛො භගවා යෙන උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස අස්සමො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා උරුවෙලකස්සපං ජටිලං එතදවොච – ‘‘සචෙ තෙ, කස්සප ¶ , අගරු, වසෙය්යාම එකරත්තං අග්යාගාරෙ’’ති? ‘‘න ඛො මෙ, මහාසමණ, ගරු, චණ්ඩෙත්ථ නාගරාජා ඉද්ධිමා ආසිවිසො ¶ ඝොරවිසො, සො තං මා විහෙඨෙසී’’ති. දුතියම්පි ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපං ජටිලං එතදවොච – ‘‘සචෙ තෙ, කස්සප, අගරු, වසෙය්යාම එකරත්තං අග්යාගාරෙ’’ති? ‘‘න ඛො මෙ, මහාසමණ, ගරු, චණ්ඩෙත්ථ නාගරාජා ඉද්ධිමා ආසිවිසො ඝොරවිසො, සො තං මා විහෙඨෙසී’’ති. තතියම්පි ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපං ජටිලං එතදවොච – ‘‘සචෙ තෙ, කස්සප, අගරු, වසෙය්යාම එකරත්තං අග්යාගාරෙ’’ති? ‘‘න ඛො මෙ, මහාසමණ, ගරු, චණ්ඩෙත්ථ නාගරාජා ඉද්ධිමා ආසිවිසො ඝොරවිසො, සො තං මා විහෙඨෙසී’’ති. ‘‘අප්පෙව මං න විහෙඨෙය්ය, ඉඞ්ඝ ත්වං, කස්සප, අනුජානාහි අග්යාගාර’’න්ති. ‘‘විහර, මහාසමණ, යථාසුඛ’’න්ති. අථ ඛො භගවා අග්යාගාරං පවිසිත්වා තිණසන්ථාරකං පඤ්ඤපෙත්වා නිසීදි පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා.

38. අද්දසා ඛො සො නාගො භගවන්තං පවිට්ඨං, දිස්වාන දුම්මනො [දුක්ඛී දුම්මනො (සී. ස්යා.)] පධූපායි [පඛූපාසි (ක.)]. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘යංනූනාහං ඉමස්ස නාගස්ස අනුපහච්ච ඡවිඤ්ච ¶ චම්මඤ්ච මංසඤ්ච න්හාරුඤ්ච අට්ඨිඤ්ච අට්ඨිමිඤ්ජඤ්ච තෙජසා තෙජං පරියාදියෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො භගවා තථාරූපං ඉද්ධාභිසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා පධූපායි. අථ ඛො සො නාගො මක්ඛං අසහමානො පජ්ජලි. භගවාපි තෙජොධාතුං සමාපජ්ජිත්වා පජ්ජලි. උභින්නං සජොතිභූතානං අග්යාගාරං ආදිත්තං විය හොති සම්පජ්ජලිතං සජොතිභූතං. අථ ඛො තෙ ජටිලා අග්යාගාරං පරිවාරෙත්වා එවමාහංසු – ‘‘අභිරූපො වත භො මහාසමණො නාගෙන විහෙඨියතී’’ති. අථ ඛො භගවා තස්සා ¶ රත්තියා අච්චයෙන තස්ස නාගස්ස ¶ අනුපහච්ච ඡවිඤ්ච චම්මඤ්ච මංසඤ්ච න්හාරුඤ්ච අට්ඨිඤ්ච අට්ඨිමිඤ්ජඤ්ච තෙජසා තෙජං පරියාදියිත්වා පත්තෙ පක්ඛිපිත්වා උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස දස්සෙසි – ‘‘අයං තෙ, කස්සප, නාගො පරියාදින්නො [පරියාදිණ්ණො (ක.)] අස්ස තෙජසා තෙජො’’ති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම චණ්ඩස්ස නාගරාජස්ස ඉද්ධිමතො ආසිවිසස්ස ඝොරවිසස්ස තෙජසා තෙජං පරියාදියිස්සති, නත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති.

39.

නෙරඤ්ජරායං භගවා, උරුවෙලකස්සපං ජටිලං අවොච;

‘‘සචෙ තෙ කස්සප අගරු, විහරෙමු අජ්ජණ්හො අග්ගිසාලම්හී’’ති [අග්ගිසරණම්හීති (සී. ස්යා.)].

‘‘න ඛො මෙ මහාසමණ ගරු;

ඵාසුකාමොව තං නිවාරෙමි;

චණ්ඩෙත්ථ නාගරාජා;

ඉද්ධිමා ආසිවිසො ඝොරවිසො;

සො ¶ තං මා විහෙඨෙසී’’ති.

‘‘අප්පෙව මං න විහෙඨෙය්ය;

ඉඞ්ඝ ත්වං කස්සප අනුජානාහි අග්යාගාර’’න්ති;

දින්නන්ති නං විදිත්වා;

අභීතො [අසම්භීතො (සී.)] පාවිසි භයමතීතො.

දිස්වා ඉසිං පවිට්ඨං, අහිනාගො දුම්මනො පධූපායි;

සුමනමනසො අධිමනො [අවිමනො (කත්ථචි), නවිමනො (ස්යා.)], මනුස්සනාගොපි තත්ථ පධූපායි.

මක්ඛඤ්ච ¶ අසහමානො, අහිනාගො පාවකොව පජ්ජලි;

තෙජොධාතුසු කුසලො, මනුස්සනාගොපි තත්ථ පජ්ජලි.

උභින්නං සජොතිභූතානං;

අග්යාගාරං ආදිත්තං හොති සම්පජ්ජලිතං සජොතිභූතං;

උදිච්ඡරෙ ජටිලා;

‘‘අභිරූපො වත භො මහාසමණො;

නාගෙන විහෙඨියතී’’ති භණන්ති.

අථ ¶ තස්සා රත්තියා [අථ රත්තියා (සී. ස්යා.)] අච්චයෙන;

හතා නාගස්ස අච්චියො හොන්ති [අහිනාගස්ස අච්චියො න හොන්ති (සී. ස්යා.)];

ඉද්ධිමතො පන ඨිතා [ඉද්ධිමතො පනුට්ඨිතා (සී.)];

අනෙකවණ්ණා අච්චියො හොන්ති.

නීලා අථ ලොහිතිකා;

මඤ්ජිට්ඨා පීතකා ඵලිකවණ්ණායො;

අඞ්ගීරසස්ස කායෙ;

අනෙකවණ්ණා අච්චියො හොන්ති.

පත්තම්හි ¶ ඔදහිත්වා;

අහිනාගං බ්රාහ්මණස්ස දස්සෙසි;

‘‘අයං තෙ කස්සප නාගො;

පරියාදින්නො අස්ස තෙජසා තෙජො’’ති.

අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො භගවතො ඉමිනා ඉද්ධිපාටිහාරියෙන අභිප්පසන්නො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධෙව, මහාසමණ, විහර, අහං තෙ [තෙ උපට්ඨාමි (ඉතිපි)] ධුවභත්තෙනා’’ති.

පඨමං පාටිහාරියං.

40. අථ ¶ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස අස්සමස්ස අවිදූරෙ ¶ අඤ්ඤතරස්මිං වනසණ්ඩෙ විහාසි. අථ ඛො චත්තාරො මහාරාජානො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං වනසණ්ඩං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා චතුද්දිසා අට්ඨංසු සෙය්යථාපි මහන්තා අග්ගික්ඛන්ධා. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කාලො, මහාසමණ, නිට්ඨිතං භත්තං. කෙ නු ඛො තෙ, මහාසමණ, අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං වනසණ්ඩං ඔභාසෙත්වා යෙන ත්වං තෙනුපසඞ්කමිංසු ¶ , උපසඞ්කමිත්වා තං අභිවාදෙත්වා චතුද්දිසා අට්ඨංසු ‘‘සෙය්යථාපි මහන්තා අග්ගික්ඛන්ධා’’ති. ‘‘එතෙ ඛො, කස්සප, චත්තාරො මහාරාජානො යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමිංසු ධම්මස්සවනායා’’ති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම චත්තාරොපි මහාරාජානො උපසඞ්කමිස්සන්ති ධම්මස්සවනාය, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස භත්තං භුඤ්ජිත්වා තස්මිංයෙව වනසණ්ඩෙ විහාසි.

දුතියං පාටිහාරියං.

41. අථ ඛො සක්කො දෙවානමින්දො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණො කෙවලකප්පං වනසණ්ඩං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි ¶ , උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි සෙය්යථාපි මහාඅග්ගික්ඛන්ධො, පුරිමාහි වණ්ණනිභාහි අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො ච. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන ¶ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කාලො, මහාසමණ, නිට්ඨිතං භත්තං. කො නු ඛො සො, මහාසමණ, අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණො කෙවලකප්පං වනසණ්ඩං ඔභාසෙත්වා යෙන ත්වං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි සෙය්යථාපි මහාඅග්ගික්ඛන්ධො, පුරිමාහි වණ්ණනිභාහි අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’ති? ‘‘එසො ඛො, කස්සප, සක්කො දෙවානමින්දො යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමි ධම්මස්සවනායා’’ති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම සක්කොපි ¶ දෙවානමින්දො උපසඞ්කමිස්සති ධම්මස්සවනාය, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස භත්තං භුඤ්ජිත්වා තස්මිංයෙව වනසණ්ඩෙ විහාසි.

තතියං පාටිහාරියං.

42. අථ ¶ ඛො බ්රහ්මා සහම්පති අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණො කෙවලකප්පං වනසණ්ඩං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි සෙය්යථාපි මහාඅග්ගික්ඛන්ධො, පුරිමාහි වණ්ණනිභාහි අභික්කන්තතරො ච ¶ පණීතතරො ච. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කාලො, මහාසමණ, නිට්ඨිතං භත්තං. කො නු ඛො සො, මහාසමණ, අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණො කෙවලකප්පං වනසණ්ඩං ඔභාසෙත්වා යෙන ත්වං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි සෙය්යථාපි මහාඅග්ගික්ඛන්ධො, පුරිමාහි වණ්ණනිභාහි අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’ති? ‘‘එසො ඛො, කස්සප, බ්රහ්මා සහම්පති යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමි ධම්මස්සවනායා’’ති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම බ්රහ්මාපි සහම්පති උපසඞ්කමිස්සති ධම්මස්සවනාය, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස භත්තං භුඤ්ජිත්වා තස්මිංයෙව වනසණ්ඩෙ විහාසි.

චතුත්ථං පාටිහාරියං.

43. තෙන ඛො පන සමයෙන උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස මහායඤ්ඤො පච්චුපට්ඨිතො හොති, කෙවලකප්පා ච අඞ්ගමගධා පහූතං ඛාදනීයං භොජනීයං ආදාය අභික්කමිතුකාමා හොන්ති ¶ . අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘එතරහි ඛො මෙ මහායඤ්ඤො පච්චුපට්ඨිතො, කෙවලකප්පා ච අඞ්ගමගධා පහූතං ඛාදනීයං භොජනීයං ආදාය අභික්කමිස්සන්ති. සචෙ මහාසමණො මහාජනකායෙ ඉද්ධිපාටිහාරියං කරිස්සති ¶ , මහාසමණස්ස ලාභසක්කාරො අභිවඩ්ඪිස්සති, මම ලාභසක්කාරො පරිහායිස්සති. අහො නූන මහාසමණො ස්වාතනාය නාගච්ඡෙය්යා’’ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපස්ස ¶ ජටිලස්ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය උත්තරකුරුං ගන්ත්වා තතො පිණ්ඩපාතං ආහරිත්වා අනොතත්තදහෙ පරිභුඤ්ජිත්වා තත්ථෙව දිවාවිහාරං අකාසි. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො තස්සා ¶ රත්තියා අච්චයෙන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කාලො, මහාසමණ, නිට්ඨිතං භත්තං. කිං නු ඛො, මහාසමණ, හිය්යො නාගමාසි? අපි ච මයං තං සරාම – කිං නු ඛො මහාසමණො නාගච්ඡතීති? ඛාදනීයස්ස ච භොජනීයස්ස ච තෙ පටිවීසො [පටිවිංසො (සී.), පටිවිසො (ස්යා.)] ඨපිතො’’ති. නනු තෙ, කස්සප, එතදහොසි – ‘‘‘එතරහි ඛො මෙ මහායඤ්ඤො පච්චුපට්ඨිතො, කෙවලකප්පා ච අඞ්ගමගධා පහූතං ඛාදනීයං භොජනීයං ආදාය අභික්කමිස්සන්ති, සචෙ මහාසමණො මහාජනකායෙ ඉද්ධිපාටිහාරියං කරිස්සති, මහාසමණස්ස ලාභසක්කාරො අභිවඩ්ඪිස්සති, මම ලාභසක්කාරො පරිහායිස්සති, අහො නූන මහාසමණො ස්වාතනාය නාගච්ඡෙය්යා’ති. සො ඛො අහං, කස්සප, තව චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කං අඤ්ඤාය උත්තරකුරුං ගන්ත්වා තතො පිණ්ඩපාතං ආහරිත්වා අනොතත්තදහෙ පරිභුඤ්ජිත්වා තත්ථෙව දිවාවිහාරං අකාසි’’න්ති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම චෙතසාපි චිත්තං පජානිස්සති ¶ , න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස භත්තං භුඤ්ජිත්වා තස්මිංයෙව වනසණ්ඩෙ විහාසි.

පඤ්චමං පාටිහාරියං.

44. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවතො පංසුකූලං උප්පන්නං හොති. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘කත්ථ නු ඛො අහං පංසුකූලං ධොවෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො සක්කො දෙවානමින්දො භගවතො චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය පාණිනා පොක්ඛරණිං ඛණිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධ, භන්තෙ, භගවා පංසුකූලං ධොවතූ’’ති. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘කිම්හි නු ඛො අහං පංසුකූලං පරිමද්දෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො සක්කො දෙවානමින්දො භගවතො චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය මහතිං සිලං උපනික්ඛිපි – ඉධ, භන්තෙ, භගවා පංසුකූලං පරිමද්දතූති. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘කිම්හි නු ඛො අහං [අහං පංසුකූලං (ක.)] ආලම්බිත්වා ¶ උත්තරෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො කකුධෙ අධිවත්ථා දෙවතා භගවතො ¶ චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය සාඛං ඔනාමෙසි – ඉධ, භන්තෙ, භගවා ආලම්බිත්වා ¶ උත්තරතූති. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘කිම්හි නු ඛො අහං පංසුකූලං විස්සජ්ජෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො සක්කො දෙවානමින්දො භගවතො චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය මහතිං සිලං උපනික්ඛිපි – ඉධ, භන්තෙ, භගවා පංසුකූලං විස්සජ්ජෙතූති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කාලො ¶ , මහාසමණ, නිට්ඨිතං භත්තං. කිං නු ඛො, මහාසමණ, නායං පුබ්බෙ ඉධ පොක්ඛරණී, සායං ඉධ පොක්ඛරණී. නයිමා සිලා පුබ්බෙ උපනික්ඛිත්තා. කෙනිමා සිලා උපනික්ඛිත්තා? නයිමස්ස කකුධස්ස පුබ්බෙ සාඛා ඔනතා, සායං සාඛා ඔනතා’’ති. ඉධ මෙ, කස්සප, පංසුකූලං උප්පන්නං අහොසි. තස්ස මය්හං, කස්සප, එතදහොසි – ‘‘කත්ථ නු ඛො අහං පංසුකූලං ධොවෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො, කස්සප, සක්කො දෙවානමින්දො මම චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය පාණිනා පොක්ඛරණිං ඛණිත්වා මං එතදවොච – ‘‘ඉධ, භන්තෙ, භගවා පංසුකූලං ධොවතූ’’ති. සායං කස්සප අමනුස්සෙන පාණිනා ඛණිතා පොක්ඛරණී. තස්ස මය්හං, කස්සප, එතදහොසි – ‘‘කිම්හි නු ඛො අහං පංසුකූලං පරිමද්දෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො, කස්සප, සක්කො දෙවානමින්දො මම චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය මහතිං සිලං උපනික්ඛිපි – ‘‘ඉධ, භන්තෙ, භගවා පංසුකූලං පරිමද්දතූ’’ති. සායං කස්සප අමනුස්සෙන උපනික්ඛිත්තා සිලා. තස්ස මය්හං, කස්සප, එතදහොසි – ‘‘කිම්හි නු ඛො අහං ආලම්බිත්වා උත්තරෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො, කස්සප, කකුධෙ අධිවත්ථා දෙවතා ජ මම චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය සාඛං ඔනාමෙසි – ‘‘ඉධ, භන්තෙ, භගවා ආලම්බිත්වා උත්තරතූ’’ති. ස්වායං ආහරහත්ථො කකුධො. තස්ස මය්හං, කස්සප, එතදහොසි – ‘‘කිම්හි නු ඛො අහං පංසුකූලං විස්සජ්ජෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො, කස්සප, සක්කො දෙවානමින්දො මම චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය මහතිං සිලං උපනික්ඛිපි – ‘‘ඉධ, භන්තෙ, භගවා පංසුකූලං විස්සජ්ජෙතූ’’ති ¶ . සායං කස්සප අමනුස්සෙන උපනික්ඛිත්තා සිලාති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම සක්කොපි දෙවානමින්දො වෙය්යාවච්චං කරිස්සති, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස භත්තං භුඤ්ජිත්වා තස්මිංයෙව වනසණ්ඩෙ විහාසි.

අථ ¶ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවතො ¶ කාලං ආරොචෙසි – ‘‘කාලො, මහාසමණ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. ‘‘ගච්ඡ ත්වං, කස්සප, ආයාමහ’’න්ති උරුවෙලකස්සපං ජටිලං උය්යොජෙත්වා යාය ජම්බුයා ¶ ‘ජම්බුදීපො’ පඤ්ඤායති, තතො ඵලං ගහෙත්වා පඨමතරං ආගන්ත්වා අග්යාගාරෙ නිසීදි. අද්දසා ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො භගවන්තං අග්යාගාරෙ නිසින්නං, දිස්වාන භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කතමෙන ත්වං, මහාසමණ, මග්ගෙන ආගතො? අහං තයා පඨමතරං පක්කන්තො, සො ත්වං පඨමතරං ආගන්ත්වා අග්යාගාරෙ නිසින්නො’’ති. ‘‘ඉධාහං, කස්සප, තං උය්යොජෙත්වා යාය ජම්බුයා ‘ජම්බුදීපො’ පඤ්ඤායති, තතො ඵලං ගහෙත්වා පඨමතරං ආගන්ත්වා අග්යාගාරෙ නිසින්නො. ඉදං ඛො, කස්සප, ජම්බුඵලං වණ්ණසම්පන්නං ගන්ධසම්පන්නං රසසම්පන්නං. සචෙ ආකඞ්ඛසි පරිභුඤ්ජා’’ති. ‘‘අලං, මහාසමණ, ත්වංයෙව තං අරහසි ¶ , ත්වංයෙව තං [ත්වංයෙවෙතං ආහරසි, ත්වංයෙවෙතං (සී. ස්යා.)] පරිභුඤ්ජාහී’’ති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම මං පඨමතරං උය්යොජෙත්වා යාය ජම්බුයා ‘ජම්බුදීපො’ පඤ්ඤායති, තතො ඵලං ගහෙත්වා පඨමතරං ආගන්ත්වා අග්යාගාරෙ නිසීදිස්සති, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස භත්තං භුඤ්ජිත්වා තස්මිංයෙව වනසණ්ඩෙ විහාසි.

45. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවතො කාලං ආරොචෙසි – ‘‘කාලො, මහාසමණ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. ගච්ඡ ත්වං, කස්සප, ආයාමහන්ති උරුවෙලකස්සපං ජටිලං උය්යොජෙත්වා යාය ජම්බුයා ‘ජම්බුදීපො’ පඤ්ඤායති, තස්සා අවිදූරෙ අම්බො…පෙ… තස්සා අවිදූරෙ ආමලකී…පෙ… තස්සා අවිදූරෙ හරීතකී…පෙ… තාවතිංසං ගන්ත්වා පාරිච්ඡත්තකපුප්ඵං ගහෙත්වා පඨමතරං ආගන්ත්වා අග්යාගාරෙ නිසීදි. අද්දසා ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො භගවන්තං අග්යාගාරෙ නිසින්නං, දිස්වාන භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කතමෙන ත්වං, මහාසමණ, මග්ගෙන ආගතො? අහං තයා පඨමතරං පක්කන්තො, සො ත්වං පඨමතරං ආගන්ත්වා අග්යාගාරෙ නිසින්නො’’ති. ‘‘ඉධාහං ¶ , කස්සප, තං උය්යොජෙත්වා තාවතිංසං ගන්ත්වා පාරිච්ඡත්තකපුප්ඵං ගහෙත්වා පඨමතරං ආගන්ත්වා අග්යාගාරෙ නිසින්නො. ඉදං ඛො, කස්සප, පාරිච්ඡත්තකපුප්ඵං ¶ වණ්ණසම්පන්නං ගන්ධසම්පන්නං [සුගන්ධිකං (ක.)]. (සචෙ ආකඞ්ඛසි ගණ්හා’’ති. ‘‘අලං, මහාසමණ, ත්වංයෙව තං අරහසි, ත්වංයෙව තං ගණ්හා’’ති) [( ) සී. ස්යා. පොත්ථකෙසු නත්ථි]. ¶ අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම මං පඨමතරං උය්යොජෙත්වා තාවතිංසං ගන්ත්වා පාරිච්ඡත්තකපුප්ඵං ගහෙත්වා පඨමතරං ආගන්ත්වා අග්යාගාරෙ නිසීදිස්සති, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති.

46. තෙන ඛො පන සමයෙන තෙ ජටිලා අග්ගිං පරිචරිතුකාමා න සක්කොන්ති කට්ඨානි ඵාලෙතුං ¶ . අථ ඛො තෙසං ජටිලානං එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො මහාසමණස්ස ඉද්ධානුභාවො, යථා මයං න සක්කොම කට්ඨානි ඵාලෙතු’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපං ජටිලං එතදවොච – ‘‘ඵාලියන්තු, කස්සප, කට්ඨානී’’ති. ‘‘ඵාලියන්තු, මහාසමණා’’ති. සකිදෙව පඤ්ච කට්ඨසතානි ඵාලියිංසු. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම කට්ඨානිපි ඵාලියිස්සන්ති, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති.

47. තෙන ඛො පන සමයෙන තෙ ජටිලා අග්ගිං පරිචරිතුකාමා න සක්කොන්ති අග්ගිං උජ්ජලෙතුං [ජාලෙතුං (සී.), උජ්ජලිතුං (ක.)]. අථ ඛො තෙසං ජටිලානං එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො මහාසමණස්ස ඉද්ධානුභාවො, යථා මයං න සක්කොම අග්ගිං ¶ උජ්ජලෙතු’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපං ජටිලං එතදවොච – ‘‘උජ්ජලියන්තු, කස්සප, අග්ගී’’ති. ‘‘උජ්ජලියන්තු, මහාසමණා’’ති. සකිදෙව පඤ්ච අග්ගිසතානි උජ්ජලියිංසු. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම අග්ගීපි උජ්ජලියිස්සන්ති, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති.

48. තෙන ඛො පන සමයෙන තෙ ජටිලා අග්ගිං පරිචරිත්වා න සක්කොන්ති අග්ගිං විජ්ඣාපෙතුං. අථ ඛො තෙසං ජටිලානං එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො මහාසමණස්ස ඉද්ධානුභාවො, යථා මයං න සක්කොම අග්ගිං විජ්ඣාපෙතු’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපං ජටිලං එතදවොච ¶ – ‘‘විජ්ඣායන්තු, කස්සප, අග්ගී’’ති. ‘‘විජ්ඣායන්තු, මහාසමණා’’ති. සකිදෙව පඤ්ච අග්ගිසතානි විජ්ඣායිංසු. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම අග්ගීපි විජ්ඣායිස්සන්ති, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති.

49. තෙන ඛො පන සමයෙන තෙ ජටිලා සීතාසු හෙමන්තිකාසු රත්තීසු අන්තරට්ඨකාසු හිමපාතසමයෙ නජ්ජා නෙරඤ්ජරාය උම්මුජ්ජන්තිපි, නිමුජ්ජන්තිපි, උම්මුජ්ජනනිමුජ්ජනම්පි කරොන්ති. අථ ඛො භගවා පඤ්චමත්තානි මන්දාමුඛිසතානි අභිනිම්මිනි, යත්ථ තෙ ජටිලා උත්තරිත්වා විසිබ්බෙසුං ¶ . අථ ඛො තෙසං ජටිලානං එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො ¶ මහාසමණස්ස ඉද්ධානුභාවො, යථයිමා මන්දාමුඛියො නිම්මිතා’’ති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම තාව බහූ මන්දාමුඛියොපි අභිනිම්මිනිස්සති, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති.

50. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන මහා අකාලමෙඝො පාවස්සි, මහා උදකවාහකො සඤ්ජායි. යස්මිං පදෙසෙ භගවා විහරති, සො පදෙසො උදකෙන න ඔත්ථටො [උදකෙන ඔත්ථටො (සී. ස්යා.)] හොති. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘යංනූනාහං සමන්තා උදකං උස්සාරෙත්වා මජ්ඣෙ රෙණුහතාය භූමියා චඞ්කමෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො භගවා සමන්තා උදකං උස්සාරෙත්වා මජ්ඣෙ රෙණුහතාය භූමියා චඞ්කමි. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො – මාහෙව ඛො මහාසමණො උදකෙන වූළ්හො අහොසීති නාවාය සම්බහුලෙහි ජටිලෙහි සද්ධිං යස්මිං පදෙසෙ භගවා විහරති තං පදෙසං අගමාසි. අද්දසා ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො භගවන්තං සමන්තා උදකං උස්සාරෙත්වා මජ්ඣෙ රෙණුහතාය භූමියා චඞ්කමන්තං, දිස්වාන භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉදං නු ත්වං, මහාසමණා’’ති? ‘‘අයමහමස්මි [ආම අහමස්මි (ස්යා.)], කස්සපා’’ති භගවා වෙහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා නාවාය පච්චුට්ඨාසි. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, යත්ර හි නාම උදකම්පි න පවාහිස්සති [නප්පසහිස්සති (සී.)], න ¶ ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’’න්ති.

51. අථ ¶ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘චිරම්පි ඛො ඉමස්ස මොඝපුරිසස්ස එවං භවිස්සති – ‘මහිද්ධිකො ඛො මහාසමණො මහානුභාවො, න ත්වෙව ච ඛො අරහා යථා අහ’න්ති; යංනූනාහං ඉමං ජටිලං සංවෙජෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො භගවා උරුවෙලකස්සපං ජටිලං එතදවොච – ‘‘නෙව ච ඛො ත්වං, කස්සප, අරහා, නාපි අරහත්තමග්ගසමාපන්නො. සාපි තෙ පටිපදා නත්ථි, යාය ත්වං අරහා වා අස්සසි, අරහත්තමග්ගං වා සමාපන්නො’’ති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ලභෙය්යාහං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යං උපසම්පද’’න්ති. ත්වං ඛොසි, කස්සප, පඤ්චන්නං ජටිලසතානං නායකො විනායකො අග්ගො පමුඛො පාමොක්ඛො. තෙපි තාව අපලොකෙහි, යථා තෙ මඤ්ඤිස්සන්ති තථා තෙ කරිස්සන්තීති. අථ ඛො උරුවෙලකස්සපො ජටිලො යෙන තෙ ජටිලා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා තෙ ජටිලෙ එතදවොච – ‘‘ඉච්ඡාමහං ¶ , භො, මහාසමණෙ බ්රහ්මචරියං චරිතුං, යථා භවන්තො මඤ්ඤන්ති තථා කරොන්තූ’’ති. ‘‘චිරපටිකා මයං, භො, මහාසමණෙ අභිප්පසන්නා, සචෙ භවං, මහාසමණෙ බ්රහ්මචරියං චරිස්සති, සබ්බෙව මයං මහාසමණෙ බ්රහ්මචරියං චරිස්සාමා’’ති. අථ ඛො තෙ ජටිලා කෙසමිස්සං ජටාමිස්සං ඛාරිකාජමිස්සං අග්ගිහුතමිස්සං උදකෙ පවාහෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ලභෙය්යාම ¶ මයං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යාම උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එථ භික්ඛවො’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරථ බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තෙසං ආයස්මන්තානං උපසම්පදා අහොසි.

52. අද්දසා ¶ ඛො නදීකස්සපො ජටිලො කෙසමිස්සං ජටාමිස්සං ඛාරිකාජමිස්සං අග්ගිහුතමිස්සං උදකෙ වුය්හමානෙ, දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘මාහෙව මෙ භාතුනො උපසග්ගො අහොසී’’ති. ජටිලෙ පාහෙසි – ගච්ඡථ මෙ භාතරං ජානාථාති. සාමඤ්ච තීහි ජටිලසතෙහි සද්ධිං යෙනායස්මා උරුවෙලකස්සපො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං උරුවෙලකස්සපං එතදවොච – ‘‘ඉදං නු ඛො, කස්සප, සෙය්යො’’ති? ‘‘ආමාවුසො, ඉදං සෙය්යො’’ති. අථ ඛො තෙ ජටිලා කෙසමිස්සං ජටාමිස්සං ඛාරිකාජමිස්සං අග්ගිහුතමිස්සං උදකෙ පවාහෙත්වා යෙන භගවා ¶ තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ලභෙය්යාම මයං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යාම උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එථ භික්ඛවො’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරථ බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තෙසං ආයස්මන්තානං උපසම්පදා අහොසි.

53. අද්දසා ඛො ගයාකස්සපො ජටිලො කෙසමිස්සං ජටාමිස්සං ඛාරිකාජමිස්සං අග්ගිහුතමිස්සං උදකෙ වුය්හමානෙ, දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘මාහෙව මෙ භාතූනං උපසග්ගො අහොසී’’ති. ජටිලෙ පාහෙසි ¶ – ගච්ඡථ මෙ භාතරො ජානාථාති. සාමඤ්ච ද්වීහි ජටිලසතෙහි සද්ධිං යෙනායස්මා උරුවෙලකස්සපො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං උරුවෙලකස්සපං එතදවොච – ‘‘ඉදං නු ඛො, කස්සප, සෙය්යො’’ති? ‘‘ආමාවුසො, ඉදං සෙය්යො’’ති. අථ ඛො තෙ ජටිලා කෙසමිස්සං ජටාමිස්සං ඛාරිකාජමිස්සං අග්ගිහුතමිස්සං උදකෙ පවාහෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවතො පාදෙසු ¶ සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ලභෙය්යාම මයං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යාම උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එථ භික්ඛවො’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරථ බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තෙසං ආයස්මන්තානං උපසම්පදා අහොසි.

භගවතො අධිට්ඨානෙන පඤ්ච කට්ඨසතානි න ඵාලියිංසු, ඵාලියිංසු; අග්ගී න උජ්ජලියිංසු, උජ්ජලියිංසු; න විජ්ඣායිංසු, විජ්ඣායිංසු; පඤ්චමන්දාමුඛිසතානි අභිනිම්මිනි. එතෙන නයෙන අඩ්ඪුඩ්ඪපාටිහාරියසහස්සානි හොන්ති.

54. අථ ඛො භගවා උරුවෙලායං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන ගයාසීසං තෙන පක්කාමි මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං භික්ඛුසහස්සෙන සබ්බෙහෙව පුරාණජටිලෙහි. තත්ර සුදං භගවා ගයායං විහරති ගයාසීසෙ සද්ධිං භික්ඛුසහස්සෙන. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

[සං. නි. 4.29] ‘‘සබ්බං ¶ ¶ , භික්ඛවෙ, ආදිත්තං. කිඤ්ච, භික්ඛවෙ, සබ්බං ආදිත්තං? චක්ඛු ¶ ආදිත්තං, රූපා ආදිත්තා, චක්ඛුවිඤ්ඤාණං ආදිත්තං, චක්ඛුසම්ඵස්සො ආදිත්තො, යමිදං චක්ඛුසම්ඵස්සපච්චයා උප්පජ්ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛං වා තම්පි ආදිත්තං. කෙන ආදිත්තං? රාගග්ගිනා දොසග්ගිනා මොහග්ගිනා ආදිත්තං, ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි ආදිත්තන්ති වදාමි. සොතං ආදිත්තං, සද්දා ආදිත්තා, සොතවිඤ්ඤාණං ආදිත්තං, සොතසම්ඵස්සො ආදිත්තො, යමිදං සොතසම්ඵස්සපච්චයා උප්පජ්ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛං වා තම්පි ආදිත්තං. කෙන ආදිත්තං? රාගග්ගිනා දොසග්ගිනා මොහග්ගිනා ආදිත්තං, ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි ආදිත්තන්ති වදාමි. ඝානං ආදිත්තං, ගන්ධා ආදිත්තා, ඝානවිඤ්ඤාණං ආදිත්තං, ඝානසම්ඵස්සො ආදිත්තො, යමිදං ඝානසම්ඵස්සපච්චයා උප්පජ්ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛං වා තම්පි ආදිත්තං. කෙන ආදිත්තං? රාගග්ගිනා දොසග්ගිනා මොහග්ගිනා ආදිත්තං, ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි ආදිත්තන්ති වදාමි. ජිව්හා ආදිත්තා, රසා ආදිත්තා, ජිව්හාවිඤ්ඤාණං ආදිත්තං ජිව්හාසම්ඵස්සො ආදිත්තො, යමිදං ජිව්හාසම්ඵස්සපච්චයා උප්පජ්ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛං වා තම්පි ආදිත්තං. කෙන ආදිත්තං? රාගග්ගිනා දොසග්ගිනා මොහග්ගිනා ආදිත්තං, ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි ආදිත්තන්ති වදාමි. කායො ආදිත්තො, ඵොට්ඨබ්බා ආදිත්තා, කායවිඤ්ඤාණං ආදිත්තං කායසම්ඵස්සො ආදිත්තො, යමිදං කායසම්ඵස්සපච්චයා උප්පජ්ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛං වා තම්පි ආදිත්තං. කෙන ආදිත්තං? රාගග්ගිනා දොසග්ගිනා මොහග්ගිනා ආදිත්තං, ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි ආදිත්තන්ති වදාමි. මනො ආදිත්තො, ධම්මා ආදිත්තා, මනොවිඤ්ඤාණං ආදිත්තං මනොසම්ඵස්සො ආදිත්තො, යමිදං මනොසම්ඵස්සපච්චයා උප්පජ්ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛං වා තම්පි ආදිත්තං. කෙන ආදිත්තං? රාගග්ගිනා දොසග්ගිනා මොහග්ගිනා ආදිත්තං, ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි ආදිත්තන්ති වදාමි.

