මූල > විනයපිටක > මහාවග්ගපාළි

260. තෙන ¶ ¶ ¶ ¶ සමයෙන බුද්ධො භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූනං සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්ඨානං යාගුපි පීතා උග්ගච්ඡති, භත්තම්පි භුත්තං උග්ගච්ඡති. තෙ තෙන කිසා හොන්ති, ලූඛා, දුබ්බණ්ණා, උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතා, ධමනිසන්ථතගත්තා. අද්දසා ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ කිසෙ ලූඛෙ දුබ්බණ්ණෙ උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතෙ ධමනිසන්ථතගත්තෙ, දිස්වාන ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘කිං නු ඛො, ආනන්ද, එතරහි භික්ඛූ කිසා, ලූඛා, දුබ්බණ්ණා, උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතා, ධමනිසන්ථතගත්තා’’ති? ‘‘එතරහි, භන්තෙ, භික්ඛූනං සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්ඨානං යාගුපි පීතා උග්ගච්ඡති, භත්තම්පි භුත්තං උග්ගච්ඡති. තෙ තෙන කිසා හොන්ති, ලූඛා, දුබ්බණ්ණා, උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතා, ධමනිසන්ථතගත්තා’’ති. අථ ඛො භගවතො රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘එතරහි ඛො භික්ඛූනං සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්ඨානං යාගුපි පීතා උග්ගච්ඡති, භත්තම්පි භුත්තං උග්ගච්ඡති. තෙ තෙන කිසා හොන්ති, ලූඛා, දුබ්බණ්ණා, උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතා, ධමනිසන්ථතගත්තා. කිං නු ඛො අහං භික්ඛූනං භෙසජ්ජං අනුජානෙය්යං, යං භෙසජ්ජඤ්චෙව අස්ස භෙසජ්ජසම්මතඤ්ච ලොකස්ස, ආහාරත්ථඤ්ච ඵරෙය්ය, න ච ඔළාරිකො ආහාරො පඤ්ඤායෙය්යා’’ති? අථ ඛො භගවතො ¶ එතදහොසි – ‘‘ඉමානි ඛො පඤ්ච භෙසජ්ජානි, සෙය්යථිදං – සප්පි, නවනීතං, තෙලං, මධු, ඵාණිතං; භෙසජ්ජානි චෙව භෙසජ්ජසම්මතානි ච ලොකස්ස, ආහාරත්ථඤ්ච ඵරන්ති, න ච ඔළාරිකො ආහාරො පඤ්ඤායති. යංනූනාහං භික්ඛූනං ඉමානි පඤ්ච භෙසජ්ජානි අනුජානෙය්යං, කාලෙ පටිග්ගහෙත්වා කාලෙ පරිභුඤ්ජිතු’’න්ති. අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉධ මය්හං, භික්ඛවෙ, රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘එතරහි ඛො භික්ඛූනං සාරදිකෙන ආබාධෙන ¶ ඵුට්ඨානං යාගුපි පීතා උග්ගච්ඡති, භත්තම්පි භුත්තං උග්ගච්ඡති. තෙ තෙන කිසා හොන්ති, ලූඛා, දුබ්බණ්ණා, උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතා, ධමනිසන්ථතගත්තා. කිං නු ඛො අහං භික්ඛූනං භෙසජ්ජං අනුජානෙය්යං, යං භෙසජ්ජඤ්චෙව අස්ස භෙසජ්ජසම්මතඤ්ච ලොකස්ස, ආහාරත්ථඤ්ච ¶ ඵරෙය්ය, න ච ඔළාරිකො ආහාරො පඤ්ඤායෙය්යා’ති. තස්ස මය්හං, භික්ඛවෙ, එතදහොසි ‘ඉමානි ඛො පඤ්ච භෙසජ්ජානි ¶ , සෙය්යථිදං – සප්පි, නවනීතං, තෙලං, මධු, ඵාණිතං; භෙසජ්ජානි චෙව භෙසජ්ජසම්මතානි ච ලොකස්ස, ආහාරත්ථඤ්ච ඵරන්ති, න ච ඔළාරිකො ආහාරො පඤ්ඤායති. යංනූනාහං භික්ඛූනං ඉමානි පඤ්ච භෙසජ්ජානි අනුජානෙය්යං, කාලෙ පටිග්ගහෙත්වා කාලෙ පරිභුඤ්ජිතු’න්ති. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තානි පඤ්ච භෙසජ්ජානි කාලෙ පටිග්ගහෙත්වා කාලෙ පරිභුඤ්ජිතු’’න්ති.

261. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ තානි පඤ්ච භෙසජ්ජානි කාලෙ පටිග්ගහෙත්වා කාලෙ පරිභුඤ්ජන්ති. තෙසං යානිපි තානි පාකතිකානි ලූඛානි භොජනානි තානිපි නච්ඡාදෙන්ති, පගෙව සෙනෙසිතානි [සෙනෙසිකානි (සී. ස්යා.), සෙනෙහිකානි (යොජනා)]. තෙ තෙන චෙව සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්ඨා, ඉමිනා ච භත්තාච්ඡාදකෙන [භත්තාච්ඡන්නකෙන (ක.)], තදුභයෙන භිය්යොසොමත්තාය කිසා හොන්ති, ලූඛා, දුබ්බණ්ණා, උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතා, ධමනිසන්ථතගත්තා. අද්දසා ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ භිය්යොසොමත්තාය කිසෙ ලූඛෙ දුබ්බණ්ණෙ උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතෙ ධමනිසන්ථතගත්තෙ, දිස්වාන ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘කිං නු ඛො, ආනන්ද, එතරහි භික්ඛූ භිය්යොසොමත්තාය කිසා, ලූඛා, දුබ්බණ්ණා, උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතා, ධමනිසන්ථතගත්තා’’ති? ‘‘එතරහි, භන්තෙ, භික්ඛූ තානි ච පඤ්ච භෙසජ්ජානි කාලෙ පටිග්ගහෙත්වා කාලෙ පරිභුඤ්ජන්ති. තෙසං යානිපි තානි පාකතිකානි ලූඛානි භොජනානි තානිපි නච්ඡාදෙන්ති, පගෙව සෙනෙසිකානි. තෙ තෙන චෙව සාරදිකෙන ආබාධෙන ඵුට්ඨා, ඉමිනා ච භත්තාච්ඡාදකෙන, තදුභයෙන භිය්යොසොමත්තාය කිසා, ලූඛා, දුබ්බණ්ණා, උප්පණ්ඩුප්පණ්ඩුකජාතා, ධමනිසන්ථතගත්තා’’ති. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තානි පඤ්ච භෙසජ්ජානි පටිග්ගහෙත්වා කාලෙපි විකාලෙපි පරිභුඤ්ජිතු’’න්ති.

262. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ගිලානානං භික්ඛූනං වසෙහි භෙසජ්ජෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වසානි භෙසජ්ජානි – අච්ඡවසං, මච්ඡවසං, සුසුකාවසං ¶ , සූකරවසං, ගද්රභවසං – කාලෙ පටිග්ගහිතං කාලෙ නිප්පක්කං [නිපක්කං (ක.)] කාලෙ සංසට්ඨං තෙලපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජිතුං. විකාලෙ චෙ, භික්ඛවෙ, පටිග්ගහිතං විකාලෙ නිප්පක්කං විකාලෙ සංසට්ඨං, තං චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති තිණ්ණං දුක්කටානං. කාලෙ චෙ, භික්ඛවෙ, පටිග්ගහිතං විකාලෙ නිප්පක්කං විකාලෙ සංසට්ඨං, තං චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති ද්වින්නං දුක්කටානං. කාලෙ චෙ, භික්ඛවෙ, පටිග්ගහිතං ¶ කාලෙ නිප්පක්කං විකාලෙ සංසට්ඨං, තං චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. කාලෙ චෙ, භික්ඛවෙ, පටිග්ගහිතං කාලෙ නිප්පක්කං කාලෙ සංසට්ඨං, තං චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, අනාපත්තීති.

263. තෙන ඛො පන සමයෙන ගිලානානං භික්ඛූනං මූලෙහි භෙසජ්ජෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි ¶ , භික්ඛවෙ, මූලානි භෙසජ්ජානි – හලිද්දිං, සිඞ්ගිවෙරං, වචං, වචත්ථං [වචත්ථං (සී. ස්යා.)], අතිවිසං, කටුකරොහිණිං, උසීරං, භද්දමුත්තකං, යානි වා පනඤ්ඤානිපි අත්ථි මූලානි භෙසජ්ජානි, නෙව ඛාදනීයෙ ඛාදනීයත්ථං ඵරන්ති, න භොජනීයෙ භොජනීයත්ථං ඵරන්ති, තානි – පටිග්ගහෙත්වා යාවජීවං පරිහරිතුං; සති පච්චයෙ පරිභුඤ්ජිතුං. අසති පච්චයෙ පරිභුඤ්ජන්තස්ස ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන ¶ සමයෙන ගිලානානං භික්ඛූනං මූලෙහි භෙසජ්ජෙහි පිට්ඨෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, නිසදං නිසදපොතකන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ගිලානානං භික්ඛූනං කසාවෙහි භෙසජ්ජෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කසාවානි [කසාවභෙසජ්ජානි (ක.)] භෙසජ්ජානි – නිම්බකසාවං, කුටජකසාවං, පටොලකසාවං, ඵග්ගවකසාවං, නත්තමාලකසාවං, යානි වා පනඤ්ඤානිපි අත්ථි කසාවානි භෙසජ්ජානි නෙව ඛාදනීයෙ ඛාදනීයත්ථං ඵරන්ති, න භොජනීයෙ භොජනීයත්ථං ඵරන්ති, තානි – පටිග්ගහෙත්වා යාවජීවං පරිහරිතුං; සති පච්චයෙ පරිභුඤ්ජිතුං. අසති පච්චයෙ පරිභුඤ්ජන්තස්ස ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ගිලානානං භික්ඛූනං පණ්ණෙහි භෙසජ්ජෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ ¶ , පණ්ණානි භෙසජ්ජානි – නිම්බපණ්ණං, කුටජපණ්ණං, පටොලපණ්ණං, සුලසිපණ්ණං, කප්පාසපණ්ණං, යානි වා පනඤ්ඤානිපි අත්ථි පණ්ණානි භෙසජ්ජානි, නෙව ඛාදනීයෙ ඛාදනීයත්ථං ඵරන්ති, න භොජනීයෙ භොජනීයත්ථං ඵරන්ති…පෙ….

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ගිලානානං භික්ඛූනං ඵලෙහි භෙසජ්ජෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඵලානි ¶ භෙසජ්ජානි – බිලඞ්ගං, පිප්පලිං, මරිචං, හරීතකං, විභීතකං, ආමලකං, ගොට්ඨඵලං [ගොඨඵලං (ස්යා.), කොට්ඨඵලං (ක.)], යානි වා පනඤ්ඤානිපි අත්ථි ඵලානි භෙසජ්ජානි, නෙව ඛාදනීයෙ ඛාදනීයත්ථං ඵරන්ති, න භොජනීයෙ භොජනීයත්ථං ඵරන්ති…පෙ….

තෙන ඛො පන සමයෙන ගිලානානං භික්ඛූනං ජතූහි භෙසජ්ජෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ජතූනි භෙසජ්ජානි – හිඞ්ගුං, හිඞ්ගුජතුං, හිඞ්ගුසිපාටිකං, තකං, තකපත්තිං, තකපණ්ණිං ¶ , සජ්ජුලසං, යානි වා පනඤ්ඤානිපි අත්ථි ජතූනි භෙසජ්ජානි, නෙව ඛාදනීයෙ ඛාදනීයත්ථං ඵරන්ති…පෙ….

තෙන ඛො පන සමයෙන ගිලානානං භික්ඛූනං ලොණෙහි භෙසජ්ජෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ලොණානි භෙසජ්ජානි – සාමුද්දං, කාළලොණං, සින්ධවං, උබ්භිදං [උබ්භිරං (ක.)], බිලං [බිළාලං (සී.)], යානි වා පනඤ්ඤානිපි අත්ථි ලොණානි භෙසජ්ජානි, නෙව ඛාදනීයෙ ඛාදනීයත්ථං ඵරන්ති, න භොජනීයෙ භොජනීයත්ථං ඵරන්ති, තානි – පටිග්ගහෙත්වා යාවජීවං පරිහරිතුං; සති පච්චයෙ පරිභුඤ්ජිතුං. අසති පච්චයෙ පරිභුඤ්ජන්තස්ස ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

264. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො ආනන්දස්ස උපජ්ඣායස්ස ¶ ආයස්මතො බෙලට්ඨසීසස්ස ථුල්ලකච්ඡාබාධො හොති. තස්ස ලසිකාය චීවරානි කායෙ ලග්ගන්ති, තානි භික්ඛූ උදකෙන තෙමෙත්වා තෙමෙත්වා අපකඩ්ඪන්ති. අද්දසා ඛො භගවා සෙනාසනචාරිකං ආහිණ්ඩන්තො තෙ භික්ඛූ තානි චීවරානි උදකෙන තෙමෙත්වා තෙමෙත්වා අපකඩ්ඪන්තෙ, දිස්වාන යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා තෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘කිං ඉමස්ස, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ආබාධො’’ති? ‘‘ඉමස්ස, භන්තෙ, ආයස්මතො ථුල්ලකච්ඡාබාධො, ලසිකාය චීවරානි කායෙ ලග්ගන්ති, තානි මයං උදකෙන තෙමෙත්වා තෙමෙත්වා අපකඩ්ඪාමා’’ති ¶ . අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යස්ස කණ්ඩු වා, පිළකා වා, අස්සාවො වා, ථුල්ලකච්ඡු වා ආබාධො, කායො වා දුග්ගන්ධො, චුණ්ණානි භෙසජ්ජානි; අගිලානස්ස ඡකණං මත්තිකං රජනනිප්පක්කං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උදුක්ඛලං මුසල’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ගිලානානං භික්ඛූනං චුණ්ණෙහි භෙසජ්ජෙහි චාලිතෙහි අත්ථො හොති ¶ . භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චුණ්ණචාලිනින්ති. සණ්හෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දුස්සචාලිනින්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනො අමනුස්සිකාබාධො හොති. තං ආචරියුපජ්ඣායා උපට්ඨහන්තා නාසක්ඛිංසු අරොගං කාතුං. සො සූකරසූනං ගන්ත්වා ආමකමංසං ඛාදි, ආමකලොහිතං පිවි ¶ . තස්ස සො අමනුස්සිකාබාධො පටිප්පස්සම්භි. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අමනුස්සිකාබාධෙ ආමකමංසං ආමකලොහිතන්ති.

265. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනො චක්ඛුරොගාබාධො හොති. තං භික්ඛූ පරිග්ගහෙත්වා උච්චාරම්පි පස්සාවම්පි නික්ඛාමෙන්ති. අද්දසා ඛො භගවා සෙනාසනචාරිකං ආහිණ්ඩන්තො තෙ භික්ඛූ තං භික්ඛුං පරිග්ගහෙත්වා උච්චාරම්පි පස්සාවම්පි නික්ඛාමෙන්තෙ, දිස්වාන යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා තෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘කිං ඉමස්ස, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ආබාධො’’ති? ‘‘ඉමස්ස, භන්තෙ, ආයස්මතො චක්ඛුරොගාබාධො. ඉමං මයං පරිග්ගහෙත්වා උච්චාරම්පි පස්සාවම්පි නික්ඛාමෙමා’’ති. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අඤ්ජනං – කාළඤ්ජනං, රසඤ්ජනං, සොතඤ්ජනං, ගෙරුකං, කපල්ල’’න්ති. අඤ්ජනූපපිසනෙහි අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චන්දනං, තගරං, කාළානුසාරියං, තාලීසං, භද්දමුත්තකන්ති. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ පිට්ඨානි අඤ්ජනානි චරුකෙසුපි [ථාලකෙසුපි (සී. ස්යා.)] සරාවකෙසුපි නික්ඛිපන්ති; තිණචුණ්ණෙහිපි පංසුකෙහිපි ඔකිරියන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අඤ්ජනින්ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ උච්චාවචා අඤ්ජනියො ධාරෙන්ති – සොවණ්ණමයං, රූපියමයං. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ¶ ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘සෙය්යථාපි ගිහී කාමභොගිනො’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, උච්චාවචා අඤ්ජනී ධාරෙතබ්බා. යො ධාරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අට්ඨිමයං, දන්තමයං, විසාණමයං, නළමයං, වෙළුමයං, කට්ඨමයං, ජතුමයං, ඵලමයං, ලොහමයං, සඞ්ඛනාභිමයන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ජනියො අපාරුතා හොන්ති, තිණචුණ්ණෙහිපි පංසුකෙහිපි ඔකිරියන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අපිධානන්ති. අපිධානං නිපතති ¶ . භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සුත්තකෙන බන්ධිත්වා අඤ්ජනියා බන්ධිතුන්ති. අඤ්ජනී ඵලති [නිපතති (ක.)]. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සුත්තකෙන සිබ්බෙතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අඞ්ගුලියා අඤ්ජන්ති, අක්ඛීනි දුක්ඛානි හොන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අඤ්ජනිසලාකන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ උච්චාවචා අඤ්ජනිසලාකායො ධාරෙන්ති – සොවණ්ණමයං රූපියමයං. මනුස්සා ¶ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති, ‘‘සෙය්යථාපි ගිහී කාමභොගිනො’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, උච්චාවචා අඤ්ජනිසලාකා ධාරෙතබ්බා. යො ධාරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අට්ඨිමයං…පෙ… සඞ්ඛනාභිමයන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ජනිසලාකා භූමියං පතිතා ඵරුසා හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සලාකඨානියන්ති [සලාකොධානියන්ති (සී. ස්යා.)].

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අඤ්ජනිම්පි අඤ්ජනිසලාකම්පි හත්ථෙන පරිහරන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අඤ්ජනිත්ථවිකන්ති. අංසබද්ධකො න හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අංසබද්ධකං බන්ධනසුත්තකන්ති.

266. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො පිලින්දවච්ඡස්ස සීසාභිතාපො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මුද්ධනි තෙලකන්ති. නක්ඛමනියො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, නත්ථුකම්මන්ති. නත්ථු ගලති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, නත්ථුකරණින්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ උච්චාවචා නත්ථුකරණියො ධාරෙන්ති – සොවණ්ණමයං රූපියමයං. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති, ‘‘සෙය්යථාපි ගිහී කාමභොගිනො’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, උච්චාවචා නත්ථුකරණී ධාරෙතබ්බා. යො ධාරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අට්ඨිමයං…පෙ… සඞ්ඛනාභිමයන්ති. නත්ථුං විසමං ආසිඤ්චන්ති [නත්ථු විසමං ආසිඤ්චියති (සී. ස්යා.)]. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ ¶ , යමකනත්ථුකරණින්ති. නක්ඛමනියො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ධූමං පාතුන්ති. තඤ්ඤෙව වට්ටිං ආලිම්පෙත්වා පිවන්ති ¶ , කණ්ඨො දහති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ධූමනෙත්තන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ උච්චාවචානි ධූමනෙත්තානි ධාරෙන්ති – සොවණ්ණමයං රූපියමයං. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි ගිහී කාමභොගිනොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, උච්චාවචානි ධූමනෙත්තානි ධාරෙතබ්බානි. යො ධාරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අට්ඨිමයං…පෙ… සඞ්ඛනාභිමයන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ධූමනෙත්තානි අපාරුතානි හොන්ති, පාණකා පවිසන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අපිධානන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ ධූමනෙත්තානි හත්ථෙන පරිහරන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ධූමනෙත්තථවිකන්ති. එකතො ඝංසියන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යමකථවිකන්ති. අංසබද්ධකො න හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අංසබද්ධකං බන්ධනසුත්තකන්ති.

267. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො පිලින්දවච්ඡස්ස වාතාබාධො ¶ හොති. වෙජ්ජා එවමාහංසු – ‘‘තෙලං පචිතබ්බ’’න්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තෙලපාකන්ති. තස්මිං ඛො පන තෙලපාකෙ මජ්ජං පක්ඛිපිතබ්බං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තෙලපාකෙ මජ්ජං පක්ඛිපිතුන්ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ අතිපක්ඛිත්තමජ්ජානි [අතිඛිත්තමජ්ජානි (ක.)] තෙලානි පචන්ති, තානි පිවිත්වා මජ්ජන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අතිපක්ඛිත්තමජ්ජං තෙලං පාතබ්බං. යො පිවෙය්ය, යථාධම්මො කාරෙතබ්බො. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යස්මිං තෙලපාකෙ මජ්ජස්ස න වණ්ණො න ගන්ධො න රසො පඤ්ඤායති, එවරූපං මජ්ජපක්ඛිත්තං තෙලං පාතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූනං බහුං අතිපක්ඛිත්තමජ්ජං තෙලං පක්කං හොති. අථ ඛො භික්ඛූනං ¶ එතදහොසි – ‘‘කථං නු ඛො අතිපක්ඛිත්තමජ්ජෙ තෙලෙ පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අබ්භඤ්ජනං අධිට්ඨාතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො පිලින්දවච්ඡස්ස බහුතරං තෙලං පක්කං හොති, තෙලභාජනං න විජ්ජති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තීණි තුම්බානි – ලොහතුම්බං, කට්ඨතුම්බං, ඵලතුම්බන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො පිලින්දවච්ඡස්ස අඞ්ගවාතො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සෙදකම්මන්ති. නක්ඛමනියො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සම්භාරසෙදන්ති. නක්ඛමනියො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මහාසෙදන්ති. නක්ඛමනියො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, භඞ්ගොදකන්ති. නක්ඛමනියො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උදකකොට්ඨකන්ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො පිලින්දවච්ඡස්ස පබ්බවාතො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ලොහිතං ¶ මොචෙතුන්ති. නක්ඛමනියො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ලොහිතං මොචෙත්වා විසාණෙන ගාහෙතුන්ති [ගහෙතුන්ති (සී. ස්යා.)].

තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො පිලින්දවච්ඡස්ස පාදා ඵලිතා [ඵාලිතා (ක.)] හොන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පාදබ්භඤ්ජනන්ති. නක්ඛමනියො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පජ්ජං අභිසඞ්ඛරිතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනො ගණ්ඩාබාධො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සත්ථකම්මන්ති. කසාවොදකෙන අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කසාවොදකන්ති. තිලකක්කෙන අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිලකක්කන්ති. කබළිකාය අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කබළිකන්ති. වණබන්ධනචොළෙන අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වණබන්ධනචොළන්ති. වණො කණ්ඩුවති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සාසපකුට්ටෙන [සාසපකුඩ්ඩෙන (සී. ස්යා.)] ඵොසිතුන්ති. වණො කිලිජ්ජිත්ථ. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි ¶ , භික්ඛවෙ, ධූමං ¶ කාතුන්ති. වඩ්ඪමංසං වුට්ඨාති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ලොණසක්ඛරිකාය ඡින්දිතුන්ති. වණො න රුහති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වණතෙලන්ති. තෙලං ගලති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි ¶ , භික්ඛවෙ, විකාසිකං සබ්බං වණපටිකම්මන්ති.

268. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු අහිනා දට්ඨො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චත්තාරි මහාවිකටානි දාතුං – ගූථං, මුත්තං, ඡාරිකං, මත්තිකන්ති. අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අප්පටිග්ගහිතානි නු ඛො උදාහු පටිග්ගහෙතබ්බානී’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සති කප්පියකාරකෙ පටිග්ගහාපෙතුං, අසති කප්පියකාරකෙ සාමං ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුන්ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරෙන භික්ඛුනා විසං පීතං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි භික්ඛවෙ ගූථං පායෙතුන්ති. අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අප්පටිග්ගහිතං නු ඛො උදාහු පටිග්ගහෙතබ්බො’’ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යං කරොන්තො පටිග්ගණ්හාති, ස්වෙව පටිග්ගහො කතො, න පුන [කතො පන (?)] පටිග්ගහෙතබ්බොති.

269. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනො ඝරදින්නකාබාධො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සීතාලොළිං පායෙතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු දුට්ඨගහණිකො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආමිසඛාරං පායෙතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනො පණ්ඩුරොගාබාධො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මුත්තහරීතකං පායෙතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනො ඡවිදොසාබාධො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගන්ධාලෙපං කාතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු අභිසන්නකායො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, විරෙචනං පාතුන්ති. අච්ඡකඤ්ජියා අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අච්ඡකඤ්ජින්ති. අකටයූසෙන අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අකටයූසන්ති. කටාකටෙන අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කටාකටන්ති. පටිච්ඡාදනීයෙන අත්ථො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පටිච්ඡාදනීයන්ති.

270. [ඉදං වත්ථු පාරා. 618 ආදයො] තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො රාජගහෙ පබ්භාරං සොධාපෙති ලෙණං කත්තුකාමො. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො ¶ බිම්බිසාරො යෙනායස්මා පිලින්දවච්ඡො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං පිලින්දවච්ඡං ¶ අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො ආයස්මන්තං පිලින්දවච්ඡං එතදවොච – ‘‘කිං, භන්තෙ, ථෙරො කාරාපෙතී’’ති? ‘‘පබ්භාරං, මහාරාජ, සොධාපෙමි, ලෙණං කත්තුකාමො’’ති. ‘‘අත්ථො, භන්තෙ, අය්යස්ස ¶ ආරාමිකෙනා’’ති? ‘‘න ඛො, මහාරාජ, භගවතා ආරාමිකො අනුඤ්ඤාතො’’ති. ‘‘තෙන හි, භන්තෙ, භගවන්තං පටිපුච්ඡිත්වා මම ආරොචෙය්යාථා’’ති. ‘එවං, මහාරාජා’ති ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස පච්චස්සොසි. අථ ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො රාජානං මාගධං සෙනියං බිම්බිසාරං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි, සමාදපෙසි, සමුත්තෙජෙසි, සම්පහංසෙසි. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො ආයස්මතා පිලින්දවච්ඡෙන ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො උට්ඨායාසනා ආයස්මන්තං පිලින්දවච්ඡං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.

අථ ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො භගවතො සන්තිකෙ දූතං පාහෙසි – ‘‘රාජා, භන්තෙ, මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො ආරාමිකං දාතුකාමො. කථං නු ඛො, භන්තෙ, මයා පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආරාමික’’න්ති. දුතියම්පි ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො යෙනායස්මා පිලින්දවච්ඡො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං පිලින්දවච්ඡං ¶ අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො ආයස්මන්තං පිලින්දවච්ඡං එතදවොච – ‘‘අනුඤ්ඤාතො, භන්තෙ, භගවතා ආරාමිකො’’ති? ‘‘එවං, මහාරාජා’’ති. ‘‘තෙන හි, භන්තෙ, අය්යස්ස ආරාමිකං දම්මී’’ති. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො ¶ ආයස්මතො පිලින්දවච්ඡස්ස ආරාමිකං පටිස්සුත්වා, විස්සරිත්වා, චිරෙන සතිං පටිලභිත්වා, අඤ්ඤතරං සබ්බත්ථකං මහාමත්තං ආමන්තෙසි – ‘‘යො මයා, භණෙ, අය්යස්ස ආරාමිකො පටිස්සුතො, දින්නො සො ආරාමිකො’’ති? ‘‘න ඛො, දෙව, අය්යස්ස ආරාමිකො දින්නො’’ති. ‘‘කීව චිරං නු ඛො, භණෙ, ඉතො [ඉතො රත්ති (ස්යා.)] හි තං හොතී’’ති? අථ ඛො සො ¶ මහාමත්තො රත්තියො ගණෙත්වා [විගණෙත්වා (සී.)] රාජානං මාගධං සෙනියං බිම්බිසාරං එතදවොච – ‘‘පඤ්ච, දෙව, රත්තිසතානී’’ති. තෙන හි, භණෙ, අය්යස්ස පඤ්ච ආරාමිකසතානි දෙහීති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො සො මහාමත්තො රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස පටිස්සුත්වා ආයස්මතො පිලින්දවච්ඡස්ස පඤ්ච ආරාමිකසතානි පාදාසි, පාටියෙක්කො ගාමො නිවිසි. ‘ආරාමිකගාමකොති’පි නං ආහංසු ¶ , ‘පිලින්දගාමකො’තිපි නං ආහංසු.

271. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො තස්මිං ගාමකෙ කුලූපකො හොති. අථ ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය පිලින්දගාමං පිණ්ඩාය පාවිසි. තෙන ඛො පන සමයෙන තස්මිං ගාමකෙ උස්සවො හොති. දාරකා අලඞ්කතා මාලාකිතා කීළන්ති. අථ ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො පිලින්දගාමකෙ ¶ සපදානං පිණ්ඩාය චරමානො යෙන අඤ්ඤතරස්ස ආරාමිකස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. තෙන ඛො පන සමයෙන තස්සා ආරාමිකිනියා ධීතා අඤ්ඤෙ දාරකෙ අලඞ්කතෙ මාලාකිතෙ පස්සිත්වා රොදති – ‘මාලං මෙ දෙථ, අලඞ්කාරං මෙ දෙථා’ති. අථ ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො තං ආරාමිකිනිං එතදවොච – ‘‘කිස්සායං දාරිකා රොදතී’’ති? ‘‘අයං, භන්තෙ, දාරිකා අඤ්ඤෙ දාරකෙ අලඞ්කතෙ මාලාකිතෙ පස්සිත්වා රොදති – ‘මාලං මෙ දෙථ, අලඞ්කාරං මෙ දෙථා’ති. කුතො අම්හාකං දුග්ගතානං මාලා, කුතො අලඞ්කාරො’’ති? අථ ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො අඤ්ඤතරං තිණණ්ඩුපකං ගහෙත්වා තං ආරාමිකිනිං එතදවොච – ‘‘හන්දිමං තිණණ්ඩුපකං තස්සා දාරිකාය සීසෙ පටිමුඤ්චා’’ති. අථ ඛො සා ආරාමිකිනී තං තිණණ්ඩුපකං ගහෙත්වා තස්සා දාරිකාය සීසෙ පටිමුඤ්චි. සා අහොසි සුවණ්ණමාලා අභිරූපා, දස්සනීයා, පාසාදිකා; නත්ථි තාදිසා රඤ්ඤොපි අන්තෙපුරෙ සුවණ්ණමාලා. මනුස්සා රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස ආරොචෙසුං – ‘‘අමුකස්ස, දෙව, ආරාමිකස්ස ඝරෙ සුවණ්ණමාලා අභිරූපා, දස්සනීයා, පාසාදිකා; නත්ථි තාදිසා දෙවස්සපි ¶ අන්තෙපුරෙ සුවණ්ණමාලා; කුතො තස්ස දුග්ගතස්ස? නිස්සංසයං චොරිකාය ආභතා’’ති.

අථ ¶ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො තං ආරාමිකකුලං බන්ධාපෙසි. දුතියම්පි ¶ ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය පිලින්දගාමං පිණ්ඩාය පාවිසි. පිලින්දගාමකෙ සපදානං පිණ්ඩාය චරමානො යෙන තස්ස ආරාමිකස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පටිවිස්සකෙ පුච්ඡි – ‘‘කහං ඉමං ආරාමිකකුලං ගත’’න්ති? ‘‘එතිස්සා, භන්තෙ, සුවණ්ණමාලාය කාරණා රඤ්ඤා බන්ධාපිත’’න්ති. අථ ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො යෙන රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො යෙනායස්මා පිලින්දවච්ඡො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං පිලින්දවච්ඡං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ¶ රාජානං මාගධං සෙනියං බිම්බිසාරං ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො එතදවොච – ‘‘කිස්ස, මහාරාජ, ආරාමිකකුලං බන්ධාපිත’’න්ති? ‘‘තස්ස, භන්තෙ, ආරාමිකස්ස ඝරෙ සුවණ්ණමාලා අභිරූපා, දස්සනීයා, පාසාදිකා; නත්ථි තාදිසා අම්හාකම්පි අන්තෙපුරෙ සුවණ්ණමාලා; කුතො තස්ස දුග්ගතස්ස? නිස්සංසයං චොරිකාය ආභතා’’ති. අථ ඛො ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස පාසාදං සුවණ්ණන්ති අධිමුච්චි; සො අහොසි සබ්බසොවණ්ණමයො. ‘‘ඉදං පන තෙ, මහාරාජ, තාව බහුං සුවණ්ණං කුතො’’ති? ‘අඤ්ඤාතං, භන්තෙ, අය්යස්සෙවෙසො ¶ ඉද්ධානුභාවො’ති තං ආරාමිකකුලං මුඤ්චාපෙසි.

මනුස්සා ‘‘අය්යෙන කිර පිලින්දවච්ඡෙන සරාජිකාය පරිසාය උත්තරිමනුස්සධම්මං ඉද්ධිපාටිහාරියං දස්සිත’’න්ති අත්තමනා අභිප්පසන්නා ආයස්මතො පිලින්දවච්ඡස්ස පඤ්ච භෙසජ්ජානි අභිහරිංසු, සෙය්යථිදං – සප්පිං, නවනීතං, තෙලං, මධුං [සප්පි නවනීතං තෙලං මධු (ක.)], ඵාණිතං. පකතියාපි ච ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො ලාභී හොති පඤ්චන්නං භෙසජ්ජානං; ලද්ධං ලද්ධං පරිසාය විස්සජ්ජෙති. පරිසා චස්ස හොති බාහුල්ලිකා; ලද්ධං ලද්ධං කොලම්බෙපි [කොළුම්බෙපි (ක.)], ඝටෙපි, පූරෙත්වා පටිසාමෙති; පරිස්සාවනානිපි, ථවිකායොපි, පූරෙත්වා වාතපානෙසු ලග්ගෙති. තානි ඔලීනවිලීනානි තිට්ඨන්ති. උන්දූරෙහිපි විහාරා ඔකිණ්ණවිකිණ්ණා හොන්ති. මනුස්සා විහාරචාරිකං ආහිණ්ඩන්තා පස්සිත්වා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘අන්තොකොට්ඨාගාරිකා ඉමෙ සමණා සක්යපුත්තියා ¶ , සෙය්යථාපි රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො’’ති. අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තෙසං මනුස්සානං උජ්ඣායන්තානං ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා, තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති ¶ විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම භික්ඛූ එවරූපාය බාහුල්ලාය චෙතෙස්සන්තී’’ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ තෙ අනෙකපරියායෙන විගරහිත්වා භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ එවරූපාය බාහුල්ලාය චෙතෙන්තී’’ති? ‘‘සච්චං භගවාති…පෙ… විගරහිත්වා ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යානි ඛො පන තානි ගිලානානං භික්ඛූනං ¶ පටිසායනීයානි භෙසජ්ජානි, සෙය්යථිදං – සප්පි, නවනීතං, තෙලං, මධු, ඵාණිතං, තානි පටිග්ගහෙත්වා සත්තාහපරමං සන්නිධිකාරකං පරිභුඤ්ජිතබ්බානි. තං අතික්කාමයතො යථාධම්මො කාරෙතබ්බො’’ති.

භෙසජ්ජානුඤ්ඤාතභාණවාරො නිට්ඨිතො පඨමො.

272. අථ ඛො භගවා සාවත්ථියං යථාභිරන්තං විහරිත්වා ¶ යෙන රාජගහං තෙන චාරිකං පක්කාමි. අද්දසා ඛො ආයස්මා කඞ්ඛාරෙවතො අන්තරාමග්ගෙ ගුළකරණං, ඔක්කමිත්වා ගුළෙ පිට්ඨම්පි ඡාරිකම්පි පක්ඛිපන්තෙ, දිස්වාන ‘‘අකප්පියො ගුළො සාමිසො, න කප්පති ගුළො විකාලෙ පරිභුඤ්ජිතු’’න්ති කුක්කුච්චායන්තො සපරිසො ගුළං න පරිභුඤ්ජති. යෙපිස්ස සොතබ්බං මඤ්ඤන්ති, තෙපි ගුළං න පරිභුඤ්ජන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. කිමත්ථාය [කිමත්ථියා (ක.)], භික්ඛවෙ, ගුළෙ පිට්ඨම්පි ඡාරිකම්පි පක්ඛිපන්තීති? ථද්ධත්ථාය [බන්ධනත්ථාය (සී. ස්යා.)] භගවාති. සචෙ, භික්ඛවෙ, ථද්ධත්ථාය ගුළෙ පිට්ඨම්පි ඡාරිකම්පි පක්ඛිපන්ති, සො ච ගුළොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යථාසුඛං ගුළං පරිභුඤ්ජිතුන්ති.

අද්දසා ඛො ආයස්මා කඞ්ඛාරෙවතො අන්තරාමග්ගෙ වච්චෙ මුග්ගං ජාතං, පස්සිත්වා ‘‘අකප්පියා මුග්ගා; පක්කාපි මුග්ගා ජායන්තීති’’ කුක්කුච්චායන්තො සපරිසො මුග්ගං න පරිභුඤ්ජති. යෙපිස්ස සොතබ්බං මඤ්ඤන්ති, තෙපි මුග්ගං න පරිභුඤ්ජන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. සචෙ [සචෙපි (?)], භික්ඛවෙ, පක්කාපි මුග්ගා ජායන්ති ¶ , අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යථාසුඛං මුග්ගං පරිභුඤ්ජිතුන්ති.

273. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනො උදරවාතාබාධො හොති. සො ලොණසොවීරකං අපායි. තස්ස සො උදරවාතාබාධො පටිප්පස්සම්භි. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගිලානස්ස ලොණසොවීරකං; අගිලානස්ස උදකසම්භින්නං පානපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජිතුන්ති.

274. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන රාජගහං තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවතො උදරවාතාබාධො හොති. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො – ‘පුබ්බෙපි භගවතො උදරවාතාබාධො තෙකටුලයාගුයා ඵාසු හොතී’ති – සාමං තිලම්පි, තණ්ඩුලම්පි, මුග්ගම්පි විඤ්ඤාපෙත්වා, අන්තො වාසෙත්වා, අන්තො සාමං පචිත්වා භගවතො උපනාමෙසි – ‘‘පිවතු භගවා තෙකටුලයාගු’’න්ති. ජානන්තාපි තථාගතා පුච්ඡන්ති, ජානන්තාපි න පුච්ඡන්ති; කාලං විදිත්වා පුච්ඡන්ති, කාලං විදිත්වා න පුච්ඡන්ති; අත්ථසංහිතං තථාගතා පුච්ඡන්ති, නො අනත්ථසංහිතං. අනත්ථසංහිතෙ සෙතුඝාතො තථාගතානං. ද්වීහි ආකාරෙහි බුද්ධා භගවන්තො භික්ඛූ පටිපුච්ඡන්ති – ධම්මං වා දෙසෙස්සාම, සාවකානං වා සික්ඛාපදං පඤ්ඤපෙස්සාමාති. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ¶ ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘කුතායං, ආනන්ද ¶ , යාගූ’’ති? අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. විගරහි බුද්ධො භගවා – ‘අනනුච්ඡවිකං, ආනන්ද, අනනුලොමිකං, අප්පතිරූපං, අස්සාමණකං, අකප්පියං, අකරණීයං. කථඤ්හි නාම ත්වං, ආනන්ද, එවරූපාය බාහුල්ලාය චෙතෙස්සසි. යදපි, ආනන්ද, අන්තො වුට්ඨං [වුත්ථං (සී. ස්යා. ක.)] තදපි අකප්පියං; යදපි අන්තො පක්කං තදපි අකප්පියං; යදපි සාමං පක්කං, තදපි අකප්පියං. නෙතං, ආනන්ද, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, අන්තො වුට්ඨං, අන්තො පක්කං, සාමං පක්කං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අන්තො චෙ, භික්ඛවෙ, වුට්ඨං, අන්තො පක්කං, සාමං පක්කං තඤ්චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති තිණ්ණං දුක්කටානං. අන්තො චෙ, භික්ඛවෙ, වුට්ඨං, අන්තො පක්කං, අඤ්ඤෙහි පක්කං, තඤ්චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති ද්වින්නං දුක්කටානං. අන්තො ¶ චෙ, භික්ඛවෙ, වුට්ඨං, බහි පක්කං, සාමං පක්කං, තඤ්චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති ද්වින්නං දුක්කටානං. බහි චෙ, භික්ඛවෙ, වුට්ඨං, අන්තො පක්කං, සාමං පක්කං, තඤ්චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති ද්වින්නං දුක්කටානං. අන්තො චෙ, භික්ඛවෙ, වුට්ඨං, බහි පක්කං, අඤ්ඤෙහි පක්කං, තඤ්චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. බහි චෙ, භික්ඛවෙ, වුට්ඨං, අන්තො පක්කං, අඤ්ඤෙහි පක්කං, තඤ්චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. බහි චෙ, භික්ඛවෙ, වුට්ඨං, බහි පක්කං, සාමං පක්කං, තඤ්චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. බහි චෙ, භික්ඛවෙ, වුට්ඨං, බහි පක්කං ¶ ¶ , අඤ්ඤෙහි පක්කං, තඤ්චෙ පරිභුඤ්ජෙය්ය, අනාපත්තී’’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ ‘‘භගවතා සාමංපාකො පටික්ඛිත්තො’’ති පුන පාකෙ කුක්කුච්චායන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පුන පාකං පචිතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහං දුබ්භික්ඛං හොති. මනුස්සා ලොණම්පි, තෙලම්පි, තණ්ඩුලම්පි, ඛාදනීයම්පි ආරාමං ආහරන්ති. තානි භික්ඛූ බහි වාසෙන්ති; උක්කපිණ්ඩකාපි ඛාදන්ති, චොරාපි හරන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අන්තො වාසෙතුන්ති. අන්තො වාසෙත්වා බහි පාචෙන්ති. දමකා පරිවාරෙන්ති. භික්ඛූ අවිස්සට්ඨා පරිභුඤ්ජන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අන්තො පචිතුන්ති. දුබ්භික්ඛෙ කප්පියකාරකා බහුතරං හරන්ති, අප්පතරං භික්ඛූනං දෙන්ති. භගවතො ¶ එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සාමං පචිතුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අන්තො වුට්ඨං, අන්තො පක්කං, සාමං පක්කන්ති.

අන්තොවුට්ඨාදිපටික්ඛෙපකථා නිට්ඨිතා.

275. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ කාසීසු වස්සංවුට්ඨා රාජගහං ගච්ඡන්තා භගවන්තං දස්සනාය අන්තරාමග්ගෙ න ලභිංසු ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භොජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං; බහුඤ්ච ඵලඛාදනීයං ¶ අහොසි; කප්පියකාරකො ච න අහොසි. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ කිලන්තරූපා යෙන රාජගහං වෙළුවනං කලන්දකනිවාපො, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. ආචිණ්ණං ඛො පනෙතං බුද්ධානං භගවන්තානං ආගන්තුකෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං පටිසම්මොදිතුං. අථ ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘කච්චි ¶ , භික්ඛවෙ, ඛමනීයං, කච්චි යාපනීයං, කච්චිත්ථ අප්පකිලමථෙන අද්ධානං ආගතා; කුතො ච තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, ආගච්ඡථා’’ති? ‘‘ඛමනීයං භගවා, යාපනීයං භගවා. ඉධ මයං, භන්තෙ, කාසීසු වස්සංවුට්ඨා රාජගහං ආගච්ඡන්තා භගවන්තං දස්සනාය අන්තරාමග්ගෙ න ලභිම්හා ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භොජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං; බහුඤ්ච ඵලඛාදනීයං ¶ අහොසි; කප්පියකාරකො ච න අහොසි; තෙන මයං කිලන්තරූපා අද්ධානං ආගතා’’ති. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යත්ථ ඵලඛාදනීයං පස්සති, කප්පියකාරකො ච න හොති, සාමං ගහෙත්වා, හරිත්වා, කප්පියකාරකෙ පස්සිත්වා, භූමියං නික්ඛිපිත්වා, පටිග්ගහාපෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උග්ගහිතං පටිග්ගහිතු’’න්ති.

276. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස බ්රාහ්මණස්ස නවා ච තිලා නවඤ්ච මධු උප්පන්නා හොන්ති. අථ ඛො තස්ස බ්රාහ්මණස්ස එතදහොසි ¶ – ‘‘යංනූනාහං නවෙ ච තිලෙ නවඤ්ච මධුං බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දදෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං පටිසම්මොදි, සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො සො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ භවං ගොතමො ස්වාතනාය භත්තං, සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන ¶ . අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා පක්කාමි. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භො ගොතම, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන තස්ස බ්රාහ්මණස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි, සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො තං බ්රාහ්මණං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා, සමාදපෙත්වා, සමුත්තෙජෙත්වා, සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

අථ ¶ ඛො තස්ස බ්රාහ්මණස්ස අචිරපක්කන්තස්ස භගවතො එතදහොසි – ‘‘යෙසං ඛො මයා අත්ථාය බුද්ධප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො නිමන්තිතො, ‘නවෙ ච තිලෙ නවඤ්ච මධුං දස්සාමී’ති ¶ , තෙ මයා පමුට්ඨා දාතුං. යංනූනාහං නවෙ ච තිලෙ නවඤ්ච මධුං කොලම්බෙහි ච ඝටෙහි ච ආරාමං හරාපෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො නවෙ ච තිලෙ නවඤ්ච මධුං කොලම්බෙහි ච ඝටෙහි ච ආරාමං හරාපෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො සො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘යෙසං ඛො මයා, භො ගොතම, අත්ථාය බුද්ධප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො නිමන්තිතො, ‘නවෙ ච තිලෙ නවඤ්ච මධුං දස්සාමී’ති, තෙ මයා පමුට්ඨා දාතුං. පටිග්ගණ්හාතු මෙ භවං ගොතමො නවෙ ච තිලෙ නවඤ්ච මධු’’න්ති. තෙන හි, බ්රාහ්මණ, භික්ඛූනං දෙහීති ¶ . තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ දුබ්භික්ඛෙ අප්පමත්තකෙපි පවාරෙන්ති, පටිසඞ්ඛාපි පටික්ඛිපන්ති, සබ්බො ච සඞ්ඝො පවාරිතො හොති. භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා න පටිග්ගණ්හන්ති. පටිග්ගණ්හථ, භික්ඛවෙ, පරිභුඤ්ජථ. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තතො නීහටං භුත්තාවිනා පවාරිතෙන අනතිරිත්තං පරිභුඤ්ජිතුන්ති.

277. [පාචි. 295] තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො උපනන්දස්ස සක්යපුත්තස්ස උපට්ඨාකකුලං සඞ්ඝස්සත්ථාය ඛාදනීයං පාහෙසි – අය්යස්ස උපනන්දස්ස දස්සෙත්වා සඞ්ඝස්ස දාතබ්බන්ති. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා උපනන්දො සක්යපුත්තො ¶ ගාමං පිණ්ඩාය පවිට්ඨො හොති ¶ . අථ ඛො තෙ මනුස්සා ආරාමං ගන්ත්වා භික්ඛූ පුච්ඡිංසු – ‘‘කහං, භන්තෙ, අය්යො උපනන්දො’’ති? ‘‘එසාවුසො, ආයස්මා උපනන්දො සක්යපුත්තො ගාමං පිණ්ඩාය පවිට්ඨො’’ති. ‘‘ඉදං, භන්තෙ, ඛාදනීයං අය්යස්ස උපනන්දස්ස දස්සෙත්වා සඞ්ඝස්ස දාතබ්බ’’න්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. තෙන හි, භික්ඛවෙ, පටිග්ගහෙත්වා නික්ඛිපථ යාව උපනන්දො ආගච්ඡතීති. අථ ඛො ආයස්මා උපනන්දො සක්යපුත්තො පුරෙභත්තං කුලානි පයිරුපාසිත්වා දිවා ආගච්ඡති. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ දුබ්භික්ඛෙ අප්පමත්තකෙපි පවාරෙන්ති, පටිසඞ්ඛාපි පටික්ඛිපන්ති, සබ්බො ච සඞ්ඝො පවාරිතො හොති, භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා න පටිග්ගණ්හන්ති. පටිග්ගණ්හථ, භික්ඛවෙ, පරිභුඤ්ජථ. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පුරෙභත්තං පටිග්ගහිතං භුත්තාවිනා පවාරිතෙන අනතිරිත්තං පරිභුඤ්ජිතුන්ති.

278. අථ ¶ ඛො භගවා රාජගහෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන සාවත්ථි තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන සාවත්ථි තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස කායඩාහාබාධො හොති. අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච – ‘‘පුබ්බෙ තෙ, ආවුසො සාරිපුත්ත, කායඩාහාබාධො කෙන ඵාසු හොතී’’ති? ‘‘භිසෙහි ච මෙ, ආවුසො ¶ , මුළාලිකාහි චා’’ති. අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සම්මිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙව ජෙතවනෙ අන්තරහිතො මන්දාකිනියා පොක්ඛරණියා තීරෙ පාතුරහොසි. අද්දසා ඛො අඤ්ඤතරො නාගො ආයස්මන්තං මහාමොග්ගල්ලානං දූරතොව ¶ ආගච්ඡන්තං, දිස්වාන ආයස්මන්තං මහාමොග්ගල්ලානං එතදවොච – ‘‘එතු ඛො, භන්තෙ, අය්යො මහාමොග්ගල්ලානො. ස්වාගතං, භන්තෙ, අය්යස්ස මහාමොග්ගල්ලානස්ස. කෙන, භන්තෙ, අය්යස්ස අත්ථො; කිං දම්මී’’ති? ‘‘භිසෙහි ච මෙ, ආවුසො, අත්ථො, මුළාලිකාහි චා’’ති. අථ ඛො සො නාගො අඤ්ඤතරං නාගං ආණාපෙසි – ‘‘තෙන හි, භණෙ, අය්යස්ස භිසෙ ච මුළාලිකායො ච යාවදත්ථං දෙහී’’ති. අථ ඛො සො නාගො මන්දාකිනිං පොක්ඛරණිං ඔගාහෙත්වා, සොණ්ඩාය භිසඤ්ච මුළාලිකඤ්ච අබ්බාහිත්වා, සුවික්ඛාලිතං ¶ වික්ඛාලෙත්වා, භණ්ඩිකං බන්ධිත්වා යෙනායස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තෙනුපසඞ්කමි. අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙව – මන්දාකිනියා පොක්ඛරණියා තීරෙ අන්තරහිතො ජෙතවනෙ පාතුරහොසි. සොපි ඛො නාගො මන්දාකිනියා පොක්ඛරණියා තීරෙ අන්තරහිතො ජෙතවනෙ පාතුරහොසි. අථ ඛො සො නාගො ආයස්මතො මහාමොග්ගල්ලානස්ස භිසෙ ච මුළාලිකායො ¶ ච පටිග්ගහාපෙත්වා ජෙතවනෙ අන්තරහිතො මන්දාකිනියා පොක්ඛරණියා තීරෙ පාතුරහොසි. අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස භිසෙ ච මුළාලිකායො ච උපනාමෙසි. අථ ඛො ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස භිසෙ ච මුළාලිකායො ච භුත්තස්ස කායඩාහාබාධො පටිප්පස්සම්භි. බහූ භිසා ච ¶ මුළාලිකායො ච අවසිට්ඨා හොන්ති. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ දුබ්භික්ඛෙ අප්පමත්තකෙපි පවාරෙන්ති, පටිසඞ්ඛාපි පටික්ඛිපන්ති, සබ්බො ච සඞ්ඝො පවාරිතො හොති. භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා න පටිග්ගණ්හන්ති. පටිග්ගණ්හථ, භික්ඛවෙ, පරිභුඤ්ජථ. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වනට්ඨං පොක්ඛරට්ඨං භුත්තාවිනා පවාරිතෙන අනතිරිත්තං පරිභුඤ්ජිතුන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සාවත්ථියං බහුං ඵලඛාදනීයං උප්පන්නං හොති, කප්පියකාරකො ච න හොති. භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා ඵලං න පරිභුඤ්ජන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අබීජං නිබ්බත්තබීජං [නිබ්බට්ටබීජං (සී.), නිබ්බටබීජං (ස්යා.), නිප්පට්ටබීජං (ක.)] අකතකප්පං ඵලං පරිභුඤ්ජිතුන්ති.

පටිග්ගහිතාදි අනුජානනා නිට්ඨිතා.

279. අථ ඛො භගවා සාවත්ථියං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන රාජගහං තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන රාජගහං තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනො භගන්දලාබාධො ¶ හොති. ආකාසගොත්තො වෙජ්ජො සත්ථකම්මං ¶ කරොති. අථ ඛො භගවා සෙනාසනචාරිකං ආහිණ්ඩන්තො යෙන තස්ස භික්ඛුනො විහාරො තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛො ආකාසගොත්තො වෙජ්ජො භගවන්තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං, දිස්වාන භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ආගච්ඡතු භවං ගොතමො, ඉමස්ස භික්ඛුනො වච්චමග්ගං පස්සතු, සෙය්යථාපි ගොධාමුඛ’’න්ති ¶ . අථ ඛො භගවා – ‘‘සො මං ඛ්වායං මොඝපුරිසො උප්පණ්ඩෙතී’’ති – තතොව පටිනිවත්තිත්වා, එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතාපෙත්වා, භික්ඛූ පටිපුච්ඡි – ‘‘අත්ථි කිර, භික්ඛවෙ, අමුකස්මිං විහාරෙ භික්ඛු ගිලානො’’ති? ‘‘අත්ථි භගවා’’ති. ‘‘කිං තස්ස, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ආබාධො’’ති? ‘‘තස්ස, භන්තෙ, ආයස්මතො භගන්දලාබාධො, ආකාසගොත්තො වෙජ්ජො සත්ථකම්මං කරොතී’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා – ‘‘අනනුච්ඡවිකං, භික්ඛවෙ, තස්ස මොඝපුරිසස්ස, අනනුලොමිකං, අප්පතිරූපං, අස්සාමණකං, අකප්පියං, අකරණීයං. කථඤ්හි නාම සො, භික්ඛවෙ, මොඝපුරිසො සම්බාධෙ සත්ථකම්මං කාරාපෙස්සති. සම්බාධෙ, භික්ඛවෙ, සුඛුමා ඡවි, දුරොපයො වණො ¶ , දුප්පරිහාරං සත්ථං. නෙතං, භික්ඛවෙ, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, සම්බාධෙ සත්ථකම්මං කාරාපෙතබ්බං. යො කාරාපෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්සා’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ – භගවතා සත්ථකම්මං පටික්ඛිත්තන්ති – වත්ථිකම්මං කාරාපෙන්ති. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා, තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම ¶ ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ වත්ථිකම්මං කාරාපෙස්සන්තී’’ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ වත්ථිකම්මං කාරාපෙන්තී’’ති? ‘‘සච්චං භගවා’’ති…පෙ… විගරහිත්වා ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, සම්බාධස්ස සාමන්තා ද්වඞ්ගුලා සත්ථකම්මං වා වත්ථිකම්මං වා කාරාපෙතබ්බං. යො කාරාපෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්සා’’ති.

සත්ථකම්මපටික්ඛෙපකථා නිට්ඨිතා.

280. අථ ඛො භගවා රාජගහෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන බාරාණසී තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන බාරාණසී තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා බාරාණසියං විහරති ඉසිපතනෙ මිගදායෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන බාරාණසියං සුප්පියො ච උපාසකො සුප්පියා ¶ ච උපාසිකා උභතොපසන්නා හොන්ති, දායකා, කාරකා, සඞ්ඝුපට්ඨාකා. අථ ඛො සුප්පියා උපාසිකා ආරාමං ගන්ත්වා විහාරෙන විහාරං පරිවෙණෙන පරිවෙණං උපසඞ්කමිත්වා භික්ඛූ පුච්ඡති – ‘‘කො, භන්තෙ, ගිලානො, කස්ස කිං ආහරියතූ’’ති? තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරෙන භික්ඛුනා විරෙචනං ¶ පීතං හොති. අථ ඛො සො භික්ඛු සුප්පියං උපාසිකං එතදවොච – ‘‘මයා ඛො, භගිනි, විරෙචනං පීතං. අත්ථො මෙ පටිච්ඡාදනීයෙනා’’ති. ‘‘සුට්ඨු, අය්ය, ආහරියිස්සතී’’ති ඝරං ගන්ත්වා අන්තෙවාසිං ආණාපෙසි – ‘‘ගච්ඡ, භණෙ, පවත්තමංසං ජානාහී’’ති. එවං, අය්යෙති ඛො සො පුරිසො සුප්පියාය ¶ උපාසිකාය පටිස්සුණිත්වා කෙවලකප්පං බාරාණසිං ආහිණ්ඩන්තො න අද්දස පවත්තමංසං. අථ ඛො සො පුරිසො යෙන සුප්පියා උපාසිකා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා සුප්පියං උපාසිකං එතදවොච – ‘‘නත්ථය්යෙ පවත්තමංසං. මාඝාතො අජ්ජා’’ති. අථ ඛො සුප්පියාය උපාසිකාය එතදහොසි – ‘‘තස්ස ඛො ගිලානස්ස භික්ඛුනො පටිච්ඡාදනීයං අලභන්තස්ස ආබාධො වා අභිවඩ්ඪිස්සති, කාලඞ්කිරියා ¶ වා භවිස්සති. න ඛො මෙතං පතිරූපං යාහං පටිස්සුණිත්වා න හරාපෙය්ය’’න්ති. පොත්ථනිකං ගහෙත්වා ඌරුමංසං උක්කන්තිත්වා දාසියා අදාසි – ‘‘හන්ද, ජෙ, ඉමං මංසං සම්පාදෙත්වා අමුකස්මිං විහාරෙ භික්ඛු ගිලානො, තස්ස දජ්ජාහි. යො ච මං පුච්ඡති, ‘ගිලානා’ති පටිවෙදෙහී’’ති. උත්තරාසඞ්ගෙන ඌරුං වෙඨෙත්වා ඔවරකං පවිසිත්වා මඤ්චකෙ නිපජ්ජි. අථ ඛො සුප්පියො උපාසකො ඝරං ගන්ත්වා දාසිං පුච්ඡි – ‘‘කහං සුප්පියා’’ති? ‘‘එසාය්ය ඔවරකෙ නිපන්නා’’ති. අථ ඛො සුප්පියො උපාසකො යෙන සුප්පියා උපාසිකා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා සුප්පියං උපාසිකං එතදවොච – ‘‘කිස්ස නිපන්නාසී’’ති? ‘‘ගිලානාම්හී’’ති. ‘‘කිං තෙ ආබාධො’’ති? අථ ඛො සුප්පියා උපාසිකා සුප්පියස්ස උපාසකස්ස එතමත්ථං ආරොචෙසි. අථ ඛො සුප්පියො උපාසකො – අච්ඡරියං වත භො! අබ්භුතං වත භො! යාව සද්ධායං සුප්පියා පසන්නා, යත්ර හි නාම අත්තනොපි මංසානි පරිච්චත්තානි! කිම්පිමාය [කිං පනිමාය (සී. ස්යා.)] අඤ්ඤං කිඤ්චි ¶ අදෙය්යං භවිස්සතීති – හට්ඨො උදග්ගො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සුප්පියො උපාසකො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං, සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො සුප්පියො උපාසකො භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො සුප්පියො උපාසකො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන සුප්පියස්ස ¶ උපාසකස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි, සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන ¶ . අථ ඛො සුප්පියො උපාසකො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතං ඛො සුප්පියං උපාසකං භගවා එතදවොච – ‘‘කහං සුප්පියා’’ති? ‘‘ගිලානා භගවා’’ති. ‘‘තෙන හි ආගච්ඡතූ’’ති. ‘‘න භගවා උස්සහතී’’ති. ‘‘තෙන හි පරිග්ගහෙත්වාපි ආනෙථා’’ති. අථ ඛො සුප්පියො උපාසකො සුප්පියං උපාසිකං පරිග්ගහෙත්වා ¶ ආනෙසි. තස්සා, සහ දස්සනෙන භගවතො, තාව මහාවණො රුළහො අහොසි, සුච්ඡවිලොමජාතො. අථ ඛො සුප්පියො ච උපාසකො සුප්පියා ච උපාසිකා – ‘‘අච්ඡරියං වත භො! අබ්භුතං වත භො! තථාගතස්ස මහිද්ධිකතා ¶ මහානුභාවතා, යත්ර හි නාම සහ දස්සනෙන භගවතො තාව මහාවණො රුළහො භවිස්සති, සුච්ඡවිලොමජාතො’’ති – හට්ඨා උදග්ගා බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදිංසු. අථ ඛො භගවා සුප්පියඤ්ච උපාසකං සුප්පියඤ්ච උපාසිකං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතාපෙත්වා භික්ඛූ

පටිපුච්ඡි – ‘‘කො, භික්ඛවෙ, සුප්පියං උපාසිකං මංසං විඤ්ඤාපෙසී’’ති? එවං වුත්තෙ සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහං ඛො, භන්තෙ, සුප්පියං උපාසිකං මංසං විඤ්ඤාපෙසි’’න්ති. ‘‘ආහරියිත්ථ භික්ඛූ’’ති? ‘‘ආහරියිත්ථ භගවා’’ති. ‘‘පරිභුඤ්ජි ත්වං භික්ඛූ’’ති? ‘‘පරිභුඤ්ජාමහං භගවා’’ති. ‘‘පටිවෙක්ඛි ත්වං භික්ඛූ’’ති? ‘‘නාහං භගවා පටිවෙක්ඛි’’න්ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… කථඤ්හි නාම ත්වං, මොඝපුරිස, අප්පටිවෙක්ඛිත්වා මංසං පරිභුඤ්ජිස්සසි. මනුස්සමංසං ඛො තයා, මොඝපුරිස, පරිභුත්තං. නෙතං, මොඝපුරිස, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, මනුස්සා සද්ධා පසන්නා, තෙහි අත්තනොපි මංසානි පරිච්චත්තානි. න, භික්ඛවෙ, මනුස්සමංසං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස. න ච, භික්ඛවෙ, අප්පටිවෙක්ඛිත්වා මංසං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො ¶ පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

මනුස්සමංසපටික්ඛෙපකථා නිට්ඨිතා.

281. තෙන ඛො පන සමයෙන රඤ්ඤො හත්ථී මරන්ති ¶ . මනුස්සා දුබ්භික්ඛෙ හත්ථිමංසං පරිභුඤ්ජන්ති ¶ , භික්ඛූනං පිණ්ඩාය චරන්තානං හත්ථිමංසං දෙන්ති. භික්ඛූ හත්ථිමංසං පරිභුඤ්ජන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා හත්ථිමංසං පරිභුඤ්ජිස්සන්ති. රාජඞ්ගං හත්ථී, සචෙ රාජා ජානෙය්ය, න නෙසං අත්තමනො අස්සා’’ති. භගවතො එතමත්ථං ¶ ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, හත්ථිමංසං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන රඤ්ඤො අස්සා මරන්ති. මනුස්සා දුබ්භික්ඛෙ අස්සමංසං පරිභුඤ්ජන්ති, භික්ඛූනං පිණ්ඩාය චරන්තානං අස්සමංසං දෙන්ති. භික්ඛූ අස්සමංසං පරිභුඤ්ජන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා අස්සමංසං පරිභුඤ්ජිස්සන්ති. රාජඞ්ගං අස්සා, සචෙ රාජා ජානෙය්ය, න නෙසං අත්තමනො අස්සා’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, අස්සමංසං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්සා දුබ්භික්ඛෙ සුනඛමංසං පරිභුඤ්ජන්ති, භික්ඛූනං පිණ්ඩාය චරන්තානං සුනඛමංසං දෙන්ති. භික්ඛූ සුනඛමංසං පරිභුඤ්ජන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා සුනඛමංසං පරිභුඤ්ජිස්සන්ති, ජෙගුච්ඡො ¶ සුනඛො පටිකූලො’’ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, සුනඛමංසං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්සා දුබ්භික්ඛෙ අහිමංසං පරිභුඤ්ජන්ති, භික්ඛූනං පිණ්ඩාය චරන්තානං අහිමංසං දෙන්ති. භික්ඛූ අහිමංසං පරිභුඤ්ජන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා අහිමංසං පරිභුඤ්ජිස්සන්ති, ජෙගුච්ඡො අහි පටිකූලො’’ති. සුපස්සොපි [සුඵස්සො (සී.)] නාගරාජා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො සුපස්සො නාගරාජා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සන්ති, භන්තෙ, නාගා අස්සද්ධා අප්පසන්නා. තෙ අප්පමත්තකෙහිපි භික්ඛූ විහෙඨෙය්යුං. සාධු, භන්තෙ, අය්යා අහිමංසං න පරිභුඤ්ජෙය්යු’’න්ති. අථ ඛො භගවා සුපස්සං නාගරාජානං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි…පෙ… පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං ¶ කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, අහිමංසං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ¶ ¶ ඛො පන සමයෙන ලුද්දකා සීහං හන්ත්වා සීහමංසං [මංසං (ක.)] පරිභුඤ්ජන්ති, භික්ඛූනං පිණ්ඩාය ¶ චරන්තානං සීහමංසං දෙන්ති. භික්ඛූ සීහමංසං පරිභුඤ්ජිත්වා අරඤ්ඤෙ විහරන්ති. සීහා සීහමංසගන්ධෙන භික්ඛූ පරිපාතෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, සීහමංසං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ලුද්දකා බ්යග්ඝං හන්ත්වා…පෙ… දීපිං හන්ත්වා…පෙ… අච්ඡං හන්ත්වා…පෙ… තරච්ඡං හන්ත්වා තරච්ඡමංසං පරිභුඤ්ජන්ති, භික්ඛූනං පිණ්ඩාය චරන්තානං ¶ තරච්ඡමංසං දෙන්ති. භික්ඛූ තරච්ඡමංසං පරිභුඤ්ජිත්වා අරඤ්ඤෙ විහරන්ති. තරච්ඡා තරච්ඡමංසගන්ධෙන භික්ඛූ පරිපාතෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. න, භික්ඛවෙ, තරච්ඡමංසං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති.

හත්ථිමංසාදිපටික්ඛෙපකථා නිට්ඨිතා.

සුප්පියභාණවාරො නිට්ඨිතො දුතියො.

282. අථ ඛො භගවා බාරාණසියං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන අන්ධකවින්දං තෙන චාරිකං පක්කාමි, මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං, අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහි. තෙන ඛො පන සමයෙන ජානපදා මනුස්සා බහුං ලොණම්පි, තෙලම්පි, තණ්ඩුලම්පි, ඛාදනීයම්පි සකටෙසු ආරොපෙත්වා බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබන්ධා හොන්ති – යදා පටිපාටිං ලභිස්සාම තදා භත්තං කරිස්සාමාති, පඤ්චමත්තානි ච විඝාසාදසතානි. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන අන්ධකවින්දං තදවසරි. අථ ඛො අඤ්ඤතරස්ස බ්රාහ්මණස්ස පටිපාටිං අලභන්තස්ස එතදහොසි – ‘‘අතීතානි [අධිකානි (සී. ස්යා.)] ඛො මෙ ද්වෙ මාසානි බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං අනුබන්ධන්තස්ස ‘යදා පටිපාටිං ලභිස්සාමි තදා භත්තං කරිස්සාමී’ති, න ච මෙ පටිපාටි ලබ්භති, අහඤ්චම්හි එකත්තකො [එකතො (සී. ස්යා.)], බහු ච මෙ ඝරාවාසත්ථො හායති. යංනූනාහං භත්තග්ගං ඔලොකෙය්යං; යං භත්තග්ගෙ නාස්ස, තං පටියාදෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො භත්තග්ගං ඔලොකෙන්තො ද්වෙ නාද්දස – යාගුඤ්ච ¶ මධුගොළකඤ්ච ¶ . අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච – ‘‘ඉධ මෙ, භො ආනන්ද, පටිපාටිං අලභන්තස්ස එතදහොසි ‘අතීතානි ඛො මෙ ¶ ද්වෙ මාසානි බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං අනුබන්ධන්තස්ස, යදා පටිපාටිං ලභිස්සාමි තදා භත්තං කරිස්සාමීති. න ච මෙ පටිපාටි ලබ්භති ¶ , අහඤ්චම්හි එකත්තකො, බහු ච මෙ ඝරාවාසත්ථො හායති. යංනූනාහං භත්තග්ගං ඔලොකෙය්යං; යං භත්තග්ගෙ නාස්ස, තං පටියාදෙය්ය’න්ති. සො ඛො අහං, භො ආනන්ද, භත්තග්ගං ඔලොකෙන්තො ද්වෙ නාද්දසං – යාගුඤ්ච මධුගොළකඤ්ච. සචාහං, භො ආනන්ද, පටියාදෙය්යං යාගුඤ්ච මධුගොළකඤ්ච, පටිග්ගණ්හෙය්ය මෙ භවං ගොතමො’’ති? ‘‘තෙන හි, බ්රාහ්මණ, භගවන්තං පටිපුච්ඡිස්සාමී’’ති. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. තෙන හානන්ද, පටියාදෙතූති. තෙන හි, බ්රාහ්මණ, පටියාදෙහීති. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පහූතං යාගුඤ්ච මධුගොළකඤ්ච පටියාදාපෙත්වා භගවතො උපනාමෙසි – පටිග්ගණ්හාතු මෙ භවං ගොතමො යාගුඤ්ච මධුගොළකඤ්චාති. තෙන හි, බ්රාහ්මණ, භික්ඛූනං දෙහීති. භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා න පටිග්ගණ්හන්ති. පටිග්ගණ්හථ, භික්ඛවෙ, පරිභුඤ්ජථාති. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණො බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පහූතාය යාගුයා ච මධුගොළකෙන ච සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං ධොතහත්ථං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො තං බ්රාහ්මණං ¶ භගවා එතදවොච –

‘‘දසයිමෙ, බ්රාහ්මණ, ආනිසංසා යාගුයා. කතමෙ දස? යාගුං දෙන්තො ආයුං දෙති, වණ්ණං දෙති, සුඛං දෙති, බලං දෙති, පටිභානං දෙති, යාගු පීතා ඛුද්දං [ඛුදං (සී. ස්යා.)] පටිහනති, පිපාසං විනෙති, වාතං අනුලොමෙති, වත්ථිං සොධෙති, ආමාවසෙසං පාචෙති – ඉමෙ ඛො, බ්රාහ්මණ, දසානිසංසා යාගුයා’’ති [පච්ඡිමා පඤ්ච ආනිසංසා අ. නි. 5.207].

[අ. නි. 4.58-59 ථොකං විසදිසං] යො සඤ්ඤතානං පරදත්තභොජිනං;

ඛුද්දං පිපාසඤ්ච බ්යපනෙති වාතං;

සොධෙති වත්ථිං පරිණාමෙති භුත්තං;

අථ ¶ ඛො භගවා තං බ්රාහ්මණං ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ¶ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යාගුඤ්ච මධුගොළකඤ්චා’’ති.

යාගුමධුගොළකානුජානනා නිට්ඨිතා.

283. අස්සොසුං ඛො මනුස්සා භගවතා කිර යාගු අනුඤ්ඤාතා මධුගොළකඤ්චාති. තෙ කාලස්සෙව, භොජ්ජයාගුං පටියාදෙන්ති මධුගොළකඤ්ච. භික්ඛූ කාලස්සෙව භොජ්ජයාගුයා ධාතා මධුගොළකෙන ච භත්තග්ගෙ න චිත්තරූපං පරිභුඤ්ජන්ති. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරෙන තරුණපසන්නෙන මහාමත්තෙන ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො නිමන්තිතො හොති. අථ ඛො තස්ස තරුණපසන්නස්ස මහාමත්තස්ස එතදහොසි – ‘‘යංනූනාහං අඩ්ඪතෙලසන්නං භික්ඛුසතානං අඩ්ඪතෙලසානි මංසපාතිසතානි පටියාදෙය්යං, එකමෙකස්ස භික්ඛුනො එකමෙකං මංසපාතිං උපනාමෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො තරුණපසන්නො මහාමත්තො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා අඩ්ඪතෙලසානි ච මංසපාතිසතානි, භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන තස්ස තරුණපසන්නස්ස මහාමත්තස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි, සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො සො තරුණපසන්නො මහාමත්තො භත්තග්ගෙ භික්ඛූ පරිවිසති. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘ථොකං, ආවුසො, දෙහි; ථොකං, ආවුසො, දෙහී’’ති. ‘‘මා ඛො තුම්හෙ, භන්තෙ, – ‘අයං තරුණපසන්නො මහාමත්තො’ති ¶ ¶ – ථොකං ථොකං පටිග්ගණ්හථ. බහුං මෙ ඛාදනීයං භොජනීයං පටියත්තං, අඩ්ඪතෙලසානි ච මංසපාතිසතානි. එකමෙකස්ස භික්ඛුනො එකමෙකං මංසපාතිං උපනාමෙස්සාමීති. පටිග්ගණ්හථ, භන්තෙ, යාවදත්ථ’’න්ති. ‘‘න ඛො මයං, ආවුසො, එතංකාරණා ථොකං ථොකං පටිග්ගණ්හාම, අපි ච මයං කාලස්සෙව භොජ්ජයාගුයා ධාතා මධුගොළකෙන ච. තෙන මයං ථොකං ථොකං පටිග්ගණ්හාමා’’ති. අථ ඛො සො තරුණපසන්නො මහාමත්තො උජ්ඣායති ඛිය්යති විපාචෙති – ‘‘කථඤ්හි නාම භදන්තා මයා නිමන්තිතා අඤ්ඤස්ස භොජ්ජයාගුං පරිභුඤ්ජිස්සන්ති, න චාහං පටිබලො යාවදත්ථං දාතු’’න්ති ¶ කුපිතො අනත්තමනො ආසාදනාපෙක්ඛො භික්ඛූනං පත්තෙ පූරෙන්තො අගමාසි – භුඤ්ජථ වා හරථ වාති. අථ ඛො සො තරුණපසන්නො මහාමත්තො බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ¶ ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො තං තරුණපසන්නං මහාමත්තං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

අථ ඛො තස්ස තරුණපසන්නස්ස මහාමත්තස්ස අචිරපක්කන්තස්ස භගවතො අහුදෙව කුක්කුච්චං, අහු විප්පටිසාරො – ‘‘අලාභා වත මෙ, න වත මෙ ලාභා; දුල්ලද්ධං වත මෙ, න වත මෙ සුලද්ධං; යොහං කුපිතො අනත්තමනො ආසාදනාපෙක්ඛො භික්ඛූනං ¶ පත්තෙ පූරෙන්තො අගමාසිං – ‘භුඤ්ජථ වා හරථ වා’ති. කිං නු ඛො මයා බහුං පසුතං පුඤ්ඤං වා අපුඤ්ඤං වා’’ති? අථ ඛො සො තරුණපසන්නො මහාමත්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො තරුණපසන්නො මහාමත්තො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, අචිරපක්කන්තස්ස භගවතො අහුදෙව කුක්කුච්චං, අහු විප්පටිසාරො ‘අලාභා වත මෙ, න වත මෙ ලාභා; දුල්ලද්ධං වත මෙ, න වත මෙ සුලද්ධං; යොහං කුපිතො අනත්තමනො ආසාදනාපෙක්ඛො භික්ඛූනං පත්තෙ පූරෙන්තො අගමාසිං – භුඤ්ජථ වා හරථ වාති. කිං නු ඛො මයා බහුං පසුතං, පුඤ්ඤං වා අපුඤ්ඤං වා’ති. කිං නු ඛො මයා, භන්තෙ, බහුං පසුතං, පුඤ්ඤං වා අපුඤ්ඤං වා’’ති? ‘‘යදග්ගෙන තයා, ආවුසො, ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො නිමන්තිතො තදග්ගෙන තෙ බහුං පුඤ්ඤං පසුතං. යදග්ගෙන තෙ ¶ එකමෙකෙන භික්ඛුනා එකමෙකං සිත්ථං පටිග්ගහිතං තදග්ගෙන තෙ බහුං පුඤ්ඤං පසුතං, සග්ගා තෙ ආරද්ධා’’ති. අථ ඛො සො තරුණපසන්නො මහාමත්තො – ‘‘ලාභා කිර මෙ, සුලද්ධං කිර මෙ, බහුං කිර මයා පුඤ්ඤං පසුතං, සග්ගා කිර මෙ ආරද්ධා’’ති – හට්ඨො උදග්ගො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතාපෙත්වා භික්ඛූ ¶ පටිපුච්ඡි – ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ අඤ්ඤත්ර නිමන්තිතා අඤ්ඤස්ස භොජ්ජයාගුං පරිභුඤ්ජන්තී’’ති? ‘‘සච්චං, භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… කථඤ්හි නාම තෙ, භික්ඛවෙ, මොඝපුරිසා අඤ්ඤත්ර නිමන්තිතා අඤ්ඤස්ස භොජ්ජයාගුං පරිභුඤ්ජිස්සන්ති. නෙතං, භික්ඛවෙ, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි ¶ – ‘‘න, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤත්ර නිමන්තිතෙන අඤ්ඤස්ස භොජ්ජයාගු පරිභුඤ්ජිතබ්බා. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, යථාධම්මො කාරෙතබ්බො’’ති.