‘‘එවං ¶ පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො චක්ඛුස්මිම්පි නිබ්බින්දති, රූපෙසුපි නිබ්බින්දති, චක්ඛුවිඤ්ඤාණෙපි නිබ්බින්දති, චක්ඛුසම්ඵස්සෙපි නිබ්බින්දති, යමිදං චක්ඛුසම්ඵස්සපච්චයා උප්පජ්ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛං වා, තස්මිම්පි නිබ්බින්දති. සොතස්මිම්පි ¶ නිබ්බින්දති, සද්දෙසුපි නිබ්බින්දති…පෙ… ඝානස්මිම්පි නිබ්බින්දති ¶ ¶ , ගන්ධෙසුපි නිබ්බින්දති…පෙ… ජිව්හායපි නිබ්බින්දති, රසෙසුපි නිබ්බින්දති…පෙ… කායස්මිම්පි නිබ්බින්දති, ඵොට්ඨබ්බෙසුපි නිබ්බින්දති…පෙ… මනස්මිම්පි නිබ්බින්දති, ධම්මෙසුපි නිබ්බින්දති, මනොවිඤ්ඤාණෙපි නිබ්බින්දති, මනොසම්ඵස්සෙපි නිබ්බින්දති, යමිදං මනොසම්ඵස්සපච්චයා උප්පජ්ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛං වා තස්මිම්පි නිබ්බින්දති, නිබ්බින්දං විරජ්ජති, විරාගා විමුච්චති, විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං හොති. ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති.

ඉමස්මිඤ්ච පන වෙය්යාකරණස්මිං භඤ්ඤමානෙ තස්ස භික්ඛුසහස්සස්ස අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තානි විමුච්චිංසු.

ආදිත්තපරියායසුත්තං නිට්ඨිතං.

උරුවෙලපාටිහාරියං තතියභාණවාරො නිට්ඨිතො.

13. බිම්බිසාරසමාගමකථා

55. අථ ඛො භගවා ගයාසීසෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන රාජගහං තෙන චාරිකං පක්කාමි, මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං භික්ඛුසහස්සෙන සබ්බෙහෙව පුරාණජටිලෙහි. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන රාජගහං තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා රාජගහෙ විහරති ලට්ඨිවනෙ [ලට්ඨිවනුය්යානෙ (ස්යා.)] සුප්පතිට්ඨෙ චෙතියෙ. අස්සොසි ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො – සමණො ඛලු ¶ භො ගොතමො සක්යපුත්තො සක්යකුලා පබ්බජිතො රාජගහං අනුප්පත්තො රාජගහෙ විහරති ලට්ඨිවනෙ සුප්පතිට්ඨෙ චෙතියෙ. තං ඛො පන භගවන්තං [භවන්තං (ක.)] ගොතමං එවං කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගතො – ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා [භගවාති (ක.)]. සො ඉමං ලොකං සදෙවකං සමාරකං ¶ සබ්රහ්මකං සස්සමණබ්රාහ්මණිං පජං සදෙවමනුස්සං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙති. සො ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙති. සාධු ඛො පන තථාරූපානං අරහතං දස්සනං හොතීති.

අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො ද්වාදසනහුතෙහි [ද්වාදසනියුතෙහි (යොජනා)] මාගධිකෙහි බ්රාහ්මණගහපතිකෙහි ¶ පරිවුතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. තෙපි ඛො ද්වාදසනහුතා මාගධිකා බ්රාහ්මණගහපතිකා ¶ අප්පෙකච්චෙ භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු, අප්පෙකච්චෙ භගවතා සද්ධිං සම්මොදිංසු, සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු, අප්පෙකච්චෙ යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු, අප්පෙකච්චෙ භගවතො සන්තිකෙ නාමගොත්තං සාවෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු, අප්පෙකච්චෙ තුණ්හීභූතා එකමන්තං නිසීදිංසු. අථ ඛො තෙසං ද්වාදසනහුතානං [ද්වාදසනියුතානං (යොජනා)] මාගධිකානං ¶ බ්රාහ්මණගහපතිකානං එතදහොසි – ‘‘කිං නු ඛො මහාසමණො උරුවෙලකස්සපෙ බ්රහ්මචරියං චරති, උදාහු උරුවෙලකස්සපො මහාසමණෙ බ්රහ්මචරියං චරතී’’ති? අථ ඛො භගවා තෙසං ද්වාදසනහුතානං මාගධිකානං බ්රාහ්මණගහපතිකානං චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය ආයස්මන්තං උරුවෙලකස්සපං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘කිමෙව දිස්වා උරුවෙලවාසි, පහාසි අග්ගිං කිසකොවදානො;

පුච්ඡාමි තං කස්සප, එතමත්ථං කථං පහීනං තව අග්ගිහුත්තන්ති.

‘‘රූපෙ ච සද්දෙ ච අථො රසෙ ච;

කාමිත්ථියො චාභිවදන්ති යඤ්ඤා;

එතං මලන්ති උපධීසු ඤත්වා;

තස්මා න යිට්ඨෙ න හුතෙ අරඤ්ජින්ති.

‘‘එත්ථෙව තෙ මනො න රමිත්ථ (කස්සපාති භගවා);

රූපෙසු සද්දෙසු අථො රසෙසු;

අථ කො චරහි දෙවමනුස්සලොකෙ;

රතො මනො කස්සප, බ්රූහි මෙතන්ති.

‘‘දිස්වා ¶ ¶ පදං සන්තමනූපධීකං;

අකිඤ්චනං කාමභවෙ අසත්තං;

අනඤ්ඤථාභාවිමනඤ්ඤනෙය්යං;

තස්මා න යිට්ඨෙ න හුතෙ අරඤ්ජි’’න්ති.

56. අථ ඛො ආයස්මා උරුවෙලකස්සපො උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා භගවතො ¶ පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සත්ථා මෙ, භන්තෙ, භගවා, සාවකොහමස්මි; සත්ථා මෙ, භන්තෙ, භගවා, සාවකොහමස්මී’’ති. අථ ඛො තෙසං ද්වාදසනහුතානං මාගධිකානං බ්රාහ්මණගහපතිකානං එතදහොසි – ‘‘උරුවෙලකස්සපො මහාසමණෙ බ්රහ්මචරියං චරතී’’ති. අථ ඛො භගවා තෙසං ද්වාදසනහුතානං මාගධිකානං බ්රාහ්මණගහපතිකානං චෙතසා ¶ චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා තෙ භගවා අඤ්ඤාසි කල්ලචිත්තෙ මුදුචිත්තෙ විනීවරණචිත්තෙ උදග්ගචිත්තෙ පසන්නචිත්තෙ, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා, තං පකාසෙසි – දුක්ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්ගං. සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය, එවමෙව එකාදසනහුතානං මාගධිකානං බ්රාහ්මණගහපතිකානං බිම්බිසාරප්පමුඛානං තස්මිං යෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති. එකනහුතං උපාසකත්තං ¶ පටිවෙදෙසි.

57. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො දිට්ඨධම්මො පත්තධම්මො විදිතධම්මො පරියොගාළ්හධම්මො තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්ජප්පත්තො අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොච – ‘‘පුබ්බෙ මෙ, භන්තෙ, කුමාරස්ස සතො පඤ්ච අස්සාසකා අහෙසුං, තෙ මෙ එතරහි සමිද්ධා. පුබ්බෙ මෙ, භන්තෙ, කුමාරස්ස සතො එතදහොසි – ‘අහො වත මං රජ්ජෙ අභිසිඤ්චෙය්යු’න්ති, අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, පඨමො අස්සාසකො අහොසි, සො මෙ එතරහි සමිද්ධො. ‘තස්ස ච මෙ විජිතං අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ඔක්කමෙය්යා’ති, අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, දුතියො අස්සාසකො අහොසි, සො මෙ එතරහි සමිද්ධො. ‘තඤ්චාහං භගවන්තං පයිරුපාසෙය්ය’න්ති, අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, තතියො ¶ අස්සාසකො අහොසි, සො මෙ එතරහි සමිද්ධො. ‘සො ච මෙ භගවා ධම්මං දෙසෙය්යා’ති, අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, චතුත්ථො අස්සාසකො අහොසි, සො මෙ එතරහි සමිද්ධො. ‘තස්ස චාහං භගවතො ධම්මං ආජානෙය්ය’න්ති, අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, පඤ්චමො අස්සාසකො අහොසි, සො මෙ එතරහි සමිද්ධො. පුබ්බෙ මෙ, භන්තෙ, කුමාරස්ස සතො ඉමෙ පඤ්ච අස්සාසකා අහෙසුං, තෙ මෙ එතරහි සමිද්ධා. අභික්කන්තං, භන්තෙ, අභික්කන්තං, භන්තෙ, සෙය්යථාපි, භන්තෙ, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය, අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය චක්ඛුමන්තො ¶ රූපානි දක්ඛන්තීති – එවමෙවං භගවතා අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං, භන්තෙ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි, ධම්මඤ්ච, භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං [මං භන්තෙ (ක.)], භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගතං, අධිවාසෙතු ච මෙ, භන්තෙ, භගවා ¶ , ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති ¶ . අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති.

58. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය රාජගහං පාවිසි මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං භික්ඛුසහස්සෙන සබ්බෙහෙව පුරාණජටිලෙහි. තෙන ඛො පන සමයෙන සක්කො දෙවානමින්දො මාණවකවණ්ණං අභිනිම්මිනිත්වා බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස පුරතො පුරතො ගච්ඡති ඉමා ගාථායො ගායමානො –

‘‘දන්තො දන්තෙහි සහ පුරාණජටිලෙහි, විප්පමුත්තො විප්පමුත්තෙහි;

සිඞ්ගීනික්ඛසවණ්ණො, රාජගහං පාවිසි භගවා.

‘‘මුත්තො ¶ මුත්තෙහි සහ පුරාණජටිලෙහි, විප්පමුත්තො විප්පමුත්තෙහි;

සිඞ්ගීනික්ඛසවණ්ණො, රාජගහං පාවිසි භගවා.

‘‘තිණ්ණො ¶ තිණ්ණෙහි සහ පුරාණජටිලෙහි;

විප්පමුත්තො විප්පමුත්තෙහි;

සිඞ්ගීනික්ඛසුවණ්ණො;

රාජගහං පාවිසි භගවා.

‘‘සන්තො සන්තෙහි සහ පුරාණජටිලෙහි;

විප්පමුත්තො විප්පමුත්තෙහි;

සිඞ්ගීනික්ඛසවණ්ණො;

රාජගහං පාවිසි භගවා.

‘‘දසවාසො දසබලො, දසධම්මවිදූ දසභි චුපෙතො;

සො දසසතපරිවාරො [පරිවාරකො (ක.)] රාජගහං, පාවිසි භගවා’’ති.

මනුස්සා ¶ සක්කං දෙවානමින්දං පස්සිත්වා එවමාහංසු – ‘‘අභිරූපො වතායං මාණවකො, දස්සනීයො වතායං මාණවකො, පාසාදිකො වතායං මාණවකො. කස්ස නු ඛො අයං මාණවකො’’ති? එවං වුත්තෙ සක්කො දෙවානමින්දො තෙ මනුස්සෙ ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘යො ධීරො සබ්බධි දන්තො, සුද්ධො අප්පටිපුග්ගලො;

අරහං සුගතො ලොකෙ, තස්සාහං පරිචාරකො’’ති.

59. අථ ඛො භගවා යෙන රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ ¶ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නස්ස ¶ ඛො රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස එතදහොසි [චූළව. 307] – ‘‘කත්ථ නු ඛො භගවා විහරෙය්ය? යං අස්ස ගාමතො නෙව අවිදූරෙ න අච්චාසන්නෙ, ගමනාගමනසම්පන්නං, අත්ථිකානං අත්ථිකානං මනුස්සානං අභික්කමනීයං, දිවා අප්පාකිණ්ණං [අප්පකිණ්ණං (සී. ස්යා.), අබ්භොකිණ්ණං (ක.)], රත්තිං අප්පසද්දං අප්පනිග්ඝොසං විජනවාතං, මනුස්සරාහස්සෙය්යකං, පටිසල්ලානසාරුප්ප’’න්ති. අථ ඛො රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස එතදහොසි – ‘‘ඉදං ඛො අම්හාකං වෙළුවනං උය්යානං ගාමතො නෙව අවිදූරෙ න අච්චාසන්නෙ ගමනාගමනසම්පන්නං ¶ අත්ථිකානං අත්ථිකානං මනුස්සානං අභික්කමනීයං දිවා අප්පාකිණ්ණං රත්තිං අප්පසද්දං අප්පනිග්ඝොසං විජනවාතං මනුස්සරාහස්සෙය්යකං පටිසල්ලානසාරුප්පං. යංනූනාහං වෙළුවනං උය්යානං බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දදෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො සොවණ්ණමයං භිඞ්කාරං ගහෙත්වා භගවතො ඔණොජෙසි – ‘‘එතාහං, භන්තෙ, වෙළුවනං උය්යානං බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති. පටිග්ගහෙසි භගවා ආරාමං. අථ ¶ ඛො භගවා රාජානං මාගධං සෙනියං බිම්බිසාරං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආරාම’’න්ති.

බිම්බිසාරසමාගමකථා නිට්ඨිතා.

14. සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානපබ්බජ්ජාකථා

60. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන සඤ්චයො [සඤ්ජයො (සී. ස්යා.)] පරිබ්බාජකො රාජගහෙ පටිවසති මහතියා පරිබ්බාජකපරිසාය සද්ධිං අඩ්ඪතෙය්යෙහි පරිබ්බාජකසතෙහි. තෙන ඛො පන සමයෙන සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානා සඤ්චයෙ පරිබ්බාජකෙ බ්රහ්මචරියං චරන්ති. තෙහි කතිකා කතා හොති – යො පඨමං අමතං අධිගච්ඡති, සො ඉතරස්ස ආරොචෙතූති. අථ ඛො ආයස්මා අස්සජි පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය රාජගහං පිණ්ඩාය පාවිසි පාසාදිකෙන අභික්කන්තෙන පටික්කන්තෙන ආලොකිතෙන විලොකිතෙන සමිඤ්ජිතෙන පසාරිතෙන, ඔක්ඛිත්තචක්ඛු ඉරියාපථසම්පන්නො. අද්දසා ඛො සාරිපුත්තො පරිබ්බාජකො ආයස්මන්තං අස්සජිං රාජගහෙ පිණ්ඩාය චරන්තං පාසාදිකෙන අභික්කන්තෙන පටික්කන්තෙන ආලොකිතෙන විලොකිතෙන සමිඤ්ජිතෙන පසාරිතෙන ඔක්ඛිත්තචක්ඛුං ඉරියාපථසම්පන්නං. දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘යෙ වත ලොකෙ අරහන්තො වා අරහත්තමග්ගං වා සමාපන්නා, අයං තෙසං භික්ඛු අඤ්ඤතරො. යංනූනාහං ¶ ඉමං භික්ඛුං උපසඞ්කමිත්වා ¶ පුච්ඡෙය්යං – ‘කංසි ත්වං, ආවුසො, උද්දිස්ස පබ්බජිතො, කො වා තෙ සත්ථා, කස්ස වා ත්වං ධම්මං රොචෙසී’’’ති? අථ ¶ ඛො සාරිපුත්තස්ස පරිබ්බාජකස්ස එතදහොසි – ‘‘අකාලො ඛො ඉමං භික්ඛුං පුච්ඡිතුං, අන්තරඝරං පවිට්ඨො පිණ්ඩාය චරති. යංනූනාහං ඉමං භික්ඛුං පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබන්ධෙය්යං, අත්ථිකෙහි උපඤ්ඤාතං මග්ග’’න්ති. අථ ඛො ආයස්මා අස්සජි රාජගහෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා පිණ්ඩපාතං ආදාය පටික්කමි. අථ ඛො සාරිපුත්තොපි පරිබ්බාජකො යෙනායස්මා අස්සජි තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා අස්සජිනා සද්ධිං සම්මොදි, සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො සාරිපුත්තො පරිබ්බාජකො ආයස්මන්තං අස්සජිං එතදවොච – ‘‘විප්පසන්නානි ඛො තෙ, ආවුසො, ඉන්ද්රියානි, පරිසුද්ධො ඡවිවණ්ණො පරියොදාතො. කංසි ත්වං, ආවුසො, උද්දිස්ස පබ්බජිතො, කො වා තෙ සත්ථා, කස්ස වා ත්වං ධම්මං රොචෙසී’’ති? ‘‘අත්ථාවුසො, මහාසමණො සක්යපුත්තො සක්යකුලා පබ්බජිතො, තාහං භගවන්තං උද්දිස්ස පබ්බජිතො, සො ච මෙ භගවා සත්ථා, තස්ස චාහං භගවතො ධම්මං රොචෙමී’’ති. ‘‘කිංවාදී පනායස්මතො සත්ථා, කිමක්ඛායී’’ති? ‘‘අහං ඛො, ආවුසො, නවො අචිරපබ්බජිතො, අධුනාගතො ඉමං ධම්මවිනයං, න තාහං සක්කොමි විත්ථාරෙන ධම්මං දෙසෙතුං, අපි ච තෙ සංඛිත්තෙන අත්ථං වක්ඛාමී’’ති. අථ ඛො සාරිපුත්තො පරිබ්බාජකො ආයස්මන්තං අස්සජිං එතදවොච – ‘‘හොතු, ආවුසො –

‘‘අප්පං ¶ වා බහුං වා භාසස්සු, අත්ථංයෙව මෙ බ්රූහි;

අත්ථෙනෙව මෙ අත්ථො, කිං කාහසි බ්යඤ්ජනං බහු’’න්ති.

අථ ¶ ඛො ආයස්මා අස්සජි සාරිපුත්තස්ස පරිබ්බාජකස්ස ඉමං ධම්මපරියායං අභාසි –

[අප. 1.1.286 ථෙරාපදානෙපි] ‘‘යෙ ධම්මා හෙතුප්පභවා, තෙසං හෙතුං තථාගතො ආහ;

තෙසඤ්ච යො නිරොධො, එවංවාදී මහාසමණො’’ති.

අථ ඛො සාරිපුත්තස්ස පරිබ්බාජකස්ස ඉමං ධම්මපරියායං සුත්වා විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති.

[අප. 1.1.289 ථෙරාපදානෙපි] එසෙව ¶ ධම්මො යදි තාවදෙව, පච්චබ්යත්ථ පදමසොකං;

අදිට්ඨං අබ්භතීතං, බහුකෙහි කප්පනහුතෙහීති.

61. අථ ඛො සාරිපුත්තො පරිබ්බාජකො යෙන මොග්ගල්ලානො පරිබ්බාජකො තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛො මොග්ගල්ලානො පරිබ්බාජකො සාරිපුත්තං පරිබ්බාජකං දූරතොව ආගච්ඡන්තං, දිස්වාන සාරිපුත්තං ¶ පරිබ්බාජකං එතදවොච – ‘‘විප්පසන්නානි ඛො තෙ, ආවුසො, ඉන්ද්රියානි, පරිසුද්ධො ඡවිවණ්ණො පරියොදාතො. කච්චි නු ත්වං, ආවුසො, අමතං අධිගතො’’ති? ‘‘ආමාවුසො, අමතං අධිගතො’’ති. ‘‘යථාකථං පන ත්වං, ආවුසො, අමතං අධිගතො’’ති? ‘‘ඉධාහං, ආවුසො, අද්දසං අස්සජිං ¶ භික්ඛුං රාජගහෙ පිණ්ඩාය චරන්තං පාසාදිකෙන අභික්කන්තෙන පටික්කන්තෙන ආලොකිතෙන විලොකිතෙන සමිඤ්ජිතෙන පසාරිතෙන ඔක්ඛිත්තචක්ඛුං ඉරියාපථසම්පන්නං. දිස්වාන මෙ එතදහොසි – ‘යෙ වත ලොකෙ අරහන්තො වා අරහත්තමග්ගං වා සමාපන්නා, අයං තෙසං භික්ඛු අඤ්ඤතරො. යංනූනාහං ඉමං භික්ඛුං උපසඞ්කමිත්වා පුච්ඡෙය්යං – කංසි ත්වං, ආවුසො උද්දිස්ස පබ්බජිතො, කො වා තෙ සත්ථා, කස්ස වා ත්වං ධම්මං රොචෙසී’’’ති. තස්ස මය්හං, ආවුසො, එතදහොසි – ‘‘අකාලො ඛො ඉමං භික්ඛුං පුච්ඡිතුං අන්තරඝරං පවිට්ඨො පිණ්ඩාය චරති, යංනූනාහං ඉමං භික්ඛුං පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබන්ධෙය්යං අත්ථිකෙහි උපඤ්ඤාතං මග්ග’’න්ති. අථ ඛො, ආවුසො, අස්සජි භික්ඛු රාජගහෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා පිණ්ඩපාතං ආදාය පටික්කමි. අථ ඛ්වාහං, ආවුසො, යෙන අස්සජි භික්ඛු තෙනුපසඞ්කමිං, උපසඞ්කමිත්වා අස්සජිනා භික්ඛුනා සද්ධිං සම්මොදිං, සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසිං. එකමන්තං ඨිතො ඛො අහං, ආවුසො, අස්සජිං භික්ඛුං එතදවොචං – ‘‘විප්පසන්නානි ඛො තෙ, ආවුසො, ඉන්ද්රියානි, පරිසුද්ධො ඡවිවණ්ණො පරියොදාතො. ‘කංසි ත්වං, ආවුසො, උද්දිස්ස පබ්බජිතො, කො වා තෙ සත්ථා, කස්ස වා ත්වං ධම්මං රොචෙසී’’’ති? ‘අත්ථාවුසො, මහාසමණො සක්යපුත්තො සක්යකුලා පබ්බජිතො, තාහං භගවන්තං උද්දිස්ස ¶ පබ්බජිතො, සො ච මෙ භගවා සත්ථා, තස්ස චාහං භගවතො ධම්මං රොචෙමී’ති. ‘කිංවාදී පනායස්මතො සත්ථා කිමක්ඛායී’ති ¶ . ‘අහං ඛො, ආවුසො, නවො අචිරපබ්බජිතො අධුනාගතො ඉමං ධම්මවිනයං, න තාහං සක්කොමි විත්ථාරෙන ධම්මං දෙසෙතුං, අපි ච තෙ සංඛිත්තෙන අත්ථං වක්ඛාමී’’’ති ¶ . අථ ඛ්වාහං, ආවුසො, අස්සජිං භික්ඛුං එතදවොචං – ‘‘හොතු, ආවුසො,

අප්පං වා බහුං වා භාසස්සු, අත්ථංයෙව මෙ බ්රූහි;

අත්ථෙනෙව මෙ අත්ථො, කිං කාහසි බ්යඤ්ජනං බහු’’න්ති.

අථ ඛො, ආවුසො, අස්සජි භික්ඛු ඉමං ධම්මපරියායං අභාසි –

‘‘යෙ ධම්මා හෙතුප්පභවා, තෙසං හෙතුං තථාගතො ආහ;

තෙසඤ්ච යො නිරොධො, එවංවාදී මහාසමණො’’ති.

අථ ඛො මොග්ගල්ලානස්ස පරිබ්බාජකස්ස ඉමං ධම්මපරියායං ¶ සුත්වා විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති.

එසෙව ධම්මො යදි තාවදෙව, පච්චබ්යත්ථ පදමසොකං;

අදිට්ඨං අබ්භතීතං, බහුකෙහි කප්පනහුතෙහීති.

62. අථ ඛො මොග්ගල්ලානො පරිබ්බාජකො සාරිපුත්තං පරිබ්බාජකං එතදවොච ‘‘ගච්ඡාම මයං, ආවුසො, භගවතො සන්තිකෙ, සො නො භගවා සත්ථා’’ති. ‘‘ඉමානි ඛො, ආවුසො, අඩ්ඪතෙය්යානි පරිබ්බාජකසතානි අම්හෙ නිස්සාය අම්හෙ සම්පස්සන්තා ඉධ විහරන්ති, තෙපි තාව අපලොකෙම [අපලොකාම (ක)]. යථා තෙ මඤ්ඤිස්සන්ති, තථා තෙ කරිස්සන්තී’’ති. අථ ඛො සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානා යෙන තෙ පරිබ්බාජකා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා තෙ ¶ පරිබ්බාජකෙ එතදවොචුං – ‘‘ගච්ඡාම මයං, ආවුසො, භගවතො සන්තිකෙ, සො නො භගවා සත්ථා’’ති. ‘‘මයං ආයස්මන්තෙ නිස්සාය ආයස්මන්තෙ සම්පස්සන්තා ඉධ විහරාම, සචෙ ආයස්මන්තා මහාසමණෙ බ්රහ්මචරියං චරිස්සන්ති, සබ්බෙව මයං මහාසමණෙ බ්රහ්මචරියං චරිස්සාමා’’ති. අථ ඛො සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානා යෙන සඤ්චයො පරිබ්බාජකො තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා සඤ්චයං පරිබ්බාජකං එතදවොචුං – ‘‘ගච්ඡාම මයං, ආවුසො, භගවතො සන්තිකෙ, සො නො භගවා සත්ථා’’ති. ‘‘අලං, ආවුසො, මා ¶ අගමිත්ථ, සබ්බෙව තයො ඉමං ගණං පරිහරිස්සාමා’’ති. දුතියම්පි ඛො…පෙ… තතියම්පි ඛො සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානා ¶ සඤ්චයං පරිබ්බාජකං එතදවොචුං – ‘‘ගච්ඡාම මයං, ආවුසො, භගවතො සන්තිකෙ, සො නො භගවා සත්ථා’’ති. ‘‘අලං, ආවුසො, මා අගමිත්ථ, සබ්බෙව තයො ඉමං ගණං පරිහරිස්සාමා’’ති. අථ ඛො සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානා තානි අඩ්ඪතෙය්යානි පරිබ්බාජකසතානි ආදාය යෙන වෙළුවනං තෙනුපසඞ්කමිංසු. සඤ්චයස්ස පන පරිබ්බාජකස්ස තත්ථෙව උණ්හං ලොහිතං මුඛතො උග්ගඤ්ඡි.

අද්දසා ඛො භගවා [භගවාතෙ (ක)] සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානෙ දූරතොව ආගච්ඡන්තෙ, දිස්වාන භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘එතෙ, භික්ඛවෙ, ද්වෙ සහායකා ආගච්ඡන්ති, කොලිතො උපතිස්සො ච. එතං මෙ සාවකයුගං භවිස්සති අග්ගං භද්දයුග’’න්ති.

ගම්භීරෙ ¶ ඤාණවිසයෙ, අනුත්තරෙ උපධිසඞ්ඛයෙ;

විමුත්තෙ අප්පත්තෙ වෙළුවනං, අථ නෙ සත්ථා බ්යාකාසි.

එතෙ ද්වෙ සහායකා, ආගච්ඡන්ති කොලිතො උපතිස්සො ච;

එතං මෙ සාවකයුගං, භවිස්සති අග්ගං භද්දයුගන්ති.

අථ ඛො සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු ¶ , උපසඞ්කමිත්වා

භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ලභෙය්යාම මයං, භන්තෙ, භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යාම උපසම්පද’’න්ති. ‘‘එථ භික්ඛවො’’ති භගවා අවොච – ‘‘ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරථ බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. සාව තෙසං ආයස්මන්තානං උපසම්පදා අහොසි.

අභිඤ්ඤාතානං පබ්බජ්ජා

63. තෙන ඛො පන සමයෙන අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා මාගධිකා කුලපුත්තා භගවති බ්රහ්මචරියං චරන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – අපුත්තකතාය පටිපන්නො සමණො ගොතමො, වෙධබ්යාය පටිපන්නො සමණො ගොතමො, කුලුපච්ඡෙදාය පටිපන්නො සමණො ගොතමො, ඉදානි අනෙන ජටිලසහස්සං පබ්බාජිතං, ඉමානි ච අඩ්ඪතෙය්යානි පරිබ්බාජකසතානි සඤ්චයානි [සඤ්ජෙය්යානි (සී.), සඤ්ජයානි (ස්යා.)] පබ්බාජිතානි. ඉමෙ ච අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා මාගධිකා ¶ කුලපුත්තා සමණෙ ගොතමෙ බ්රහ්මචරියං චරන්තීති. අපිස්සු භික්ඛූ දිස්වා ඉමාය ගාථාය චොදෙන්ති –

‘‘ආගතො ¶ ¶ ඛො මහාසමණො, මාගධානං ගිරිබ්බජං;

සබ්බෙ සඤ්චයෙ නෙත්වාන [සඤ්ජෙය්යකෙ නෙත්වා (සී.)], කංසු දානි නයිස්සතී’’ති.

අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තෙසං මනුස්සානං උජ්ඣායන්තානං ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… න, භික්ඛවෙ, සො සද්දො චිරං භවිස්සති, සත්තාහමෙව භවිස්සති, සත්තාහස්ස අච්චයෙන අන්තරධායිස්සති. තෙන හි, භික්ඛවෙ, යෙ තුම්හෙ ඉමාය ගාථාය චොදෙන්ති –

‘‘ආගතො ඛො මහාසමණො, මාගධානං ගිරිබ්බජං;

සබ්බෙ සඤ්චයෙ නෙත්වාන, කංසු දානි නයිස්සතී’’ති.

තෙ තුම්හෙ ඉමාය ගාථාය පටිචොදෙථ –

‘‘නයන්ති වෙ මහාවීරා, සද්ධම්මෙන තථාගතා;

ධම්මෙන නයමානානං [නීයමානානං (ක.)], කා උසූයා [උස්සුයා (ක.)] විජානත’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්සා භික්ඛූ දිස්වා ඉමාය ගාථාය චොදෙන්ති –

‘‘ආගතො ඛො මහාසමණො, මාගධානං ගිරිබ්බජං;

සබ්බෙ සඤ්චයෙ නෙත්වාන, කංසු දානි නයිස්සතී’’ති.

භික්ඛූ තෙ මනුස්සෙ ඉමාය ගාථාය පටිචොදෙන්ති –

‘‘නයන්ති වෙ මහාවීරා, සද්ධම්මෙන තථාගතා;

ධම්මෙන නයමානානං, කා උසූයා විජානත’’න්ති.

මනුස්සා ¶ ධම්මෙන කිර සමණා සක්යපුත්තියා නෙන්ති ¶ නො අධම්මෙනාති සත්තාහමෙව සො සද්දො අහොසි, සත්තාහස්ස අච්චයෙන අන්තරධායි.

සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානපබ්බජ්ජාකථා නිට්ඨිතා.

චතුත්ථභාණවාරො නිට්ඨිතො.

15. උපජ්ඣායවත්තකථා

64. තෙන ¶ ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අනුපජ්ඣායකා අනාචරියකා [ඉදං පදං සී. ස්යා. පොත්ථකෙසු නත්ථි] අනොවදියමානා අනනුසාසියමානා දුන්නිවත්ථා දුප්පාරුතා අනාකප්පසම්පන්නා පිණ්ඩාය චරන්ති; මනුස්සානං [තෙ මනුස්සානං (ක.)] භුඤ්ජමානානං උපරිභොජනෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙන්ති, උපරිඛාදනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙන්ති, උපරිසායනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙන්ති, උපරිපානීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙන්ති; සාමං සූපම්පි ඔදනම්පි විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජන්ති; භත්තග්ගෙපි උච්චාසද්දා මහාසද්දා විහරන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා දුන්නිවත්ථා දුප්පාරුතා අනාකප්පසම්පන්නා පිණ්ඩාය චරිස්සන්ති; මනුස්සානං භුඤ්ජමානානං, උපරිභොජනෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිඛාදනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිසායනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිපානීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති; සාමං සූපම්පි ඔදනම්පි විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජිස්සන්ති; භත්තග්ගෙපි උච්චාසද්දා මහාසද්දා විහරිස්සන්ති සෙය්යථාපි බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණභොජනෙ’’ති.

අස්සොසුං ¶ ඛො භික්ඛූ තෙසං මනුස්සානං උජ්ඣායන්තානං ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා සන්තුට්ඨා ලජ්ජිනො කුක්කුච්චකා සික්ඛාකාමා, තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම භික්ඛූ දුන්නිවත්ථා දුප්පාරුතා අනාකප්පසම්පන්නා පිණ්ඩාය චරිස්සන්ති; මනුස්සානං භුඤ්ජමානානං, උපරිභොජනෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිඛාදනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිසායනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිපානීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති; සාමං සූපම්පි ඔදනම්පි විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජිස්සන්ති; භත්තග්ගෙපි උච්චාසද්දා මහාසද්දා විහරිස්සන්තී’’ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ…පෙ… භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං.

අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතාපෙත්වා භික්ඛූ පටිපුච්ඡි – ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ දුන්නිවත්ථා දුප්පාරුතා අනාකප්පසම්පන්නා පිණ්ඩාය චරන්ති, මනුස්සානං භුඤ්ජමානානං උපරි ¶ භොජනෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙන්ති, උපරිඛාදනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙන්ති, උපරිසායනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙන්ති, උපරිපානීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං ¶ උපනාමෙන්ති, සාමං සූපම්පි ඔදනම්පි විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජන්ති, භත්තග්ගෙපි උච්චාසද්දා මහාසද්දා විහරන්තී’’ති? ‘‘සච්චං භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො ¶ භගවා – ‘‘අනනුච්ඡවිකං, භික්ඛවෙ, තෙසං මොඝපුරිසානං අනනුලොමිකං අප්පතිරූපං අස්සාමණකං අකප්පියං අකරණීයං. කථඤ්හි නාම ¶ තෙ, භික්ඛවෙ, මොඝපුරිසා දුන්නිවත්ථා දුප්පාරුතා අනාකප්පසම්පන්නා පිණ්ඩාය චරිස්සන්ති, මනුස්සානං භුඤ්ජමානානං උපරිභොජනෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිඛාදනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිසායනීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිපානීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, සාමං සූපම්පි ඔදනම්පි විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජිස්සන්ති, භත්තග්ගෙපි උච්චාසද්දා මහාසද්දා විහරිස්සන්ති. නෙතං, භික්ඛවෙ, අප්පසන්නානං වා පසාදාය, පසන්නානං වා භිය්යොභාවාය. අථ ඛ්වෙතං, භික්ඛවෙ, අප්පසන්නානඤ්චෙව අප්පසාදාය, පසන්නානඤ්ච එකච්චානං අඤ්ඤථත්තායා’’ති. අථ ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ අනෙකපරියායෙන විගරහිත්වා දුබ්භරතාය දුප්පොසතාය මහිච්ඡතාය අසන්තුට්ඨිතාය [අසන්තුට්ඨියා (සී.), අසන්තුට්ඨතාය (ස්යා)] සඞ්ගණිකාය කොසජ්ජස්ස අවණ්ණං භාසිත්වා අනෙකපරියායෙන සුභරතාය සුපොසතාය අප්පිච්ඡස්ස සන්තුට්ඨස්ස සල්ලෙඛස්ස ධුතස්ස පාසාදිකස්ස අපචයස්ස වීරියාරම්භස්ස [විරියාරම්භස්ස (සී. ස්යා.)] වණ්ණං භාසිත්වා භික්ඛූනං තදනුච්ඡවිකං තදනුලොමිකං ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

65. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උපජ්ඣායං. උපජ්ඣායො, භික්ඛවෙ, සද්ධිවිහාරිකම්හි පුත්තචිත්තං උපට්ඨපෙස්සති ¶ , සද්ධිවිහාරිකො උපජ්ඣායම්හි පිතුචිත්තං උපට්ඨපෙස්සති. එවං තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤං සගාරවා සප්පතිස්සා සභාගවුත්තිනො විහරන්තා ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුඩ්ඪිං විරුළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිස්සන්ති. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, උපජ්ඣායො ගහෙතබ්බො – එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා පාදෙ වන්දිත්වා උක්කුටිකං නිසීදිත්වා අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වා එවමස්ස වචනීයො – ‘උපජ්ඣායො මෙ, භන්තෙ, හොහි; උපජ්ඣායො මෙ, භන්තෙ, හොහි; උපජ්ඣායො මෙ, භන්තෙ, හොහී’ති. සාහූති වා ලහූති වා ඔපායිකන්ති වා පතිරූපන්ති වා පාසාදිකෙන සම්පාදෙහීති වා කායෙන විඤ්ඤාපෙති, වාචාය විඤ්ඤාපෙති, කායෙන වාචාය [න වාචාය (ක.)] විඤ්ඤාපෙති, ගහිතො හොති උපජ්ඣායො; න කායෙන විඤ්ඤාපෙති, න වාචාය විඤ්ඤාපෙති ¶ ¶ , න කායෙන වාචාය විඤ්ඤාපෙති, න ගහිතො හොති උපජ්ඣායො.

66. [චූළව. 376 ආදයො]‘‘සද්ධිවිහාරිකෙන, භික්ඛවෙ, උපජ්ඣායම්හි සම්මා වත්තිතබ්බං. තත්රායං සම්මාවත්තනා –

‘‘කාලස්සෙව වුට්ඨාය උපාහනා ඔමුඤ්චිත්වා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා දන්තකට්ඨං දාතබ්බං, මුඛොදකං දාතබ්බං, ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං. සචෙ යාගු හොති, භාජනං ධොවිත්වා යාගු උපනාමෙතබ්බා. යාගුං පීතස්ස උදකං දත්වා භාජනං පටිග්ගහෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන ¶ ධොවිත්වා පටිසාමෙතබ්බං. උපජ්ඣායම්හි වුට්ඨිතෙ ආසනං උද්ධරිතබ්බං. සචෙ සො දෙසො උක්ලාපො හොති, සො දෙසො සම්මජ්ජිතබ්බො.

‘‘සචෙ උපජ්ඣායො ගාමං පවිසිතුකාමො ¶ හොති, නිවාසනං දාතබ්බං, පටිනිවාසනං පටිග්ගහෙතබ්බං, කායබන්ධනං දාතබ්බං, සගුණං කත්වා සඞ්ඝාටියො දාතබ්බා, ධොවිත්වා පත්තො සොදකො [සඋදකො (ක.)] දාතබ්බො. සචෙ උපජ්ඣායො පච්ඡාසමණං ආකඞ්ඛති, තිමණ්ඩලං පටිච්ඡාදෙන්තෙන පරිමණ්ඩලං නිවාසෙත්වා කායබන්ධනං බන්ධිත්වා සගුණං කත්වා සඞ්ඝාටියො පාරුපිත්වා ගණ්ඨිකං පටිමුඤ්චිත්වා ධොවිත්වා පත්තං ගහෙත්වා උපජ්ඣායස්ස පච්ඡාසමණෙන හොතබ්බං. නාතිදූරෙ ගන්තබ්බං, නාච්චාසන්නෙ ගන්තබ්බං, පත්තපරියාපන්නං පටිග්ගහෙතබ්බං. න උපජ්ඣායස්ස භණමානස්ස අන්තරන්තරා කථා ඔපාතෙතබ්බා. උපජ්ඣායො ආපත්තිසාමන්තා භණමානො නිවාරෙතබ්බො.

‘‘නිවත්තන්තෙන පඨමතරං ආගන්ත්වා ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපිතබ්බං, පච්චුග්ගන්ත්වා පත්තචීවරං පටිග්ගහෙතබ්බං, පටිනිවාසනං දාතබ්බං, නිවාසනං පටිග්ගහෙතබ්බං. සචෙ චීවරං සින්නං හොති, මුහුත්තං උණ්හෙ ඔතාපෙතබ්බං, න ච උණ්හෙ චීවරං නිදහිතබ්බං; චීවරං සඞ්ඝරිතබ්බං, චීවරං සඞ්ඝරන්තෙන චතුරඞ්ගුලං කණ්ණං උස්සාරෙත්වා චීවරං සඞ්ඝරිතබ්බං – මා මජ්ඣෙ භඞ්ගො අහොසීති. ඔභොගෙ කායබන්ධනං කාතබ්බං.

‘‘සචෙ පිණ්ඩපාතො හොති, උපජ්ඣායො ච භුඤ්ජිතුකාමො හොති, උදකං දත්වා පිණ්ඩපාතො උපනාමෙතබ්බො. උපජ්ඣායො පානීයෙන පුච්ඡිතබ්බො ¶ . භුත්තාවිස්ස උදකං දත්වා පත්තං පටිග්ගහෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං ¶ අප්පටිඝංසන්තෙන ධොවිත්වා වොදකං කත්වා මුහුත්තං උණ්හෙ ඔතාපෙතබ්බො, න ච උණ්හෙ පත්තො නිදහිතබ්බො. පත්තචීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. පත්තං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන පත්තං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන හෙට්ඨාමඤ්චං වා හෙට්ඨාපීඨං ¶ වා පරාමසිත්වා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. න ච අනන්තරහිතාය භූමියා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. චීවරං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන චීවරං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන චීවරවංසං වා චීවරරජ්ජුං වා පමජ්ජිත්වා පාරතො අන්තං ඔරතො භොගං කත්වා චීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. උපජ්ඣායම්හි වුට්ඨිතෙ ආසනං උද්ධරිතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං පටිසාමෙතබ්බං. සචෙ සො දෙසො උක්ලාපො හොති, සො දෙසො සම්මජ්ජිතබ්බො.

‘‘සචෙ උපජ්ඣායො නහායිතුකාමො හොති, නහානං පටියාදෙතබ්බං. සචෙ සීතෙන අත්ථො හොති, සීතං පටියාදෙතබ්බං. සචෙ උණ්හෙන අත්ථො හොති, උණ්හං පටියාදෙතබ්බං.

‘‘සචෙ ¶ උපජ්ඣායො ජන්තාඝරං පවිසිතුකාමො හොති, චුණ්ණං සන්නෙතබ්බං, මත්තිකා තෙමෙතබ්බා, ජන්තාඝරපීඨං ආදාය උපජ්ඣායස්ස පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො ගන්ත්වා ජන්තාඝරපීඨං දත්වා චීවරං පටිග්ගහෙත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං, චුණ්ණං දාතබ්බං, මත්තිකා දාතබ්බා. සචෙ උස්සහති, ජන්තාඝරං පවිසිතබ්බං. ජන්තාඝරං පවිසන්තෙන මත්තිකාය මුඛං මක්ඛෙත්වා පුරතො ච පච්ඡතො ච පටිච්ඡාදෙත්වා ජන්තාඝරං පවිසිතබ්බං. න ථෙරෙ භික්ඛූ අනුපඛජ්ජ නිසීදිතබ්බං. න ¶ නවා භික්ඛූ ආසනෙන පටිබාහිතබ්බා. ජන්තාඝරෙ උපජ්ඣායස්ස පරිකම්මං කාතබ්බං. ජන්තාඝරා නික්ඛමන්තෙන ජන්තාඝරපීඨං ආදාය පුරතො ච පච්ඡතො ච පටිච්ඡාදෙත්වා ජන්තාඝරා නික්ඛමිතබ්බං.

‘‘උදකෙපි උපජ්ඣායස්ස පරිකම්මං කාතබ්බං. නහාතෙන පඨමතරං උත්තරිත්වා අත්තනො ගත්තං වොදකං කත්වා නිවාසෙත්වා උපජ්ඣායස්ස ගත්තතො උදකං පමජ්ජිතබ්බං, නිවාසනං දාතබ්බං, සඞ්ඝාටි දාතබ්බා, ජන්තාඝරපීඨං ආදාය පඨමතරං ආගන්ත්වා ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපිතබ්බං, උපජ්ඣායො පානීයෙන පුච්ඡිතබ්බො. සචෙ උද්දිසාපෙතුකාමො හොති, උද්දිසිතබ්බො. සචෙ පරිපුච්ඡිතුකාමො හොති, පරිපුච්ඡිතබ්බො.

‘‘යස්මිං විහාරෙ උපජ්ඣායො විහරති, සචෙ සො විහාරො උක්ලාපො හොති, සචෙ උස්සහති, සොධෙතබ්බො. විහාරං සොධෙන්තෙන පඨමං පත්තචීවරං ¶ නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං. නිසීදනපච්චත්ථරණං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං. භිසිබිබ්බොහනං [භිසිබිම්බොහනං (සී. ස්යා.)] නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං. මඤ්චො නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බො. පීඨං නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන ¶ , අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං. මඤ්චපටිපාදකා නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බා. ඛෙළමල්ලකො නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බො. අපස්සෙනඵලකං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං. භූමත්ථරණං යථාපඤ්ඤත්තං සල්ලක්ඛෙත්වා ¶ නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං. සචෙ විහාරෙ සන්තානකං හොති, උල්ලොකා පඨමං ඔහාරෙතබ්බං, ආලොකසන්ධිකණ්ණභාගා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ ගෙරුකපරිකම්මකතා භිත්ති කණ්ණකිතා හොති, චොළකං තෙමෙත්වා පීළෙත්වා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ කාළවණ්ණකතා භූමි කණ්ණකිතා හොති, චොළකං තෙමෙත්වා පීළෙත්වා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ අකතා හොති භූමි, උදකෙන පරිප්ඵොසිත්වා සම්මජ්ජිතබ්බා – මා විහාරො රජෙන උහඤ්ඤීති. සඞ්කාරං විචිනිත්වා එකමන්තං ඡඩ්ඩෙතබ්බං.

‘‘භූමත්ථරණං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. මඤ්චපටිපාදකා ¶ ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බා. මඤ්චො ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බො. පීඨං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. භිසිබිබ්බොහනං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. නිසීදනපච්චත්ථරණං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. ඛෙළමල්ලකො ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බො. අපස්සෙනඵලකං ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා ¶ අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බං. පත්තචීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. පත්තං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන පත්තං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන හෙට්ඨාමඤ්චං වා හෙට්ඨාපීඨං වා පරාමසිත්වා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. න ච අනන්තරහිතාය භූමියා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. චීවරං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන චීවරං ගහෙත්වා ¶ එකෙන හත්ථෙන චීවරවංසං වා චීවරරජ්ජුං වා පමජ්ජිත්වා පාරතො අන්තං ඔරතො භොගං කත්වා චීවරං නික්ඛිපිතබ්බං.

‘‘සචෙ පුරත්ථිමා සරජා වාතා වායන්ති, පුරත්ථිමා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ පච්ඡිමා සරජා වාතා වායන්ති, පච්ඡිමා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ උත්තරා සරජා වාතා වායන්ති, උත්තරා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ දක්ඛිණා සරජා වාතා වායන්ති, දක්ඛිණා වාතපානා ¶ ථකෙතබ්බා. සචෙ සීතකාලො හොති, දිවා වාතපානා විවරිතබ්බා, රත්තිං ථකෙතබ්බා. සචෙ උණ්හකාලො හොති, දිවා වාතපානා ථකෙතබ්බා, රත්තිං විවරිතබ්බා.

‘‘සචෙ පරිවෙණං උක්ලාපං හොති, පරිවෙණං සම්මජ්ජිතබ්බං. සචෙ කොට්ඨකො උක්ලාපො හොති, කොට්ඨකො සම්මජ්ජිතබ්බො. සචෙ උපට්ඨානසාලා උක්ලාපා හොති, උපට්ඨානසාලා සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ අග්ගිසාලා උක්ලාපා හොති, අග්ගිසාලා සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ වච්චකුටි උක්ලාපා හොති, වච්චකුටි සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ පානීයං න හොති, පානීයං උපට්ඨාපෙතබ්බං. සචෙ පරිභොජනීයං න හොති, පරිභොජනීයං උපට්ඨාපෙතබ්බං. සචෙ ආචමනකුම්භියා උදකං න හොති, ආචමනකුම්භියා ¶ උදකං ආසිඤ්චිතබ්බං.

‘‘සචෙ උපජ්ඣායස්ස අනභිරති උප්පන්නා හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන වූපකාසෙතබ්බො, වූපකාසාපෙතබ්බො, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ උපජ්ඣායස්ස කුක්කුච්චං උප්පන්නං හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන විනොදෙතබ්බං, විනොදාපෙතබ්බං, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ උපජ්ඣායස්ස දිට්ඨිගතං උප්පන්නං හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන විවෙචෙතබ්බං, විවෙචාපෙතබ්බං, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා ¶ . සචෙ උපජ්ඣායො ගරුධම්මං අජ්ඣාපන්නො හොති පරිවාසාරහො, සද්ධිවිහාරිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො උපජ්ඣායස්ස පරිවාසං දදෙය්යාති. සචෙ උපජ්ඣායො මූලාය පටිකස්සනාරහො හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො උපජ්ඣායං මූලාය පටිකස්සෙය්යාති. සචෙ උපජ්ඣායො මානත්තාරහො හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො උපජ්ඣායස්ස මානත්තං දදෙය්යාති. සචෙ උපජ්ඣායො අබ්භානාරහො හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො උපජ්ඣායං අබ්භෙය්යාති. සචෙ සඞ්ඝො උපජ්ඣායස්ස ¶ කම්මං කත්තුකාමො හොති තජ්ජනීයං වා නියස්සං [නියසං (ක.)] වා පබ්බාජනීයං වා පටිසාරණීයං වා උක්ඛෙපනීයං වා, සද්ධිවිහාරිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො උපජ්ඣායස්ස කම්මං න කරෙය්ය ලහුකාය වා පරිණාමෙය්යාති. කතං වා පනස්ස හොති සඞ්ඝෙන කම්මං තජ්ජනීයං වා නියස්සං වා පබ්බාජනීයං වා පටිසාරණීයං වා උක්ඛෙපනීයං ¶ වා, සද්ධිවිහාරිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො උපජ්ඣායො සම්මා වත්තෙය්ය, ලොමං පාතෙය්ය, නෙත්ථාරං වත්තෙය්ය, සඞ්ඝො තං කම්මං පටිප්පස්සම්භෙය්යාති.

‘‘සචෙ උපජ්ඣායස්ස චීවරං ධොවිතබ්බං හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන ධොවිතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං ¶ – කින්ති නු ඛො උපජ්ඣායස්ස චීවරං ධොවියෙථාති. සචෙ උපජ්ඣායස්ස චීවරං කාතබ්බං හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන කාතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො උපජ්ඣායස්ස චීවරං කරියෙථාති. සචෙ උපජ්ඣායස්ස රජනං පචිතබ්බං හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන පචිතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො උපජ්ඣායස්ස රජනං පචියෙථාති. සචෙ උපජ්ඣායස්ස චීවරං රජිතබ්බං [රජෙතබ්බං (සී. ස්යා.)] හොති, සද්ධිවිහාරිකෙන රජිතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො උපජ්ඣායස්ස චීවරං රජියෙථාති. චීවරං රජන්තෙන [රජෙන්තෙන (සී. ස්යා.)] සාධුකං සම්පරිවත්තකං සම්පරිවත්තකං රජිතබ්බං, න ච අච්ඡින්නෙ ථෙවෙ පක්කමිතබ්බං.

‘‘න උපජ්ඣායං අනාපුච්ඡා එකච්චස්ස පත්තො දාතබ්බො, න එකච්චස්ස පත්තො පටිග්ගහෙතබ්බො; න එකච්චස්ස චීවරං දාතබ්බං, න එකච්චස්ස චීවරං පටිග්ගහෙතබ්බං; න එකච්චස්ස පරික්ඛාරො දාතබ්බො, න එකච්චස්ස පරික්ඛාරො පටිග්ගහෙතබ්බො; න එකච්චස්ස කෙසා ඡෙදෙතබ්බා [ඡෙත්තබ්බා (සී.), ඡෙදිතබ්බා (ක.)], න එකච්චෙන කෙසා ඡෙදාපෙතබ්බා; න එකච්චස්ස පරිකම්මං කාතබ්බං, න එකච්චෙන පරිකම්මං කාරාපෙතබ්බං; න එකච්චස්ස වෙය්යාවච්චො [වෙය්යාවච්චං (කත්ථචි)] කාතබ්බො ¶ , න එකච්චෙන වෙය්යාවච්චො කාරාපෙතබ්බො; න එකච්චස්ස පච්ඡාසමණෙන හොතබ්බං, න එකච්චො පච්ඡාසමණො ආදාතබ්බො; න එකච්චස්ස පිණ්ඩපාතො නීහරිතබ්බො, න එකච්චෙන පිණ්ඩපාතො නීහරාපෙතබ්බො; න ¶ උපජ්ඣායං අනාපුච්ඡා ¶ ගාමො පවිසිතබ්බො; න සුසානං ගන්තබ්බං; න දිසා පක්කමිතබ්බා. සචෙ උපජ්ඣායො ගිලානො හොති, යාවජීවං උපට්ඨාතබ්බො; වුට්ඨානමස්ස ආගමෙතබ්බ’’න්ති.

උපජ්ඣායවත්තං නිට්ඨිතං.

16. සද්ධිවිහාරිකවත්තකථා

67. [චූළව. 378 ආදයො] ‘‘උපජ්ඣායෙන, භික්ඛවෙ, සද්ධිවිහාරිකම්හි සම්මා වත්තිතබ්බං. තත්රායං සම්මාවත්තනා –

‘‘උපජ්ඣායෙන, භික්ඛවෙ, සද්ධිවිහාරිකො සඞ්ගහෙතබ්බො අනුග්ගහෙතබ්බො උද්දෙසෙන පරිපුච්ඡාය ඔවාදෙන අනුසාසනියා. සචෙ උපජ්ඣායස්ස පත්තො හොති, සද්ධිවිහාරිකස්ස පත්තො න හොති, උපජ්ඣායෙන සද්ධිවිහාරිකස්ස පත්තො දාතබ්බො, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සද්ධිවිහාරිකස්ස පත්තො උප්පජ්ජියෙථාති. සචෙ උපජ්ඣායස්ස චීවරං හොති, සද්ධිවිහාරිකස්ස චීවරං න හොති, උපජ්ඣායෙන සද්ධිවිහාරිකස්ස චීවරං දාතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සද්ධිවිහාරිකස්ස චීවරං උප්පජ්ජියෙථාති. සචෙ උපජ්ඣායස්ස පරික්ඛාරො හොති, සද්ධිවිහාරිකස්ස පරික්ඛාරො න හොති, උපජ්ඣායෙන සද්ධිවිහාරිකස්ස පරික්ඛාරො ¶ දාතබ්බො, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සද්ධිවිහාරිකස්ස පරික්ඛාරො උප්පජ්ජියෙථාති.

‘‘සචෙ ¶ සද්ධිවිහාරිකො ගිලානො හොති, කාලස්සෙව උට්ඨාය දන්තකට්ඨං දාතබ්බං, මුඛොදකං දාතබ්බං, ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං. සචෙ යාගු හොති, භාජනං ධොවිත්වා යාගු උපනාමෙතබ්බා. යාගුං පීතස්ස උදකං දත්වා භාජනං පටිග්ගහෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන ධොවිත්වා පටිසාමෙතබ්බං. සද්ධිවිහාරිකම්හි වුට්ඨිතෙ ආසනං උද්ධරිතබ්බං. සචෙ සො දෙසො උක්ලාපො හොති, සො දෙසො සම්මජ්ජිතබ්බො.

‘‘සචෙ සද්ධිවිහාරිකො ගාමං පවිසිතුකාමො හොති, නිවාසනං දාතබ්බං, පටිනිවාසනං පටිග්ගහෙතබ්බං, කායබන්ධනං දාතබ්බං, සගුණං කත්වා සඞ්ඝාටියො දාතබ්බා, ධොවිත්වා පත්තො සොදකො දාතබ්බො. එත්තාවතා නිවත්තිස්සතීති ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං ¶ උපනික්ඛිපිතබ්බං, පච්චුග්ගන්ත්වා පත්තචීවරං පටිග්ගහෙතබ්බං, පටිනිවාසනං දාතබ්බං, නිවාසනං පටිග්ගහෙතබ්බං ¶ . සචෙ චීවරං සින්නං හොති, මුහුත්තං උණ්හෙ ඔතාපෙතබ්බං, න ච උණ්හෙ චීවරං නිදහිතබ්බං; චීවරං සඞ්ඝරිතබ්බං, චීවරං සඞ්ඝරන්තෙන චතුරඞ්ගුලං කණ්ණං උස්සාරෙත්වා චීවරං සඞ්ඝරිතබ්බං – මා මජ්ඣෙ භඞ්ගො අහොසීති. ඔභොගෙ කායබන්ධනං කාතබ්බං.

‘‘සචෙ පිණ්ඩපාතො හොති, සද්ධිවිහාරිකො ච භුඤ්ජිතුකාමො හොති, උදකං දත්වා පිණ්ඩපාතො උපනාමෙතබ්බො. සද්ධිවිහාරිකො පානීයෙන පුච්ඡිතබ්බො. භුත්තාවිස්ස උදකං දත්වා පත්තං පටිග්ගහෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන ධොවිත්වා වොදකං කත්වා මුහුත්තං උණ්හෙ ඔතාපෙතබ්බො, න ච උණ්හෙ පත්තො නිදහිතබ්බො. පත්තචීවරං ¶ නික්ඛිපිතබ්බං. පත්තං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන පත්තං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන හෙට්ඨාමඤ්චං වා හෙට්ඨාපීඨං වා පරාමසිත්වා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. න ච අනන්තරහිතාය භූමියා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. චීවරං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන චීවරං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන චීවරවංසං වා චීවරරජ්ජුං වා පමජ්ජිත්වා පාරතො අන්තං ඔරතො භොගං කත්වා චීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. සද්ධිවිහාරිකම්හි වුට්ඨිතෙ ආසනං උද්ධරිතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං පටිසාමෙතබ්බං. සචෙ සො දෙසො උක්ලාපො හොති, සො දෙසො සම්මජ්ජිතබ්බො.

‘‘සචෙ සද්ධිවිහාරිකො නහායිතුකාමො හොති, නහානං පටියාදෙතබ්බං. සචෙ සීතෙන අත්ථො හොති, සීතං පටියාදෙතබ්බං. සචෙ උණ්හෙන අත්ථො හොති, උණ්හං පටියාදෙතබ්බං ¶ .

‘‘සචෙ සද්ධිවිහාරිකො ජන්තාඝරං පවිසිතුකාමො හොති, චුණ්ණං සන්නෙතබ්බං, මත්තිකා තෙමෙතබ්බා, ජන්තාඝරපීඨං ආදාය ගන්ත්වා ජන්තාඝරපීඨං දත්වා චීවරං පටිග්ගහෙත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං, චුණ්ණං දාතබ්බං, මත්තිකා දාතබ්බා. සචෙ උස්සහති, ජන්තාඝරං පවිසිතබ්බං. ජන්තාඝරං පවිසන්තෙන මත්තිකාය මුඛං මක්ඛෙත්වා පුරතො ච පච්ඡතො ච පටිච්ඡාදෙත්වා ජන්තාඝරං පවිසිතබ්බං. න ථෙරෙ භික්ඛූ අනුපඛජ්ජ නිසීදිතබ්බං. න නවා භික්ඛූ ආසනෙන පටිබාහිතබ්බා. ජන්තාඝරෙ සද්ධිවිහාරිකස්ස පරිකම්මං කාතබ්බං. ජන්තාඝරා නික්ඛමන්තෙන ජන්තාඝරපීඨං ආදාය පුරතො ච පච්ඡතො ච පටිච්ඡාදෙත්වා ජන්තාඝරා නික්ඛමිතබ්බං.

‘‘උදකෙපි ¶ සද්ධිවිහාරිකස්ස ¶ පරිකම්මං කාතබ්බං. නහාතෙන පඨමතරං උත්තරිත්වා අත්තනො ගත්තං වොදකං කත්වා නිවාසෙත්වා සද්ධිවිහාරිකස්ස ගත්තතො උදකං පමජ්ජිතබ්බං, නිවාසනං දාතබ්බං, සඞ්ඝාටි දාතබ්බා. ජන්තාඝරපීඨං ආදාය පඨමතරං ආගන්ත්වා ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපිතබ්බං. සද්ධිවිහාරිකො පානීයෙන පුච්ඡිතබ්බො.

‘‘යස්මිං ¶ විහාරෙ සද්ධිවිහාරිකො විහරති, සචෙ සො විහාරො උක්ලාපො හොති, සචෙ උස්සහති, සොධෙතබ්බො. විහාරං සොධෙන්තෙන පඨමං පත්තචීවරං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; නිසීදනපච්චත්ථරණං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; භිසිබිබ්බොහනං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; මඤ්චො නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බො; පීඨං නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; මඤ්චපටිපාදකා නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බා; ඛෙළමල්ලකො නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බො; අපස්සෙනඵලකං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; භූමත්ථරණං යථාපඤ්ඤත්තං සල්ලක්ඛෙත්වා නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං. සචෙ විහාරෙ සන්තානකං හොති, උල්ලොකා පඨමං ඔහාරෙතබ්බං, ආලොකසන්ධිකණ්ණභාගා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ ගෙරුකපරිකම්මකතා භිත්ති කණ්ණකිතා හොති, චොළකං තෙමෙත්වා පීළෙත්වා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ කාළවණ්ණකතා භූමි කණ්ණකිතා හොති, චොළකං තෙමෙත්වා ¶ පීළෙත්වා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ අකතා හොති භූමි, උදකෙන පරිප්ඵොසිත්වා සම්මජ්ජිතබ්බා – මා විහාරො රජෙන උහඤ්ඤීති. සඞ්කාරං විචිනිත්වා එකමන්තං ඡඩ්ඩෙතබ්බං.

‘‘භූමත්ථරණං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. මඤ්චපටිපාදකා ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බා. මඤ්චො ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බො. පීඨං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. භිසිබිබ්බොහනං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං ¶ පඤ්ඤපෙතබ්බං. නිසීදනපච්චත්ථරණං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. ඛෙළමල්ලකො ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බො. අපස්සෙනඵලකං ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බං. පත්තචීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. පත්තං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන පත්තං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන හෙට්ඨාමඤ්චං වා හෙට්ඨාපීඨං වා පරාමසිත්වා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. න ච අනන්තරහිතාය භූමියා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. චීවරං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන චීවරං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන චීවරවංසං වා චීවරරජ්ජුං වා පමජ්ජිත්වා පාරතො ¶ අන්තං ඔරතො භොගං කත්වා චීවරං නික්ඛිපිතබ්බං.

‘‘සචෙ පුරත්ථිමා සරජා වාතා වායන්ති, පුරත්ථිමා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ පච්ඡිමා සරජා වාතා වායන්ති, පච්ඡිමා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ උත්තරා සරජා වාතා වායන්ති, උත්තරා ¶ වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ දක්ඛිණා සරජා වාතා වායන්ති, දක්ඛිණා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ සීතකාලො හොති, දිවා වාතපානා විවරිතබ්බා, රත්තිං ථකෙතබ්බා. සචෙ උණ්හකාලො හොති, දිවා වාතපානා ථකෙතබ්බා, රත්තිං විවරිතබ්බා.

‘‘සචෙ පරිවෙණං උක්ලාපං හොති, පරිවෙණං සම්මජ්ජිතබ්බං. සචෙ කොට්ඨකො උක්ලාපො හොති, කොට්ඨකො සම්මජ්ජිතබ්බො. සචෙ උපට්ඨානසාලා උක්ලාපා හොති, උපට්ඨානසාලා සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ අග්ගිසාලා උක්ලාපා හොති, අග්ගිසාලා සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ වච්චකුටි උක්ලාපා හොති, වච්චකුටි සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ පානීයං න හොති, පානීයං උපට්ඨාපෙතබ්බං. සචෙ පරිභොජනීයං න හොති, පරිභොජනීයං උපට්ඨාපෙතබ්බං. සචෙ ආචමනකුම්භියා උදකං න හොති, ආචමනකුම්භියා උදකං ආසිඤ්චිතබ්බං.

‘‘සචෙ සද්ධිවිහාරිකස්ස අනභිරති උප්පන්නා හොති, උපජ්ඣායෙන වූපකාසෙතබ්බො, වූපකාසාපෙතබ්බො, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ සද්ධිවිහාරිකස්ස කුක්කුච්චං උප්පන්නං හොති, උපජ්ඣායෙන විනොදෙතබ්බං, විනොදාපෙතබ්බං, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා ¶ . සචෙ සද්ධිවිහාරිකස්ස දිට්ඨිගතං උප්පන්නං හොති, උපජ්ඣායෙන විවෙචෙතබ්බං, විවෙචාපෙතබ්බං, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ සද්ධිවිහාරිකො ගරුධම්මං අජ්ඣාපන්නො හොති පරිවාසාරහො, උපජ්ඣායෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො ¶ සද්ධිවිහාරිකස්ස පරිවාසං දදෙය්යාති. සචෙ සද්ධිවිහාරිකො මූලාය පටිකස්සනාරහො හොති, උපජ්ඣායෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො සද්ධිවිහාරිකං මූලාය පටිකස්සෙය්යාති. සචෙ සද්ධිවිහාරිකො මානත්තාරහො හොති, උපජ්ඣායෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො සද්ධිවිහාරිකස්ස මානත්තං දදෙය්යාති. සචෙ සද්ධිවිහාරිකො ¶ අබ්භානාරහො හොති, උපජ්ඣායෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො සද්ධිවිහාරිකං අබ්භෙය්යාති. සචෙ සඞ්ඝො සද්ධිවිහාරිකස්ස කම්මං කත්තුකාමො හොති, තජ්ජනීයං වා නියස්සං වා පබ්බාජනීයං වා පටිසාරණීයං වා උක්ඛෙපනීයං වා, උපජ්ඣායෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො සද්ධිවිහාරිකස්ස කම්මං න කරෙය්ය, ලහුකාය වා පරිණාමෙය්යාති. කතං වා පනස්ස හොති සඞ්ඝෙන කම්මං, තජ්ජනීයං වා නියස්සං වා පබ්බාජනීයං වා පටිසාරණීයං වා උක්ඛෙපනීයං වා, උපජ්ඣායෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සද්ධිවිහාරිකො සම්මා වත්තෙය්ය, ලොමං පාතෙය්ය, නෙත්ථාරං වත්තෙය්ය, සඞ්ඝො තං කම්මං පටිප්පස්සම්භෙය්යාති.

‘‘සචෙ සද්ධිවිහාරිකස්ස චීවරං ධොවිතබ්බං හොති, උපජ්ඣායෙන ආචික්ඛිතබ්බං එවං ධොවෙය්යාසීති ¶ , උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සද්ධිවිහාරිකස්ස චීවරං ධොවියෙථාති. සචෙ සද්ධිවිහාරිකස්ස චීවරං කාතබ්බං ¶ හොති, උපජ්ඣායෙන ආචික්ඛිතබ්බං එවං කරෙය්යාසීති, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සද්ධිවිහාරිකස්ස චීවරං කරියෙථාති. සචෙ සද්ධිවිහාරිකස්ස රජනං පචිතබ්බං හොති, උපජ්ඣායෙන ආචික්ඛිතබ්බං එවං පචෙය්යාසීති, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සද්ධිවිහාරිකස්ස රජනං පචියෙථාති. සචෙ සද්ධිවිහාරිකස්ස චීවරං රජිතබ්බං හොති, උපජ්ඣායෙන ආචික්ඛිතබ්බං, එවං රජෙය්යාසීති, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සද්ධිවිහාරිකස්ස චීවරං රජියෙථාති. චීවරං රජන්තෙන සාධුකං සම්පරිවත්තකං සම්පරිවත්තකං රජිතබ්බං. න ච අච්ඡින්නෙ ථෙවෙ පක්කමිතබ්බං. සචෙ සද්ධිවිහාරිකො ගිලානො හොති, යාවජීවං උපට්ඨාතබ්බො, වුට්ඨානමස්ස ආගමෙතබ්බ’’න්ති.

සද්ධිවිහාරිකවත්තං නිට්ඨිතං.