තරුණපසන්නමහාමත්තවත්ථු නිට්ඨිතං.

284. අථ ¶ ඛො භගවා අන්ධකවින්දෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන රාජගහං තෙන චාරිකං පක්කාමි, මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං, අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහි. තෙන ඛො පන සමයෙන බෙලට්ඨො කච්චානො රාජගහා අන්ධකවින්දං අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නො හොති, පඤ්චමත්තෙහි සකටසතෙහි, සබ්බෙහෙව ගුළකුම්භපූරෙහි. අද්දසා ඛො භගවා බෙලට්ඨං කච්චානං දූරතොව ආගච්ඡන්තං, දිස්වාන මග්ගා ඔක්කම්ම අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ නිසීදි. අථ ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉච්ඡාමහං, භන්තෙ, එකමෙකස්ස භික්ඛුනො එකමෙකං ගුළකුම්භං දාතු’’න්ති. ‘‘තෙන හි ත්වං, කච්චාන, එකංයෙව ගුළකුම්භං ¶ ආහරා’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භගවතො පටිස්සුණිත්වා එකංයෙව ගුළකුම්භං ආදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ආභතො [ආහටො (සී. ස්යා. ක.)], භන්තෙ, ගුළකුම්භො; කථාහං, භන්තෙ, පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, කච්චාන, භික්ඛූනං ගුළං දෙහී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භගවතො පටිස්සුණිත්වා ¶ භික්ඛූනං ගුළං දත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘දින්නො, භන්තෙ, භික්ඛූනං ගුළො, බහු චායං ගුළො අවසිට්ඨො. කථාහං, භන්තෙ, පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, කච්චාන, භික්ඛූනං ගුළං යාවදත්ථං දෙහී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භගවතො පටිස්සුණිත්වා භික්ඛූනං ගුළං යාවදත්ථං දත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘දින්නො, භන්තෙ, භික්ඛූනං ගුළො යාවදත්ථො, බහු චායං ගුළො අවසිට්ඨො. කථාහං, භන්තෙ, පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, කච්චාන, භික්ඛූ ගුළෙහි සන්තප්පෙහී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භගවතො පටිස්සුණිත්වා භික්ඛූ ගුළෙහි සන්තප්පෙසි. එකච්චෙ භික්ඛූ පත්තෙපි පූරෙසුං පරිස්සාවනානිපි ථවිකායොපි පූරෙසුං. අථ ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භික්ඛූ ගුළෙහි සන්තප්පෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සන්තප්පිතා, භන්තෙ, භික්ඛූ ගුළෙහි, බහු චායං ගුළො අවසිට්ඨො. කථාහං, භන්තෙ, පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ¶ ත්වං, කච්චාන, විඝාසාදානං ගුළං දෙහී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භගවතො පටිස්සුණිත්වා විඝාසාදානං ගුළං දත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘දින්නො, භන්තෙ ¶ , විඝාසාදානං ගුළො, බහු චායං ගුළො අවසිට්ඨො. කථාහං, භන්තෙ, පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, කච්චාන, විඝාසාදානං ගුළං යාවදත්ථං දෙහී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භගවතො පටිස්සුණිත්වා විඝාසාදානං ගුළං යාවදත්ථං දත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘දින්නො, භන්තෙ, විඝාසාදානං ගුළො යාවදත්ථො, බහු චායං ගුළො අවසිට්ඨො. කථාහං, භන්තෙ, පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, කච්චාන, විඝාසාදෙ ගුළෙහි සන්තප්පෙහී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ¶ ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භගවතො පටිස්සුණිත්වා විඝාසාදෙ ගුළෙහි සන්තප්පෙසි. එකච්චෙ විඝාසාදා කොලම්බෙපි ඝටෙපි පූරෙසුං, පිටකානිපි උච්ඡඞ්ගෙපි පූරෙසුං. අථ ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො විඝාසාදෙ ගුළෙහි සන්තප්පෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සන්තප්පිතා, භන්තෙ, විඝාසාදා ගුළෙහි, බහු චායං ගුළො අවසිට්ඨො. කථාහං, භන්තෙ, පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘නාහං තං, කච්චාන, පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය යස්ස සො ගුළො පරිභුත්තො සම්මා පරිණාමං ගච්ඡෙය්ය, අඤ්ඤත්ර තථාගතස්ස වා තථාගතසාවකස්ස වා. තෙන හි ත්වං, කච්චාන, තං ගුළං අප්පහරිතෙ වා ඡඩ්ඩෙහි, අප්පාණකෙ වා උදකෙ ඔපිලාපෙහී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො භගවතො පටිස්සුණිත්වා තං ගුළං අප්පාණකෙ උදකෙ ¶ ඔපිලාපෙති. අථ ඛො සො ගුළො උදකෙ පක්ඛිත්තො චිච්චිටායති චිටිචිටායති පධූපායති ¶ [සන්ධූපායති (සී. ස්යා.)] සම්පධූපායති. සෙය්යථාපි නාම ඵාලො දිවසංසන්තත්තො උදකෙ පක්ඛිත්තො චිච්චිටායති චිටිචිටායති පධූපායති සම්පධූපායති, එවමෙව සො ගුළො උදකෙ පක්ඛිත්තො චිච්චිටායති චිටිචිටායති පධූපායති සම්පධූපායති.

අථ ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො සංවිග්ගො ලොමහට්ඨජාතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නස්ස ඛො බෙලට්ඨස්ස කච්චානස්ස භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – ‘‘දානකථං සීලකථං සග්ගකථං, කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා භගවා අඤ්ඤාසි බෙලට්ඨං කච්චානං කල්ලචිත්තං, මුදුචිත්තං, විනීවරණචිත්තං, උදග්ගචිත්තං, පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා, තං පකාසෙසි…පෙ… එවමෙව බෙලට්ඨස්ස ¶ කච්චානස්ස තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති. අථ ඛො බෙලට්ඨො කච්චානො දිට්ඨධම්මො පත්තධම්මො විදිතධම්මො පරියොගාළ්හධම්මො තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්ජප්පත්තො අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භන්තෙ. අභික්කන්තං, භන්තෙ. සෙය්යථාපි, භන්තෙ, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්ය…පෙ… ¶ එවමෙවං ඛො භගවතා අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං, භන්තෙ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි, ධම්මඤ්ච, භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණගත’’න්ති.

අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන රාජගහං තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහෙ ගුළො උස්සන්නො හොති. භික්ඛූ – ගිලානස්සෙව භගවතා ගුළො අනුඤ්ඤාතො, නො අගිලානස්සාති – කුක්කුච්චායන්තා ¶ ගුළං න භුඤ්ජන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගිලානස්ස ගුළං, අගිලානස්ස ගුළොදකන්ති.

285. [ඉතො පරං මහාව. 286-287 ‘තිණ්ණා මෙධාවිනො ජනා’ති පාඨො දී. නි. 2.148; උදා. 76 ආදයො] අථ ¶ ඛො භගවා රාජගහෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන පාටලිගාමො තෙන චාරිකං පක්කාමි, මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං, අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහි. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන පාටලිගාමො තදවසරි. අස්සොසුං ඛො පාටලිගාමිකා උපාසකා – ‘‘භගවා කිර පාටලිගාමං අනුප්පත්තො’’ති. අථ ඛො පාටලිගාමිකා උපාසකා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො පාටලිගාමිකෙ උපාසකෙ භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි, සමාදපෙසි, සමුත්තෙජෙසි, සම්පහංසෙසි. අථ ඛො පාටලිගාමිකා උපාසකා භගවතා ධම්මියා ¶ කථාය සන්දස්සිතා සමාදපිතා සමුත්තෙජිතා සම්පහංසිතා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අධිවාසෙතු නො, භන්තෙ, භගවා ආවසථාගාරං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො පාටලිගාමිකා උපාසකා භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං ¶ කත්වා යෙන ආවසථාගාරං තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා සබ්බසන්ථරිං ආවසථාගාරං සන්ථරිත්වා, ආසනානි පඤ්ඤපෙත්වා, උදකමණිකං පතිට්ඨාපෙත්වා, තෙලපදීපං ආරොපෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො පාටලිගාමිකා උපාසකා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘සබ්බසන්ථරිසන්ථතං, භන්තෙ, ආවසථාගාරං. ආසනානි පඤ්ඤත්තානි. උදකමණිකො පතිට්ඨාපිතො. තෙලපදීපො ආරොපිතො. යස්සදානි, භන්තෙ, භගවා කාලං මඤ්ඤතී’’ති.

අථ ඛො භගවා නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන යෙන ආවසථාගාරං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා ආවසථාගාරං පවිසිත්වා මජ්ඣිමං ථම්භං නිස්සාය පුරත්ථාභිමුඛො නිසීදි. භික්ඛුසඞ්ඝොපි ඛො පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා ආවසථාගාරං පවිසිත්වා පච්ඡිමං භිත්තිං නිස්සාය පුරත්ථාභිමුඛො නිසීදි, භගවන්තංයෙව පුරක්ඛත්වා. පාටලිගාමිකාපි ඛො උපාසකා පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා ආවසථාගාරං පවිසිත්වා පුරත්ථිමං භිත්තිං නිස්සාය පච්ඡිමාභිමුඛා ¶ ¶ නිසීදිංසු, භගවන්තංයෙව පුරක්ඛත්වා. අථ ඛො භගවා පාටලිගාමිකෙ උපාසකෙ ආමන්තෙසි –

¶ [දී. නි. 3.316; අ. නි. 5.213 ආදයො], ගහපතයො, ආදීනවා දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා. කතමෙ පඤ්ච? ඉධ, ගහපතයො, දුස්සීලො සීලවිපන්නො පමාදාධිකරණං මහතිං භොගජානිං නිගච්ඡති. අයං පඨමො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා. පුන චපරං, ගහපතයො, දුස්සීලස්ස සීලවිපන්නස්ස පාපකො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති. අයං දුතියො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා. පුන චපරං, ගහපතයො, දුස්සීලො සීලවිපන්නො යඤ්ඤදෙව පරිසං උපසඞ්කමති, යදි ඛත්තියපරිසං, යදි බ්රාහ්මණපරිසං, යදි ගහපතිපරිසං, යදි සමණපරිසං, අවිසාරදො උපසඞ්කමති මඞ්කුභූතො. අයං තතියො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා. පුන චපරං, ගහපතයො, දුස්සීලො සීලවිපන්නො සම්මූළ්හො කාලංකරොති. අයං චතුත්ථො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා. පුන චපරං, ගහපතයො, දුස්සීලො සීලවිපන්නො කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජති. අයං පඤ්චමො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා. ඉමෙ ඛො, ගහපතයො, පඤ්ච ආදීනවා දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.

[දී. නි. 3.316; අ. නි. 5.213 ආදයො] ‘‘පඤ්චිමෙ, ගහපතයො, ආනිසංසා සීලවතො සීලසම්පදාය. කතමෙ ¶ පඤ්ච? ඉධ, ගහපතයො, සීලවා සීලසම්පන්නො අප්පමාදාධිකරණං මහන්තං භොගක්ඛන්ධං අධිගච්ඡති. අයං පඨමො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය ¶ . පුන චපරං, ගහපතයො, සීලවතො සීලසම්පන්නස්ස කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති. අයං දුතියො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය. පුන චපරං, ගහපතයො, සීලවා සීලසම්පන්නො යඤ්ඤදෙව පරිසං උපසඞ්කමති, යදි ඛත්තියපරිසං, යදි බ්රාහ්මණපරිසං, යදි ගහපතිපරිසං, යදි සමණපරිසං, විසාරදො උපසඞ්කමති අමඞ්කුභූතො. අයං තතියො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය. පුන චපරං, ගහපතයො, සීලවා සීලසම්පන්නො අසම්මූළ්හො කාලංකරොති. අයං චතුත්ථො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය. පුන චපරං, ගහපතයො, සීලවා සීලසම්පන්නො කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. අයං පඤ්චමො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය. ඉමෙ ඛො, ගහපතයො, පඤ්ච ආනිසංසා සීලවතො සීලසම්පදායාති.

අථ ඛො භගවා පාටලිගාමිකෙ උපාසකෙ බහුදෙව රත්තිං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උය්යොජෙසි ¶ – ‘‘අභික්කන්තා ඛො, ගහපතයො, රත්ති. යස්සදානි තුම්හෙ කාලං මඤ්ඤථා’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති, ඛො පාටලිගාමිකා උපාසකා භගවතො ¶ පටිස්සුණිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කමිංසු. අථ ඛො භගවා අචිරපක්කන්තෙසු පාටලිගාමිකෙසු උපාසකෙසු සුඤ්ඤාගාරං පාවිසි.

286. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා පාටලිගාමෙ නගරං මාපෙන්ති වජ්ජීනං පටිබාහාය. අද්දසා ඛො භගවා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සම්බහුලා දෙවතායො පාටලිගාමෙ වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්තියො. යස්මිං පදෙසෙ මහෙසක්ඛා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මහෙසක්ඛානං තත්ථ රාජූනං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං පදෙසෙ මජ්ඣිමා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මජ්ඣිමානං තත්ථ රාජූනං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං පදෙසෙ නීචා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, නීචානං තත්ථ රාජූනං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘කෙ නු ඛො තෙ, ආනන්ද, පාටලිගාමෙ නගරං මාපෙන්තී’’ති? ‘‘සුනිධවස්සකාරා ¶ , භන්තෙ, මගධමහාමත්තා පාටලිගාමෙ නගරං මාපෙන්ති වජ්ජීනං පටිබාහායා’’ති. සෙය්යථාපි, ආනන්ද, දෙවෙහි තාවතිංසෙහි සද්ධිං මන්තෙත්වා, එවමෙව ඛො, ආනන්ද, සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා පාටලිගාමෙ නගරං මාපෙන්ති වජ්ජීනං පටිබාහාය. ඉධාහං, ආනන්ද, රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය අද්දසං දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සම්බහුලා දෙවතායො පාටලිගාමෙ වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්තියො. යස්මිං පදෙසෙ මහෙසක්ඛා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මහෙසක්ඛානං තත්ථ රාජූනං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං ¶ පදෙසෙ මජ්ඣිමා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මජ්ඣිමානං තත්ථ රාජූනං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං පදෙසෙ නීචා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, නීචානං තත්ථ රාජූනං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යාවතා, ආනන්ද, අරියං ආයතනං, යාවතා වණිප්පථො, ඉදං අග්ගනගරං භවිස්සති පාටලිපුත්තං පුටභෙදනං. පාටලිපුත්තස්ස ඛො, ආනන්ද, තයො අන්තරායා ¶ භවිස්සන්ති – අග්ගිතො වා උදකතො වා අබ්භන්තරතො වා මිථුභෙදාති.

අථ ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවතා ¶ සද්ධිං සම්මොදිංසු, සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අධිවාසෙතු නො භවං ගොතමො අජ්ජතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා පක්කමිංසු. අථ ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසුං – ‘‘කාලො, භො ගොතම, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන සුනිධවස්සකාරානං මගධමහාමත්තානං පරිවෙසනා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන ¶ . අථ ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො සුනිධවස්සකාරෙ මගධමහාමත්තෙ භගවා ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදි –

‘‘යස්මිං පදෙසෙ කප්පෙති, වාසං පණ්ඩිතජාතියො;

සීලවන්තෙත්ථ භොජෙත්වා, සඤ්ඤතෙ බ්රහ්මචාරයො [බ්රහ්මචාරිනො (ස්යා.)].

‘‘යා තත්ථ දෙවතා ආසුං, තාසං දක්ඛිණමාදිසෙ;

තා පූජිතා පූජයන්ති, මානිතා මානයන්ති නං.

‘‘තතො ¶ නං අනුකම්පන්ති, මාතා පුත්තංව ඔරසං;

දෙවතානුකම්පිතො පොසො, සදා භද්රානි පස්සතී’’ති.

අථ ඛො භගවා සුනිධවස්සකාරෙ මගධමහාමත්තෙ ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. තෙන ඛො පන සමයෙන සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවන්තං පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබන්ධා හොන්ති, ‘‘යෙනජ්ජ සමණො ගොතමො ද්වාරෙන නික්ඛමිස්සති, තං ගොතමද්වාරං නාම භවිස්සති ¶ ; යෙන තිත්ථෙන ගඞ්ගං නදිං උත්තරිස්සති, තං ගොතමතිත්ථං නාම භවිස්සතී’’ති. අථ ඛො භගවා යෙන ද්වාරෙන නික්ඛමි, තං ගොතමද්වාරං නාම අහොසි. අථ ඛො භගවා යෙන ගඞ්ගා නදී තෙනුපසඞ්කමි. තෙන ඛො පන සමයෙන ගඞ්ගා නදී පූරා හොති සමතිත්තිකා කාකපෙය්යා. මනුස්සා අඤ්ඤෙ නාවං පරියෙසන්ති ¶ , අඤ්ඤෙ උළුම්පං පරියෙසන්ති, අඤ්ඤෙ කුල්ලං බන්ධන්ති ඔරා පාරං ගන්තුකාමා. අද්දසා ඛො භගවා තෙ මනුස්සෙ අඤ්ඤෙ නාවං පරියෙසන්තෙ, අඤ්ඤෙ උළුම්පං පරියෙසන්තෙ, අඤ්ඤෙ කුල්ලං බන්ධන්තෙ ඔරා පාරං ගන්තුකාමෙ, දිස්වාන සෙය්යථාපි ¶ නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙව ඛො ගඞ්ගාය නදියා ඔරිමතීරෙ අන්තරහිතො පාරිමතීරෙ පච්චුට්ඨාසි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

287. අථ ඛො භගවා යෙන කොටිගාමො තෙනුපසඞ්කමි. තත්ර සුදං භගවා කොටිගාමෙ විහරති. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – [දී. නි. 2.155] ‘‘චතුන්නං, භික්ඛවෙ, අරියසච්චානං අනනුබොධා අප්පටිවෙධා එවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්ච. කතමෙසං චතුන්නං? දුක්ඛස්ස, භික්ඛවෙ, අරියසච්චස්ස අනනුබොධා අප්පටිවෙධා එවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්ච. දුක්ඛසමුදයස්ස අරියසච්චස්ස…පෙ… දුක්ඛනිරොධස්ස අරියසච්චස්ස…පෙ… දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අරියසච්චස්ස ¶ අනනුබොධා අප්පටිවෙධා එවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්ච. තයිදං, භික්ඛවෙ, දුක්ඛං අරියසච්චං ¶ අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, දුක්ඛසමුදයං [දුක්ඛසමුදයො (ස්යා.)] අරියසච්චං අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, දුක්ඛනිරොධං [දුක්ඛනිරොධො (ස්යා.)] අරියසච්චං අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා අරියසච්චං අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, උච්ඡින්නා භවතණ්හා, ඛීණා භවනෙත්ති, නත්ථිදානි පුනබ්භවො’’ති.

චතුන්නං ¶ අරියසච්චානං, යථාභූතං අදස්සනා;

සංසිතං දීඝමද්ධානං, තාසු තාස්වෙව ජාතිසු.

තානි ¶ එතානි දිට්ඨානි, භවනෙත්ති සමූහතා;

උච්ඡින්නං මූලං දුක්ඛස්ස, නත්ථිදානි පුනබ්භවොති.

288. [දී. නි. 2.161 ආදයො] අස්සොසි ඛො අම්බපාලී ගණිකා – භගවා කිර කොටිගාමං අනුප්පත්තොති. අථ ඛො අම්බපාලී ගණිකා භද්රානි භද්රානි යානානි යොජාපෙත්වා භද්රං භද්රං යානං අභිරුහිත්වා භද්රෙහි භද්රෙහි යානෙහි වෙසාලියා නිය්යාසි භගවන්තං දස්සනාය. යාවතිකා යානස්ස භූමි, යානෙන ගන්ත්වා, යානා පච්චොරොහිත්වා, පත්තිකාව යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො අම්බපාලිං ගණිකං භගවා ධම්මියා කථාය ¶ සන්දස්සෙසි සමාදපෙසි සමුත්තෙජෙසි සම්පහංසෙසි. අථ ඛො අම්බපාලී ගණිකා භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතා සමාදපිතා සමුත්තෙජිතා සම්පහංසිතා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො අම්බපාලී ගණිකා භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.

289. [දී. නි. 2.161 ආදයො] අස්සොසුං ඛො වෙසාලිකා ලිච්ඡවී – භගවා කිර කොටිගාමං අනුප්පත්තොති. අථ ඛො වෙසාලිකා ලිච්ඡවී භද්රානි භද්රානි යානානි යොජාපෙත්වා භද්රං භද්රං යානං අභිරුහිත්වා භද්රෙහි භද්රෙහි යානෙහි වෙසාලියා නිය්යාසුං භගවන්තං දස්සනාය. අප්පෙකච්චෙ ලිච්ඡවී නීලා හොන්ති නීලවණ්ණා නීලවත්ථා නීලාලඞ්කාරා, අප්පෙකච්චෙ ලිච්ඡවී පීතා හොන්ති පීතවණ්ණා පීතවත්ථා පීතාලඞ්කාරා, අප්පෙකච්චෙ ලිච්ඡවී ලොහිතා හොන්ති ලොහිතවණ්ණා ලොහිතවත්ථා ලොහිතාලඞ්කාරා, අප්පෙකච්චෙ ලිච්ඡවී ඔදාතා හොන්ති ඔදාතවණ්ණා ඔදාතවත්ථා ඔදාතාලඞ්කාරා. අථ ඛො අම්බපාලී ගණිකා දහරානං දහරානං ලිච්ඡවීනං ඊසාය ඊසං යුගෙන යුගං චක්කෙන චක්කං අක්ඛෙන අක්ඛං පටිවට්ටෙසි [පටිවත්තෙසි (ක.)]. අථ ¶ ¶ ඛො තෙ ලිච්ඡවී අම්බපාලිං ගණිකං ¶ එතදවොචුං – ‘‘කිස්ස, ජෙ අම්බපාලි, දහරානං දහරානං [අම්හාකං දහරානං දහරානං (සී. ස්යා.)] ලිච්ඡවීනං ඊසාය ඊසං යුගෙන යුගං චක්කෙන චක්කං අක්ඛෙන අක්ඛං පටිවට්ටෙසී’’ති? ‘‘තථා හි පන ¶ මයා, අය්යපුත්තා, ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො නිමන්තිතො’’ති. ‘‘දෙහි, ජෙ අම්බපාලි, අම්හාකං එතං භත්තං සතසහස්සෙනා’’ති. ‘‘සචෙපි මෙ, අය්යපුත්තා, වෙසාලිං සාහාරං දජ්ජෙය්යාථ, නෙව දජ්ජාහං තං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො තෙ ලිච්ඡවී අඞ්ගුලිං ඵොටෙසුං – ‘‘ජිතම්හා වත, භො, අම්බකාය, පරාජිතම්හ වත, භො, අම්බකායා’’ති. අථ ඛො තෙ ලිච්ඡවී යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු. අද්දසා ඛො භගවා තෙ ලිච්ඡවී දූරතොව ආගච්ඡන්තෙ, දිස්වාන භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යෙහි, භික්ඛවෙ, භික්ඛූහි දෙවා තාවතිංසා අදිට්ඨපුබ්බා, ඔලොකෙථ, භික්ඛවෙ, ලිච්ඡවීපරිසං; අපලොකෙථ, භික්ඛවෙ, ලිච්ඡවීපරිසං; උපසංහරථ, භික්ඛවෙ, ලිච්ඡවීපරිසං තාවතිංසපරිස’’න්ති. අථ ඛො තෙ ලිච්ඡවී යාවතිකා යානස්ස භූමි, යානෙන ගන්ත්වා යානා පච්චොරොහිත්වා පත්තිකාව යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො තෙ ලිච්ඡවී භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි සමාදපෙසි සමුත්තෙජෙසි සම්පහංසෙසි. අථ ඛො තෙ ලිච්ඡවී, භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතා සමාදපිතා සමුත්තෙජිතා සම්පහංසිතා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අධිවාසෙතු නො, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. ‘‘අධිවුට්ඨොම්හි, ලිච්ඡවී, ස්වාතනාය අම්බපාලියා ගණිකාය භත්ත’’න්ති. අථ ඛො තෙ ලිච්ඡවී අඞ්ගුලිං ඵොටෙසුං – ‘‘ජිතම්හ වත, භො, අම්බකාය, පරාජිතම්හ වත ¶ , භො, අම්බකායා’’ති. අථ ඛො තෙ ලිච්ඡවී භගවතො භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කමිංසු.

අථ ඛො භගවා කොටිගාමෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා [මහාපරිනිබ්බානසුත්තෙ අනුසන්ධි අඤ්ඤථා ආගතො] යෙන නාතිකා [නාදිකා (සී. ස්යා.)] තෙනුපසඞ්කමි. තත්ර සුදං භගවා නාතිකෙ විහරති ගිඤ්ජකාවසථෙ. අථ ඛො අම්බපාලී ගණිකා තස්සා රත්තියා අච්චයෙන සකෙ ආරාමෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං ¶ නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන අම්බපාලියා ගණිකාය පරිවෙසනා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන ¶ . අථ ඛො අම්බපාලී ගණිකා බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නා ඛො අම්බපාලී ගණිකා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉමාහං, භන්තෙ, අම්බවනං බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති. පටිග්ගහෙසි භගවා ආරාමං. අථ ඛො භගවා අම්බපාලිං ගණිකං ධම්මියා කථාය ¶ සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා යෙන මහාවනං තෙනුපසඞ්කමි. තත්ර සුදං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං.

ලිච්ඡවිභාණවාරො නිට්ඨිතො තතියො.

290. [අ. නි. 8.12 ආදයො] තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා ලිච්ඡවී සන්ධාගාරෙ [සන්ථාගාරෙ (සී. ස්යා.)] සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා අනෙකපරියායෙන බුද්ධස්ස වණ්ණං භාසන්ති, ධම්මස්ස වණ්ණං භාසන්ති, සඞ්ඝස්ස වණ්ණං භාසන්ති. තෙන ඛො පන සමයෙන සීහො සෙනාපති නිගණ්ඨසාවකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති. අථ ඛො සීහස්ස සෙනාපතිස්ස එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො භවිස්සති, තථා හිමෙ අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා ලිච්ඡවී සන්ථාගාරෙ සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා අනෙකපරියායෙන බුද්ධස්ස වණ්ණං භාසන්ති, ධම්මස්ස වණ්ණං භාසන්ති, සඞ්ඝස්ස වණ්ණං භාසන්ති. යංනූනාහං තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමෙය්යං අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධ’’න්ති. අථ ඛො සීහො සෙනාපති යෙන නිගණ්ඨො නාටපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං එතදවොච – ‘‘ඉච්ඡාමහං, භන්තෙ, සමණං ගොතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිතු’’න්ති. ‘‘කිං පන ත්වං, සීහ, කිරියවාදො සමානො අකිරියවාදං සමණං ගොතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සසි? සමණො හි, සීහ, ගොතමො අකිරියවාදො අකිරියාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතී’’ති. අථ ඛො සීහස්ස සෙනාපතිස්ස යො අහොසි ගමිකාභිසඞ්ඛාරො භගවන්තං දස්සනාය, සො ¶ පටිප්පස්සම්භි. දුතියම්පි ඛො අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා ලිච්ඡවී සන්ධාගාරෙ සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා අනෙකපරියානෙන බුද්ධස්ස වණ්ණං භාසන්ති, ධම්මස්ස වණ්ණං භාසන්ති, සඞ්ඝස්ස වණ්ණං භාසන්ති. දුතියම්පි ඛො සීහස්ස සෙනාපතිස්ස එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො භවිස්සති, තථා හිමෙ අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා ලිච්ඡවී සන්ධාගාරෙ සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා අනෙකපරියායෙන බුද්ධස්ස වණ්ණං භාසන්ති, ධම්මස්ස වණ්ණං භාසන්ති, සඞ්ඝස්ස වණ්ණං භාසන්ති. යංනූනාහං තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමෙය්යං අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධ’’න්ති. දුතියම්පි ඛො සීහො සෙනාපති යෙන ¶ නිගණ්ඨො නාටපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං එතදවොච – ‘‘ඉච්ඡාමහං, භන්තෙ, සමණං ගොතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිතු’’න්ති. ‘‘කිං පන ත්වං, සීහ, කිරියවාදො සමානො අකිරියවාදං සමණං ගොතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සසි? සමණො හි, සීහ, ගොතමො අකිරියවාදො අකිරියාය ධම්මං දෙසෙති ¶ , තෙන ච සාවකෙ විනෙතී’’ති. දුතියම්පි ඛො සීහස්ස සෙනාපතිස්ස යො අහොසි ගමිකාභිසඞ්ඛාරො භගවන්තං දස්සනාය, සො පටිප්පස්සම්භි. තතියම්පි ඛො අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා ¶ ලිච්ඡවී සන්ධාගාරෙ සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා අනෙකපරියායෙන බුද්ධස්ස වණ්ණං භාසන්ති, ධම්මස්ස වණ්ණං භාසන්ති, සඞ්ඝස්ස වණ්ණං භාසන්ති. තතියම්පි ඛො සීහස්ස සෙනාපතිස්ස එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො භවිස්සති, තථා හිමෙ අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා ලිච්ඡවී සන්ධාගාරෙ සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා අනෙකපරියායෙන බුද්ධස්ස වණ්ණං භාසන්ති, ධම්මස්ස වණ්ණං භාසන්ති, සඞ්ඝස්ස වණ්ණං භාසන්ති. කිඤ්හි මෙ කරිස්සන්ති නිගණ්ඨා අපලොකිතා වා අනපලොකිතා වා? යංනූනාහං අනපලොකෙත්වාව නිගණ්ඨෙ තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමෙය්යං අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධ’’න්ති.

අථ ඛො සීහො සෙනාපති පඤ්චහි රථසතෙහි දිවා දිවස්ස වෙසාලියා නිය්යාසි භගවන්තං දස්සනාය. යාවතිකා යානස්ස භූමි, යානෙන ගන්ත්වා යානා පච්චොරොහිත්වා පත්තිකොව යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සීහො සෙනාපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙ තං, භන්තෙ, ‘අකිරියවාදො සමණො ගොතමො අකිරියාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතී’ති. යෙ තෙ, භන්තෙ, එවමාහංසු ‘අකිරියවාදො සමණො ¶ ගොතමො, අකිරියාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතී’ති. කච්චි තෙ, භන්තෙ, භගවතො වුත්තවාදිනො, න ච භගවන්තං අභූතෙන අබ්භාචික්ඛන්ති, ධම්මස්ස චානුධම්මං බ්යාකරොන්ති, න ච කොචි සහධම්මිකො වාදානුවාදො ¶ ගාරය්හං ඨානං ආගච්ඡති? අනබ්භක්ඛාතුකාමා හි මයං, භන්තෙ, භගවන්ත’’න්ති.

291. ‘‘අත්ථි, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – අකිරියවාදො සමණො ගොතමො, අකිරියාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති. අත්ථි, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – කිරියවාදො සමණො ගොතමො කිරියාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති. අත්ථි, සීහ, පරියායො යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – උච්ඡෙදවාදො සමණො ගොතමො උච්ඡෙදාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති. අත්ථි, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – ජෙගුච්ඡී සමණො ගොතමො, ජෙගුච්ඡිතාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති. අත්ථි, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – වෙනයිකො සමණො ගොතමො, විනයාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති. අත්ථි, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – තපස්සී සමණො ගොතමො, තපස්සිතාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ¶ ච සාවකෙ විනෙතීති. අත්ථි, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – අපගබ්භො සමණො ගොතමො, අපගබ්භතාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති. අත්ථි, සීහ ¶ , පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – අස්සත්ථො සමණො ගොතමො, අස්සාසාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති.

292. ‘‘කතමො ච, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – අකිරියවාදො සමණො ගොතමො, අකිරියාය ධම්මං දෙසෙති ¶ , තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති? අහඤ්හි, සීහ, අකිරියං වදාමි කායදුච්චරිතස්ස වචීදුච්චරිතස්ස මනොදුච්චරිතස්ස; අනෙකවිහිතානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං අකිරියං වදාමි. අයං ඛො, සීහ, පරියායො ¶ , යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – අකිරියවාදො සමණො ගොතමො, අකිරියාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති.

‘‘කතමො ච, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – කිරියවාදො සමණො ගොතමො, කිරියාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති? අහඤ්හි, සීහ, කිරියං වදාමි කායසුචරිතස්ස වචීසුචරිතස්ස මනොසුචරිතස්ස, අනෙකවිහිතානං කුසලානං ධම්මානං කිරියං වදාමි. අයං ඛො, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – කිරියවාදො සමණො ගොතමො, කිරියාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති.

‘‘කතමො ච, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – උච්ඡෙදවාදො සමණො ගොතමො, උච්ඡෙදාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති? අහඤ්හි, සීහ, උච්ඡෙදං වදාමි රාගස්ස දොසස්ස මොහස්ස; අනෙකවිහිතානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං උච්ඡෙදං වදාමි. අයං ඛො ¶ , සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – උච්ඡෙදවාදො සමණො ගොතමො උච්ඡෙදාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති.

‘‘කතමො ච, සීහ, පරියායො යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – ජෙගුච්ඡී සමණො ගොතමො, ජෙගුච්ඡිතාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති? අහඤ්හි, සීහ, ජිගුච්ඡාමි කායදුච්චරිතෙන වචීදුච්චරිතෙන මනොදුච්චරිතෙන; අනෙකවිහිතානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා ජිගුච්ඡාමි. අයං ඛො, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන ¶ සම්මා වදමානො වදෙය්ය – ජෙගුච්ඡී සමණො ගොතමො, ජෙගුච්ඡිතාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති.

‘‘කතමො ච, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – වෙනයිකො සමණො ගොතමො, විනයාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති? අහඤ්හි, සීහ, විනයාය ධම්මං දෙසෙමි රාගස්ස දොසස්ස මොහස්ස; අනෙකවිහිතානං පාපකානං අකුසලානං ¶ ධම්මානං විනයාය ධම්මං දෙසෙමි. අයං ඛො, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – වෙනයිකො සමණො ගොතමො, විනයාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති.

‘‘කතමො ච, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – තපස්සී සමණො ගොතමො, තපස්සිතාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති? තපනීයාහං, සීහ, පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ වදාමි – කායදුච්චරිතං වචීදුච්චරිතං මනොදුච්චරිතං. යස්ස ඛො, සීහ, තපනීයා පාපකා අකුසලා ධම්මා ¶ පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවඞ්කතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා, තමහං තපස්සීති වදාමි. තථාගතස්ස ඛො, සීහ, තපනීයා පාපකා අකුසලා ධම්මා පහීනා උච්ඡීන්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. අයං ඛො, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය ‘‘තපස්සී සමණො ගොතමො ¶ තපස්සිතාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතී’’ති.