17. පණාමිතකථා

68. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන සද්ධිවිහාරිකා උපජ්ඣායෙසු න සම්මා වත්තන්ති. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සද්ධිවිහාරිකා උපජ්ඣායෙසු න සම්මා වත්තිස්සන්තී’’ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, සද්ධිවිහාරිකා උපජ්ඣායෙසු න සම්මා වත්තන්තීති? සච්චං භගවාති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… කථඤ්හි නාම, භික්ඛවෙ, සද්ධිවිහාරිකා උපජ්ඣායෙසු න සම්මා වත්තිස්සන්තීති…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, සද්ධිවිහාරිකෙන ¶ උපජ්ඣායම්හි න සම්මා වත්තිතබ්බං. යො න සම්මා වත්තෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති ¶ . නෙව සම්මා වත්තන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අසම්මාවත්තන්තං පණාමෙතුං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, පණාමෙතබ්බො – ‘‘පණාමෙමි ත’’න්ති වා, ‘‘මායිධ පටික්කමී’’ති වා, ‘‘නීහර තෙ පත්තචීවර’’න්ති වා, ‘‘නාහං තයා උපට්ඨාතබ්බො’’ති වා, කායෙන විඤ්ඤාපෙති, වාචාය විඤ්ඤාපෙති, කායෙන වාචාය විඤ්ඤාපෙති, පණාමිතො හොති සද්ධිවිහාරිකො; න කායෙන විඤ්ඤාපෙති, න වාචාය විඤ්ඤාපෙති, න කායෙන වාචාය විඤ්ඤාපෙති, න පණාමිතො හොති සද්ධිවිහාරිකොති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සද්ධිවිහාරිකා පණාමිතා න ඛමාපෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඛමාපෙතුන්ති. නෙව ඛමාපෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . න, භික්ඛවෙ, පණාමිතෙන න ඛමාපෙතබ්බො. යො න ඛමාපෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන උපජ්ඣායා ඛමාපියමානා න ඛමන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඛමිතුන්ති. නෙව ඛමන්ති. සද්ධිවිහාරිකා පක්කමන්තිපි විබ්භමන්තිපි තිත්ථියෙසුපි සඞ්කමන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, ඛමාපියමානෙන න ඛමිතබ්බං. යො න ඛමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන උපජ්ඣායා සම්මාවත්තන්තං පණාමෙන්ති, අසම්මාවත්තන්තං න පණාමෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, සම්මාවත්තන්තො පණාමෙතබ්බො. යො පණාමෙය්ය ¶ , ආපත්ති දුක්කටස්ස ¶ . න ච, භික්ඛවෙ, අසම්මාවත්තන්තො න පණාමෙතබ්බො. යො න පණාමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො සද්ධිවිහාරිකො පණාමෙතබ්බො. උපජ්ඣායම්හි නාධිමත්තං පෙමං හොති, නාධිමත්තො පසාදො හොති, නාධිමත්තා හිරී හොති, නාධිමත්තො ගාරවො හොති, නාධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො සද්ධිවිහාරිකො පණාමෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො සද්ධිවිහාරිකො න පණාමෙතබ්බො. උපජ්ඣායම්හි අධිමත්තං පෙමං හොති, අධිමත්තො පසාදො හොති, අධිමත්තා හිරී හොති, අධිමත්තො ගාරවො හොති, අධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො සද්ධිවිහාරිකො න පණාමෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො සද්ධිවිහාරිකො අලං පණාමෙතුං. උපජ්ඣායම්හි ¶ නාධිමත්තං පෙමං හොති, නාධිමත්තො පසාදො හොති, නාධිමත්තා හිරී හොති, නාධිමත්තා ගාරවො හොති, නාධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො සද්ධිවිහාරිකො අලං පණාමෙතුං.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො සද්ධිවිහාරිකො නාලං පණාමෙතුං. උපජ්ඣායම්හි අධිමත්තං ¶ පෙමං හොති, අධිමත්තො පසාදො හොති, අධිමත්තා හිරී හොති, අධිමත්තො ගාරවො හොති, අධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො සද්ධිවිහාරිකො නාලං පණාමෙතුං.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතං සද්ධිවිහාරිකං අප්පණාමෙන්තො උපජ්ඣායො සාතිසාරො හොති, පණාමෙන්තො අනතිසාරො හොති. උපජ්ඣායම්හි නාධිමත්තං පෙමං හොති, නාධිමත්තො පසාදො හොති, නාධිමත්තා හිරී හොති, නාධිමත්තො ගාරවො හොති, නාධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං ¶ සද්ධිවිහාරිකං අප්පණාමෙන්තො උපජ්ඣායො සාතිසාරො හොති, පණාමෙන්තො අනතිසාරො හොති.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතං සද්ධිවිහාරිකං පණාමෙන්තො උපජ්ඣායො සාතිසාරො හොති, අප්පණාමෙන්තො අනතිසාරො හොති. උපජ්ඣායම්හි අධිමත්තං පෙමං හොති, අධිමත්තො පසාදො හොති, අධිමත්තා හිරී හොති, අධිමත්තො ගාරවො හොති, අධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං සද්ධිවිහාරිකං පණාමෙන්තො උපජ්ඣායො සාතිසාරො හොති, අප්පණාමෙන්තො අනතිසාරො හොතී’’ති.

69. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො බ්රාහ්මණො භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචි. තං භික්ඛූ න ඉච්ඡිංසු පබ්බාජෙතුං. සො භික්ඛූසු පබ්බජ්ජං අලභමානො කිසො අහොසි ලූඛො දුබ්බණ්ණො උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතො ¶ ධමනිසන්ථතගත්තො. අද්දසා ඛො භගවා තං බ්රාහ්මණං කිසං ලූඛං දුබ්බණ්ණං උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතං ධමනිසන්ථතගත්තං, දිස්වාන භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘කිං නු ඛො සො, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණො කිසො ලූඛො දුබ්බණ්ණො උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතො ධමනිසන්ථතගත්තො’’ති? එසො, භන්තෙ, බ්රාහ්මණො භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචි. තං භික්ඛූ න ඉච්ඡිංසු පබ්බාජෙතුං. සො භික්ඛූසු පබ්බජ්ජං අලභමානො කිසො ලූඛො දුබ්බණ්ණො උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතො ධමනිසන්ථතගත්තොති. අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘කො නු ඛො, භික්ඛවෙ, තස්ස බ්රාහ්මණස්ස අධිකාරං සරසී’’ති? එවං වුත්තෙ ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහං ඛො, භන්තෙ, තස්ස බ්රාහ්මණස්ස අධිකාරං සරාමී’’ති. ‘‘කිං පන ත්වං, සාරිපුත්ත, තස්ස බ්රාහ්මණස්ස අධිකාරං සරසී’’ති? ‘‘ඉධ මෙ, භන්තෙ, සො බ්රාහ්මණො රාජගහෙ පිණ්ඩාය චරන්තස්ස කටච්ඡුභික්ඛං දාපෙසි. ඉමං ඛො අහං, භන්තෙ, තස්ස බ්රාහ්මණස්ස අධිකාරං ¶ සරාමී’’ති. ‘‘සාධු සාධු, සාරිපුත්ත, කතඤ්ඤුනො හි, සාරිපුත්ත, සප්පුරිසා කතවෙදිනො. තෙන හි ත්වං, සාරිපුත්ත, තං බ්රාහ්මණං පබ්බාජෙහි උපසම්පාදෙහී’’ති ¶ . ‘‘කථාහං, භන්තෙ ¶ , තං බ්රාහ්මණං පබ්බාජෙමි උපසම්පාදෙමී’’ති? අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – යා සා, භික්ඛවෙ, මයා තීහි සරණගමනෙහි උපසම්පදා අනුඤ්ඤාතා, තං අජ්ජතග්ගෙ පටික්ඛිපාමි. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඤත්තිචතුත්ථෙන කම්මෙන උපසම්පාදෙතුං ¶ [උපසම්පදං (සී. ස්යා.)]. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, උපසම්පාදෙතබ්බො. බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

70. ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙය්ය ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස උපසම්පදා ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘දුතියම්පි එතමත්ථං වදාමි – සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස උපසම්පදා ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය ¶ .

‘‘තතියම්පි එතමත්ථං වදාමි – සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස උපසම්පදා ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘උපසම්පන්නො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

71. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු උපසම්පන්නසමනන්තරා අනාචාරං ආචරති. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘මාවුසො, එවරූපං අකාසි, නෙතං කප්පතී’’ති. සො එවමාහ – ‘‘නෙවාහං ආයස්මන්තෙ යාචිං උපසම්පාදෙථ මන්ති. කිස්ස මං තුම්හෙ අයාචිතා උපසම්පාදිත්ථා’’ති? ¶ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . න, භික්ඛවෙ, අයාචිතෙන උපසම්පාදෙතබ්බො ¶ . යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යාචිතෙන උපසම්පාදෙතුං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, යාචිතබ්බො. තෙන උපසම්පදාපෙක්ඛෙන සඞ්ඝං උපසඞ්කමිත්වා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා භික්ඛූනං පාදෙ වන්දිත්වා උක්කුටිකං නිසීදිත්වා අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වා එවමස්ස වචනීයො – ‘‘සඞ්ඝං, භන්තෙ, උපසම්පදං යාචාමි, උල්ලුම්පතු මං, භන්තෙ, සඞ්ඝො අනුකම්පං උපාදායා’’ති. දුතියම්පි යාචිතබ්බො. තතියම්පි යාචිතබ්බො. බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

72. ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ ¶ , සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො. ඉත්ථන්නාමො සඞ්ඝං උපසම්පදං යාචති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙය්ය ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො. ඉත්ථන්නාමො සඞ්ඝං උපසම්පදං යාචති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස උපසම්පදා ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘දුතියම්පි එතමත්ථං වදාමි…පෙ… තතියම්පි එතමත්ථං වදාමි…පෙ….

‘‘උපසම්පන්නො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

73. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහෙ පණීතානං භත්තානං භත්තපටිපාටි අට්ඨිතා [අධිට්ඨිතා (ක.)] හොති. අථ ඛො අඤ්ඤතරස්ස බ්රාහ්මණස්ස එතදහොසි – ‘‘ඉමෙ ඛො සමණා සක්යපුත්තියා සුඛසීලා සුඛසමාචාරා, සුභොජනානි භුඤ්ජිත්වා නිවාතෙසු සයනෙසු සයන්ති. යංනූනාහං සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචි. තං භික්ඛූ පබ්බාජෙසුං උපසම්පාදෙසුං. තස්මිං ¶ පබ්බජිතෙ භත්තපටිපාටි ඛීයිත්ථ. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘එහි දානි, ආවුසො, පිණ්ඩාය චරිස්සාමා’’ති. සො එවමාහ – ‘‘නාහං, ආවුසො, එතංකාරණා පබ්බජිතො පිණ්ඩාය චරිස්සාමීති. සචෙ මෙ දස්සථ භුඤ්ජිස්සාමි ¶ , නො චෙ මෙ දස්සථ විබ්භමිස්සාමී’’ති. ‘‘කිං පන ත්වං, ආවුසො, උදරස්ස කාරණා පබ්බජිතො’’ති ¶ ¶ ? ‘‘එවමාවුසො’’ති. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – කථඤ්හි නාම භික්ඛු එවං ස්වාක්ඛාතෙ ධම්මවිනයෙ උදරස්ස කාරණා පබ්බජිස්සතීති. තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… සච්චං කිර ත්වං, භික්ඛු, උදරස්ස කාරණා පබ්බජිතොති? සච්චං භගවාති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… ‘‘කථඤ්හි නාම ත්වං, මොඝපුරිස, එවං ස්වාක්ඛාතෙ ධම්මවිනයෙ උදරස්ස කාරණා පබ්බජිස්සසි. නෙතං, මොඝපුරිස, අප්පසන්නානං වා පසාදාය පසන්නානං වා භිය්යොභාවාය’’…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උපසම්පාදෙන්තෙන චත්තාරො නිස්සයෙ ආචික්ඛිතුං – පිණ්ඩියාලොපභොජනං නිස්සාය පබ්බජ්ජා, තත්ථ තෙ යාවජීවං උස්සාහො කරණීයො; අතිරෙකලාභො – සඞ්ඝභත්තං, උද්දෙසභත්තං, නිමන්තනං, සලාකභත්තං, පක්ඛිකං, උපොසථිකං, පාටිපදිකං. පංසුකූලචීවරං නිස්සාය පබ්බජ්ජා, තත්ථ තෙ යාවජීවං උස්සාහො කරණීයො; අතිරෙකලාභො – ඛොමං, කප්පාසිකං, කොසෙය්යං, කම්බලං, සාණං, භඞ්ගං. රුක්ඛමූලසෙනාසනං නිස්සාය පබ්බජ්ජා, තත්ථ තෙ යාවජීවං උස්සාහො කරණීයො; අතිරෙකලාභො – විහාරො ¶ , අඩ්ඪයොගො, පාසාදො, හම්මියං, ගුහා. පූතිමුත්තභෙසජ්ජං නිස්සාය පබ්බජ්ජා, තත්ථ තෙ යාවජීවං උස්සාහො කරණීයො; අතිරෙකලාභො – සප්පි, නවනීතං, තෙලං, මධු, ඵාණිත’’න්ති.

පණාමිතකථා නිට්ඨිතා.

උපජ්ඣායවත්තභාණවාරො නිට්ඨිතො පඤ්චමො.

පඤ්චමභාණවාරො

18. ආචරියවත්තකථා

74. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො මාණවකො භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචි. තස්ස භික්ඛූ පටිකච්චෙව නිස්සයෙ ආචික්ඛිංසු. සො එවමාහ – ‘‘සචෙ මෙ, භන්තෙ, පබ්බජිතෙ නිස්සයෙ ආචික්ඛෙය්යාථ, අභිරමෙය්යාමහං [අභිරමෙය්යඤ්චාහං (සී.), අභිරමෙය්යං ස්වාහං (ක.)]. න දානාහං, භන්තෙ, පබ්බජිස්සාමි; ජෙගුච්ඡා මෙ නිස්සයා ¶ පටිකූලා’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, පටිකච්චෙව නිස්සයා ආචික්ඛිතබ්බා. යො ආචික්ඛෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උපසම්පන්නසමනන්තරා නිස්සයෙ ආචික්ඛිතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ දුවග්ගෙනපි තිවග්ගෙනපි ගණෙන උපසම්පාදෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ¶ ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, ඌනදසවග්ගෙන ගණෙන උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දසවග්ගෙන වා අතිරෙකදසවග්ගෙන වා ගණෙන උපසම්පාදෙතුන්ති ¶ .

75. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ එකවස්සාපි දුවස්සාපි සද්ධිවිහාරිකං උපසම්පාදෙන්ති. ආයස්මාපි උපසෙනො වඞ්ගන්තපුත්තො එකවස්සො සද්ධිවිහාරිකං උපසම්පාදෙසි. සො වස්සංවුට්ඨො දුවස්සො එකවස්සං සද්ධිවිහාරිකං ආදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. ආචිණ්ණං ඛො පනෙතං බුද්ධානං භගවන්තානං ආගන්තුකෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං පටිසම්මොදිතුං. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං උපසෙනං වඞ්ගන්තපුත්තං එතදවොච – ‘‘කච්චි, භික්ඛු, ඛමනීයං, කච්චි යාපනීයං, කච්චි ත්වං අප්පකිලමථෙන අද්ධානං ආගතො’’ති? ‘‘ඛමනීයං, භගවා, යාපනීයං, භගවා. අප්පකිලමථෙන මයං, භන්තෙ, අද්ධානං ආගතා’’ති. ජානන්තාපි තථාගතා පුච්ඡන්ති, ජානන්තාපි න පුච්ඡන්ති, කාලං විදිත්වා පුච්ඡන්ති, කාලං විදිත්වා න පුච්ඡන්ති; අත්ථසංහිතං තථාගතා පුච්ඡන්ති; නො අනත්ථසංහිතං. අනත්ථසංහිතෙ සෙතුඝාතො තථාගතානං. ද්වීහි ආකාරෙහි බුද්ධා භගවන්තො භික්ඛූ පටිපුච්ඡන්ති – ධම්මං වා දෙසෙස්සාම, සාවකානං වා සික්ඛාපදං පඤ්ඤපෙස්සාමාති. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං උපසෙනං වඞ්ගන්තපුත්තං එතදවොච – ‘‘කතිවස්සොසි ත්වං, භික්ඛූ’’ති? ‘‘දුවස්සොහං, භගවා’’ති. ‘‘අයං පන භික්ඛු කතිවස්සො’’ති? ‘‘එකවස්සො, භගවා’’ති. ‘‘කිං තායං භික්ඛු හොතී’’ති? ‘‘සද්ධිවිහාරිකො මෙ, භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා – ‘‘අනනුච්ඡවිකං, මොඝපුරිස, අනනුලොමිකං අප්පතිරූපං අස්සාමණකං අකප්පියං අකරණීයං. කථඤ්හි ¶ නාම ත්වං, මොඝපුරිස, අඤ්ඤෙහි ඔවදියො අනුසාසියො අඤ්ඤං ඔවදිතුං අනුසාසිතුං මඤ්ඤිස්සසි. අතිලහුං ඛො ත්වං, මොඝපුරිස, බාහුල්ලාය ආවත්තො, යදිදං ගණබන්ධිකං. නෙතං, මොඝපුරිස, අප්පසන්නානං වා පසාදාය පසන්නානං ¶ වා භිය්යොභාවාය’’…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, ඌනදසවස්සෙන උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දසවස්සෙන වා අතිරෙකදසවස්සෙන වා උපසම්පාදෙතු’’න්ති.

76. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ – දසවස්සම්හා දසවස්සම්හාති – බාලා අබ්යත්තා උපසම්පාදෙන්ති. දිස්සන්ති උපජ්ඣායා බාලා, සද්ධිවිහාරිකා පණ්ඩිතා. දිස්සන්ති උපජ්ඣායා අබ්යත්තා, සද්ධිවිහාරිකා බ්යත්තා. දිස්සන්ති උපජ්ඣායා අප්පස්සුතා, සද්ධිවිහාරිකා බහුස්සුතා. දිස්සන්ති උපජ්ඣායා දුප්පඤ්ඤා, සද්ධිවිහාරිකා ¶ පඤ්ඤවන්තො. අඤ්ඤතරොපි අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ¶ උපජ්ඣායෙන සහධම්මිකං වුච්චමානො උපජ්ඣායස්ස වාදං ආරොපෙත්වා තංයෙව තිත්ථායතනං සඞ්කමි. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – කථඤ්හි නාම භික්ඛූ – දසවස්සම්හා දසවස්සම්හාති – බාලා අබ්යත්තා උපසම්පාදෙස්සන්ති. දිස්සන්ති උපජ්ඣායා බාලා සද්ධිවිහාරිකා පණ්ඩිතා, දිස්සන්ති උපජ්ඣායා අබ්යත්තා ¶ සද්ධිවිහාරිකා බ්යත්තා, දිස්සන්ති උපජ්ඣායා අප්පස්සුතා සද්ධිවිහාරිකා බහුස්සුතා, දිස්සන්ති උපජ්ඣායා දුප්පඤ්ඤා, සද්ධිවිහාරිකා පඤ්ඤවන්තොති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ – දසවස්සම්හා දසවස්සම්හාති – බාලා අබ්යත්තා උපසම්පාදෙන්ති. දිස්සන්ති උපජ්ඣායා බාලා, සද්ධිවිහාරිකා පණ්ඩිතා, දිස්සන්ති උපජ්ඣායා අබ්යත්තා සද්ධිවිහාරිකා බ්යත්තා, දිස්සන්ති උපජ්ඣායා අප්පස්සුතා, සද්ධිවිහාරිකා බහුස්සුතා, දිස්සන්ති උපජ්ඣායා දුප්පඤ්ඤා, සද්ධිවිහාරිකා පඤ්ඤවන්තො’’ති? ‘‘සච්චං, භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… කථඤ්හි නාම තෙ, භික්ඛවෙ, මොඝපුරිසා – දසවස්සම්හා දසවස්සම්හාති – බාලා අබ්යත්තා උපසම්පාදෙස්සන්ති. දිස්සන්ති උපජ්ඣායා බාලා, සද්ධිවිහාරිකා පණ්ඩිතා, දිස්සන්ති උපජ්ඣායා අබ්යත්තා සද්ධිවිහාරිකා බ්යත්තා, දිස්සන්ති උපජ්ඣායා අප්පස්සුතා, සද්ධිවිහාරිකා බහුස්සුතා, දිස්සන්ති උපජ්ඣායා දුප්පඤ්ඤා, සද්ධිවිහාරිකා පඤ්ඤවන්තො. නෙතං, භික්ඛවෙ, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, බාලෙන අබ්යත්තෙන උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන දසවස්සෙන වා අතිරෙකදසවස්සෙන වා උපසම්පාදෙතු’’න්ති.

77. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ උපජ්ඣායෙසු පක්කන්තෙසුපි විබ්භන්තෙසුපි ¶ කාලඞ්කතෙසුපි පක්ඛසඞ්කන්තෙසුපි අනාචරියකා අනොවදියමානා අනනුසාසියමානා දුන්නිවත්ථා දුප්පාරුතා අනාකප්පසම්පන්නා පිණ්ඩාය චරන්ති, මනුස්සානං භුඤ්ජමානානං උපරිභොජනෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙන්ති, උපරිඛාදනීයෙපි – උපරිසායනීයෙපි – උපරිපානීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙන්ති; සාමං සූපම්පි ඔදනම්පි විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජන්ති; භත්තග්ගෙපි උච්චාසද්දා මහාසද්දා විහරන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා දුන්නිවත්ථා දුප්පාරුතා අනාකප්පසම්පන්නා පිණ්ඩාය චරිස්සන්ති; මනුස්සානං භුඤ්ජමානානං උපරිභොජනෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති, උපරිඛාදනීයෙපි – උපරිසායනීයෙපි – උපරිපානීයෙපි උත්තිට්ඨපත්තං උපනාමෙස්සන්ති; සාමං සූපම්පි ඔදනම්පි විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජිස්සන්ති; භත්තග්ගෙපි උච්චාසද්දා මහාසද්දා විහරිස්සන්ති, සෙය්යථාපි බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණභොජනෙ’’ති. අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තෙසං මනුස්සානං උජ්ඣායන්තානං ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං ¶ …පෙ… අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. සච්චං කිර, භික්ඛවෙ…පෙ… සච්චං, භගවාති…පෙ… විගරහිත්වා ¶ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආචරියං. ආචරියො, භික්ඛවෙ, අන්තෙවාසිකම්හි පුත්තචිත්තං උපට්ඨාපෙස්සති, අන්තෙවාසිකො ආචරියම්හි පිතුචිත්තං උපට්ඨාපෙස්සති. එවං තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤං සගාරවා සප්පතිස්සා සභාගවුත්තිනො විහරන්තා ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරුළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිස්සන්ති. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දසවස්සං නිස්සාය වත්ථුං, දසවස්සෙන නිස්සයං දාතුං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, ආචරියො ගහෙතබ්බො. එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා පාදෙ වන්දිත්වා උක්කුටිකං නිසීදිත්වා අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වා එවමස්ස වචනීයො – ‘ආචරියො මෙ, භන්තෙ, හොහි, ආයස්මතො නිස්සාය වච්ඡාමි; ආචරියො මෙ, භන්තෙ, හොහි, ආයස්මතො නිස්සාය වච්ඡාමි; ආචරියො මෙ, භන්තෙ, හොහි, ආයස්මතො ¶ නිස්සාය වච්ඡාමී’ති. ‘සාහූති’ වා ‘ලහූති’ වා ‘ඔපායික’න්ති වා ‘පතිරූප’න්ති වා ‘පාසාදිකෙන සම්පාදෙහී’ති වා කායෙන විඤ්ඤාපෙති, වාචාය විඤ්ඤාපෙති, කායෙන වාචාය විඤ්ඤාපෙති, ගහිතො හොති ආචරියො; න කායෙන විඤ්ඤාපෙති, න වාචාය විඤ්ඤාපෙති, න කායෙන වාචාය විඤ්ඤාපෙති, න ගහිතො හොති ආචරියො.

78. [චූළව. 380 ආදයො] ‘‘අන්තෙවාසිකෙන ¶ , භික්ඛවෙ, ආචරියම්හි සම්මා වත්තිතබ්බං. තත්රායං සම්මාවත්තනා –

‘‘කාලස්සෙව උට්ඨාය උපාහනං ඔමුඤ්චිත්වා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා දන්තකට්ඨං දාතබ්බං, මුඛොදකං දාතබ්බං, ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං. සචෙ යාගු හොති, භාජනං ධොවිත්වා යාගු උපනාමෙතබ්බා ¶ . යාගුං පීතස්ස උදකං දත්වා භාජනං පටිග්ගහෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන ධොවිත්වා පටිසාමෙතබ්බං. ආචරියම්හි වුට්ඨිතෙ ආසනං උද්ධරිතබ්බං. සචෙ සො දෙසො උක්ලාපො හොති, සො දෙසො සම්මජ්ජිතබ්බො.

‘‘සචෙ ආචරියො ගාමං පවිසිතුකාමො හොති, නිවාසනං දාතබ්බං, පටිනිවාසනං පටිග්ගහෙතබ්බං, කායබන්ධනං දාතබ්බං, සගුණං කත්වා සඞ්ඝාටියො දාතබ්බා, ධොවිත්වා පත්තො සොදකො දාතබ්බො. සචෙ ආචරියො පච්ඡාසමණං ආකඞ්ඛති, තිමණ්ඩලං පටිච්ඡාදෙන්තෙන පරිමණ්ඩලං නිවාසෙත්වා කායබන්ධනං බන්ධිත්වා සගුණං කත්වා සඞ්ඝාටියො පාරුපිත්වා ගණ්ඨිකං පටිමුඤ්චිත්වා ධොවිත්වා ¶ පත්තං ගහෙත්වා ආචරියස්ස පච්ඡාසමණෙන හොතබ්බං. නාතිදූරෙ ගන්තබ්බං, නාච්චාසන්නෙ ගන්තබ්බං, පත්තපරියාපන්නං පටිග්ගහෙතබ්බං. න ආචරියස්ස භණමානස්ස අන්තරන්තරා කථා ඔපාතෙතබ්බා. ආචරියො ආපත්තිසාමන්තා භණමානො නිවාරෙතබ්බො.

‘‘නිවත්තන්තෙන පඨමතරං ආගන්ත්වා ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපිතබ්බං, පච්චුග්ගන්ත්වා පත්තචීවරං පටිග්ගහෙතබ්බං, පටිනිවාසනං දාතබ්බං, නිවාසනං පටිග්ගහෙතබ්බං. සචෙ චීවරං සින්නං හොති, මුහුත්තං උණ්හෙ ඔතාපෙතබ්බං, න ච උණ්හෙ චීවරං නිදහිතබ්බං. චීවරං සඞ්ඝරිතබ්බං. චීවරං සඞ්ඝරන්තෙන චතුරඞ්ගුලං කණ්ණං උස්සාරෙත්වා චීවරං සඞ්ඝරිතබ්බං – මා මජ්ඣෙ භඞ්ගො අහොසීති. ඔභොගෙ කායබන්ධනං කාතබ්බං.

‘‘සචෙ පිණ්ඩපාතො හොති ¶ , ආචරියො ච භුඤ්ජිතුකාමො හොති, උදකං දත්වා පිණ්ඩපාතො උපනාමෙතබ්බො. ආචරියො පානීයෙන පුච්ඡිතබ්බො. භුත්තාවිස්ස උදකං දත්වා පත්තං පටිග්ගහෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන ධොවිත්වා වොදකං කත්වා මුහුත්තං උණ්හෙ ඔතාපෙතබ්බො, න ච උණ්හෙ පත්තො නිදහිතබ්බො. පත්තචීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. පත්තං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන පත්තං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන හෙට්ඨාමඤ්චං වා හෙට්ඨාපීඨං වා පරාමසිත්වා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. න ච අනන්තරහිතාය භූමියා පත්තො ¶ නික්ඛිපිතබ්බො. චීවරං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන චීවරං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන චීවරවංසං වා චීවරරජ්ජුං වා පමජ්ජිත්වා පාරතො අන්තං ඔරතො භොගං කත්වා චීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. ආචරියම්හි වුට්ඨිතෙ ආසනං උද්ධරිතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං පටිසාමෙතබ්බං. සචෙ සො දෙසො උක්ලාපො හොති, සො දෙසො සම්මජ්ජිතබ්බො.

‘‘සචෙ ආචරියො නහායිතුකාමො හොති, නහානං පටියාදෙතබ්බං. සචෙ සීතෙන අත්ථො හොති, සීතං පටියාදෙතබ්බං. සචෙ උණ්හෙන අත්ථො හොති, උණ්හං පටියාදෙතබ්බං.

‘‘සචෙ ආචරියො ජන්තාඝරං පවිසිතුකාමො හොති, චුණ්ණං සන්නෙතබ්බං, මත්තිකා තෙමෙතබ්බා, ජන්තාඝරපීඨං ආදාය ආචරියස්ස පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො ගන්ත්වා ජන්තාඝරපීඨං දත්වා චීවරං පටිග්ගහෙත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං, චුණ්ණං දාතබ්බං, මත්තිකා දාතබ්බා. සචෙ උස්සහති, ජන්තාඝරං පවිසිතබ්බං. ජන්තාඝරං පවිසන්තෙන ¶ මත්තිකාය මුඛං මක්ඛෙත්වා පුරතො ච පච්ඡතො ච පටිච්ඡාදෙත්වා ජන්තාඝරං පවිසිතබ්බං. න ථෙරෙ භික්ඛූ අනුපඛජ්ජ නිසීදිතබ්බං. න නවා භික්ඛූ ආසනෙන පටිබාහිතබ්බා. ජන්තාඝරෙ ආචරියස්ස පරිකම්මං කාතබ්බං. ජන්තාඝරා නික්ඛමන්තෙන ¶ ජන්තාඝරපීඨං ආදාය පුරතො ච පච්ඡතො ච පටිච්ඡාදෙත්වා ජන්තාඝරා නික්ඛමිතබ්බං.

‘‘උදකෙපි ආචරියස්ස පරිකම්මං කාතබ්බං. නහාතෙන පඨමතරං උත්තරිත්වා අත්තනො ගත්තං වොදකං කත්වා නිවාසෙත්වා ආචරියස්ස ගත්තතො උදකං පමජ්ජිතබ්බං, නිවාසනං දාතබ්බං, සඞ්ඝාටි දාතබ්බා, ජන්තාඝරපීඨං ආදාය පඨමතරං ආගන්ත්වා ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපිතබ්බං. ආචරියො පානීයෙන පුච්ඡිතබ්බො. සචෙ උද්දිසාපෙතුකාමො හොති, උද්දිසාපෙතබ්බො. සචෙ පරිපුච්ඡිතුකාමො හොති, පරිපුච්ඡිතබ්බො.

‘‘යස්මිං විහාරෙ ආචරියො විහරති, සචෙ සො විහාරො උක්ලාපො හොති, සචෙ උස්සහති, සොධෙතබ්බො. විහාරං සොධෙන්තෙන පඨමං පත්තචීවරං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; නිසීදනපච්චත්ථරණං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; භිසිබිබ්බොහනං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; මඤ්චො නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බො; පීඨං නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන ¶ කවාටපිට්ඨං, නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; මඤ්චපටිපාදකා නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බා; ඛෙළමල්ලකො නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බො ¶ ; අපස්සෙනඵලකං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; භූමත්ථරණං යථාපඤ්ඤත්තං සල්ලක්ඛෙත්වා නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං. සචෙ විහාරෙ සන්තානකං හොති, උල්ලොකා පඨමං ඔහාරෙතබ්බං, ආලොකසන්ධිකණ්ණභාගා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ ගෙරුකපරිකම්මකතා භිත්ති කණ්ණකිතා හොති, චොළකං තෙමෙත්වා පීළෙත්වා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ කාළවණ්ණකතා භූමි කණ්ණකිතා හොති, චොළකං තෙමෙත්වා පීළෙත්වා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ අකතා හොති භූමි, උදකෙන පරිප්ඵොසිත්වා සම්මජ්ජිතබ්බා – මා විහාරො රජෙන උහඤ්ඤීති. සඞ්කාරං විචිනිත්වා එකමන්තං ඡඩ්ඩෙතබ්බං.

‘‘භූමත්ථරණං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. මඤ්චපටිපාදකා ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බා. මඤ්චො ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බො. පීඨං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. භිසිබිබ්බොහනං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. නිසීදනපච්චත්ථරණං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. ඛෙළමල්ලකො ¶ ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බො ¶ . අපස්සෙනඵලකං ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බං. පත්තචීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. පත්තං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන පත්තං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන හෙට්ඨාමඤ්චං වා හෙට්ඨාපීඨං වා පරාමසිත්වා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. න ච අනන්තරහිතාය භූමියා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. චීවරං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන චීවරං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන චීවරවංසං වා චීවරරජ්ජුං වා පමජ්ජිත්වා පාරතො අන්තං ඔරතො භොගං කත්වා චීවරං නික්ඛිපිතබ්බං.

‘‘සචෙ පුරත්ථිමා සරජා වාතා වායන්ති, පුරත්ථිමා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ පච්ඡිමා සරජා වාතා වායන්ති, පච්ඡිමා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ උත්තරා සරජා වාතා වායන්ති, උත්තරා වාතපානා ථකෙතබ්බා ¶ . සචෙ දක්ඛිණා සරජා වාතා වායන්ති, දක්ඛිණා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ සීතකාලො හොති, දිවා වාතපානා විවරිතබ්බා, රත්තිං ථකෙතබ්බා. සචෙ උණ්හකාලො හොති, දිවා වාතපානා ථකෙතබ්බා, රත්තිං විවරිතබ්බා.

‘‘සචෙ පරිවෙණං උක්ලාපං හොති, පරිවෙණං සම්මජ්ජිතබ්බං. සචෙ කොට්ඨකො උක්ලාපො හොති, කොට්ඨකො සම්මජ්ජිතබ්බො. සචෙ උපට්ඨානසාලා උක්ලාපා හොති, උපට්ඨානසාලා සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ අග්ගිසාලා උක්ලාපා හොති, අග්ගිසාලා සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ වච්චකුටි උක්ලාපා හොති, වච්චකුටි සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ පානීයං න හොති, පානීයං උපට්ඨාපෙතබ්බං. සචෙ පරිභොජනීයං න හොති, පරිභොජනීයං උපට්ඨාපෙතබ්බං ¶ . සචෙ ආචමනකුම්භියං උදකං න හොති, ආචමනකුම්භියා උදකං ආසිඤ්චිතබ්බං.