‘‘කතමො ච, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – අපගබ්භො සමණො ගොතමො අපගබ්භතාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති? යස්ස ඛො, සීහ, ආයතිං ගබ්භසෙය්යා පුනබ්භවාභිනිබ්බත්ති පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා, තමහං අපගබ්භොති වදාමි. තථාගතස්ස ඛො, සීහ, ආයතිං ගබ්භසෙය්යා පුනබ්භවාභිනිබ්බත්ති පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. අයං ඛො, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – අපගබ්භො සමණො ගොතමො, අපගබ්භතාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති.

‘‘කතමො ච, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා වදමානො වදෙය්ය – අස්සත්ථො සමණො ගොතමො අස්සාසාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතීති? අහඤ්හි, සීහ, අස්සත්ථො ¶ පරමෙන අස්සාසෙන, අස්සාසාය ධම්මං දෙසෙමි, තෙන ච සාවකෙ විනෙමි. අයං ඛො, සීහ, පරියායො, යෙන මං පරියායෙන සම්මා ¶ වදමානො වදෙය්ය – අස්සත්ථො සමණො ගොතමො අස්සාසාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතී’’ති.

293. එවං ¶ වුත්තෙ සීහො සෙනාපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භන්තෙ…පෙ… උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. ‘‘අනුවිච්චකාරං [අනුවිජ්ජකාරං (ක.)] ඛො, සීහ, කරොහි; අනුවිච්චකාරො තුම්හාදිසානං ඤාතමනුස්සානං සාධු හොතී’’ති. ‘‘ඉමිනාපාහං, භන්තෙ, භගවතො භිය්යොසොමත්තාය අත්තමනො අභිරද්ධො, යං මං භගවා එවමාහ – ‘අනුවිච්චකාරං ඛො, සීහ, කරොහි; අනුවිච්චකාරො තුම්හාදිසානං ඤාතමනුස්සානං සාධු හොතී’ති. මමඤ්හි, භන්තෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා සාවකං ලභිත්වා කෙවලකප්පං වෙසාලිං පටාකං පරිහරෙය්යුං – ‘සීහො ඛො අම්හාකං සෙනාපති සාවකත්තං උපගතො’ති. අථ ච පන මං භගවා එවමාහ – ‘අනුවිච්චකාරං ඛො, සීහ, කරොහි; අනුවිච්චකාරො තුම්හාදිසානං ඤාතමනුස්සානං සාධු හොතී’ති. එසාහං, භන්තෙ, දුතියම්පි භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ¶ ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. ‘‘දීඝරත්තං ඛො තෙ, සීහ, නිගණ්ඨානං ඔපානභූතං කුලං, යෙන නෙසං උපගතානං පිණ්ඩකං දාතබ්බං මඤ්ඤෙය්යාසී’’ති. ‘‘ඉමිනාපාහං, භන්තෙ, භගවතො භිය්යොසොමත්තාය අත්තමනො අභිරද්ධො, යං මං භගවා එවමාහ – ‘දීඝරත්තං ඛො තෙ, සීහ, නිගණ්ඨානං ඔපානභූතං කුලං, යෙන නෙසං උපගතානං පිණ්ඩකං දාතබ්බං මඤ්ඤෙය්යාසී’ති. සුතං මෙ තං, භන්තෙ, සමණො ගොතමො එවමාහ – ‘මය්හමෙව දානං දාතබ්බං, න අඤ්ඤෙසං දානං දාතබ්බං; මය්හමෙව සාවකානං දානං දාතබ්බං, න අඤ්ඤෙසං සාවකානං දානං දාතබ්බං ¶ ; මය්හමෙව දින්නං මහප්ඵලං, න අඤ්ඤෙසං දින්නං මහප්ඵලං; මය්හමෙව සාවකානං දින්නං මහප්ඵලං, න අඤ්ඤෙසං සාවකානං දින්නං මහප්ඵල’න්ති. අථ ච පන මං භගවා නිගණ්ඨෙසුපි දානෙ සමාදපෙති. අපි ච, භන්තෙ, මයමෙත්ථ කාලං ජානිස්සාම. එසාහං, භන්තෙ, තතියම්පි භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

අථ ඛො භගවා සීහස්ස සෙනාපතිස්ස අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං…පෙ… ¶ අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ¶ ඛො සීහො සෙනාපති භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.

294. අථ ¶ ඛො සීහො සෙනාපති අඤ්ඤතරං පුරිසං ආණාපෙසි – ‘‘ගච්ඡ, භණෙ, පවත්තමංසං ජානාහී’’ති. අථ ඛො සීහො සෙනාපති තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන සීහස්ස සෙනාපතිස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන.

තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා නිගණ්ඨා වෙසාලියං රථිකාය රථිකං සිඞ්ඝාටකෙන සිඞ්ඝාටකං බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති – ‘‘අජ්ජ සීහෙන සෙනාපතිනා ථූලං පසුං වධිත්වා සමණස්ස ගොතමස්ස භත්තං කතං, තං සමණො ගොතමො ජානං ¶ උද්දිස්සකතං මංසං පරිභුඤ්ජති පටිච්චකම්ම’’න්ති. අථ ඛො අඤ්ඤතරො පුරිසො යෙන සීහො සෙනාපති තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා සීහස්ස සෙනාපතිස්ස උපකණ්ණකෙ ආරොචෙසි ‘‘යග්ඝෙ, භන්තෙ, ජානෙය්යාසි, එතෙ සම්බහුලා නිගණ්ඨා වෙසාලියං රථිකාය රථිකං සිඞ්ඝාටකෙන සිඞ්ඝාටකං බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති – ‘අජ්ජ සීහෙන සෙනාපතිනා ථූලං පසුං වධිත්වා සමණස්ස ගොතමස්ස භත්තං කතං, තං සමණො ගොතමො ජානං උද්දිස්සකතං මංසං පරිභුඤ්ජති පටිච්චකම්ම’’’න්ති. ‘‘අලං අය්යො, දීඝරත්තම්පි තෙ ආයස්මන්තා අවණ්ණකාමා බුද්ධස්ස, අවණ්ණකාමා ධම්මස්ස, අවණ්ණකාමා සඞ්ඝස්ස; න ච පන තෙ ආයස්මන්තා ජිරිදන්ති තං භගවන්තං අසතා තුච්ඡා මුසා අභූතෙන අබ්භාචික්ඛන්තා; න ච මයං ජීවිතහෙතුපි සඤ්චිච්ච පාණං ජීවිතා වොරොපෙය්යාමා’’ති. අථ ඛො සීහො සෙනාපති බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා ¶ සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො සීහං සෙනාපතිං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, ජා නං උද්දිස්සකතං ¶ මංසං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො ¶ පරිභුඤ්ජෙය්ය ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිකොටිපරිසුද්ධං මච්ඡමංසං – අදිට්ඨං අස්සුතං අපරිසඞ්කිත’’න්ති.

295. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන වෙසාලී සුභික්ඛා හොති සුසස්සා සුලභපිණ්ඩා, සුකරා උඤ්ඡෙන පග්ගහෙන යාපෙතුං. අථ ඛො භගවතො රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘යානි තානි මයා භික්ඛූනං අනුඤ්ඤාතානි දුබ්භික්ඛෙ දුස්සස්සෙ දුල්ලභපිණ්ඩෙ අන්තො වුට්ඨං අන්තො පක්කං සාමං පක්කං උග්ගහිතපටිග්ගහිතකං තතො නීහටං පුරෙභත්තං පටිග්ගහිතං වනට්ඨං පොක්ඛරට්ඨං, අජ්ජාපි නු ඛො තානි භික්ඛූ පරිභුඤ්ජන්තී’’ති. අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘යානි තානි, ආනන්ද, මයා භික්ඛූනං අනුඤ්ඤාතානි දුබ්භික්ඛෙ දුස්සස්සෙ දුල්ලභපිණ්ඩෙ අන්තො වුට්ඨං අන්තො පක්කං සාමං පක්කං උග්ගහිතපටිග්ගහිතකං තතො නීහටං පුරෙභත්තං පටිග්ගහිතං වනට්ඨං පොක්ඛරට්ඨං, අජ්ජාපි නු ඛො තානි භික්ඛූ පරිභුඤ්ජන්තී’’ති? ‘‘පරිභුඤ්ජන්ති භගවා’’ති. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යානි තානි, භික්ඛවෙ, මයා භික්ඛූනං අනුඤ්ඤාතානි දුබ්භික්ඛෙ දුස්සස්සෙ දුල්ලභපිණ්ඩෙ අන්තො වුට්ඨං අන්තො පක්කං සාමං පක්කං උග්ගහිතපටිග්ගහිතකං තතො නීහටං පුරෙභත්තං පටිග්ගහිතං වනට්ඨං පොක්ඛරට්ඨං, තානාහං අජ්ජතග්ගෙ පටික්ඛිපාමි. න, භික්ඛවෙ, අන්තො වුට්ඨං අන්තො පක්කං සාමං පක්කං ¶ උග්ගහිතපටිග්ගහිතකං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. න ච, භික්ඛවෙ, තතො නීහටං පුරෙභත්තං පටිග්ගහිතං වනට්ඨං පොක්ඛරට්ඨං භුත්තාවිනා පවාරිතෙන අනතිරිත්තං පරිභුඤ්ජිතබ්බං. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, යථාධම්මො කාරෙතබ්බො’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ජානපදා මනුස්සා බහුං ලොණම්පි, තෙලම්පි, තණ්ඩුලම්පි, ඛාදනීයම්පි සකටෙසු ආරොපෙත්වා බහාරාමකොට්ඨකෙ සකටපරිවට්ටං කරිත්වා අච්ඡන්ති – යදා පටිපාටිං ලභිස්සාම, තදා භත්තං කරිස්සාමාති. මහා ච මෙඝො ¶ උග්ගතො හොති. අථ ඛො තෙ මනුස්සා යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොචුං – ‘‘ඉධ, භන්තෙ ආනන්ද, බහුං ලොණම්පි, තෙලම්පි, තණ්ඩුලම්පි, ඛාදනීයම්පි සකටෙසු ආරොපිතා තිට්ඨන්ති, මහා ච මෙඝො උග්ගතො ¶ ; කථං නු ඛො, භන්තෙ ආනන්ද, පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. ‘‘තෙන හානන්ද, සඞ්ඝො පච්චන්තිමං විහාරං කප්පියභූමිං සම්මන්නිත්වා තත්ථ වාසෙතු, යං සඞ්ඝො ආකඞ්ඛති විහාරං වා අඩ්ඪයොගං වා පාසාදං වා හම්මියං වා ගුහං වා. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, සම්මන්නිතබ්බා. බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු ¶ මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං විහාරං කප්පියභූමිං සම්මන්නෙය්ය, එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං විහාරං කප්පියභූමිං සම්මන්නති ¶ . යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස විහාරස්ස කප්පියභූමියා සම්මුති, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘සම්මතො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො විහාරො කප්පියභූමි. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්සා තත්ථෙව සම්මුතියා [සම්මතිකාය (ස්යා.)] කප්පියභූමියා යාගුයො පචන්ති, භත්තානි පචන්ති, සූපානි සම්පාදෙන්ති, මංසානි කොට්ටෙන්ති, කට්ඨානි ඵාලෙන්ති. අස්සොසි ඛො භගවා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය උච්චාසද්දං මහාසද්දං කාකොරවසද්දං, සුත්වාන ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘කිං නු ඛො සො, ආනන්ද, උච්චාසද්දො මහාසද්දො කාකොරවසද්දො’’ති? ‘‘එතරහි, භන්තෙ, මනුස්සා තත්ථෙව සම්මුතියා කප්පියභූමියා යාගුයො පචන්ති, භත්තානි පචන්ති, සූපානි සම්පාදෙන්ති, මංසානි කොට්ටෙන්ති, කට්ඨානි ඵාලෙන්ති. සො එසො, භගවා, උච්චාසද්දො මහාසද්දො කාකොරවසද්දො’’ති. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, සම්මුති [සම්මතිකා (ස්යා.)] කප්පියභූමි පරිභුඤ්ජිතබ්බා. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිස්සො කප්පියභූමියො – උස්සාවනන්තිකං ගොනිසාදිකං ගහපති’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා යසොජො ගිලානො හොති. තස්සත්ථාය භෙසජ්ජානි ආහරියන්ති. තානි භික්ඛූ බහි වාසෙන්ති. උක්කපිණ්ඩිකාපි ¶ ඛාදන්ති, චොරාපි හරන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අනුජානාමි ¶ , භික්ඛවෙ, සම්මුතිං කප්පියභූමිං පරිභුඤ්ජිතුං ¶ . අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චතස්සො කප්පියභූමියො – උස්සාවනන්තිකං ගොනිසාදිකං ගහපතිං සම්මුතින්ති.

කප්පියභූමිඅනුජානනා නිට්ඨිතා.

296. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භද්දියනගරෙ මෙණ්ඩකො ගහපති පටිවසති. තස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො හොති – සීසං නහායිත්වා ධඤ්ඤාගාරං සම්මජ්ජාපෙත්වා බහිද්වාරෙ නිසීදති, අන්තලික්ඛා ධඤ්ඤස්ස ධාරා ඔපතිත්වා ධඤ්ඤාගාරං පූරෙති. භරියාය එවරූපො ඉද්ධානුභාවො හොති – එකංයෙව ආළ්හකථාලිකං උපනිසීදිත්වා එකඤ්ච සූපභිඤ්ජනකං [සූපභිඤ්ජරකං (සී.)] දාසකම්මකරපොරිසං භත්තෙන පරිවිසති, න තාව තං ඛිය්යති [ඛීයති (සී. ස්යා.)] යාව සා න වුට්ඨාති. පුත්තස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො හොති – එකංයෙව සහස්සථවිකං ගහෙත්වා දාසකම්මකරපොරිසස්ස ඡමාසිකං වෙතනං දෙති, න තාව තං ඛිය්යති යාවස්ස හත්ථගතා. සුණිසාය එවරූපො ඉද්ධානුභාවො හොති – එකංයෙව චතුදොණිකං පිටකං උපනිසීදිත්වා දාසකම්මකරපොරිසස්ස ඡමාසිකං භත්තං දෙති, න තාව තං ඛිය්යති යාව සා න වුට්ඨාති. දාසස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො හොති – එකෙන නඞ්ගලෙන කසන්තස්ස සත්ත සීතායො ගච්ඡන්ති.

අස්සොසි ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො – ‘‘අම්හාකං ¶ කිර විජිතෙ භද්දියනගරෙ මෙණ්ඩකො ගහපති පටිවසති. තස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො – සීසං නහායිත්වා ධඤ්ඤාගාරං සම්මජ්ජාපෙත්වා බහිද්වාරෙ නිසීදති, අන්තලික්ඛා ධඤ්ඤස්ස ධාරා ඔපතිත්වා ධඤ්ඤාගාරං පූරෙති. භරියාය එවරූපො ඉද්ධානුභාවො – එකංයෙව ආළ්හකථාලිකං උපනිසීදිත්වා එකඤ්ච සූපභිඤ්ජනකං දාසකම්මකරපොරිසං භත්තෙන පරිවිසති, න තාව තං ඛිය්යති යාව සා න වුට්ඨාති. පුත්තස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො – එකංයෙව සහස්සථවිකං ගහෙත්වා දාසකම්මකරපොරිසස්ස ඡමාසිකං වෙතනං දෙති, න තාව තං ඛිය්යති යාවස්ස හත්ථගතා. සුණිසාය එවරූපො ¶ ඉද්ධානුභාවො – එකංයෙව චතුදොණිකං පිටකං උපනිසීදිත්වා දාසකම්මකරපොරිසස්ස ඡමාසිකං භත්තං දෙති, න තාව තං ඛිය්යති යාව සා න වුට්ඨාති. දාසස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො – එකෙන නඞ්ගලෙන කසන්තස්ස සත්ත සීතායො ගච්ඡන්තී’’ති. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො අඤ්ඤතරං සබ්බත්ථකං මහාමත්තං ආමන්තෙසි – ‘‘අම්හාකං කිර, භණෙ, විජිතෙ භද්දියනගරෙ මෙණ්ඩකො ගහපති පටිවසති. තස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො ¶ – සීසං නහායිත්වා ධඤ්ඤාගාරං සම්මජ්ජාපෙත්වා බහිද්වාරෙ නිසීදති, අන්තලික්ඛා ධඤ්ඤස්ස ධාරා ඔපතිත්වා ධඤ්ඤාගාරං පූරෙති. භරියාය…පෙ… පුත්තස්ස… සුණිසාය… දාසස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො, එකෙන නඞ්ගලෙන කසන්තස්ස සත්ත සීතායො ගච්ඡන්තීති. ගච්ඡ, භණෙ, ජානාහි. යථා මයා සාමං දිට්ඨො, එවං තව දිට්ඨො භවිස්සතී’’ති.

297. එවං ¶ , දෙවාති ¶ ඛො සො මහාමත්තො රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස පටිස්සුණිත්වා චතුරඞ්ගිනියා සෙනාය යෙන භද්දියං තෙන පායාසි. අනුපුබ්බෙන යෙන භද්දියං යෙන මෙණ්ඩකො ගහපති තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මෙණ්ඩකං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘අහඤ්හි, ගහපති, රඤ්ඤා ආණත්තො ‘අම්හාකං කිර, භණෙ, විජිතෙ භද්දියනගරෙ මෙණ්ඩකො ගහපති පටිවසති, තස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො, සීසං නහායිත්වා…පෙ… භරියාය… පුත්තස්ස… සුණිසාය… දාසස්ස එවරූපො ඉද්ධානුභාවො, එකෙන නඞ්ගලෙන කසන්තස්ස සත්ත සීතායො ගච්ඡන්තී’ති, ගච්ඡ, භණෙ, ජානාහි. යථා මයා සාමං දිට්ඨො, එවං තව දිට්ඨො භවිස්සතී’ති. පස්සාම තෙ, ගහපති, ඉද්ධානුභාව’’න්ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති සීසං නහායිත්වා ධඤ්ඤාගාරං සම්මජ්ජාපෙත්වා බහිද්වාරෙ නිසීදි, අන්තලික්ඛා ධඤ්ඤස්ස ධාරා ඔපතිත්වා ධඤ්ඤාගාරං පූරෙසි. ‘‘දිට්ඨො තෙ, ගහපති, ඉද්ධානුභාවො. භරියාය තෙ ඉද්ධානුභාවං ¶ පස්සිස්සාමා’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති භරියං ආණාපෙසි – ‘‘තෙන හි චතුරඞ්ගිනිං සෙනං භත්තෙන පරිවිසා’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකස්ස ගහපතිස්ස භරියා එකංයෙව ආළ්හකථාලිකං උපනිසීදිත්වා එකඤ්ච සූපභිඤ්ජනකං චතුරඞ්ගිනිං සෙනං භත්තෙන පරිවිසි, න තාව තං ඛිය්යති, යාව සා න වුට්ඨාති. ‘‘දිට්ඨො තෙ, ගහපති, භරියායපි ඉද්ධානුභාවො. පුත්තස්ස තෙ ඉද්ධානුභාවං පස්සිස්සාමා’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති පුත්තං ආණාපෙසි – ‘‘තෙන හි චතුරඞ්ගිනියා සෙනාය ඡමාසිකං වෙතනං දෙහී’’ති ¶ . අථ ඛො මෙණ්ඩකස්ස ගහපතිස්ස පුත්තො එකංයෙව සහස්සථවිකං ගහෙත්වා චතුරඞ්ගිනියා සෙනාය ඡමාසිකං වෙතනං අදාසි, න තාව තං ඛිය්යති, යාවස්ස හත්ථගතා. ‘‘දිට්ඨො තෙ, ගහපති, පුත්තස්සපි ඉද්ධානුභාවො. සුණිසාය තෙ ඉද්ධානුභාවං පස්සිස්සාමා’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති සුණිසං ආණාපෙසි – ‘‘තෙන හි චතුරඞ්ගිනියා සෙනාය ඡමාසිකං භත්තං දෙහී’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකස්ස ගහපතිස්ස සුණිසා එකංයෙව චතුදොණිකං පිටකං උපනිසීදිත්වා චතුරඞ්ගිනියා සෙනාය ඡමාසිකං භත්තං අදාසි, න තාව තං ඛිය්යති යාව සා න වුට්ඨාති. ‘‘දිට්ඨො තෙ, ගහපති, සුණිසායපි ඉද්ධානුභාවො. දාසස්ස තෙ ඉද්ධානුභාවං පස්සිස්සාමා’’ති. ‘‘මය්හං ඛො, සාමි, දාසස්ස ඉද්ධානුභාවො ඛෙත්තෙ පස්සිතබ්බො’’ති. ‘‘අලං, ගහපති, දිට්ඨො තෙ දාසස්සපි ඉද්ධානුභාවො’’ති. අථ ඛො සො මහාමත්තො චතුරඞ්ගිනියා සෙනාය පුනදෙව රාජගහං පච්චාගඤ්ඡි. යෙන රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස එතමත්ථං ආරොචෙසි.