‘‘සචෙ ආචරියස්ස අනභිරති උප්පන්නා හොති, අන්තෙවාසිකෙන වූපකාසෙතබ්බො, වූපකාසාපෙතබ්බො, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ ආචරියස්ස කුක්කුච්චං උප්පන්නං හොති, අන්තෙවාසිකෙන විනොදෙතබ්බං, විනොදාපෙතබ්බං, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ ආචරියස්ස දිට්ඨිගතං උප්පන්නං හොති, අන්තෙවාසිකෙන විවෙචෙතබ්බං, විවෙචාපෙතබ්බං, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ ආචරියො ගරුධම්මං අජ්ඣාපන්නො හොති පරිවාසාරහො, අන්තෙවාසිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො ආචරියස්ස පරිවාසං දදෙය්යාති. සචෙ ආචරියො මූලාය පටිකස්සනාරහො හොති, අන්තෙවාසිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො ආචරියං මූලාය පටිකස්සෙය්යාති. සචෙ ආචරියො මානත්තාරහො හොති, අන්තෙවාසිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො ආචරියස්ස මානත්තං දදෙය්යාති. සචෙ ආචරියො අබ්භානාරහො හොති, අන්තෙවාසිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො ආචරියං අබ්භෙය්යාති ¶ . සචෙ සඞ්ඝො ආචරියස්ස කම්මං කත්තුකාමො හොති, තජ්ජනීයං වා නියස්සං වා පබ්බාජනීයං වා පටිසාරණීයං වා උක්ඛෙපනීයං වා, අන්තෙවාසිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො ආචරියස්ස කම්මං න කරෙය්ය, ලහුකාය වා පරිණාමෙය්යාති. කතං වා පනස්ස හොති සඞ්ඝෙන කම්මං, තජ්ජනීයං වා නියස්සං වා පබ්බාජනීයං වා පටිසාරණීයං ¶ ¶ වා උක්ඛෙපනීයං වා, අන්තෙවාසිකෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො ආචරියො සම්මා වත්තෙය්ය, ලොමං පාතෙය්ය, නෙත්ථාරං වත්තෙය්ය, සඞ්ඝො තං කම්මං පටිප්පස්සම්භෙය්යාති.

‘‘සචෙ ආචරියස්ස චීවරං ධොවිතබ්බං හොති, අන්තෙවාසිකෙන ධොවිතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො ආචරියස්ස චීවරං ධොවියෙථාති. සචෙ ආචරියස්ස චීවරං කාතබ්බං හොති, අන්තෙවාසිකෙන කාතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො ආචරියස්ස චීවරං කරියෙථාති. සචෙ ආචරියස්ස රජනං පචිතබ්බං හොති, අන්තෙවාසිකෙන පචිතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො ආචරියස්ස රජනං පචියෙථාති. සචෙ ආචරියස්ස චීවරං රජිතබ්බං හොති, අන්තෙවාසිකෙන රජිතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො ආචරියස්ස චීවරං රජියෙථාති. චීවරං රජන්තෙන සාධුකං සම්පරිවත්තකං සම්පරිවත්තකං රජිතබ්බං, න ච අච්ඡින්නෙ ථෙවෙ පක්කමිතබ්බං.

‘‘න ආචරියං අනාපුච්ඡා එකච්චස්ස පත්තො දාතබ්බො, න එකච්චස්ස පත්තො පටිග්ගහෙතබ්බො; න එකච්චස්ස චීවරං දාතබ්බං; න එකච්චස්ස චීවරං පටිග්ගහෙතබ්බං; න එකච්චස්ස පරික්ඛාරො දාතබ්බො; න එකච්චස්ස පරික්ඛාරො පටිග්ගහෙතබ්බො; න එකච්චස්ස කෙසා ඡෙදෙතබ්බා; න එකච්චෙන කෙසා ඡෙදාපෙතබ්බා; න එකච්චස්ස පරිකම්මං කාතබ්බං; න එකච්චෙන පරිකම්මං කාරාපෙතබ්බං; න එකච්චස්ස වෙය්යාවච්චො කාතබ්බො; න එකච්චෙන වෙය්යාවච්චො කාරාපෙතබ්බො; න එකච්චස්ස පච්ඡාසමණෙන ¶ හොතබ්බං; න එකච්චො පච්ඡාසමණො ආදාතබ්බො; න එකච්චස්ස පිණ්ඩපාතො නීහරිතබ්බො; න එකච්චෙන පිණ්ඩපාතො නීහරාපෙතබ්බො. න ආචරියං අනාපුච්ඡා ගාමො පවිසිතබ්බො, න සුසානං ගන්තබ්බං, න දිසා පක්කමිතබ්බා. සචෙ ආචරියො ගිලානො හොති, යාවජීවං උපට්ඨාතබ්බො, වුට්ඨානමස්ස ආගමෙතබ්බ’’න්ති.

ආචරියවත්තං නිට්ඨිතං.

19. අන්තෙවාසිකවත්තකථා

79. [චූළව. 381-382] ‘‘ආචරියෙන ¶ , භික්ඛවෙ, අන්තෙවාසිකම්හි සම්මා වත්තිතබ්බං. තත්රායං සම්මාවත්තනා –

‘‘ආචරියෙන ¶ , භික්ඛවෙ, අන්තෙවාසිකො සඞ්ගහෙතබ්බො අනුග්ගහෙතබ්බො උද්දෙසෙන පරිපුච්ඡාය ඔවාදෙන අනුසාසනියා. සචෙ ආචරියස්ස පත්තො හොති, අන්තෙවාසිකස්ස පත්තො න හොති, ආචරියෙන අන්තෙවාසිකස්ස පත්තො දාතබ්බො, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො අන්තෙවාසිකස්ස පත්තො උප්පජ්ජියෙථාති. සචෙ ආචරියස්ස චීවරං හොති, අන්තෙවාසිකස්ස චීවරං න හොති, ආචරියෙන අන්තෙවාසිකස්ස චීවරං දාතබ්බං, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො අන්තෙවාසිකස්ස චීවරං උප්පජ්ජියෙථාති. සචෙ ආචරියස්ස පරික්ඛාරො හොති, අන්තෙවාසිකස්ස පරික්ඛාරො න හොති, ආචරියෙන අන්තෙවාසිකස්ස පරික්ඛාරො දාතබ්බො, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො අන්තෙවාසිකස්ස පරික්ඛාරො උප්පජ්ජියෙථාති.

‘‘සචෙ අන්තෙවාසිකො ගිලානො හොති, කාලස්සෙව උට්ඨාය දන්තකට්ඨං දාතබ්බං, මුඛොදකං දාතබ්බං, ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං. සචෙ යාගු හොති, භාජනං ¶ ධොවිත්වා යාගු උපනාමෙතබ්බා. යාගුං පීතස්ස උදකං දත්වා භාජනං පටිග්ගහෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන ධොවිත්වා පටිසාමෙතබ්බං. අන්තෙවාසිකම්හි වුට්ඨිතෙ ආසනං උද්ධරිතබ්බං. සචෙ සො දෙසො උක්ලාපො හොති, සො දෙසො සම්මජ්ජිතබ්බො.

‘‘සචෙ අන්තෙවාසිකො ගාමං පවිසිතුකාමො හොති, නිවාසනං දාතබ්බං, පටිනිවාසනං පටිග්ගහෙතබ්බං, කායබන්ධනං දාතබ්බං, සගුණං කත්වා සඞ්ඝාටියො දාතබ්බා, ධොවිත්වා පත්තො සොදකො දාතබ්බො.

‘‘එත්තාවතා නිවත්තිස්සතීති ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපිතබ්බං, පච්චුග්ගන්ත්වා පත්තචීවරං පටිග්ගහෙතබ්බං, පටිනිවාසනං දාතබ්බං, නිවාසනං පටිග්ගහෙතබ්බං. සචෙ චීවරං සින්නං හොති, මුහුත්තං උණ්හෙ ඔතාපෙතබ්බං, න ච උණ්හෙ චීවරං නිදහිතබ්බං. චීවරං සඞ්ඝරිතබ්බං. චීවරං සඞ්ඝරන්තෙන චතුරඞ්ගුලං කණ්ණං උස්සාරෙත්වා චීවරං සඞ්ඝරිතබ්බං – මා මජ්ඣෙ භඞ්ගො අහොසීති. ඔභොගෙ කායබන්ධනං කාතබ්බං.

‘‘සචෙ ¶ පිණ්ඩපාතො හොති, අන්තෙවාසිකො ච භුඤ්ජිතුකාමො හොති, උදකං දත්වා පිණ්ඩපාතො උපනාමෙතබ්බො. අන්තෙවාසිකො පානීයෙන පුච්ඡිතබ්බො. භුත්තාවිස්ස උදකං දත්වා පත්තං පටිග්ගහෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන ධොවිත්වා වොදකං කත්වා මුහුත්තං උණ්හෙ ¶ ඔතාපෙතබ්බො, න ච උණ්හෙ පත්තො නිදහිතබ්බො. පත්තචීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. පත්තං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන පත්තං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන හෙට්ඨාමඤ්චං වා හෙට්ඨාපීඨං වා පරාමසිත්වා ¶ පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. න ච අනන්තරහිතාය භූමියා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. චීවරං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන චීවරං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන චීවරවංසං වා චීවරරජ්ජුං වා පමජ්ජිත්වා පාරතො අන්තං ඔරතො භොගං කත්වා චීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. අන්තෙවාසිකම්හි වුට්ඨිතෙ ආසනං උද්ධරිතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං පටිසාමෙතබ්බං. සචෙ සො දෙසො උක්ලාපො හොති, සො දෙසො සම්මජ්ජිතබ්බො.

‘‘සචෙ අන්තෙවාසිකො නහායිතුකාමො හොති, නහානං පටියාදෙතබ්බං. සචෙ සීතෙන අත්ථො හොති, සීතං පටියාදෙතබ්බං. සචෙ උණ්හෙන අත්ථො හොති, උණ්හං පටියාදෙතබ්බං.

‘‘සචෙ අන්තෙවාසිකො ජන්තාඝරං පවිසිතුකාමො හොති, චුණ්ණං සන්නෙතබ්බං, මත්තිකා තෙමෙතබ්බා, ජන්තාඝරපීඨං ආදාය ගන්ත්වා ජන්තාඝරපීඨං දත්වා චීවරං පටිග්ගහෙත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං, චුණ්ණං දාතබ්බං, මත්තිකා දාතබ්බා. සචෙ උස්සහති, ජන්තාඝරං පවිසිතබ්බං. ජන්තාඝරං පවිසන්තෙන මත්තිකාය මුඛං මක්ඛෙත්වා පුරතො ච පච්ඡතො ච පටිච්ඡාදෙත්වා ජන්තාඝරං පවිසිතබ්බං. න ච ථෙරෙ භික්ඛූ අනුපඛජ්ජ නිසීදිතබ්බං, න නවා භික්ඛූ ආසනෙන පටිබාහිතබ්බා. ජන්තාඝරෙ අන්තෙවාසිකස්ස පරිකම්මං කාතබ්බං. ජන්තාඝරා නික්ඛමන්තෙන ජන්තාඝරපීඨං ආදාය පුරතො ච පච්ඡතො ච පටිච්ඡාදෙත්වා ජන්තාඝරා නික්ඛමිතබ්බං.

‘‘උදකෙපි අන්තෙවාසිකස්ස පරිකම්මං කාතබ්බං. නහාතෙන පඨමතරං උත්තරිත්වා අත්තනො ගත්තං වොදකං කත්වා නිවාසෙත්වා අන්තෙවාසිකස්ස ¶ ගත්තතො උදකං පමජ්ජිතබ්බං, නිවාසනං දාතබ්බං, සඞ්ඝාටි දාතබ්බා, ජන්තාඝරපීඨං ආදාය පඨමතරං ආගන්ත්වා ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපිතබ්බං. අන්තෙවාසිකො පානීයෙන පුච්ඡිතබ්බො.

‘‘යස්මිං විහාරෙ අන්තෙවාසිකො විහරති, සචෙ සො විහාරො උක්ලාපො හොති, සචෙ උස්සහති, සොධෙතබ්බො. විහාරං සොධෙන්තෙන පඨමං පත්තචීවරං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; නිසීදනපච්චත්ථරණං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; භිසිබිබ්බොහනං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං ¶ ; ¶ මඤ්චො නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බො; පීඨං නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; මඤ්චපටිපාදකා නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බා; ඛෙළමල්ලකො නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බො; අපස්සෙනඵලකං නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං; භූමත්ථරණං යථාපඤ්ඤත්තං සල්ලක්ඛෙත්වා නීහරිත්වා එකමන්තං නික්ඛිපිතබ්බං. සචෙ විහාරෙ සන්තානකං හොති, උල්ලොකා පඨමං ඔතාරෙතබ්බං, ආලොකසන්ධිකණ්ණභාගා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ ගෙරුකපරිකම්මකතා භිත්ති කණ්ණකිතා හොති, චොළකං තෙමෙත්වා පීළෙත්වා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ කාළවණ්ණකතා භූමි කණ්ණකිතා හොති, චොළකං තෙමෙත්වා පීළෙත්වා පමජ්ජිතබ්බා. සචෙ අකතා හොති භූමි, උදකෙන පරිප්ඵොසිත්වා සම්මජ්ජිතබ්බා – මා විහාරො රජෙන ¶ උහඤ්ඤීති. සඞ්කාරං විචිනිත්වා එකමන්තං ඡඩ්ඩෙතබ්බං.

‘‘භූමත්ථරණං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. මඤ්චපටිපාදකා ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බා. මඤ්චො ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බො. පීඨං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා නීචං කත්වා සාධුකං අප්පටිඝංසන්තෙන, අසඞ්ඝට්ටෙන්තෙන කවාටපිට්ඨං, අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. භිසිබිබ්බොහනං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. නිසීදනපච්චත්ථරණං ඔතාපෙත්වා සොධෙත්වා පප්ඵොටෙත්වා අතිහරිත්වා යථාපඤ්ඤත්තං පඤ්ඤපෙතබ්බං. ඛෙළමල්ලකො ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බො. අපස්සෙනඵලකං ඔතාපෙත්වා පමජ්ජිත්වා අතිහරිත්වා යථාඨානෙ ඨපෙතබ්බං. පත්තචීවරං නික්ඛිපිතබ්බං. පත්තං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන පත්තං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන හෙට්ඨාමඤ්චං වා හෙට්ඨාපීඨං වා පරාමසිත්වා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. න ච අනන්තරහිතාය භූමියා පත්තො නික්ඛිපිතබ්බො. චීවරං නික්ඛිපන්තෙන එකෙන හත්ථෙන චීවරං ගහෙත්වා එකෙන හත්ථෙන චීවරවංසං වා චීවරරජ්ජුං වා පමජ්ජිත්වා පාරතො අන්තං ඔරතො භොගං කත්වා චීවරං නික්ඛිපිතබ්බං.

‘‘සචෙ ¶ පුරත්ථිමා සරජා වාතා වායන්ති, පුරත්ථිමා වාතපානා ¶ ථකෙතබ්බා. සචෙ පච්ඡිමා සරජා වාතා වායන්ති, පච්ඡිමා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ උත්තරා සරජා වාතා වායන්ති, උත්තරා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ දක්ඛිණා සරජා වාතා වායන්ති, දක්ඛිණා වාතපානා ථකෙතබ්බා. සචෙ සීතකාලො හොති, දිවා වාතපානා විවරිතබ්බා, රත්තිං ථකෙතබ්බා. සචෙ උණ්හකාලො හොති, දිවා වාතපානා ථකෙතබ්බා, රත්තිං විවරිතබ්බා.

‘‘සචෙ ¶ පරිවෙණං උක්ලාපං හොති, පරිවෙණං සම්මජ්ජිතබ්බං. සචෙ කොට්ඨකො උක්ලාපො හොති, කොට්ඨකො සම්මජ්ජිතබ්බො. සචෙ උපට්ඨානසාලා උක්ලාපා හොති, උපට්ඨානසාලා සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ අග්ගිසාලා උක්ලාපා හොති, අග්ගිසාලා සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ වච්චකුටි උක්ලාපා හොති, වච්චකුටි සම්මජ්ජිතබ්බා. සචෙ පානීයං න හොති, පානීයං උපට්ඨාපෙතබ්බං. සචෙ පරිභොජනීයං න හොති, පරිභොජනීයං උපට්ඨාපෙතබ්බං. සචෙ ආචමනකුම්භියා උදකං න හොති, ආචමනකුම්භියා උදකං ආසිඤ්චිතබ්බං.

‘‘සචෙ අන්තෙවාසිකස්ස අනභිරති උප්පන්නා හොති, ආචරියෙන වූපකාසෙතබ්බො, වූපකාසාපෙතබ්බො, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ අන්තෙවාසිකස්ස කුක්කුච්චං උප්පන්නං හොති, ආචරියෙන විනොදෙතබ්බං, විනොදාපෙතබ්බං, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ අන්තෙවාසිකස්ස දිට්ඨිගතං උප්පන්නං හොති, ආචරියෙන විවෙචෙතබ්බං, විවෙචාපෙතබ්බං, ධම්මකථා වාස්ස කාතබ්බා. සචෙ අන්තෙවාසිකො ගරුධම්මං අජ්ඣාපන්නො හොති පරිවාසාරහො, ආචරියෙන උස්සුක්කං ¶ කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො, අන්තෙවාසිකස්ස පරිවාසං දදෙය්යාති. සචෙ අන්තෙවාසිකො මූලාය පටිකස්සනාරහො හොති, ආචරියෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො අන්තෙවාසිකං මූලාය පටිකස්සෙය්යාති. සචෙ අන්තෙවාසිකො මානත්තාරහො හොති, ආචරියෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො අන්තෙවාසිකස්ස මානත්තං දදෙය්යාති. සචෙ අන්තෙවාසිකො අබ්භානාරහො හොති, ආචරියෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො අන්තෙවාසිකං අබ්භෙය්යාති. සචෙ සඞ්ඝො අන්තෙවාසිකස්ස කම්මං කත්තුකාමො හොති, තජ්ජනීයං වා නියස්සං වා පබ්බාජනීයං වා පටිසාරණීයං වා උක්ඛෙපනීයං ¶ වා, ආචරියෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො සඞ්ඝො අන්තෙවාසිකස්ස කම්මං න කරෙය්ය, ලහුකාය වා පරිණාමෙය්යාති. කතං වා පනස්ස හොති සඞ්ඝෙන කම්මං, තජ්ජනීයං වා නියස්සං වා පබ්බාජනීයං වා පටිසාරණීයං වා උක්ඛෙපනීයං වා, ආචරියෙන උස්සුක්කං කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො අන්තෙවාසිකො සම්මා වත්තෙය්ය, ලොමං පාතෙය්ය, නෙත්ථාරං වත්තෙය්ය, සඞ්ඝො තං කම්මං පටිප්පස්සම්භෙය්යාති.

‘‘සචෙ අන්තෙවාසිකස්ස චීවරං ධොවිතබ්බං හොති, ආචරියෙන ආචික්ඛිතබ්බං – ‘එවං ධොවෙය්යාසී’ති, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො අන්තෙවාසිකස්ස චීවරං ධොවියෙථාති. සචෙ අන්තෙවාසිකස්ස චීවරං කාතබ්බං හොති, ආචරියෙන ආචික්ඛිතබ්බං – ‘එවං කරෙය්යාසී’ති, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො අන්තෙවාසිකස්ස චීවරං කරියෙථාති. සචෙ ¶ අන්තෙවාසිකස්ස රජනං පචිතබ්බං හොති, ආචරියෙන ආචික්ඛිතබ්බං – ‘එවං පචෙය්යාසී’ති, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො අන්තෙවාසිකස්ස රජනං පචියෙථාති. සචෙ ¶ අන්තෙවාසිකස්ස චීවරං රජිතබ්බං හොති, ආචරියෙන ආචික්ඛිතබ්බං – ‘එවං රජෙය්යාසී’ති, උස්සුක්කං වා කාතබ්බං – කින්ති නු ඛො අන්තෙවාසිකස්ස චීවරං රජියෙථාති. චීවරං රජන්තෙන සාධුකං සම්පරිවත්තකං සම්පරිවත්තකං රජිතබ්බං, න ච අච්ඡින්නෙ ථෙවෙ පක්කමිතබ්බං. සචෙ අන්තෙවාසිකො ගිලානො හොති, යාවජීවං උපට්ඨාතබ්බො, වුට්ඨානමස්ස ආගමෙතබ්බ’’න්ති.

අන්තෙවාසිකවත්තං නිට්ඨිතං.

ඡට්ඨභාණවාරො.

20. පණාමනා ඛමාපනා

80. තෙන ඛො පන සමයෙන අන්තෙවාසිකා ආචරියෙසු න සම්මා වත්තන්ති…පෙ… භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… න, භික්ඛවෙ, අන්තෙවාසිකෙන ආචරියම්හි න සම්මා වත්තිතබ්බං. යො න සම්මා වත්තෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති. නෙව සම්මා වත්තන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අසම්මාවත්තන්තං පණාමෙතුං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, පණාමෙතබ්බො – පණාමෙමි තන්ති වා, මායිධ පටික්කමීති ¶ වා, නීහර තෙ පත්තචීවරන්ති වා, නාහං තයා උපට්ඨාතබ්බොති වා. කායෙන විඤ්ඤාපෙති, වාචාය විඤ්ඤාපෙති, කායෙන වාචාය විඤ්ඤාපෙති, පණාමිතො හොති අන්තෙවාසිකො; න කායෙන විඤ්ඤාපෙති, න වාචාය විඤ්ඤාපෙති, න කායෙන වාචාය විඤ්ඤාපෙති, න පණාමිතො හොති අන්තෙවාසිකොති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ¶ අන්තෙවාසිකා පණාමිතා න ඛමාපෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඛමාපෙතුන්ති. නෙව ඛමාපෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, පණාමිතෙන න ඛමාපෙතබ්බො. යො න ඛමාපෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ආචරියා ඛමාපියමානා න ඛමන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඛමිතුන්ති. නෙව ඛමන්ති. අන්තෙවාසිකා පක්කමන්තිපි විබ්භමන්තිපි තිත්ථියෙසුපි සඞ්කමන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, ඛමාපියමානෙන න ඛමිතබ්බං. යො න ඛමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ආචරියා සම්මාවත්තන්තං පණාමෙන්ති, අසම්මාවත්තන්තං න පණාමෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, සම්මාවත්තන්තො පණාමෙතබ්බො. යො පණාමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. න ච, භික්ඛවෙ, අසම්මාවත්තන්තො න පණාමෙතබ්බො. යො න පණාමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස.

81. ‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො අන්තෙවාසිකො පණාමෙතබ්බො. ආචරියම්හි නාධිමත්තං පෙමං හොති, නාධිමත්තො පසාදො හොති, නාධිමත්තා හිරී හොති, නාධිමත්තො ගාරවො හොති, නාධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො අන්තෙවාසිකො පණාමෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො අන්තෙවාසිකො න පණාමෙතබ්බො. ආචරියම්හි අධිමත්තං පෙමං හොති, අධිමත්තො පසාදො හොති, අධිමත්තා ¶ හිරී හොති, අධිමත්තො ගාරවො හොති, අධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො අන්තෙවාසිකො න පණාමෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො අන්තෙවාසිකො අලං පණාමෙතුං. ආචරියම්හි නාධිමත්තං පෙමං හොති, නාධිමත්තො පසාදො හොති, නාධිමත්තා හිරී හොති, නාධිමත්තො ගාරවො හොති, නාධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො අන්තෙවාසිකො අලං පණාමෙතුං.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො අන්තෙවාසිකො නාලං පණාමෙතුං. ආචරියම්හි අධිමත්තං පෙමං හොති, අධිමත්තො පසාදො හොති, අධිමත්තා හිරී හොති, අධිමත්තො ගාරවො හොති, අධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො අන්තෙවාසිකො නාලං පණාමෙතුං.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතං අන්තෙවාසිකං අප්පණාමෙන්තො ආචරියො සාතිසාරො හොති, පණාමෙන්තො අනතිසාරො හොති. ආචරියම්හි නාධිමත්තං පෙමං හොති, නාධිමත්තො පසාදො හොති, නාධිමත්තා හිරී හොති, නාධිමත්තො ගාරවො හොති, නාධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං අන්තෙවාසිකං අප්පණාමෙන්තො ආචරියො සාතිසාරො හොති, පණාමෙන්තො අනතිසාරො හොති.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතං අන්තෙවාසිකං පණාමෙන්තො ආචරියො සාතිසාරො හොති, අප්පණාමෙන්තො අනතිසාරො හොති. ආචරියම්හි අධිමත්තං පෙමං හොති, අධිමත්තො පසාදො හොති, අධිමත්තා ¶ හිරී හොති, අධිමත්තො ගාරවො හොති, අධිමත්තා භාවනා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං අන්තෙවාසිකං පණාමෙන්තො ආචරියො සාතිසාරො හොති, අප්පණාමෙන්තො අනතිසාරො හොතී’’ති.

පණාමනා ඛමාපනා නිට්ඨිතා.

21. බාලඅබ්යත්තවත්ථු

82. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ, දසවස්සම්හා දසවස්සම්හාති, බාලා අබ්යත්තා නිස්සයං දෙන්ති. දිස්සන්ති ආචරියා බාලා, අන්තෙවාසිකා පණ්ඩිතා ¶ . දිස්සන්ති ආචරියා අබ්යත්තා, අන්තෙවාසිකා බ්යත්තා. දිස්සන්ති ආචරියා අප්පස්සුතා, අන්තෙවාසිකා බහුස්සුතා. දිස්සන්ති ආචරියා දුප්පඤ්ඤා, අන්තෙවාසිකා පඤ්ඤවන්තො. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… ¶ තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම භික්ඛූ, දසවස්සම්හා දසවස්සම්හාති, බාලා අබ්යත්තා නිස්සයං දස්සන්ති. දිස්සන්ති ආචරියා බාලා අන්තෙවාසිකා පණ්ඩිතා, දිස්සන්ති ආචරියා අබ්යත්තා අන්තෙවාසිකා බ්යත්තා, දිස්සන්ති ආචරියා අප්පස්සුතා අන්තෙවාසිකා බහුස්සුතා, දිස්සන්ති ආචරියා දුප්පඤ්ඤා අන්තෙවාසිකා පඤ්ඤවන්තො’’ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ, දසවස්සම්හා දසවස්සම්හාති, බාලා අබ්යත්තා නිස්සයං දෙන්ති…පෙ… සච්චං, භගවාති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, බාලෙන අබ්යත්තෙන නිස්සයො දාතබ්බො. යො දදෙය්ය, ආපත්ති ¶ දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන දසවස්සෙන වා අතිරෙකදසවස්සෙන වා නිස්සයං දාතු’’න්ති.

බාලඅබ්යත්තවත්ථු නිට්ඨිතං.

22. නිස්සයපටිප්පස්සද්ධිකථා

83. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ ආචරියුපජ්ඣායෙසු පක්කන්තෙසුපි විබ්භන්තෙසුපි කාලඞ්කතෙසුපි ¶ පක්ඛසඞ්කන්තෙසුපි නිස්සයපටිප්පස්සද්ධියො න ජානන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං.

‘‘පඤ්චිමා, භික්ඛවෙ, නිස්සයපටිප්පස්සද්ධියො උපජ්ඣායම්හා – උපජ්ඣායො පක්කන්තො වා හොති, විබ්භන්තො වා, කාලඞ්කතො වා, පක්ඛසඞ්කන්තො වා, ආණත්තියෙව පඤ්චමී. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච නිස්සයපටිප්පස්සද්ධියො උපජ්ඣායම්හා.

‘‘ඡයිමා, භික්ඛවෙ, නිස්සයපටිප්පස්සද්ධියො ආචරියම්හා – ආචරියො පක්කන්තො වා හොති, විබ්භන්තො වා, කාලඞ්කතො වා, පක්ඛසඞ්කන්තො වා, ආණත්තියෙව පඤ්චමී, උපජ්ඣායෙන වා සමොධානගතො හොති. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ඡ නිස්සයපටිප්පස්සද්ධියො ආචරියම්හා’’.

නිස්සපටිප්පස්සද්ධිකථා නිට්ඨිතා.

23. උපසම්පාදෙතබ්බපඤ්චකං

84. ‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. න අසෙක්ඛෙන [න අසෙඛෙන (ක.)] සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි ¶ සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා ¶ උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො ¶ දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අත්තනා න අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ සීලක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා න අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ සමාධික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා න අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා න අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා න අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න ¶ නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අත්තනා අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ සීලක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ සමාධික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අස්සද්ධො හොති, අහිරිකො හොති, අනොත්තප්පී හොති, කුසීතො හොති, මුට්ඨස්සති හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො ¶ , සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. සද්ධො හොති, හිරිමා හොති, ඔත්තප්පී හොති, ආරද්ධවීරියො හොති, උපට්ඨිතස්සති හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි ¶ , භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති, අප්පස්සුතො හොති, දුප්පඤ්ඤො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං ¶ , නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. න අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, න අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, න අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති, බහුස්සුතො හොති, පඤ්ඤවා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. න පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා ¶ ගිලානං උපට්ඨාතුං වා උපට්ඨාපෙතුං වා, අනභිරතං [අනභිරතිං (ස්යා.), උප්පන්නං අනභිරතිං (ක.)] වූපකාසෙතුං වා වූපකාසාපෙතුං වා, උප්පන්නං කුක්කුච්චං ධම්මතො විනොදෙතුං [විනොදෙතුං වා විනොදාපෙතුං වා (සබ්බත්ථ, විමතිවිනොදනී ටීකා ඔලොකෙතබ්බා)] ආපත්තිං න ජානාති, ආපත්තියා වුට්ඨානං න ජානාති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා ගිලානං උපට්ඨාතුං වා උපට්ඨාපෙතුං වා, අනභිරතං වූපකාසෙතුං වා වූපකාසාපෙතුං වා, උප්පන්නං කුක්කුච්චං ධම්මතො විනොදෙතුං ආපත්තිං ජානාති, ආපත්තියා වුට්ඨානං ජානාති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. න පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා අභිසමාචාරිකාය සික්ඛාය සික්ඛාපෙතුං, ආදිබ්රහ්මචරියකාය සික්ඛාය විනෙතුං, අභිධම්මෙ විනෙතුං, අභිවිනයෙ විනෙතුං, උප්පන්නං දිට්ඨිගතං ධම්මතො විවෙචෙතුං – ඉමෙහි ඛො ¶ , භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න ¶ නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා අභිසමාචාරිකාය සික්ඛාය සික්ඛාපෙතුං, ආදිබ්රහ්මචරියකාය සික්ඛාය විනෙතුං, අභිධම්මෙ විනෙතුං, අභිවිනයෙ විනෙතුං, උප්පන්නං දිට්ඨිගතං ධම්මතො ¶ විවෙචෙතුං – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. ආපත්තිං න ජානාති, අනාපත්තිං න ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං න ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන න ස්වාගතානි හොන්ති න සුවිභත්තානි න සුප්පවත්තීනි න සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො ¶ – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. ආපත්තිං න ජානාති, අනාපත්තිං න ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං න ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, ඌනදසවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ¶ ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො’’ති.

උපසම්පාදෙතබ්බපඤ්චකං නිට්ඨිතං.

24. උපසම්පාදෙතබ්බඡක්කං

85. ‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො ¶ . න අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන ¶ සමන්නාගතො හොති, ඌනදසවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අත්තනා න අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ සීලක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා න අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො ¶ හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ සමාධික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා ¶ න අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා න අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා න අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙ ¶ සමාදපෙතා; ඌනදසවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අත්තනා අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ සීලක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා අත්තනා අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ සමාධික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා. අත්තනා අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා. අත්තනා අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා. අත්තනා අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අස්සද්ධො හොති, අහිරිකො හොති, අනොත්තප්පී හොති, කුසීතො හොති, මුට්ඨස්සති හොති, ඌනදසවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො ¶ උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං ¶ , නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. සද්ධො හොති, හිරිමා හොති, ඔත්තප්පී හොති, ආරද්ධවීරියො හොති, උපට්ඨිතස්සති හොති, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා – ඉමෙහි ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති, අප්පස්සුතො හොති, දුප්පඤ්ඤො හොති, ඌනදසවස්සො ¶ හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. න අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, න අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, න අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති, බහුස්සුතො හොති, පඤ්ඤවා හොති, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන ¶ භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. න පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා ගිලානං උපට්ඨාතුං වා උපට්ඨාපෙතුං වා, අනභිරතං වූපකාසෙතුං වා වූපකාසාපෙතුං වා, උප්පන්නං කුක්කුච්චං ධම්මතො විනොදෙතුං, ආපත්තිං න ජානාති, ආපත්තියා වුට්ඨානං න ජානාති, ඌනදසවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා ගිලානං උපට්ඨාතුං වා උපට්ඨාපෙතුං වා, අනභිරතං වූපකාසෙතුං වා වූපකාසාපෙතුං වා, උප්පන්නං කුක්කුච්චං ධම්මතො විනොදෙතුං, ආපත්තිං ජානාති, ආපත්තියා වුට්ඨානං ජානාති, දසවස්සො ¶ වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි ¶ , භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. න පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා අභිසමාචාරිකාය සික්ඛාය සික්ඛාපෙතුං, ආදිබ්රහ්මචරියකාය සික්ඛාය විනෙතුං, අභිධම්මෙ විනෙතුං ¶ , අභිවිනයෙ විනෙතුං, උප්පන්නං දිට්ඨිගතං ධම්මතො විවෙචෙතුං, ඌනදසවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘ඡහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා අභිසමාචාරිකාය සික්ඛාය සික්ඛාපෙතුං ආදිබ්රහ්මචරියකාය සික්ඛාය විනෙතුං, අභිධම්මෙ විනෙතුං, අභිවිනයෙ විනෙතුං, උප්පන්නං දිට්ඨිගතං ධම්මතො විවෙචෙතුං, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. ආපත්තිං න ජානාති, අනාපත්තිං න ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං න ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන න ස්වාගතානි හොන්ති න සුවිභත්තානි න සුප්පවත්තීනි න සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො, ඌනදසවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො ¶ , සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. ආපත්තිං ජානාති ¶ , අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං, නිස්සයො දාතබ්බො, සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො’’ති.

උපසම්පාදෙතබ්බඡක්කං නිට්ඨිතං.

25. අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බකථා

86. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන යො සො අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො [යො සො පසුරපරිබ්බාජකො අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො (ක.)] පජ්ඣායෙන සහධම්මිකං වුච්චමානො උපජ්ඣායස්ස වාදං ආරොපෙත්වා තංයෙව තිත්ථායතනං සඞ්කමි. සො පුන පච්චාගන්ත්වා භික්ඛූ උපසම්පදං යාචි. භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. යො සො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො උපජ්ඣායෙන සහධම්මිකං වුච්චමානො උපජ්ඣායස්ස වාදං ආරොපෙත්වා තංයෙව තිත්ථායතනං ¶ සඞ්කන්තො, සො ආගතො න උපසම්පාදෙතබ්බො. යො සො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤොපි අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ ආකඞ්ඛති පබ්බජ්ජං, ආකඞ්ඛති උපසම්පදං, තස්ස චත්තාරො මාසෙ පරිවාසො දාතබ්බො. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, දාතබ්බො – පඨමං කෙසමස්සුං ඔහාරාපෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදාපෙත්වා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කාරාපෙත්වා භික්ඛූනං පාදෙ වන්දාපෙත්වා ¶ උක්කුටිකං නිසීදාපෙත්වා අඤ්ජලිං පග්ගණ්හාපෙත්වා එවං වදෙහීති වත්තබ්බො – ‘‘බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි, ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි, සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡාමි; දුතියම්පි බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි, දුතියම්පි ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි, දුතියම්පි සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡාමි; තතියම්පි බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි, තතියම්පි ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි, තතියම්පි සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡාමී’’ති.

තෙන, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බෙන සඞ්ඝං උපසඞ්කමිත්වා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා භික්ඛූනං පාදෙ වන්දිත්වා උක්කුටිකං නිසීදිත්වා අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වා එවමස්ස වචනීයො – ‘‘අහං, භන්තෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ඉමස්මිං ¶ ධම්මවිනයෙ ආකඞ්ඛාමි උපසම්පදං. සොහං, භන්තෙ, සඞ්ඝං චත්තාරො මාසෙ පරිවාසං යාචාමී’’ති. දුතියම්පි යාචිතබ්බො. තතියම්පි යාචිතබ්බො. බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ ආකඞ්ඛති උපසම්පදං. සො සඞ්ඝං චත්තාරො මාසෙ පරිවාසං යාචති. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමස්ස අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බස්ස චත්තාරො මාසෙ පරිවාසං දදෙය්ය. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ ආකඞ්ඛති උපසම්පදං. සො සඞ්ඝං චත්තාරො මාසෙ පරිවාසං යාචති. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමස්ස අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බස්ස චත්තාරො මාසෙ පරිවාසං දෙති. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බස්ස ¶ චත්තාරො මාසෙ පරිවාසස්ස දානං, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘දින්නො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමස්ස අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බස්ස චත්තාරො මාසෙ පරිවාසො. ඛමති ¶ සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

87. ‘‘එවං ඛො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ආරාධකො හොති, එවං අනාරාධකො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො අනාරාධකො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො අතිකාලෙන ¶ ගාමං පවිසති, අතිදිවා පටික්කමති. එවම්පි, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො අනාරාධකො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො වෙසියාගොචරො වා හොති, විධවාගොචරො වා හොති, ථුල්ලකුමාරිකාගොචරො වා හොති, පණ්ඩකගොචරො වා හොති, භික්ඛුනිගොචරො වා හොති. එවම්පි, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො අනාරාධකො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො යානි තානි සබ්රහ්මචාරීනං උච්චාවචානි කරණීයානි, තත්ථ න දක්ඛො හොති, න අනලසො, න තත්රුපායාය වීමංසාය සමන්නාගතො, න අලං කාතුං, න අලං සංවිධාතුං. එවම්පි, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො අනාරාධකො හොති.

‘‘පුන ¶ චපරං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො න තිබ්බච්ඡන්දො හොති උද්දෙසෙ, පරිපුච්ඡාය, අධිසීලෙ, අධිචිත්තෙ, අධිපඤ්ඤාය. එවම්පි, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො අනාරාධකො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො යස්ස තිත්ථායතනා සඞ්කන්තො හොති, තස්ස සත්ථුනො තස්ස දිට්ඨියා තස්ස ඛන්තියා තස්ස රුචියා තස්ස ආදායස්ස ¶ අවණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ කුපිතො හොති අනත්තමනො අනභිරද්ධො, බුද්ධස්ස වා ධම්මස්ස වා සඞ්ඝස්ස වා අවණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ අත්තමනො හොති උදග්ගො අභිරද්ධො. යස්ස වා පන තිත්ථායතනා සඞ්කන්තො හොති, තස්ස සත්ථුනො තස්ස දිට්ඨියා තස්ස ඛන්තියා තස්ස රුචියා තස්ස ආදායස්ස වණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ අත්තමනො හොති උදග්ගො අභිරද්ධො, බුද්ධස්ස වා ධම්මස්ස වා සඞ්ඝස්ස වා වණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ කුපිතො හොති අනත්තමනො අනභිරද්ධො. ඉදං, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝාතනිකං අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බස්ස අනාරාධනීයස්මිං. එවම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො අනාරාධකො හොති. එවං අනාරාධකො ඛො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ආගතො න උපසම්පාදෙතබ්බො.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ආරාධකො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො නාතිකාලෙන ගාමං පවිසති නාතිදිවා පටික්කමති. එවම්පි, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ආරාධකො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො න වෙසියාගොචරො හොති, න විධවාගොචරො හොති, න ථුල්ලකුමාරිකාගොචරො හොති, න පණ්ඩකගොචරො හොති, න භික්ඛුනිගොචරො හොති. එවම්පි, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ¶ ආරාධකො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො යානි තානි සබ්රහ්මචාරීනං උච්චාවචානි කරණීයානි, තත්ථ දක්ඛො හොති, අනලසො, තත්රුපායාය වීමංසාය සමන්නාගතො, අලං කාතුං, අලං සංවිධාතුං. එවම්පි, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ආරාධකො හොති.

‘‘පුන ¶ චපරං, භික්ඛවෙ ¶ , අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො තිබ්බච්ඡන්දො හොති උද්දෙසෙ, පරිපුච්ඡාය, අධිසීලෙ, අධිචිත්තෙ, අධිපඤ්ඤාය. එවම්පි, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ආරාධකො හොති.

‘‘පුන ¶ චපරං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො යස්ස තිත්ථායතනා සඞ්කන්තො හොති, තස්ස සත්ථුනො තස්ස දිට්ඨියා තස්ස ඛන්තියා තස්ස රුචියා තස්ස ආදායස්ස අවණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ අත්තමනො හොති උදග්ගො අභිරද්ධො, බුද්ධස්ස වා ධම්මස්ස වා සඞ්ඝස්ස වා අවණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ කුපිතො හොති අනත්තමනො අනභිරද්ධො. යස්ස වා පන තිත්ථායතනා සඞ්කන්තො හොති, තස්ස සත්ථුනො තස්ස දිට්ඨියා තස්ස ඛන්තියා තස්ස රුචියා තස්ස ආදායස්ස වණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ කුපිතො හොති අනත්තමනො අනභිරද්ධො, බුද්ධස්ස වා ධම්මස්ස වා සඞ්ඝස්ස වා වණ්ණෙ භඤ්ඤමානෙ අත්තමනො හොති උදග්ගො අභිරද්ධො. ඉදං, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝාතනිකං අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බස්ස ආරාධනීයස්මිං. එවම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ආරාධකො හොති. එවං ආරාධකො ඛො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ආගතො උපසම්පාදෙතබ්බො.

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො නග්ගො ආගච්ඡති, උපජ්ඣායමූලකං චීවරං පරියෙසිතබ්බං. සචෙ අච්ඡින්නකෙසො ආගච්ඡති, සඞ්ඝො අපලොකෙතබ්බො භණ්ඩුකම්මාය. යෙ තෙ, භික්ඛවෙ, අග්ගිකා ජටිලකා, තෙ ආගතා උපසම්පාදෙතබ්බා, න තෙසං පරිවාසො දාතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? කම්මවාදිනො එතෙ, භික්ඛවෙ, කිරියවාදිනො. සචෙ, භික්ඛවෙ, ජාතියා සාකියො අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බො ආගච්ඡති ¶ , සො ආගතො උපසම්පාදෙතබ්බො, න තස්ස පරිවාසො දාතබ්බො. ඉමාහං, භික්ඛවෙ, ඤාතීනං ආවෙණිකං පරිහාරං දම්මී’’ති.

අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බකථා නිට්ඨිතා.

සත්තමභාණවාරො.

26. පඤ්චාබාධවත්ථු

88. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන මගධෙසු පඤ්ච ආබාධා උස්සන්නා හොන්ති – කුට්ඨං, ගණ්ඩො, කිලාසො, සොසො, අපමාරො. මනුස්සා පඤ්චහි ආබාධෙහි ඵුට්ඨා ජීවකං කොමාරභච්චං උපසඞ්කමිත්වා එවං වදන්ති – ‘‘සාධු නො, ආචරිය, තිකිච්ඡාහී’’ති. ‘‘අහං ඛ්වය්යො, බහුකිච්චො බහුකරණීයො; රාජා ච මෙ මාගධො සෙනියො ¶ බිම්බිසාරො උපට්ඨාතබ්බො ¶ ඉත්ථාගාරඤ්ච බුද්ධප්පමුඛො ච භික්ඛුසඞ්ඝො; නාහං සක්කොමි තිකිච්ඡිතු’’න්ති. ‘‘සබ්බං සාපතෙය්යඤ්ච තෙ, ආචරිය, හොතු; මයඤ්ච තෙ දාසා; සාධු, නො, ආචරිය, තිකිච්ඡාහී’’ති. ‘‘අහං ඛ්වය්යො, බහුකිච්චො බහුකරණීයො රාජා ච මෙ මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො උපට්ඨාතබ්බො ඉත්ථාගාරඤ්ච බුද්ධප්පමුඛො ච භික්ඛුසඞ්ඝො; නාහං සක්කොමි තිකිච්ඡිතු’’න්ති. අථ ඛො තෙසං මනුස්සානං එතදහොසි – ‘‘ඉමෙ ඛො සමණා සක්යපුත්තියා සුඛසීලා සුඛසමාචාරා, සුභොජනානි භුඤ්ජිත්වා නිවාතෙසු සයනෙසු සයන්ති. යංනූන මයං සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජෙය්යාම. තත්ථ භික්ඛූ චෙව උපට්ඨහිස්සන්ති, ජීවකො ච කොමාරභච්චො තිකිච්ඡිස්සතී’’ති ¶ . අථ ඛො තෙ මනුස්සා භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචිංසු. තෙ භික්ඛූ පබ්බාජෙසුං, උපසම්පාදෙසුං. තෙ භික්ඛූ චෙව උපට්ඨහිංසු ජීවකො ච කොමාරභච්චො තිකිච්ඡි. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ බහූ ගිලානෙ භික්ඛූ උපට්ඨහන්තා යාචනබහුලා විඤ්ඤත්තිබහුලා විහරන්ති – ගිලානභත්තං දෙථ, ගිලානුපට්ඨාකභත්තං දෙථ, ගිලානභෙසජ්ජං දෙථාති. ජීවකොපි කොමාරභච්චො බහූ ගිලානෙ භික්ඛූ තිකිච්ඡන්තො අඤ්ඤතරං රාජකිච්චං පරිහාපෙසි.

89. අඤ්ඤතරොපි පුරිසො පඤ්චහි ආබාධෙහි ඵුට්ඨො ජීවකං කොමාරභච්චං උපසඞ්කමිත්වා එතදවොච – ‘‘සාධු මං, ආචරිය, තිකිච්ඡාහී’’ති. ‘‘අහං ඛ්වය්යො, බහුකිච්චො, බහුකරණීයො, රාජා ච මෙ මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො උපට්ඨාතබ්බො ඉත්ථාගාරඤ්ච බුද්ධප්පමුඛො ච භික්ඛුසඞ්ඝො; නාහං සක්කොමි තිකිච්ඡිතු’’න්ති. ‘‘සබ්බං සාපතෙය්යඤ්ච තෙ, ආචරිය, හොතු, අහඤ්ච තෙ දාසො; සාධු මං, ආචරිය, තිකිච්ඡාහී’’ති. ‘‘අහං ඛ්වය්යො, බහුකිච්චො බහුකරණීයො, රාජා ච මෙ මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො උපට්ඨාතබ්බො ඉත්ථාගාරඤ්ච බුද්ධප්පමුඛො ච භික්ඛුසඞ්ඝො, නාහං සක්කොමි තිකිච්ඡිතු’’න්ති. අථ ඛො තස්ස පුරිසස්ස එතදහොසි – ‘‘ඉමෙ ඛො සමණා සක්යපුත්තියා සුඛසීලා සුඛසමාචාරා, සුභොජනානි භුඤ්ජිත්වා නිවාතෙසු සයනෙසු සයන්ති. යංනූනාහං සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජෙය්යං. තත්ථ භික්ඛූ චෙව උපට්ඨහිස්සන්ති, ජීවකො ච කොමාරභච්චො තිකිච්ඡිස්සති. සොම්හි [සොහං (බහූසු, විමතිවිනොදනීටීකා ඔලොකෙතබ්බා)] අරොගො විබ්භමිස්සාමී’’ති ¶ . අථ ඛො සො ¶ පුරිසො භික්ඛු උපසඞ්කමිත්වා ¶ පබ්බජ්ජං යාචි. තං භික්ඛූ පබ්බාජෙසුං, උපසම්පාදෙසුං. තං භික්ඛූ චෙව උපට්ඨහිංසු, ජීවකො ච කොමාරභච්චො තිකිච්ඡි. සො අරොගො විබ්භමි. අද්දසා ඛො ජීවකො ¶ කොමාරභච්චො තං පුරිසං විබ්භන්තං, දිස්වාන තං පුරිසං එතදවොච – ‘‘නනු ත්වං, අය්යො, භික්ඛූසු පබ්බජිතො අහොසී’’ති? ‘‘එවං, ආචරියා’’ති. ‘‘කිස්ස පන ත්වං, අය්යො, එවරූපමකාසී’’ති? අථ ඛො සො පුරිසො ජීවකස්ස කොමාරභච්චස්ස එතමත්ථං ආරොචෙසි. ජීවකො කොමාරභච්චො උජ්ඣායති ඛිය්යති විපාචෙති – ‘‘කථඤ්හි නාම භදන්තා [භද්දන්තා (ක.)] පඤ්චහි ආබාධෙහි ඵුට්ඨං පබ්බාජෙස්සන්තී’’ති. අථ ඛො ජීවකො කොමාරභච්චො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ජීවකො කොමාරභච්චො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සාධු, භන්තෙ, අය්යා පඤ්චහි ආබාධෙහි ඵුට්ඨං න පබ්බාජෙය්යු’’න්ති. අථ ඛො භගවා ජීවකං කොමාරභච්චං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි සමාදපෙසි සමුත්තෙජෙසි සම්පහංසෙසි. අථ ඛො ජීවකො කොමාරභච්චො භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ආබාධෙහි ඵුට්ඨො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති ¶ දුක්කටස්සා’’ති.

පඤ්චාබාධවත්ථු නිට්ඨිතං.

27. රාජභටවත්ථු

90. තෙන ඛො පන සමයෙන රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස පච්චන්තො කුපිතො හොති. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො සෙනානායකෙ මහාමත්තෙ ආණාපෙසි – ‘‘ගච්ඡථ, භණෙ, පච්චන්තං උච්චිනථා’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො සෙනානායකා මහාමත්තා රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස පච්චස්සොසුං. අථ ඛො අභිඤ්ඤාතානං අභිඤ්ඤාතානං යොධානං එතදහොසි – ‘‘මයං ඛො යුද්ධාභිනන්දිනො ගච්ඡන්තා පාපඤ්ච කරොම, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවාම. කෙන නු ඛො මයං උපායෙන පාපා ච විරමෙය්යාම කල්යාණඤ්ච කරෙය්යාමා’’ති? අථ ඛො තෙසං යොධානං එතදහොසි – ‘‘ඉමෙ ඛො ¶ සමණා සක්යපුත්තියා ධම්මචාරිනො සමචාරිනො බ්රහ්මචාරිනො සච්චවාදිනො සීලවන්තො කල්යාණධම්මා. සචෙ ඛො මයං සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජෙය්යාම, එවං මයං පාපා ච විරමෙය්යාම කල්යාණඤ්ච කරෙය්යාමා’’ති. අථ ඛො තෙ යොධා භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචිංසු. තෙ භික්ඛූ පබ්බාජෙසුං, උපසම්පාදෙසුං. සෙනානායකා මහාමත්තා රාජභටෙ ¶ පුච්ඡිංසු – ‘‘කිං නු ¶ ඛො, භණෙ, ඉත්ථන්නාමො ච ඉත්ථන්නාමො ච යොධා න දිස්සන්තී’’ති? ‘‘ඉත්ථන්නාමො ච ඉත්ථන්නාමො ච, සාමි, යොධා භික්ඛූසු පබ්බජිතා’’ති. සෙනානායකා මහාමත්තා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා රාජභටං පබ්බාජෙස්සන්තී’’ති. සෙනානායකා මහාමත්තා රඤ්ඤො ¶ මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො වොහාරිකෙ මහාමත්තෙ පුච්ඡි – ‘‘යො, භණෙ, රාජභටං පබ්බාජෙති, කිං සො පසවතී’’ති? ‘‘උපජ්ඣායස්ස, දෙව, සීසං ඡෙතබ්බං, අනුස්සාවකස්ස [අනුසාවකස්ස (ක.)] ජිව්හා උද්ධරිතබ්බා, ගණස්ස උපඩ්ඪඵාසුකා භඤ්ජිතබ්බා’’ති. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සන්ති, භන්තෙ, රාජානො අස්සද්ධා අප්පසන්නා. තෙ අප්පමත්තකෙනපි භික්ඛූ විහෙඨෙය්යුං. සාධු, භන්තෙ, අය්යා රාජභටං න පබ්බාජෙය්යු’’න්ති. අථ ඛො භගවා රාජානං මාගධං සෙනියං බිම්බිසාරං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි සමාදපෙසි සමුත්තෙජෙසි සම්පහංසෙසි. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, රාජභටො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

රාජභටවත්ථු නිට්ඨිතං.

28. අඞ්ගුලිමාලචොරවත්ථු

91. තෙන ඛො පන සමයෙන චොරො අඞ්ගුලිමාලො භික්ඛූසු පබ්බජිතො හොති. මනුස්සා පස්සිත්වා උබ්බිජ්ජන්තිපි, උත්තසන්තිපි, පලායන්තිපි ¶ , අඤ්ඤෙනපි ගච්ඡන්ති, අඤ්ඤෙනපි මුඛං කරොන්ති, ද්වාරම්පි ථකෙන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ¶ ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා ධජබන්ධං චොරං පබ්බාජෙස්සන්තී’’ති. අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තෙසං මනුස්සානං උජ්ඣායන්තානං ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ධජබන්ධො චොරො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

අඞ්ගුලිමාලචොරවත්ථු නිට්ඨිතං.

29. කාරභෙදකචොරවත්ථු

92. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන රඤ්ඤා මාගධෙන සෙනියෙන බිම්බිසාරෙන ¶ අනුඤ්ඤාතං හොති – ‘‘යෙ සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජන්ති, න තෙ ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං; ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරන්තු බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො පුරිසො චොරිකං කත්වා කාරාය බද්ධො හොති. සො කාරං භින්දිත්වා පලායිත්වා භික්ඛූසු පබ්බජිතො හොති. මනුස්සා පස්සිත්වා එවමාහංසු – ‘‘අයං සො කාරභෙදකො චොරො. හන්ද, නං නෙමා’’ති. එකච්චෙ එවමාහංසු – ‘‘මාය්යො, එවං අවචුත්ථ. අනුඤ්ඤාතං රඤ්ඤා මාගධෙන සෙනියෙන බිම්බිසාරෙන – ‘‘යෙ සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජන්ති, න තෙ ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං; ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරන්තු බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘අභයූවරා ඉමෙ සමණා සක්යපුත්තියා, නයිමෙ ¶ ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං. කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා කාරභෙදකං චොරං පබ්බාජෙස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, කාරභෙදකො චොරො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

කාරභෙදකචොරවත්ථු නිට්ඨිතං.

30. ලිඛිතකචොරවත්ථු

93. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො පුරිසො චොරිකං කත්වා පලායිත්වා භික්ඛූසු පබ්බජිතො හොති. සො ච රඤ්ඤො අන්තෙපුරෙ ලිඛිතො හොති – යත්ථ පස්සති, තත්ථ හන්තබ්බොති. මනුස්සා පස්සිත්වා එවමාහංසු – ‘‘අයං සො ලිඛිතකො චොරො. හන්ද, නං හනාමා’’ති. එකච්චෙ එවමාහංසු – ‘‘මාය්යො, එවං අවචුත්ථ. අනුඤ්ඤාතං රඤ්ඤා මාගධෙන සෙනියෙන බිම්බිසාරෙන ‘‘යෙ සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජන්ති, න තෙ ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං, ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරන්තු බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘අභයූවරා ¶ ඉමෙ සමණා සක්යපුත්තියා, නයිමෙ ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං. කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා ලිඛිතකං චොරං පබ්බාජෙස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, ලිඛිතකො චොරො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

ලිඛිතකචොරවත්ථු නිට්ඨිතං.

31. කසාහතවත්ථු

94. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො පුරිසො කසාහතො කතදණ්ඩකම්මො භික්ඛූසු පබ්බජිතො හොති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා කසාහතං කතදණ්ඩකම්මං පබ්බාජෙස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න ¶ , භික්ඛවෙ, කසාහතො කතදණ්ඩකම්මො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

කසාහතවත්ථු නිට්ඨිතං.

32. ලක්ඛණාහතවත්ථු

95. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො පුරිසො ලක්ඛණාහතො කතදණ්ඩකම්මො භික්ඛූසු පබ්බජිතො හොති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා ලක්ඛණාහතං කතදණ්ඩකම්මං පබ්බාජෙස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, ලක්ඛණාහතො කතදණ්ඩකම්මො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

ලක්ඛණාහතවත්ථු නිට්ඨිතං.

33. ඉණායිකවත්ථු

96. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො පුරිසො ඉණායිකො පලායිත්වා භික්ඛූසු පබ්බජිතො හොති. ධනියා පස්සිත්වා එවමාහංසු – ‘‘අයං සො අම්හාකං ඉණායිකො. හන්ද, නං නෙමා’’ති. එකච්චෙ එවමාහංසු – ‘‘මාය්යො, එවං අවචුත්ථ. අනුඤ්ඤාතං රඤ්ඤා මාගධෙන සෙනියෙන බිම්බිසාරෙන – ‘‘යෙ සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජන්ති, න තෙ ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං; ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරන්තු බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘අභයූවරා ඉමෙ සමණා සක්යපුත්තියා. නයිමෙ ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං. කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා ඉණායිකං පබ්බාජෙස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ¶ ආරොචෙසුං ¶ . න, භික්ඛවෙ, ඉණායිකො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

ඉණායිකවත්ථු නිට්ඨිතං.

34. දාසවත්ථු

97. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො දාසො පලායිත්වා භික්ඛූසු ¶ පබ්බජිතො හොති. අය්යකා [අය්යිකා (ක.), අයිරකා (සී.)] පස්සිත්වා එවමාහංසු – ‘‘අයං සො අම්හාකං දාසො. හන්ද, නං නෙමා’’ති. එකච්චෙ එවමාහංසු – ‘‘මාය්යො, එවං අවචුත්ථ, අනුඤ්ඤාතං රඤ්ඤා මාගධෙන සෙනියෙන බිම්බිසාරෙන ‘‘යෙ සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජන්ති, න තෙ ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං, ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, චරන්තු බ්රහ්මචරියං සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘අභයූවරා ඉමෙ සමණා සක්යපුත්තියා, නයිමෙ ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං. කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා දාසං පබ්බාජෙස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, දාසො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

දාසවත්ථු නිට්ඨිතං.

35. කම්මාරභණ්ඩුවත්ථු

98. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො කම්මාරභණ්ඩු මාතාපිතූහි සද්ධිං භණ්ඩිත්වා ආරාමං ගන්ත්වා භික්ඛූසු පබ්බජිතො හොති. අථ ඛො තස්ස කම්මාරභණ්ඩුස්ස මාතාපිතරො තං කම්මාරභණ්ඩුං විචිනන්තා ආරාමං ගන්ත්වා භික්ඛූ පුච්ඡිංසු – ‘‘අපි, භන්තෙ, එවරූපං දාරකං පස්සෙය්යාථා’’ති? භික්ඛූ අජානංයෙව ආහංසු – ‘‘න ජානාමා’’ති, අපස්සංයෙව ආහංසු – ‘‘න පස්සාමා’’ති. අථ ඛො තස්ස කම්මාරභණ්ඩුස්ස මාතාපිතරො තං කම්මාරභණ්ඩුං විචිනන්තා ¶ භික්ඛූසු පබ්බජිතං දිස්වා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘අලජ්ජිනො ඉමෙ සමණා සක්යපුත්තියා, දුස්සීලා මුසාවාදිනො. ජානංයෙව ආහංසු – ‘න ජානාමා’ති, පස්සංයෙව ආහංසු – ‘න පස්සාමා’ති. අයං දාරකො භික්ඛූසු ¶ පබ්බජිතො’’ති. අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තස්ස කම්මාරභණ්ඩුස්ස මාතාපිතූනං උජ්ඣායන්තානං ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ ¶ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝං අපලොකෙතුං භණ්ඩුකම්මායාති.

කම්මාරභණ්ඩුවත්ථු නිට්ඨිතං.

36. උපාලිදාරකවත්ථු

99. [ඉදං වත්ථු පාචි. 402 ආදයො] තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන රාජගහෙ සත්තරසවග්ගියා දාරකා සහායකා හොන්ති. උපාලිදාරකො තෙසං පාමොක්ඛො හොති. අථ ඛො උපාලිස්ස මාතාපිතූනං එතදහොසි – ‘‘කෙන නු ඛො උපායෙන උපාලි අම්හාකං අච්චයෙන සුඛඤ්ච ජීවෙය්ය, න ච කිලමෙය්යා’’ති? අථ ඛො උපාලිස්ස මාතාපිතූනං එතදහොසි – ‘‘සචෙ ඛො උපාලි ලෙඛං සික්ඛෙය්ය, එවං ඛො උපාලි අම්හාකං අච්චයෙන සුඛඤ්ච ජීවෙය්ය, න ච කිලමෙය්යා’’ති. අථ ඛො උපාලිස්ස මාතාපිතූනං එතදහොසි – ‘‘සචෙ ඛො උපාලි ලෙඛං සික්ඛිස්සති, අඞ්ගුලියො දුක්ඛා භවිස්සන්ති. සචෙ ඛො උපාලි ගණනං සික්ඛෙය්ය, එවං ඛො උපාලි අම්හාකං අච්චයෙන සුඛඤ්ච ජීවෙය්ය, න ච කිලමෙය්යා’’ති. අථ ඛො උපාලිස්ස මාතාපිතූනං එතදහොසි – ‘‘සචෙ ඛො උපාලි ගණනං සික්ඛිස්සති, උරස්ස දුක්ඛො භවිස්සති. සචෙ ඛො උපාලි රූපං සික්ඛෙය්ය, එවං ඛො උපාලි අම්හාකං අච්චයෙන සුඛඤ්ච ජීවෙය්ය, න ච කිලමෙය්යා’’ති. අථ ඛො උපාලිස්ස මාතාපිතූනං එතදහොසි – ‘‘සචෙ ඛො උපාලි රූපං සික්ඛිස්සති, අක්ඛීනි දුක්ඛා භවිස්සන්ති. ඉමෙ ඛො සමණා සක්යපුත්තියා සුඛසීලා සුඛසමාචාරා, සුභොජනානි භුඤ්ජිත්වා නිවාතෙසු සයනෙසු සයන්ති ¶ . සචෙ ඛො උපාලි සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජෙය්ය, එවං ඛො උපාලි අම්හාකං අච්චයෙන සුඛඤ්ච ජීවෙය්ය, න ච කිලමෙය්යා’’ති.

අස්සොසි ඛො උපාලිදාරකො මාතාපිතූනං ඉමං කථාසල්ලාපං. අථ ඛො උපාලිදාරකො යෙන තෙ දාරකා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා තෙ දාරකෙ එතදවොච – ‘‘එථ මයං, අය්යා, සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජිස්සාමා’’ති. ‘‘සචෙ ඛො ත්වං, අය්ය, පබ්බජිස්සසි, එවං මයම්පි පබ්බජිස්සාමා’’ති. අථ ඛො තෙ දාරකා එකමෙකස්ස මාතාපිතරො උපසඞ්කමිත්වා එතදවොචුං – ‘‘අනුජානාථ මං අගාරස්මා අනාගාරියං පබ්බජ්ජායා’’ති. අථ ඛො තෙසං දාරකානං ¶ මාතාපිතරො – ‘‘සබ්බෙපිමෙ දාරකා සමානච්ඡන්දා කල්යාණාධිප්පායා’’ති – අනුජානිංසු. තෙ භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචිංසු. තෙ භික්ඛූ පබ්බාජෙසුං උපසම්පාදෙසුං ¶ . තෙ රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය රොදන්ති – ‘‘යාගුං දෙථ, භත්තං දෙථ, ඛාදනීයං දෙථා’’ති. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘ආගමෙථ, ආවුසො, යාව රත්ති විභායති. සචෙ යාගු භවිස්සති ¶ පිවිස්සථ, සචෙ භත්තං භවිස්සති භුඤ්ජිස්සථ, සචෙ ඛාදනීයං භවිස්සති ඛාදිස්සථ; නො චෙ භවිස්සති යාගු වා භත්තං වා ඛාදනීයං වා, පිණ්ඩාය චරිත්වා භුඤ්ජිස්සථා’’ති. එවම්පි ඛො තෙ භික්ඛූ භික්ඛූහි වුච්චමානා රොදන්තියෙව ‘‘යාගුං දෙථ, භත්තං දෙථ, ඛාදනීයං දෙථා’’ති; සෙනාසනං උහදන්තිපි උම්මිහන්තිපි.

අස්සොසි ඛො භගවා රත්තියා පච්චූසසමයං ¶ පච්චුට්ඨාය දාරකසද්දං. සුත්වාන ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘කිං නු ඛො සො, ආනන්ද, දාරකසද්දො’’ති? අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි…පෙ… ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ ජානං ඌනවීසතිවස්සං පුග්ගලං උපසම්පාදෙන්තී’’ති? ‘‘සච්චං, භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… ‘‘කථඤ්හි නාම තෙ, භික්ඛවෙ, මොඝපුරිසා ජානං ඌනවීසතිවස්සං පුග්ගලං උපසම්පාදෙස්සන්ති. ඌනවීසතිවස්සො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අක්ඛමො හොති සීතස්ස උණ්හස්ස ජිඝච්ඡාය පිපාසාය ඩංසමකසවාතාතපසරීසපසම්ඵස්සානං දුරුත්තානං දුරාගතානං වචනපථානං උප්පන්නානං සාරීරිකානං වෙදනානං දුක්ඛානං තිබ්බානං ඛරානං කටුකානං අසාතානං අමනාපානං පාණහරානං අනධිවාසකජාතිකො හොති. වීසතිවස්සොව ඛො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ඛමො හොති සීතස්ස උණ්හස්ස ජිඝච්ඡාය පිපාසාය ඩංසමකසවාතාතපසරීසපසම්ඵස්සානං දුරුත්තානං දුරාගතානං වචනපථානං, උප්පන්නානං සාරීරිකානං වෙදනානං දුක්ඛානං තිබ්බානං ඛරානං කටුකානං අසාතානං අමනාපානං පාණහරානං අධිවාසකජාතිකො හොති. නෙතං, භික්ඛවෙ, අප්පසන්නානං වා පසාදාය, පසන්නානං වා භිය්යොභාවාය…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, ජානං ඌනවීසතිවස්සො පුග්ගලො උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, යථාධම්මො කාරෙතබ්බො’’ති.

උපාලිදාරකවත්ථු නිට්ඨිතං.

37. අහිවාතකරොගවත්ථු

100. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරං කුලං අහිවාතකරොගෙන කාලඞ්කතං හොති. තස්ස පිතාපුත්තකා සෙසා හොන්ති. තෙ භික්ඛූසු පබ්බජිත්වා ¶ එකතොව පිණ්ඩාය චරන්ති. අථ ඛො සො දාරකො පිතුනො භික්ඛාය දින්නාය උපධාවිත්වා එතදවොච – ‘‘මය්හම්පි, තාත, දෙහි; මය්හම්පි ¶ , තාත, දෙහී’’ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ¶ ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘අබ්රහ්මචාරිනො ඉමෙ සමණා සක්යපුත්තියා. අයම්පි දාරකො භික්ඛුනියා ජාතො’’ති. අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තෙසං මනුස්සානං උජ්ඣායන්තානං ¶ ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, ඌනපන්නරසවස්සො දාරකො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො ආනන්දස්ස උපට්ඨාකකුලං සද්ධං පසන්නං අහිවාතකරොගෙන කාලඞ්කතං හොති, ද්වෙ ච දාරකා සෙසා හොන්ති. තෙ පොරාණකෙන ආචිණ්ණකප්පෙන භික්ඛූ පස්සිත්වා උපධාවන්ති. භික්ඛූ අපසාදෙන්ති. තෙ භික්ඛූහි අපසාදියමානා රොදන්ති. අථ ඛො ආයස්මතො ආනන්දස්ස එතදහොසි – ‘‘භගවතා පඤ්ඤත්තං ‘න ඌනපන්නරසවස්සො දාරකො පබ්බාජෙතබ්බො’ති. ඉමෙ ච දාරකා ඌනපන්නරසවස්සා. කෙන නු ඛො උපායෙන ඉමෙ දාරකා න විනස්සෙය්යු’’න්ති? අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. උස්සහන්ති පන තෙ, ආනන්ද, දාරකා කාකෙ උඩ්ඩාපෙතුන්ති? උස්සහන්ති, භගවාති. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඌනපන්නරසවස්සං දාරකං කාකුඩ්ඩෙපකං පබ්බාජෙතු’’න්ති.

අහිවාතකරොගවත්ථු නිට්ඨිතං.

38. කණ්ටකවත්ථු

101. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො උපනන්දස්ස සක්යපුත්තස්ස ද්වෙ සාමණෙරා හොන්ති – කණ්ටකො ච මහකො ච. තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤං දූසෙසුං. භික්ඛූ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සාමණෙරා එවරූපං අනාචාරං ආචරිස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, එකෙන ද්වෙ සාමණෙරා උපට්ඨාපෙතබ්බා. යො උපට්ඨාපෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

කණ්ටකවත්ථු නිට්ඨිතං.

39. ආහුන්දරිකවත්ථු

102. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භගවා තත්ථෙව රාජගහෙ වස්සං වසි, තත්ථ හෙමන්තං, තත්ථ ගිම්හං. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘ආහුන්දරිකා සමණානං සක්යපුත්තියානං දිසා අන්ධකාරා, න ඉමෙසං දිසා පක්ඛායන්තී’’ති. අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තෙසං මනුස්සානං උජ්ඣායන්තානං ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි ¶ – ‘‘ගච්ඡානන්ද, අවාපුරණං [අපාපුරණං (ක.)] ආදාය ¶ අනුපරිවෙණියං භික්ඛූනං ආරොචෙහි – ‘‘ඉච්ඡතාවුසො භගවා දක්ඛිණාගිරිං චාරිකං පක්කමිතුං. යස්සායස්මතො අත්ථො, සො ආගච්ඡතූ’’ති. එවං, භන්තෙ, ති ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො පටිස්සුණිත්වා අවාපුරණං ආදාය අනුපරිවෙණියං භික්ඛූනං ආරොචෙසි – ‘ඉච්ඡතාවුසො භගවා දක්ඛිණාගිරිං චාරිකං පක්කමිතුං. යස්සායස්මතො අත්ථො, සො ආගච්ඡතූ’’’ති. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘භගවතා, ආවුසො ආනන්ද, පඤ්ඤත්තං දසවස්සානි නිස්සාය වත්ථුං, දසවස්සෙන ¶ නිස්සයං දාතුං. තත්ථ ච නො ගන්තබ්බං භවිස්සති, නිස්සයො ච ගහෙතබ්බො භවිස්සති, ඉත්තරො ච වාසො භවිස්සති, පුන ච පච්චාගන්තබ්බං භවිස්සති, පුන ච නිස්සයො ගහෙතබ්බො භවිස්සති. සචෙ අම්හාකං ආචරියුපජ්ඣායා ගමිස්සන්ති, මයම්පි ගමිස්සාම; නො චෙ අම්හාකං ආචරියුපජ්ඣායා ගමිස්සන්ති, මයම්පි න ගමිස්සාම. ලහුචිත්තකතා නො, ආවුසො ආනන්ද, පඤ්ඤායිස්සතී’’ති. අථ ඛො භගවා ඔගණෙන භික්ඛුසඞ්ඝෙන දක්ඛිණාගිරිං චාරිකං පක්කාමි.

ආහුන්දරිකවත්ථු නිට්ඨිතං.

40. නිස්සයමුච්චනකකථා

103. අථ ඛො භගවා දක්ඛිණාගිරිස්මිං යථාභිරන්තං විහරිත්වා පුනදෙව රාජගහං පච්චාගච්ඡි. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘කිං නු ඛො, ආනන්ද, තථාගතො ඔගණෙන භික්ඛුසඞ්ඝෙන දක්ඛිණාගිරිං චාරිකං පක්කන්තො’’ති? අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන පඤ්චවස්සානි නිස්සාය වත්ථුං, අබ්යත්තෙන යාවජීවං.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. න අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති න අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන, න අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන න අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන න අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො ¶ හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන. අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන… අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන… අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. අස්සද්ධො හොති, අහිරිකො හොති, අනොත්තප්පී හොති, කුසීතො හොති, මුට්ඨස්සති හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. සද්ධො හොති ¶ , හිරිමා හොති, ඔත්තප්පී හොති, ආරද්ධවීරියො හොති, උපට්ඨිතස්සති හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති, අප්පස්සුතො හොති, දුප්පඤ්ඤො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා ¶ අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. න අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, න අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, න අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති, බහුස්සුතො හොති, පඤ්ඤවා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘අපරෙහිපි ¶ , භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. ආපත්තිං න ජානාති, අනාපත්තිං න ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං න ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන න ස්වාගතානි හොන්ති න සුවිභත්තානි න සුප්පවත්තීනි න සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. ආපත්තිං න ජානාති, අනාපත්තිං න ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං න ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, ඌනපඤ්චවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘පඤ්චහි ¶ , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, පඤ්චවස්සො වා හොති අතිරෙක පඤ්චවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

නිස්සයමුච්චනකකථා නිට්ඨිතා.

පඤ්චකදසවාරො නිට්ඨිතො.

104. ‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. න අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, න අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන, න අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන, න අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන, න අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො ¶ හොති, ඌනපඤ්චවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන, අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන, අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන, අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පඤ්චවස්සො වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘අපරෙහිපි ¶ , භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. අස්සද්ධො හොති, අහිරිකො හොති, අනොත්තප්පී හොති, කුසීතො ¶ හොති, මුට්ඨස්සති හොති, ඌනපඤ්චවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. සද්ධො හොති, හිරිමා හොති, ඔත්තප්පී හොති, ආරද්ධවීරියො හොති, උපට්ඨිතස්සති හොති, පඤ්චවස්සො වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති, අප්පස්සුතො හොති, දුප්පඤ්ඤො හොති, ඌනපඤ්චවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. න අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, න අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, න අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති, බහුස්සුතො හොති, පඤ්ඤවා හොති, පඤ්චවස්සො වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘අපරෙහිපි, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. ආපත්තිං ¶ න ජානාති, අනාපත්තිං න ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං න ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන න ස්වාගතානි ¶ හොන්ති න සුවිභත්තානි න සුප්පවත්තීනි න සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො, ඌනපඤ්චවස්සො හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං.

‘‘ඡහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං. ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො ¶ අනුබ්යඤ්ජනසො, පඤ්චවස්සො වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සො වා – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බ’’න්ති.

අභයූවරභාණවාරො නිට්ඨිතො අට්ඨමො.

අට්ඨමභාණවාරො.

41. රාහුලවත්ථු

105. අථ ¶ ඛො භගවා රාජගහෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන කපිලවත්ථු තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන කපිලවත්ථු තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා සක්කෙසු විහරති කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන සුද්ධොදනස්ස සක්කස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො රාහුලමාතා දෙවී රාහුලං කුමාරං එතදවොච – ‘‘එසො තෙ, රාහුල, පිතා. ගච්ඡස්සු [ගච්ඡස්ස (ස්යා.)], දායජ්ජං යාචාහී’’ති. අථ ඛො රාහුලො කුමාරො යෙන ¶ භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවතො පුරතො, අට්ඨාසි – ‘‘සුඛා තෙ, සමණ, ඡායා’’ති. අථ ඛො භගවා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො රාහුලො කුමාරො භගවන්තං පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබන්ධි – ‘‘දායජ්ජං මෙ, සමණ, දෙහි; දායජ්ජං මෙ, සමණ, දෙහී’’ති. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං ආමන්තෙසි – ‘‘තෙන හි ත්වං, සාරිපුත්ත, රාහුලං කුමාරං පබ්බාජෙහී’’ති. ‘‘කථාහං, භන්තෙ, රාහුලං කුමාරං පබ්බාජෙමී’’ති? අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තීහි සරණගමනෙහි සාමණෙරපබ්බජ්ජං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, පබ්බාජෙතබ්බො – පඨමං කෙසමස්සුං ඔහාරාපෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදාපෙත්වා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කාරාපෙත්වා භික්ඛූනං පාදෙ වන්දාපෙත්වා ¶ උක්කුටිකං නිසීදාපෙත්වා අඤ්ජලිං පග්ගණ්හාපෙත්වා එවං වදෙහීති වත්තබ්බො – බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි, ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි, සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡාමි; දුතියම්පි බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි, දුතියම්පි ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි, දුතියම්පි සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡාමි; තතියම්පි බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි, තතියම්පි ¶ ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි, තතියම්පි සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡාමීති. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඉමෙහි තීහි සරණගමනෙහි සාමණෙරපබ්බජ්ජ’’න්ති. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො රාහුලං කුමාරං පබ්බාජෙසි.

අථ ඛො සුද්ධොදනො සක්කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං ¶ අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සුද්ධොදනො සක්කො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘එකාහං, භන්තෙ, භගවන්තං වරං යාචාමී’’ති. ‘‘අතික්කන්තවරා ඛො, ගොතම, තථාගතා’’ති. ‘‘යඤ්ච, භන්තෙ, කප්පති, යඤ්ච අනවජ්ජ’’න්ති. ‘‘වදෙහි, ගොතමා’’ති. ‘‘භගවති මෙ, භන්තෙ, පබ්බජිතෙ අනප්පකං දුක්ඛං අහොසි, තථා නන්දෙ, අධිමත්තං රාහුලෙ. පුත්තපෙමං ¶ , භන්තෙ, ඡවිං ඡින්දති, ඡවිං ඡෙත්වා චම්මං ඡින්දති, චම්මං ඡෙත්වා මංසං ඡින්දති, මංසං ඡෙත්වා න්හාරුං ඡින්දති, න්හාරුං ඡෙත්වා අට්ඨිං ඡින්දති, අට්ඨිං ඡෙත්වා අට්ඨිමිඤ්ජං ආහච්ච තිට්ඨති. සාධු, භන්තෙ, අය්යා අනනුඤ්ඤාතං මාතාපිතූහි පුත්තං න පබ්බාජෙය්යු’’න්ති. අථ ඛො භගවා සුද්ධොදනං සක්කං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි සමාදපෙසි සමුත්තෙජෙසි සම්පහංසෙසි. අථ ඛො සුද්ධොදනො සක්කො භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, අනනුඤ්ඤාතො මාතාපිතූහි පුත්තො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

අථ ඛො භගවා කපිලවත්ථුස්මිං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන සාවත්ථි තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන සාවත්ථි තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස උපට්ඨාකකුලං ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස සන්තිකෙ දාරකං පාහෙසි – ‘‘ඉමං දාරකං ථෙරො පබ්බාජෙතූ’’ති. අථ ඛො ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස එතදහොසි – ‘‘භගවතා පඤ්ඤත්තං ‘න එකෙන ද්වෙ සාමණෙරා උපට්ඨාපෙතබ්බා’ති. අයඤ්ච මෙ රාහුලො සාමණෙරො. කථං නු ඛො මයා පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, බ්යත්තෙන භික්ඛුනා ¶ පටිබලෙන එකෙන ද්වෙ සාමණෙරෙ උපට්ඨාපෙතුං, යාවතකෙ ¶ වා පන උස්සහති ඔවදිතුං අනුසාසිතුං තාවතකෙ උපට්ඨාපෙතුන්ති.

රාහුලවත්ථු නිට්ඨිතං.

42. සික්ඛාපදකථා

106. අථ ඛො සාමණෙරානං එතදහොසි – ‘‘කති නු ඛො අම්හාකං සික්ඛාපදානි, කත්ථ ච අම්හෙහි සික්ඛිතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සාමණෙරානං දස සික්ඛාපදානි, තෙසු ච සාමණෙරෙහි සික්ඛිතුං – පාණාතිපාතා වෙරමණී [වෙරමණි, වෙරමණිං (ක.)], අදින්නාදානා වෙරමණී, අබ්රහ්මචරියා වෙරමණී, මුසාවාදා වෙරමණී, සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වෙරමණී, විකාලභොජනා වෙරමණී, නච්චගීතවාදිතවිසූකදස්සනා වෙරමණී, මාලාගන්ධවිලෙපනධාරණමණ්ඩනවිභූසනට්ඨානා වෙරමණී ¶ , උච්චාසයනමහාසයනා වෙරමණී, ජාතරූපරජතපටිග්ගහණා වෙරමණී. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සාමණෙරානං ඉමානි දස සික්ඛාපදානි, ඉමෙසු ච සාමණෙරෙහි සික්ඛිතුන්ති.

සික්ඛාපදකථා නිට්ඨිතා.

43. දණ්ඩකම්මවත්ථු

107. තෙන ඛො පන සමයෙන සාමණෙරා භික්ඛූසු අගාරවා අප්පතිස්සා ¶ අසභාගවුත්තිකා විහරන්ති. භික්ඛූ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සාමණෙරා භික්ඛූසු අගාරවා අප්පතිස්සා අසභාගවුත්තිකා විහරිස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස සාමණෙරස්ස දණ්ඩකම්මං කාතුං. භික්ඛූනං අලාභාය පරිසක්කති, භික්ඛූනං අනත්ථාය පරිසක්කති, භික්ඛූනං අවාසාය පරිසක්කති, භික්ඛූ අක්කොසති පරිභාසති, භික්ඛූ භික්ඛූහි භෙදෙති – අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඉමෙහි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස සාමණෙරස්ස දණ්ඩකම්මං කාතුන්ති.

අථ ¶ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කිං නු ඛො දණ්ඩකම්මං කාතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආවරණං කාතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ සාමණෙරානං සබ්බං සඞ්ඝාරාමං ආවරණං කරොන්ති. සාමණෙරා ආරාමං පවිසිතුං අලභමානා පක්කමන්තිපි ¶ , විබ්භමන්තිපි, තිත්ථියෙසුපි සඞ්කමන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, සබ්බො සඞ්ඝාරාමො ආවරණං කාතබ්බො. යො කරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යත්ථ වා වසති, යත්ථ වා පටික්කමති, තත්ථ ආවරණං කාතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ සාමණෙරානං මුඛද්වාරිකං ආහාරං ආවරණං කරොන්ති. මනුස්සා යාගුපානම්පි සඞ්ඝභත්තම්පි කරොන්තා සාමණෙරෙ එවං වදෙන්ති – ‘‘එථ, භන්තෙ, යාගුං පිවථ; එථ, භන්තෙ, භත්තං භුඤ්ජථා’’ති. සාමණෙරා එවං ¶ වදෙන්ති – ‘‘නාවුසො, ලබ්භා. භික්ඛූහි ආවරණං කත’’න්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම භදන්තා සාමණෙරානං මුඛද්වාරිකං ආහාරං ආවරණං කරිස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, මුඛද්වාරිකො ආහාරො ආවරණං කාතබ්බො. යො කරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

දණ්ඩකම්මවත්ථු නිට්ඨිතං.

44. අනාපුච්ඡාවරණවත්ථු

108. තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ උපජ්ඣායෙ ¶ අනාපුච්ඡා සාමණෙරානං ආවරණං කරොන්ති. උපජ්ඣායා ගවෙසන්ති – කථං [කහං (ක.)] නු ඛො අම්හාකං සාමණෙරා න දිස්සන්තීති. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘ඡබ්බග්ගියෙහි, ආවුසො, භික්ඛූහි ආවරණං කත’’න්ති. උපජ්ඣායා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ අම්හෙ අනාපුච්ඡා අම්හාකං සාමණෙරානං ආවරණං කරිස්සන්තී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, උපජ්ඣායෙ අනාපුච්ඡා ආවරණං කාතබ්බං. යො කරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

අනාපුච්ඡාවරණවත්ථු නිට්ඨිතං.

45. අපලාළනවත්ථු

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ ථෙරානං භික්ඛූනං සාමණෙරෙ අපලාළෙන්ති. ථෙරා සාමං දන්තකට්ඨම්පි මුඛොදකම්පි ගණ්හන්තා කිලමන්ති ¶ . භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤස්ස පරිසා අපලාළෙතබ්බා. යො අපලාළෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා ¶ ති.

අපලාළනවත්ථු නිට්ඨිතං.

46. කණ්ටකසාමණෙරවත්ථු

තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො උපනන්දස්ස සක්යපුත්තස්ස කණ්ටකො ¶ නාම සාමණෙරො කණ්ටකිං නාම භික්ඛුනිං දූසෙසි. භික්ඛූ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සාමණෙරො එවරූපං අනාචාරං ආචරිස්සතී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං සාමණෙරං නාසෙතුං. පාණාතිපාතී හොති, අදින්නාදායී හොති, අබ්රහ්මචාරී හොති, මුසාවාදී හොති, මජ්ජපායී හොති, බුද්ධස්ස අවණ්ණං භාසති, ධම්මස්ස අවණ්ණං භාසති, සඞ්ඝස්ස අවණ්ණං භාසති, මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති, භික්ඛුනිදූසකො හොති – අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඉමෙහි දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං සාමණෙරං නාසෙතුන්ති.

47. පණ්ඩකවත්ථු

109. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො පණ්ඩකො භික්ඛූසු පබ්බජිතො හොති. සො දහරෙ දහරෙ භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා එවං වදෙති – ‘‘එථ, මං ආයස්මන්තො දූසෙථා’’ති. භික්ඛූ අපසාදෙන්ති – ‘‘නස්ස, පණ්ඩක, විනස්ස, පණ්ඩක, කො තයා අත්ථො’’ති. සො භික්ඛූහි අපසාදිතො මහන්තෙ මහන්තෙ මොළිගල්ලෙ සාමණෙරෙ උපසඞ්කමිත්වා එවං වදෙති – ‘‘එථ, මං ආවුසො දූසෙථා’’ති. සාමණෙරා අපසාදෙන්ති – ‘‘නස්ස, පණ්ඩක, විනස්ස, පණ්ඩක, කො තයා අත්ථො’’ති. සො සාමණෙරෙහි අපසාදිතො හත්ථිභණ්ඩෙ අස්සභණ්ඩෙ උපසඞ්කමිත්වා එවං වදෙති – ‘‘එථ, මං, ආවුසො ¶ , දූසෙථා’’ති. හත්ථිභණ්ඩා අස්සභණ්ඩා දූසෙසුං. තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘පණ්ඩකා ¶ ඉමෙ සමණා සක්යපුත්තියා. යෙපි ඉමෙසං න පණ්ඩකා, තෙපි ඉමෙ පණ්ඩකෙ දූසෙන්ති. එවං ඉමෙ සබ්බෙව අබ්රහ්මචාරිනො’’ති. අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තෙසං හත්ථිභණ්ඩානං ¶ අස්සභණ්ඩානං උජ්ඣායන්තානං ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. පණ්ඩකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති.

48. ථෙය්යසංවාසකවත්ථු

110. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො පුරාණකුලපුත්තො ඛීණකොලඤ්ඤො සුඛුමාලො හොති. අථ ඛො තස්ස පුරාණකුලපුත්තස්ස ඛීණකොලඤ්ඤස්ස එතදහොසි – ‘‘අහං ඛො සුඛුමාලො, න පටිබලො අනධිගතං වා භොගං අධිගන්තුං, අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කාතුං. කෙන නු ඛො අහං උපායෙන සුඛඤ්ච ජීවෙය්යං, න ච කිලමෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො තස්ස පුරාණකුලපුත්තස්ස ඛීණකොලඤ්ඤස්ස එතදහොසි – ‘‘ඉමෙ ඛො සමණා සක්යපුත්තියා සුඛසීලා සුඛසමාචාරා, සුභොජනානි භුඤ්ජිත්වා නිවාතෙසු සයනෙසු සයන්ති. යංනූනාහං සාමං පත්තචීවරං පටියාදෙත්වා කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා ආරාමං ගන්ත්වා භික්ඛූහි සද්ධිං සංවසෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො පුරාණකුලපුත්තො ඛීණකොලඤ්ඤො සාමං පත්තචීවරං පටියාදෙත්වා කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා ආරාමං ගන්ත්වා භික්ඛූ අභිවාදෙති. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘කතිවස්සොසි ත්වං, ආවුසො’’ති? කිං එතං, ආවුසො, කතිවස්සො නාමාති? කො පන තෙ, ආවුසො, උපජ්ඣායොති? කිං එතං ¶ , ආවුසො, උපජ්ඣායො නාමාති? භික්ඛූ ආයස්මන්තං උපාලිං එතදවොචුං – ‘‘ඉඞ්ඝාවුසො උපාලි, ඉමං පබ්බජිතං අනුයුඤ්ජාහී’’ති. අථ ඛො සො පුරාණකුලපුත්තො ඛීණකොලඤ්ඤො ආයස්මතා උපාලිනා අනුයුඤ්ජියමානො එතමත්ථං ආරොචෙසි. ආයස්මා උපාලි භික්ඛූනං එතමත්ථං ආරොචෙසි. භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ථෙය්යසංවාසකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති. තිත්ථියපක්කන්තකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති.

49. තිරච්ඡානගතවත්ථු

111. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො නාගො නාගයොනියා අට්ටීයති ¶ හරායති ජිගුච්ඡති. අථ ඛො තස්ස නාගස්ස එතදහොසි – ‘‘කෙන නු ඛො අහං උපායෙන නාගයොනියා ච පරිමුච්චෙය්යං ඛිප්පඤ්ච මනුස්සත්තං පටිලභෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො තස්ස නාගස්ස එතදහොසි – ‘‘ඉමෙ ඛො සමණා සක්යපුත්තියා ධම්මචාරිනො සමචාරිනො බ්රහ්මචාරිනො සච්චවාදිනො ¶ සීලවන්තො ¶ කල්යාණධම්මා. සචෙ ඛො අහං සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජෙය්යං, එවාහං නාගයොනියා ච පරිමුච්චෙය්යං, ඛිප්පඤ්ච මනුස්සත්තං පටිලභෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො නාගො මාණවකවණ්ණෙන භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචි. තං භික්ඛූ පබ්බාජෙසුං, උපසම්පාදෙසුං. තෙන ඛො පන සමයෙන සො නාගො අඤ්ඤතරෙන භික්ඛුනා සද්ධිං පච්චන්තිමෙ විහාරෙ පටිවසති. අථ ඛො සො භික්ඛු රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය අජ්ඣොකාසෙ චඞ්කමති. අථ ඛො සො ¶ නාගො තස්ස භික්ඛුනො නික්ඛන්තෙ විස්සට්ඨො නිද්දං ඔක්කමි. සබ්බො විහාරො අහිනා පුණ්ණො, වාතපානෙහි භොගා නික්ඛන්තා හොන්ති. අථ ඛො සො භික්ඛු විහාරං පවිසිස්සාමීති කවාටං පණාමෙන්තො අද්දස සබ්බං විහාරං අහිනා පුණ්ණං, වාතපානෙහි භොගෙ නික්ඛන්තෙ, දිස්වාන භීතො විස්සරමකාසි. භික්ඛූ උපධාවිත්වා තං භික්ඛුං එතදවොචුං – ‘‘කිස්ස ත්වං, ආවුසො, විස්සරමකාසී’’ති? ‘‘අයං, ආවුසො, සබ්බො විහාරො අහිනා පුණ්ණො, වාතපානෙහි භොගා නික්ඛන්තා’’ති. අථ ඛො සො නාගො තෙන සද්දෙන පටිබුජ්ඣිත්වා සකෙ ආසනෙ නිසීදි. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘කොසි ත්වං, ආවුසො’’ති? ‘‘අහං, භන්තෙ, නාගො’’ති. ‘‘කිස්ස පන ත්වං, ආවුසො, එවරූපං අකාසී’’ති? අථ ඛො සො නාගො භික්ඛූනං එතමත්ථං ආරොචෙසි. භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතාපෙත්වා තං නාගං එතදවොච – ‘‘තුම්හෙ ඛොත්ථ නාගා අවිරුළ්හිධම්මා ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ. ගච්ඡ ත්වං, නාග, තත්ථෙව චාතුද්දසෙ පන්නරසෙ අට්ඨමියා ච පක්ඛස්ස උපොසථං උපවස, එවං ත්වං නාගයොනියා ච පරිමුච්චිස්සසි, ඛිප්පඤ්ච මනුස්සත්තං පටිලභිස්සසී’’ති. අථ ඛො සො නාගො අවිරුළ්හිධම්මො කිරාහං ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙති දුක්ඛී දුම්මනො අස්සූනි පවත්තයමානො විස්සරං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ද්වෙමෙ, භික්ඛවෙ, පච්චයා නාගස්ස සභාවපාතුකම්මාය. යදා ච සජාතියා මෙථුනං ධම්මං ¶ පටිසෙවති, යදා ච විස්සට්ඨො නිද්දං ඔක්කමති – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පච්චයා නාගස්ස සභාවපාතුකම්මාය ¶ . තිරච්ඡානගතො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බො’’ති.

50. මාතුඝාතකවත්ථු

112. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො මාණවකො මාතරං ජීවිතා වොරොපෙසි. සො තෙන පාපකෙන කම්මෙන අට්ටීයති හරායති ජිගුච්ඡති ¶ . අථ ඛො තස්ස මාණවකස්ස එතදහොසි – ‘‘කෙන නු ඛො අහං උපායෙන ඉමස්ස පාපකස්ස කම්මස්ස නික්ඛන්තිං කරෙය්ය’’න්ති? අථ ඛො තස්ස මාණවකස්ස එතදහොසි – ‘‘ඉමෙ ඛො සමණා සක්යපුත්තියා ධම්මචාරිනො ¶ සමචාරිනො බ්රහ්මචාරිනො සච්චවාදිනො සීලවන්තො කල්යාණධම්මා. සචෙ ඛො අහං සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජෙය්යං, එවාහං ඉමස්ස පාපකස්ස කම්මස්ස නික්ඛන්තිං කරෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො මාණවකො භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචි. භික්ඛූ ආයස්මන්තං උපාලිං එතදවොචුං – ‘‘පුබ්බෙපි ඛො, ආවුසො උපාලි, නාගො මාණවකවණ්ණෙන භික්ඛූසු පබ්බජිතො. ඉඞ්ඝාවුසො උපාලි, ඉමං මාණවකං අනුයුඤ්ජාහී’’ති. අථ ඛො සො මාණවකො ආයස්මතා උපාලිනා අනුයුඤ්ජීයමානො එතමත්ථං ආරොචෙසි. ආයස්මා උපාලි භික්ඛූනං එතමත්ථං ආරොචෙසි. භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… මාතුඝාතකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති.

51. පිතුඝාතකවත්ථු

113. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො මාණවකො පිතරං ජීවිතා වොරොපෙසි. සො තෙන පාපකෙන කම්මෙන අට්ටීයති හරායති ජිගුච්ඡති. අථ ඛො තස්ස මාණවකස්ස එතදහොසි ‘‘කෙන නු ඛො අහං උපායෙන ඉමස්ස පාපකස්ස කම්මස්ස නික්ඛන්තිං කරෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො තස්ස මාණවකස්ස එතදහොසි ‘‘ඉමෙ ඛො සමණා සක්යපුත්තියා ධම්මචාරිනො සමචාරිනො බ්රහ්මචාරිනො සච්චවාදිනො සීලවන්තො කල්යාණධම්මා, සචෙ ඛො අහං සමණෙසු සක්යපුත්තියෙසු පබ්බජෙය්යං, එවාහං ඉමස්ස පාපකස්ස කම්මස්ස නික්ඛන්තිං කරෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො මාණවකො භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා පබ්බජ්ජං යාචි. භික්ඛූ ආයස්මන්තං උපාලිං එතදවොචුං – ‘‘පුබ්බෙපි ඛො, ආවුසො උපාලි, නාගො මාණවකවණ්ණෙන භික්ඛූසු පබ්බජිතො, ඉඞ්ඝාවුසො, උපාලි, ඉමං මාණවකං අනුයුඤ්ජාහී’’ති. අථ ඛො සො මාණවකො ආයස්මතා උපාලිනා අනුයුඤ්ජීයමානො එතමත්ථං ආරොචෙසි. ආයස්මා උපාලි භික්ඛූනං එතමත්ථං ආරොචෙසි. භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. පිතුඝාතකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති.

52. අරහන්තඝාතකවත්ථු

114. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ සාකෙතා සාවත්ථිං අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නා හොන්ති. අන්තරාමග්ගෙ චොරා නික්ඛමිත්වා එකච්චෙ භික්ඛූ අච්ඡින්දිංසු, එකච්චෙ භික්ඛූ හනිංසු. සාවත්ථියා රාජභටා නික්ඛමිත්වා එකච්චෙ චොරෙ අග්ගහෙසුං, එකච්චෙ ¶ චොරා පලායිංසු. යෙ තෙ පලායිංසු තෙ භික්ඛූසු පබ්බජිංසු, යෙ තෙ ගහිතා තෙ වධාය ඔනිය්යන්ති ¶ . අද්දසංසු ඛො තෙ පලායිත්වා පබ්බජිතා තෙ චොරෙ වධාය ඔනිය්යමානෙ, දිස්වාන එවමාහංසු – ‘‘සාධු ඛො මයං පලායිම්හා, සචා ච [සචෙ ච, සචජ්ජ (අට්ඨකථායං පාඨන්තරා)] මයං ගය්හෙය්යාම [ගණ්හෙය්යාම (ක.)], මයම්පි එවමෙව හඤ්ඤෙය්යාමා’’ති ¶ . භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘කිං පන තුම්හෙ, ආවුසො, අකත්ථා’’ති? අථ ඛො තෙ පබ්බජිතා භික්ඛූනං එතමත්ථං ආරොචෙසුං. භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අරහන්තො එතෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ. අරහන්තඝාතකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති.

53. භික්ඛුනීදූසකවත්ථු

115. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛුනියො සාකෙතා සාවත්ථිං අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නා හොන්ති. අන්තරාමග්ගෙ චොරා නික්ඛමිත්වා එකච්චා භික්ඛුනියො අච්ඡින්දිංසු, එකච්චා භික්ඛුනියො දූසෙසුං. සාවත්ථියා රාජභටා නික්ඛමිත්වා එකච්චෙ චොරෙ අග්ගහෙසුං, එකච්චෙ චොරා පලායිංසු. යෙ තෙ පලායිංසු, තෙ භික්ඛූසු පබ්බජිංසු. යෙ තෙ ගහිතා, තෙ වධාය ඔනිය්යන්ති. අද්දසංසු ඛො තෙ පලායිත්වා පබ්බජිතා තෙ චොරෙ වධාය ඔනිය්යමානෙ, දිස්වාන එවමාහංසු ‘‘සාධු ඛො මයං පලායිම්හා, සචා ච මයං ගය්හෙය්යාම, මයම්පි එවමෙව හඤ්ඤෙය්යාමා’’ති. භික්ඛූ එවමාහංසු ‘‘කිං පන තුම්හෙ, ආවුසො, අකත්ථා’’ති. අථ ඛො තෙ පබ්බජිතා භික්ඛූනං එතමත්ථං ආරොචෙසුං. භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. භික්ඛුනිදූසකො, භික්ඛවෙ ¶ , අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති. සඞ්ඝභෙදකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති. ලොහිතුප්පාදකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති.

54. උභතොබ්යඤ්ජනකවත්ථු

116. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො උභතොබ්යඤ්ජනකො භික්ඛූසු පබ්බජිතො හොති. සො කරොතිපි කාරාපෙතිපි. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. උභතොබ්යඤ්ජනකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බොති.

55. අනුපජ්ඣායකාදිවත්ථූනි

117. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අනුපජ්ඣායකං උපසම්පාදෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අනුපජ්ඣායකො උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ සඞ්ඝෙන උපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝෙන උපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ ගණෙන උපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, ගණෙන උපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ පණ්ඩකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති…පෙ… ථෙය්යසංවාසකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති…පෙ… තිත්ථියපක්කන්තකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති …පෙ… තිරච්ඡානගතුපජ්ඣායෙන ¶ ¶ උපසම්පාදෙන්ති…පෙ… මාතුඝාතකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති…පෙ… පිතුඝාතකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති…පෙ… අරහන්තඝාතකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති…පෙ… භික්ඛුනිදූසකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති…පෙ… සඞ්ඝභෙදකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති…පෙ… ලොහිතුප්පාදකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති…පෙ… උභතොබ්යඤ්ජනකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙන්ති භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, පණ්ඩකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ථෙය්යසංවාසකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, තිත්ථියපක්කන්තකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, තිරච්ඡානගතුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, මාතුඝාතකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො …පෙ… න, භික්ඛවෙ, පිතුඝාතකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, අරහන්තඝාතකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනිදූසකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො ¶ …පෙ… න, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝභෙදකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ලොහිතුප්පාදකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, උභතොබ්යඤ්ජනකුපජ්ඣායෙන උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

56. අපත්තකාදිවත්ථු

118. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අපත්තකං උපසම්පාදෙන්ති. හත්ථෙසු පිණ්ඩාය චරන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි තිත්ථියාති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අපත්තකො උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අචීවරකං උපසම්පාදෙන්ති ¶ . නග්ගා පිණ්ඩාය චරන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි තිත්ථියාති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අචීවරකො උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අපත්තචීවරකං උපසම්පාදෙන්ති. නග්ගා හත්ථෙසු පිණ්ඩාය චරන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි තිත්ථියාති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අපත්තචීවරකො උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ යාචිතකෙන පත්තෙන උපසම්පාදෙන්ති. උපසම්පන්නෙ පත්තං පටිහරන්ති. හත්ථෙසු පිණ්ඩාය චරන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි තිත්ථියාති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, යාචිතකෙන පත්තෙන උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ යාචිතකෙන චීවරෙන උපසම්පාදෙන්ති. උපසම්පන්නෙ චීවරං පටිහරන්ති. නග්ගා පිණ්ඩාය චරන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි තිත්ථියාති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, යාචිතකෙන චීවරෙන උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ යාචිතකෙන පත්තචීවරෙන උපසම්පාදෙන්ති. උපසම්පන්නෙ පත්තචීවරං ¶ පටිහරන්ති. නග්ගා හත්ථෙසු ¶ පිණ්ඩාය චරන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති ¶ – සෙය්යථාපි තිත්ථියාති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, යාචිතකෙන පත්තචීවරෙන උපසම්පාදෙතබ්බො. යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

නඋපසම්පාදෙතබ්බෙකවීසතිවාරො නිට්ඨිතො.

57. නපබ්බාජෙතබ්බද්වත්තිංසවාරො

119. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ හත්ථච්ඡින්නං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… පාදච්ඡින්නං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… හත්ථපාදච්ඡින්නං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… කණ්ණච්ඡින්නං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… නාසච්ඡින්නං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… කණ්ණනාසච්ඡින්නං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… අඞ්ගුලිච්ඡින්නං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… අළච්ඡින්නං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… කණ්ඩරච්ඡින්නං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… ඵණහත්ථකං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… ඛුජ්ජං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… වාමනං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… ගලගණ්ඩිං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… ලක්ඛණාහතං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… කසාහතං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… ලිඛිතකං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… සීපදිං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… පාපරොගිං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… පරිසදූසකං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… කාණං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… කුණිං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… ඛඤ්ජං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… පක්ඛහතං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… ඡින්නිරියාපථං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… ජරාදුබ්බලං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… අන්ධං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… මූගං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… බධිරං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… අන්ධමූගං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… අන්ධබධිරං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… මූගබධිරං පබ්බාජෙන්ති…පෙ… අන්ධමූගබධිරං පබ්බාජෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… න, භික්ඛවෙ, හත්ථච්ඡින්නො ¶ පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, පාදච්ඡින්නො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, හත්ථපාදච්ඡින්නො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, කණ්ණච්ඡින්නො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, නාසච්ඡින්නො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, කණ්ණනාසච්ඡින්නො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, අඞ්ගුලිච්ඡින්නො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, අළච්ඡින්නො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, කණ්ඩරච්ඡින්නො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ඵණහත්ථකො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ඛුජ්ජො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, වාමනො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ගලගණ්ඩී පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ලක්ඛණාහතො ¶ පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, කසාහතො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ලිඛිතකො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, සීපදී පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, පාපරොගී පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, පරිසදූසකො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, කාණො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න ¶ , භික්ඛවෙ, කුණී පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ඛඤ්ජො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, පක්ඛහතො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ඡින්නිරියාපථො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, ජරාදුබ්බලො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, අන්ධො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, මූගො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, බධිරො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, අන්ධමූගො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, අන්ධබධිරො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, මූගබධිරො පබ්බාජෙතබ්බො…පෙ… න, භික්ඛවෙ, අන්ධමූගබධිරො පබ්බාජෙතබ්බො. යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

නපබ්බාජෙතබ්බද්වත්තිංසවාරො නිට්ඨිතො.

දායජ්ජභාණවාරො නිට්ඨිතො නවමො.

58. අලජ්ජීනිස්සයවත්ථූනි

120. තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ අලජ්ජීනං නිස්සයං ¶ දෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අලජ්ජීනං නිස්සයො දාතබ්බො. යො දදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අලජ්ජීනං නිස්සාය වසන්ති. තෙපි නචිරස්සෙව අලජ්ජිනො හොන්ති පාපකාභික්ඛූ. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අලජ්ජීනං නිස්සාය වත්ථබ්බං. යො වසෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘භගවතා පඤ්ඤත්තං ‘න අලජ්ජීනං නිස්සයො දාතබ්බො, න අලජ්ජීනං නිස්සාය වත්ථබ්බ’න්ති. කථං නු ඛො මයං ජානෙය්යාම ලජ්ජිං වා අලජ්ජිං වා’’ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චතූහපඤ්චාහං ආගමෙතුං යාව භික්ඛුසභාගතං ජානාමීති.

59. ගමිකාදිනිස්සයවත්ථූනි

121. තෙන ¶ ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු කොසලෙසු ජනපදෙ අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නො හොති. අථ ඛො තස්ස භික්ඛුනො එතදහොසි – ‘‘භගවතා පඤ්ඤත්තං ‘න අනිස්සිතෙන ¶ වත්ථබ්බ’න්ති. අහඤ්චම්හි නිස්සයකරණීයො අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නො, කථං නු ඛො මයා පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නෙන භික්ඛුනා නිස්සයං අලභමානෙන අනිස්සිතෙන වත්ථුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ද්වෙ භික්ඛූ කොසලෙසු ජනපදෙ අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නා හොන්ති. තෙ අඤ්ඤතරං ආවාසං උපගච්ඡිංසු. තත්ථ එකො භික්ඛු ගිලානො හොති. අථ ඛො තස්ස ගිලානස්ස භික්ඛුනො එතදහොසි ¶ – ‘‘භගවතා පඤ්ඤත්තං ‘න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බ’න්ති. අහඤ්චම්හි නිස්සයකරණීයො ගිලානො, කථං නු ඛො මයා පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගිලානෙන භික්ඛුනා නිස්සයං අලභමානෙන අනිස්සිතෙන වත්ථුන්ති.

අථ ඛො තස්ස ගිලානුපට්ඨාකස්ස භික්ඛුනො එතදහොසි – ‘‘භගවතා පඤ්ඤත්තං ‘න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බ’න්ති. අහඤ්චම්හි නිස්සයකරණීයො, අයඤ්ච භික්ඛු ගිලානො, කථං නු ඛො මයා පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගිලානුපට්ඨාකෙන භික්ඛුනා නිස්සයං අලභමානෙන යාචියමානෙන අනිස්සිතෙන වත්ථුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු අරඤ්ඤෙ විහරති. තස්ස ච තස්මිං සෙනාසනෙ ඵාසු හොති. අථ ඛො තස්ස භික්ඛුනො එතදහොසි – ‘‘භගවතා පඤ්ඤත්තං ‘න අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බ’න්ති. අහඤ්චම්හි නිස්සයකරණීයො අරඤ්ඤෙ විහරාමි, මය්හඤ්ච ඉමස්මිං සෙනාසනෙ ඵාසු හොති, කථං නු ඛො මයා පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා ඵාසුවිහාරං සල්ලක්ඛෙන්තෙන නිස්සයං අලභමානෙන අනිස්සිතෙන වත්ථුං – යදා පතිරූපො නිස්සයදායකො ආගච්ඡිස්සති, තදා තස්ස නිස්සාය වසිස්සාමීති.

60. ගොත්තෙන අනුස්සාවනානුජානනා

122. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො මහාකස්සපස්ස උපසම්පදාපෙක්ඛො හොති. අථ ඛො ආයස්මා මහාකස්සපො ආයස්මතො ආනන්දස්ස සන්තිකෙ දූතං පාහෙසි – ආගච්ඡතු ආනන්දො ඉමං අනුස්සාවෙස්සතූති ¶ [අනුස්සාවෙස්සතීති (ස්යා.)]. ආයස්මා ආනන්දො එවමාහ – ‘‘නාහං උස්සහාමි ථෙරස්ස නාමං ¶ ගහෙතුං, ගරු මෙ ථෙරො’’ති ¶ . භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගොත්තෙනපි අනුස්සාවෙතුන්ති.

61. ද්වෙඋපසම්පදාපෙක්ඛාදිවත්ථු

123. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො මහාකස්සපස්ස ද්වෙ උපසම්පදාපෙක්ඛා හොන්ති. තෙ විවදන්ති – අහං පඨමං උපසම්පජ්ජිස්සාමි, අහං පඨමං උපසම්පජ්ජිස්සාමීති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ද්වෙ එකානුස්සාවනෙ කාතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලානං ථෙරානං උපසම්පදාපෙක්ඛා හොන්ති. තෙ විවදන්ති – අහං පඨමං උපසම්පජ්ජිස්සාමි, අහං පඨමං උපසම්පජ්ජිස්සාමීති. ථෙරා එවමාහංසු – ‘‘හන්ද, මයං, ආවුසො, සබ්බෙව එකානුස්සාවනෙ කරොමා’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ද්වෙ තයො එකානුස්සාවනෙ කාතුං, තඤ්ච ඛො එකෙන උපජ්ඣායෙන, න ත්වෙව නානුපජ්ඣායෙනාති.

62. ගබ්භවීසූපසම්පදානුජානනා

124. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා කුමාරකස්සපො ගබ්භවීසො උපසම්පන්නො අහොසි. අථ ඛො ආයස්මතො කුමාරකස්සපස්ස එතදහොසි – ‘‘භගවතා පඤ්ඤත්තං ‘න ඌනවීසතිවස්සො පුග්ගලො උපසම්පාදෙතබ්බො’ති. අහඤ්චම්හි ගබ්භවීසො උපසම්පන්නො. උපසම්පන්නො නු ඛොම්හි, නනු ඛො උපසම්පන්නො’’ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. යං, භික්ඛවෙ, මාතුකුච්ඡිස්මිං පඨමං චිත්තං උප්පන්නං, පඨමං විඤ්ඤාණං පාතුභූතං ¶ , තදුපාදාය සාවස්ස ජාති. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගබ්භවීසං උපසම්පාදෙතුන්ති.

63. උපසම්පදාවිධි

125. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන උපසම්පන්නා දිස්සන්ති කුට්ඨිකාපි ගණ්ඩිකාපි කිලාසිකාපි සොසිකාපි අපමාරිකාපි. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උපසම්පාදෙන්තෙන තෙරස [තස්ස (ක.)] අන්තරායිකෙ ධම්මෙ පුච්ඡිතුං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, පුච්ඡිතබ්බො – ‘‘සන්ති තෙ එවරූපා ආබාධා – කුට්ඨං, ගණ්ඩො, කිලාසො, සොසො, අපමාරො? මනුස්සොසි ¶ ? පුරිසොසි? භුජිස්සොසි? අණණොසි? නසි රාජභටො? අනුඤ්ඤාතොසි මාතාපිතූහි? පරිපුණ්ණවීසතිවස්සොසි? පරිපුණ්ණං තෙ පත්තචීවරං? කිංනාමොසි? කොනාමො තෙ උපජ්ඣායො’’ති?

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අනනුසිට්ඨෙ උපසම්පදාපෙක්ඛෙ අන්තරායිකෙ ධම්මෙ පුච්ඡන්ති. උපසම්පදාපෙක්ඛා විත්ථායන්ති, මඞ්කූ හොන්ති, න සක්කොන්ති විස්සජ්ජෙතුං. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඨමං අනුසාසිත්වා පච්ඡා අන්තරායිකෙ ¶ ධම්මෙ පුච්ඡිතුන්ති.

තත්ථෙව සඞ්ඝමජ්ඣෙ අනුසාසන්ති. උපසම්පදාපෙක්ඛා තථෙව විත්ථායන්ති, මඞ්කූ හොන්ති, න සක්කොන්ති විස්සජ්ජෙතුං. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, එකමන්තං අනුසාසිත්වා සඞ්ඝමජ්ඣෙ අන්තරායිකෙ ධම්මෙ පුච්ඡිතුං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, අනුසාසිතබ්බො –

126. පඨමං උපජ්ඣං ගාහාපෙතබ්බො. උපජ්ඣං ගාහාපෙත්වා ¶ පත්තචීවරං ආචික්ඛිතබ්බං – අයං තෙ පත්තො, අයං සඞ්ඝාටි, අයං උත්තරාසඞ්ගො, අයං අන්තරවාසකො. ගච්ඡ, අමුම්හි ඔකාසෙ තිට්ඨාහීති.

බාලා අබ්යත්තා අනුසාසන්ති. දුරනුසිට්ඨා උපසම්පදාපෙක්ඛා විත්ථායන්ති, මඞ්කූ හොන්ති, න සක්කොන්ති විස්සජ්ජෙතුං. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, බාලෙන අබ්යත්තෙන අනුසාසිතබ්බො. යො අනුසාසෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන අනුසාසිතුන්ති.

අසම්මතා අනුසාසන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අසම්මතෙන අනුසාසිතබ්බො. යො අනුසාසෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි ¶ , භික්ඛවෙ, සම්මතෙන අනුසාසිතුං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, සම්මන්නිතබ්බො [සම්මනිතබ්බො (ක.)] – අත්තනා වා [අත්තනාව (ස්යා.)] අත්තානං සම්මන්නිතබ්බං, පරෙන වා පරො සම්මන්නිතබ්බො.

කථඤ්ච ¶ අත්තනාව අත්තානං සම්මන්නිතබ්බං? බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො – ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, අහං ඉත්ථන්නාමං අනුසාසෙය්ය’’න්ති. එවං අත්තනාව අත්තානං සම්මන්නිතබ්බං.

කථඤ්ච පන පරෙන පරො සම්මන්නිතබ්බො? බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො – ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමං අනුසාසෙය්යා’’ති ¶ . එවං පරෙන පරො සම්මන්නිතබ්බො.

තෙන සම්මතෙන භික්ඛුනා උපසම්පදාපෙක්ඛො උපසඞ්කමිත්වා එවමස්ස වචනීයො – ‘‘සුණසි, ඉත්ථන්නාම, අයං තෙ සච්චකාලො භූතකාලො. යං ජාතං තං සඞ්ඝමජ්ඣෙ පුච්ඡන්තෙ සන්තං අත්ථීති වත්තබ්බං, අසන්තං නත්ථී’’ති වත්තබ්බං. මා ඛො විත්ථායි, මා ඛො මඞ්කු අහොසි. එවං තං පුච්ඡිස්සන්ති – ‘‘සන්ති තෙ එවරූපා ආබාධා – කුට්ඨං, ගණ්ඩො, කිලාසො, සොසො, අපමාරො? මනුස්සොසි? පුරිසොසි? භුජිස්සොසි? අණණොසි? නසි රාජභටො? අනුඤ්ඤාතොසි මාතාපිතූහි? පරිපුණ්ණවීසතිවස්සොසි? පරිපුණ්ණං තෙ පත්තචීවරං? කිංනාමොසි? කොනාමො තෙ උපජ්ඣායො’’ති?

එකතො ආගච්ඡන්ති. න, භික්ඛවෙ, එකතො ආගන්තබ්බං. අනුසාසකෙන පඨමතරං ආගන්ත්වා සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො – ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො ¶ . අනුසිට්ඨො සො මයා. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, ඉත්ථන්නාමො ආගච්ඡෙය්යා’’ති. ආගච්ඡාහීති වත්තබ්බො.

එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කාරාපෙත්වා භික්ඛූනං පාදෙ වන්දාපෙත්වා උක්කුටිකං නිසීදාපෙත්වා අඤ්ජලිං පග්ගණ්හාපෙත්වා උපසම්පදං යාචාපෙතබ්බො – ‘‘සඞ්ඝං, භන්තෙ, උපසම්පදං යාචාමි. උල්ලුම්පතු මං, භන්තෙ, සඞ්ඝො අනුකම්පං උපාදාය. දුතියම්පි, භන්තෙ, සඞ්ඝං උපසම්පදං යාචාමි. උල්ලුම්පතු මං, භන්තෙ, සඞ්ඝො අනුකම්පං ¶ උපාදාය. තතියම්පි, භන්තෙ, සඞ්ඝං උපසම්පදං යාචාමි. උල්ලුම්පතු මං ¶ , භන්තෙ, සඞ්ඝො අනුකම්පං උපාදායා’’ති. බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො. යදි ¶ සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, අහං ඉත්ථන්නාමං අන්තරායිකෙ ධම්මෙ පුච්ඡෙය්ය’’න්ති? සුණසි, ඉත්ථන්නාම, අයං තෙ සච්චකාලො භූතකාලො. යං ජාතං තං පුච්ඡාමි. සන්තං අත්ථීති වත්තබ්බං, අසන්තං නත්ථීති වත්තබ්බං. සන්ති තෙ එවරූපා ආබාධා – කුට්ඨං ගණ්ඩො කිලෙසො සොසො අපමාරො, මනුස්සොසි, පුරිසොසි, භුජිස්සොසි, අණණොසි, නසි රාජභටො, අනුඤ්ඤාතොසි මාතාපිතූහි, පරිපුණ්ණවීසතිවස්සොසි, පරිපුණ්ණං තෙ පත්තචීවරං, කිංනාමොසි, කොනාමො තෙ උපජ්ඣායොති? බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

127. ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො, පරිසුද්ධො අන්තරායිකෙහි ධම්මෙහි, පරිපුණ්ණස්ස පත්තචීවරං. ඉත්ථන්නාමො සඞ්ඝං උපසම්පදං යාචති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙය්ය ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො, පරිසුද්ධො අන්තරායිකෙහි ධම්මෙහි, පරිපුණ්ණස්ස පත්තචීවරං. ඉත්ථන්නාමො සඞ්ඝං උපසම්පදං යාචති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන ¶ . යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස උපසම්පදා ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘දුතියම්පි එතමත්ථං වදාමි – සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො, පරිසුද්ධො අන්තරායිකෙහි ධම්මෙහි, පරිපුණ්ණස්ස පත්තචීවරං. ඉත්ථන්නාමො සඞ්ඝං උපසම්පදං යාචති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස උපසම්පදා ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘තතියම්පි ¶ එතමත්ථං වදාමි – සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අයං ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමස්ස ආයස්මතො උපසම්පදාපෙක්ඛො, පරිසුද්ධො අන්තරායිකෙහි ධම්මෙහි, පරිපුණ්ණස්ස පත්තචීවරං. ඉත්ථන්නාමො සඞ්ඝං උපසම්පදං යාචති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං උපසම්පාදෙති ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස උපසම්පදා ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘උපසම්පන්නො ¶ සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො ඉත්ථන්නාමෙන උපජ්ඣායෙන. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

උපසම්පදාකම්මං නිට්ඨිතං.

64. චත්තාරො නිස්සයා

128. තාවදෙව ඡායා මෙතබ්බා, උතුප්පමාණං ආචික්ඛිතබ්බං, දිවසභාගො ¶ ආචික්ඛිතබ්බො, සඞ්ගීති ආචික්ඛිතබ්බා ¶ , චත්තාරො නිස්සයා ආචික්ඛිතබ්බා [ආචික්ඛිතබ්බා, චත්තාරි අකරණීයානි ආචික්ඛිතබ්බානි. (ක.)] –

‘‘පිණ්ඩියාලොපභොජනං නිස්සාය පබ්බජ්ජා. තත්ථ තෙ යාවජීවං උස්සාහො කරණීයො. අතිරෙකලාභො – සඞ්ඝභත්තං, උද්දෙසභත්තං, නිමන්තනං, සලාකභත්තං, පක්ඛිකං, උපොසථිකං, පාටිපදිකං.

‘‘පංසුකූලචීවරං නිස්සාය පබ්බජ්ජා. තත්ථ තෙ යාවජීවං උස්සාහො කරණීයො. අතිරෙකලාභො – ඛොමං, කප්පාසිකං, කොසෙය්යං, කම්බලං, සාණං, භඞ්ගං.

‘‘රුක්ඛමූලසෙනාසනං නිස්සාය පබ්බජ්ජා. තත්ථ තෙ යාවජීවං උස්සාහො කරණීයො. අතිරෙකලාභො – විහාරො, අඩ්ඪයොගො, පාසාදො, හම්මියං, ගුහා.

‘‘පූතිමුත්තභෙසජ්ජං නිස්සාය පබ්බජ්ජා. තත්ථ තෙ යාවජීවං උස්සාහො කරණීයො. අතිරෙකලාභො – සප්පි, නවනීතං, තෙලං, මධු, ඵාණිත’’න්ති.

චත්තාරො නිස්සයා නිට්ඨිතා.

65. චත්තාරි අකරණීයානි

129. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අඤ්ඤතරං භික්ඛුං උපසම්පාදෙත්වා එකකං ඔහාය පක්කමිංසු. සො පච්ඡා එකකොව ආගච්ඡන්තො අන්තරාමග්ගෙ පුරාණදුතියිකාය සමාගඤ්ඡි. සා එවමාහ – ‘‘කිංදානි පබ්බජිතොසී’’ති? ‘‘ආම, පබ්බජිතොම්හී’’ති. ‘‘දුල්ලභො ඛො පබ්බජිතානං මෙථුනො ධම්මො; එහි, මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවා’’ති. සො තස්සා මෙථුනං ධම්මං ¶ පටිසෙවිත්වා චිරෙන අගමාසි. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘කිස්ස ත්වං, ආවුසො, එවං චිරං අකාසී’’ති? අථ ඛො සො භික්ඛු භික්ඛූනං එතමත්ථං ආරොචෙසි. භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උපසම්පාදෙත්වා දුතියං දාතුං, චත්තාරි ච අකරණීයානි ආචික්ඛිතුං –

‘‘උපසම්පන්නෙන භික්ඛුනා මෙථුනො ධම්මො න පටිසෙවිතබ්බො, අන්තමසො තිරච්ඡානගතායපි. යො භික්ඛු මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවති, අස්සමණො හොති අසක්යපුත්තියො. සෙය්යථාපි නාම පුරිසො සීසච්ඡින්නො අභබ්බො තෙන සරීරබන්ධනෙන ජීවිතුං, එවමෙව භික්ඛු මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවිත්වා අස්සමණො හොති අසක්යපුත්තියො. තං තෙ යාවජීවං අකරණීයං.

‘‘උපසම්පන්නෙන භික්ඛුනා අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං න ආදාතබ්බං, අන්තමසො තිණසලාකං උපාදාය. යො භික්ඛු පාදං වා පාදාරහං වා අතිරෙකපාදං වා අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං ආදියති, අස්සමණො හොති අසක්යපුත්තියො. සෙය්යථාපි නාම පණ්ඩුපලාසො බන්ධනා පමුත්තො අභබ්බො හරිතත්ථාය, එවමෙව භික්ඛු පාදං වා පාදාරහං වා අතිරෙකපාදං වා අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං ආදියිත්වා අස්සමණො හොති අසක්යපුත්තියො. තං තෙ යාවජීවං ¶ අකරණීයං.

‘‘උපසම්පන්නෙන භික්ඛුනා සඤ්චිච්ච පාණො ජීවිතා න වොරොපෙතබ්බො, අන්තමසො කුන්ථකිපිල්ලිකං උපාදාය. යො භික්ඛු සඤ්චිච්ච මනුස්සවිග්ගහං ජීවිතා වොරොපෙති, අන්තමසො ගබ්භපාතනං උපාදාය, අස්සමණො හොති අසක්යපුත්තියො. සෙය්යථාපි නාම පුථුසිලා ද්වෙධා භින්නා අප්පටිසන්ධිකා හොති, එවමෙව භික්ඛු සඤ්චිච්ච මනුස්සවිග්ගහං ජීවිතා වොරොපෙත්වා අස්සමණො හොති අසක්යපුත්තියො ¶ . තං තෙ යාවජීවං අකරණීයං.

‘‘උපසම්පන්නෙන ¶ භික්ඛුනා උත්තරිමනුස්සධම්මො න උල්ලපිතබ්බො, අන්තමසො ‘සුඤ්ඤාගාරෙ අභිරමාමී’ති. යො භික්ඛු පාපිච්ඡො ඉච්ඡාපකතො අසන්තං අභූතං උත්තරිමනුස්සධම්මං උල්ලපති ඣානං වා විමොක්ඛං වා සමාධිං වා සමාපත්තිං වා මග්ගං වා ඵලං වා, අස්සමණො හොති අසක්යපුත්තියො. සෙය්යථාපි නාම තාලො මත්ථකච්ඡින්නො අභබ්බො පුන විරුළ්හියා, එවමෙව භික්ඛු පාපිච්ඡො ඉච්ඡාපකතො අසන්තං අභූතං උත්තරිමනුස්සධම්මං උල්ලපිත්වා අස්සමණො හොති අසක්යපුත්තියො. තං තෙ යාවජීවං අකරණීය’’න්ති.

චත්තාරි අකරණීයානි නිට්ඨිතානි.

66. ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිත්තකවත්ථූනි

130. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිත්තකො විබ්භමි. සො පුන පච්චාගන්ත්වා භික්ඛූ උපසම්පදං යාචි. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං.

ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිත්තකො විබ්භමති. සො පුන පච්චාගන්ත්වා භික්ඛූ උපසම්පදං යාචති. සො එවමස්ස වචනීයො – ‘‘පස්සිස්සසි තං ආපත්ති’’න්ති? සචාහං පස්සිස්සාමීති, පබ්බාජෙතබ්බො. සචාහං න පස්සිස්සාමීති, න පබ්බාජෙතබ්බො. පබ්බාජෙත්වා වත්තබ්බො – ‘‘පස්සිස්සසි තං ආපත්ති’’න්ති? සචාහං පස්සිස්සාමීති, උපසම්පාදෙතබ්බො. සචාහං න පස්සිස්සාමීති, න උපසම්පාදෙතබ්බො. උපසම්පාදෙත්වා වත්තබ්බො – ‘‘පස්සිස්සසි තං ආපත්ති’’න්ති? සචාහං පස්සිස්සාමීති ¶ , ඔසාරෙතබ්බො. සචාහං න පස්සිස්සාමීති, න ඔසාරෙතබ්බො. ඔසාරෙත්වා වත්තබ්බො – ‘‘පස්සසි [පස්සාහි (සී.)] තං ආපත්ති’’න්ති? සචෙ පස්සති, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ පස්සති, ලබ්භමානාය සාමග්ගියා පුන උක්ඛිපිතබ්බො. අලබ්භමානාය සාමග්ගියා අනාපත්ති සම්භොගෙ සංවාසෙ.

ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආපත්තියා අප්පටිකම්මෙ උක්ඛිත්තකො විබ්භමති. සො පුන පච්චාගන්ත්වා භික්ඛූ උපසම්පදං යාචති. සො එවමස්ස වචනීයො – ‘‘පටිකරිස්සසි තං ආපත්ති’’න්ති? සචාහං පටිකරිස්සාමීති, පබ්බාජෙතබ්බො ¶ . සචාහං න පටිකරිස්සාමීති, න පබ්බාජෙතබ්බො. පබ්බාජෙත්වා වත්තබ්බො – ‘‘පටිකරිස්සසි ¶ තං ආපත්ති’’න්ති? සචාහං පටිකරිස්සාමීති, උපසම්පාදෙතබ්බො. සචාහං න පටිකරිස්සාමීති, න උපසම්පාදෙතබ්බො. උපසම්පාදෙත්වා වත්තබ්බො – ‘‘පටිකරිස්සසි තං ආපත්ති’’න්ති? සචාහං පටිකරිස්සාමීති, ඔසාරෙතබ්බො. සචාහං න පටිකරිස්සාමීති, න ඔසාරෙතබ්බො. ඔසාරෙත්වා වත්තබ්බො – ‘‘පටිකරොහි තං ආපත්ති’’න්ති. සචෙ පටිකරොති, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ පටිකරොති ලබ්භමානාය සාමග්ගියා පුන උක්ඛිපිතබ්බො. අලබ්භමානාය සාමග්ගියා අනාපත්ති සම්භොගෙ සංවාසෙ.

ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පාපිකාය දිට්ඨියා අප්පටිනිස්සග්ගෙ උක්ඛිත්තකො විබ්භමති. සො පුන පච්චාගන්ත්වා භික්ඛූ උපසම්පදං යාචති. සො එවමස්ස වචනීයො – ‘‘පටිනිස්සජ්ජිස්සසි තං පාපිකං දිට්ඨි’’න්ති? සචාහං පටිනිස්සජ්ජිස්සාමීති, පබ්බාජෙතබ්බො. සචාහං න පටිනිස්සජ්ජිස්සාමීති, න පබ්බාජෙතබ්බො. පබ්බාජෙත්වා වත්තබ්බො – ‘‘පටිනිස්සජ්ජිස්සසි ¶ තං ¶ පාපිකං දිට්ඨි’’න්ති? සචාහං පටිනිස්සජ්ජිස්සාමීති, උපසම්පාදෙතබ්බො. සචාහං න පටිනිස්සජ්ජිස්සාමීති, න උපසම්පාදෙතබ්බො. උපසම්පාදෙත්වා වත්තබ්බො – ‘‘පටිනිස්සජ්ජිස්සසි තං පාපිකං දිට්ඨි’’න්ති? සචාහං පටිනිස්සජ්ජිස්සාමීති, ඔසාරෙතබ්බො. සචාහං න පටිනිස්සජ්ජිස්සාමීති, න ඔසාරෙතබ්බො. ඔසාරෙත්වා වත්තබ්බො – ‘‘පටිනිස්සජ්ජෙහි තං පාපිකං දිට්ඨි’’න්ති. සචෙ පටිනිස්සජ්ජති, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ පටිනිස්සජ්ජති, ලබ්භමානාය සාමග්ගියා පුන උක්ඛිපිතබ්බො. අලබ්භමානාය සාමග්ගියා අනාපත්ති සම්භොගෙ සංවාසෙති.

මහාඛන්ධකො පඨමො.

67. තස්සුද්දානං

131.

විනයම්හි මහත්ථෙසු, පෙසලානං සුඛාවහෙ;

නිග්ගහානඤ්ච පාපිච්ඡෙ, ලජ්ජීනං පග්ගහෙසු ච.

සාසනාධාරණෙ චෙව, සබ්බඤ්ඤුජිනගොචරෙ;

අනඤ්ඤවිසයෙ ඛෙමෙ, සුපඤ්ඤත්තෙ අසංසයෙ.

ඛන්ධකෙ විනයෙ චෙව, පරිවාරෙ ච මාතිකෙ;

යථාත්ථකාරී කුසලො, පටිපජ්ජති යොනිසො.

යො ¶ ගවං න විජානාති, න සො රක්ඛති ගොගණං;

එවං ¶ සීලං අජානන්තො, කිං සො රක්ඛෙය්ය සංවරං.

පමුට්ඨම්හි ච සුත්තන්තෙ, අභිධම්මෙ ච තාවදෙ;

විනයෙ ¶ අවිනට්ඨම්හි, පුන තිට්ඨති සාසනං.

තස්මා සඞ්ගාහණාහෙතුං [සඞ්ගාහනාහෙතුං (ක.)], උද්දානං අනුපුබ්බසො;

පවක්ඛාමි යථාඤායං, සුණාථ මම භාසතො.

වත්ථු ¶ නිදානං ආපත්ති, නයා පෙය්යාලමෙව ච;

දුක්කරං තං අසෙසෙතුං, නයතො තං විජානථාති.

බොධි රාජායතනඤ්ච, අජපාලො සහම්පති;

බ්රහ්මා ආළාරො උදකො, භික්ඛු ච උපකො ඉසි.

කොණ්ඩඤ්ඤො වප්පො භද්දියො, මහානාමො ච අස්සජි;

යසො චත්තාරො පඤ්ඤාස, සබ්බෙ පෙසෙසි සො දිසා.

වත්ථු මාරෙහි තිංසා ච, උරුවෙලං තයො ජටී;

අග්යාගාරං මහාරාජා, සක්කො බ්රහ්මා ච කෙවලා.

පංසුකූලං පොක්ඛරණී, සිලා ච කකුධො සිලා;

ජම්බු ¶ අම්බො ච ආමලො, පාරිපුප්ඵඤ්ච ආහරි.

ඵාලියන්තු උජ්ජලන්තු, විජ්ඣායන්තු ච කස්සප;

නිමුජ්ජන්ති මුඛී මෙඝො, ගයා ලට්ඨි ච මාගධො.

උපතිස්සො කොලිතො ච, අභිඤ්ඤාතා ච පබ්බජුං;

දුන්නිවත්ථා පණාමනා, කිසො ලූඛො ච බ්රාහ්මණො.

අනාචාරං ආචරති, උදරං මාණවො ගණො;

වස්සං බාලෙහි පක්කන්තො, දස වස්සානි නිස්සයො.

න වත්තන්ති පණාමෙතුං, බාලා පස්සද්ධි පඤ්ච ඡ;

යො සො අඤ්ඤො ච නග්ගො ච, අච්ඡින්නජටිලසාකියො.

මගධෙසු පඤ්චාබාධා, එකො රාජා [භටො චොරො (ස්යා.)] ච අඞ්ගුලි;

මාගධො ච අනුඤ්ඤාසි, කාරා ලිඛි කසාහතො.

ලක්ඛණා ¶ ¶ ඉණා දාසො ච, භණ්ඩුකො උපාලි අහි;

සද්ධං කුලං කණ්ටකො ච, ආහුන්දරිකමෙව ච.

වත්ථුම්හි දාරකො සික්ඛා, විහරන්ති ච කිං නු ඛො;

සබ්බං මුඛං උපජ්ඣායෙ, අපලාළන කණ්ටකො.

පණ්ඩකො ථෙය්යපක්කන්තො, අහි ච මාතරී පිතා;

අරහන්තභික්ඛුනීභෙදා, රුහිරෙන ච බ්යඤ්ජනං.

අනුපජ්ඣායසඞ්ඝෙන, ගණපණ්ඩකපත්තකො;

අචීවරං ¶ තදුභයං, යාචිතෙනපි යෙ තයො.

හත්ථා පාදා හත්ථපාදා, කණ්ණා නාසා තදූභයං;

අඞ්ගුලිඅළකණ්ඩරං, ඵණං ඛුජ්ජඤ්ච වාමනං.

ගලගණ්ඩී ලක්ඛණා චෙව, කසා ලිඛිතසීපදී;

පාපපරිසදූසී ච, කාණං කුණි තථෙව ච.

ඛඤ්ජං ¶ පක්ඛහතඤ්චෙව, සච්ඡින්නඉරියාපථං;

ජරාන්ධමූගබධිරං, අන්ධමූගඤ්ච යං තහිං.

අන්ධබධිරං යං වුත්තං, මූගබධිරමෙව ච;

අන්ධමූගබධිරඤ්ච, අලජ්ජීනඤ්ච නිස්සයං.

වත්ථබ්බඤ්ච තථාද්ධානං, යාචමානෙන ලක්ඛණා [පෙක්ඛනා (සබ්බත්ථ)];

ආගච්ඡතු විවදන්ති, එකුපජ්ඣායෙන කස්සපො.

දිස්සන්ති උපසම්පන්නා, ආබාධෙහි ච පීළිතා;

අනනුසිට්ඨා විත්ථෙන්ති, තත්ථෙව අනුසාසනා.

සඞ්ඝෙපි ¶ ච අථො බාලා, අසම්මතා ච එකතො;

උල්ලුම්පතුපසම්පදා, නිස්සයො එකකො තයොති.

ඉමම්හි ඛන්ධකෙ වත්ථූනි එකසතඤ්ච ද්වාසත්තති.

මහාඛන්ධකො නිට්ඨිතො.