298. අථ ¶ ඛො භගවා වෙසාලියං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන භද්දියං තෙන චාරිකං පක්කාමි මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහි. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං ¶ චරමානො යෙන ¶ භද්දියං තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා භද්දියෙ විහරති ජාතියා වනෙ. අස්සොසි ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති – ‘‘සමණො ඛලු භො ගොතමො සක්යපුත්තො සක්යකුලා පබ්බජිතො භද්දියං අනුප්පත්තො භද්දියෙ විහරති ජාතියා වනෙ. තං ඛො පන භගවන්තං ගොතමං එවං කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගතො – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ [භගවාති (ක.)]. සො ඉමං ලොකං සදෙවකං සමාරකං සබ්රහ්මකං සස්සමණබ්රාහ්මණිං පජං සදෙවමනුස්සං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙති. සො ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙති. සාධු ඛො පන තථාරූපානං අරහතං දස්සනං හොතී’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති භද්රානි භද්රානි යානානි යොජාපෙත්වා භද්රං භද්රං යානං අභිරුහිත්වා භද්රෙහි භද්රෙහි යානෙහි ¶ භද්දියා නිය්යාසි භගවන්තං දස්සනාය. අද්දසංසු ඛො සම්බහුලා තිත්ථියා මෙණ්ඩකං ගහපතිං දූරතොව ආගච්ඡන්තං, දිස්වාන මෙණ්ඩකං ගහපතිං එතදවොචුං – ‘‘කහං ත්වං, ගහපති, ගච්ඡසී’’ති? ‘‘ගච්ඡාමහං, භන්තෙ, භගවන්තං [ඉදං පදං සී. ස්යා. පොත්ථකෙසු නත්ථි] සමණං ගොතමං දස්සනායා’’ති. ‘‘කිං පන ත්වං, ගහපති, කිරියවාදො සමානො අකිරියවාදං සමණං ගොතමං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සසි? සමණො හි, ගහපති, ගොතමො අකිරියවාදො අකිරියාය ධම්මං දෙසෙති, තෙන ච සාවකෙ විනෙතී’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකස්ස ගහපතිස්ස ¶ එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං, ඛො සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො භවිස්සති, යථයිමෙ තිත්ථියා උසූයන්තී’’ති. යාවතිකා යානස්ස භූමි, යානෙන ගන්ත්වා යානා පච්චොරොහිත්වා පත්තිකොව යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නස්ස ඛො මෙණ්ඩකස්ස ගහපතිස්ස භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං…පෙ… අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භන්තෙ…පෙ… ¶ උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගතං ¶ . අධිවාසෙතු ච මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.

අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන මෙණ්ඩකස්ස ගහපතිස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො මෙණ්ඩකස්ස ගහපතිස්ස භරියා ච පුත්තො ච සුණිසා ච දාසො ච යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු ¶ , උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. තෙසං භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං…පෙ… ¶ අපරප්පච්චයා සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අභික්කන්තං, භන්තෙ…පෙ… එතෙ මයං, භන්තෙ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාම ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකෙ නො භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතෙ සරණං ¶ ගතෙ’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘යාව, භන්තෙ, භගවා භද්දියෙ විහරති තාව අහං බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ධුවභත්තෙනා’’ති. අථ ඛො භගවා මෙණ්ඩකං ගහපතිං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

299. අථ ඛො භගවා භද්දියෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා මෙණ්ඩකං ගහපතිං අනාපුච්ඡා යෙන අඞ්ගුත්තරාපො තෙන චාරිකං පක්කාමි මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහි. අස්සොසි ඛො ¶ මෙණ්ඩකො ගහපති – ‘‘භගවා කිර යෙන අඞ්ගුත්තරාපො තෙන චාරිකං පක්කන්තො මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහී’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති දාසෙ ච කම්මකරෙ ච ආණාපෙසි – ‘‘තෙන හි, භණෙ, බහුං ලොණම්පි, තෙලම්පි, තණ්ඩුලම්පි, ඛාදනීයම්පි සකටෙසු ආරොපෙත්වා ආගච්ඡථ, අඩ්ඪතෙලසානි ච ගොපාලකසතානි අඩ්ඪතෙලසානි ච ධෙනුසතානි ආදාය ආගච්ඡන්තු, යත්ථ භගවන්තං පස්සිස්සාම තත්ථ තරුණෙන [ධාරුණ්හෙන (සී. ස්යා.)] ඛීරෙන භොජෙස්සාමා’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති ¶ භගවන්තං අන්තරාමග්ගෙ කන්තාරෙ සම්භාවෙසි. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.

අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා ¶ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන මෙණ්ඩකස්ස ගහපතිස්ස පරිවෙසනා තෙනුපසඞ්කමි ¶ ; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති අඩ්ඪතෙලසානි ගොපාලකසතානි ආණාපෙසි ¶ – ‘‘තෙනහි, භණෙ, එකමෙකං ධෙනුං ගහෙත්වා එකමෙකස්ස භික්ඛුනො උපතිට්ඨථ තරුණෙන ඛීරෙන භොජෙස්සාමා’’ති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙසි සම්පවාරෙසි, තරුණෙන ච ඛීරෙන. භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා ඛීරං න පටිග්ගණ්හන්ති. පටිග්ගණ්හථ, භික්ඛවෙ, පරිභුඤ්ජථාති. අථ ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා තරුණෙන ච ඛීරෙන භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො මෙණ්ඩකො ගහපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සන්ති, භන්තෙ, මග්ගා කන්තාරා, අප්පොදකා අප්පභක්ඛා, න සුකරා අපාථෙය්යෙන ගන්තුං. සාධු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛූනං පාථෙය්යං අනුජානාතූ’’ති. අථ ඛො භගවා මෙණ්ඩකං ගහපතිං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්ච ගොරසෙ – ඛීරං, දධිං, තක්කං, නවනීතං, සප්පිං. සන්ති, භික්ඛවෙ, මග්ගා කන්තාරා අප්පොදකා අප්පභක්ඛා, න සුකරා අපාථෙය්යෙන ගන්තුං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පාථෙය්යං පරියෙසිතුං තණ්ඩුලො තණ්ඩුලත්ථිකෙන, මුග්ගො මුග්ගත්ථිකෙන, මාසො මාසත්ථිකෙන, ලොණං ලොණත්ථිකෙන ¶ ¶ , ගුළො ගුළත්ථිකෙන, තෙලං තෙලත්ථිකෙන, සප්පි සප්පිත්ථිකෙන. සන්ති, භික්ඛවෙ, මනුස්සා, සද්ධා පසන්නා, තෙ කප්පියකාරකානං හත්ථෙ හිරඤ්ඤං උපනික්ඛිපන්ති – ‘ඉමිනා අය්යස්ස යං කප්පියං තං දෙථා’ති. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යං තතො කප්පියං තං සාදිතුං; න ත්වෙවාහං, භික්ඛවෙ, කෙනචි පරියායෙන ජාතරූපරජතං සාදිතබ්බං පරියෙසිතබ්බන්ති වදාමී’’ති.

පඤ්චගොරසාදිඅනුජානනා නිට්ඨිතා.

300. [ම. නි. 2.396 ආදයො; සු. නි. සෙලසුත්තම්පි පස්සිතබ්බං] අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන ආපණං තදවසරි. අස්සොසි ඛො කෙණියො ජටිලො – ‘‘සමණො ඛලු භො ගොතමො සක්යපුත්තො සක්යකුලා පබ්බජිතො ආපණං අනුප්පත්තො, තං ඛො පන භවන්තං ගොතමං එවං කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගතො…පෙ… සාධු ඛො පන තථාරූපානං අරහතං දස්සනං හොතී’’ති. අථ ඛො කෙණියස්ස ¶ ¶ ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘කිං නු ඛො අහං සමණස්ස ගොතමස්ස හරාපෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො කෙණියස්ස ජටිලස්ස එතදහොසි – ‘‘යෙපි ඛො තෙ ¶ බ්රාහ්මණානං [අයං පාඨො දී. නි. 1.285, 526, 536; ම. නි. 2.427; අ. නි. 5.191-192 ආදයො] පුබ්බකා ඉසයො මන්තානං කත්තාරො මන්තානං පවත්තාරො, යෙසමිදං එතරහි බ්රාහ්මණා පොරාණං මන්තපදං ගීතං පවුත්තං සමිහිතං, තදනුගායන්ති තදනුභාසන්ති, භාසිතමනුභාසන්ති, වාචිතමනුවාචෙන්ති, සෙය්යථිදං – අට්ඨකො වාමකො වාමදෙවො වෙස්සාමිත්තො යමතග්ගි [යමදග්ගි (ක.)] අඞ්ගීරසො භාරද්වාජො වාසෙට්ඨො කස්සපො භගු [අයං පාඨො දී. නි. 1.285, 526, 536; ම. නි. 2.427; අ. නි. 5.191-192 ආදයො], රත්තූපරතා විරතා විකාලභොජනා, තෙ එවරූපානි පානානි සාදියිංසු. සමණොපි ගොතමො රත්තූපරතො විරතො විකාලභොජනා, අරහති සමණොපි ගොතමො එවරූපානි පානානි සාදියිතු’’න්ති පහූතං පානං පටියාදාපෙත්වා කාජෙහි ගාහාපෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි; සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො කෙණියො ජටිලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘පටිග්ගණ්හාතු මෙ භවං ගොතමො පාන’’න්ති. තෙන හි, කෙණිය, භික්ඛූනං දෙහීති. අථ ඛො කෙණියො ජටිලො භික්ඛූනං දෙති. භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා න පටිග්ගණ්හන්ති. පටිග්ගණ්හථ, භික්ඛවෙ, පරිභුඤ්ජථාති. අථ ඛො කෙණියො ජටිලො බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පහූතෙහි පානෙහි සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං ධොතහත්ථං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො කෙණියං ජටිලං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි සමාදපෙසි සමුත්තෙජෙසි සම්පහංසෙසි. අථ ඛො ¶ කෙණියො ජටිලො භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ ¶ භවං ගොතමො ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. මහා ඛො, කෙණිය, භික්ඛුසඞ්ඝො අඩ්ඪතෙලසානි භික්ඛුසතානි, ත්වඤ්ච බ්රාහ්මණෙසු අභිප්පසන්නොති. දුතියම්පි ඛො කෙණියො ජටිලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කිඤ්චාපි ඛො, භො ගොතම, මහා භික්ඛුසඞ්ඝො අඩ්ඪතෙලසානි භික්ඛුසතානි, අහඤ්ච බ්රාහ්මණෙසු අභිප්පසන්නො, අධිවාසෙතු මෙ භවං ගොතමො ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. මහා ඛො, කෙණිය, භික්ඛුසඞ්ඝො අඩ්ඪතෙලසානි භික්ඛුසතානි, ත්වඤ්ච බ්රාහ්මණෙසු අභිප්පසන්නොති ¶ . තතියම්පි ඛො කෙණියො ජටිලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කිඤ්චාපි ඛො, භො ගොතම, මහා භික්ඛුසඞ්ඝො අඩ්ඪතෙලසානි භික්ඛුසතානි, අහඤ්ච බ්රාහ්මණෙසු අභිප්පසන්නො, අධිවාසෙතු භවං ගොතමො ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො කෙණියො ජටිලො භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අට්ඨ පානානි – අම්බපානං ජම්බුපානං චොචපානං මොචපානං මධූකපානං [මධුපානං (සී. ස්යා.)] මුද්දිකපානං සාලූකපානං ඵාරුසකපානං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සබ්බං ඵලරසං ඨපෙත්වා ධඤ්ඤඵලරසං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සබ්බං පත්තරසං ඨපෙත්වා ¶ ඩාකරසං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සබ්බං පුප්ඵරසං ඨපෙත්වා මධූකපුප්ඵරසං. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උච්ඡුරස’’න්ති.

අථ ඛො කෙණියො ජටිලො තස්සා රත්තියා ¶ අච්චයෙන සකෙ අස්සමෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භො ගොතම, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන කෙණියස්ස ජටිලස්ස අස්සමො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො කෙණියො ජටිලො බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො කෙණියං ජටිලං භගවා ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදි –

‘‘අග්ගිහුත්තමුඛා යඤ්ඤා, සාවිත්තී ඡන්දසො මුඛං;

රාජා මුඛං මනුස්සානං, නදීනං සාගරො මුඛං.

‘‘නක්ඛත්තානං මුඛං චන්දො, ආදිච්චො තපතං මුඛං;

පුඤ්ඤං ආකඞ්ඛමානානං සඞ්ඝො, වෙ යජතං මුඛ’’න්ති.

අථ ඛො භගවා කෙණියං ජටිලං ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

301. අථ ¶ ¶ ඛො භගවා ආපණෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන කුසිනාරා තෙන චාරිකං පක්කාමි මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහි. අස්සොසුං ඛො කොසිනාරකා මල්ලා – ‘‘භගවා කිර කුසිනාරං ආගච්ඡති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහී’’ති. තෙ සඞ්ගරං [සඞ්කරං (ක.)] අකංසු – ‘‘යො භගවතො පච්චුග්ගමනං න ¶ කරිස්සති, පඤ්චසතානිස්ස දණ්ඩො’’ති. තෙන ඛො පන සමයෙන රොජො මල්ලො ආයස්මතො ආනන්දස්ස සහායො හොති. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන කුසිනාරා තදවසරි. අථ ඛො කොසිනාරකා මල්ලා භගවතො පච්චුග්ගමනං අකංසු. අථ ඛො රොජො මල්ලො ¶ භගවතො පච්චුග්ගමනං කරිත්වා යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතං ඛො රොජං මල්ලං ආයස්මා ආනන්දො එතදවොච – ‘‘උළාරං ඛො තෙ ඉදං, ආවුසො රොජ, යං ත්වං භගවතො පච්චුග්ගමනං අකාසී’’ති. ‘‘නාහං, භන්තෙ ආනන්ද, බහුකතො බුද්ධෙ වා ධම්මෙ වා සඞ්ඝෙ වා; අපි ච ඤාතීහි සඞ්ගරො කතො – ‘යො භගවතො පච්චුග්ගමනං න කරිස්සති, පඤ්චසතානිස්ස දණ්ඩො’’’ති; සො ඛො අහං, භන්තෙ ආනන්ද, ඤාතීනං දණ්ඩභයා එවාහං භගවතො පච්චුග්ගමනං අකාසින්ති. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො අනත්තමනො අහොසි’ කථඤ්හි නාම රොජො මල්ලො එවං වක්ඛතී’ති? අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අයං, භන්තෙ, රොජො මල්ලො අභිඤ්ඤාතො ඤාතමනුස්සො. මහත්ථිකො ඛො පන එවරූපානං ඤාතමනුස්සානං ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ පසාදො. සාධු, භන්තෙ, භගවා තථා ¶ කරොතු, යථා රොජො මල්ලො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ පසීදෙය්යා’’ති. ‘‘න ඛො තං, ආනන්ද, දුක්කරං තථාගතෙන, යථා රොජො මල්ලො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ පසීදෙය්යා’’ති.

අථ ඛො භගවා රොජං මල්ලං මෙත්තෙන චිත්තෙන ඵරිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පාවිසි. අථ ඛො රොජො මල්ලො භගවතො මෙත්තෙන චිත්තෙන ඵුට්ඨො, සෙය්යථාපි නාම ගාවිං තරුණවච්ඡො, එවමෙව, විහාරෙන ¶ විහාරං පරිවෙණෙන පරිවෙණං උපසඞ්කමිත්වා භික්ඛූ පුච්ඡති – ‘‘කහං නු ඛො, භන්තෙ, එතරහි සො භගවා විහරති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො, දස්සනකාමා හි මයං තං භගවන්තං අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධ’’න්ති. ‘‘එසාවුසො රොජ, විහාරො ¶ සංවුතද්වාරො, තෙන අප්පසද්දො උපසඞ්කමිත්වා අතරමානො ආළින්දං පවිසිත්වා උක්කාසිත්වා අග්ගළං ආකොටෙහි, විවරිස්සති තෙ භගවා ද්වාර’’න්ති. අථ ඛො රොජො මල්ලො යෙන සො විහාරො සංවුතද්වාරො, තෙන අප්පසද්දො උපසඞ්කමිත්වා අතරමානො ආළින්දං පවිසිත්වා උක්කාසිත්වා අග්ගළං ආකොටෙසි. විවරි භගවා ද්වාරං. අථ ඛො රොජො මල්ලො විහාරං පවිසිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නස්ස ඛො රොජස්ස මල්ලස්ස භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං…පෙ… ¶ අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සාධු, භන්තෙ, අය්යා මමඤ්ඤෙව පටිග්ගණ්හෙය්යුං චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං, නො අඤ්ඤෙස’’න්ති. ‘‘යෙසං ඛො, රොජ, සෙක්ඛෙන ඤාණෙන සෙක්ඛෙන දස්සනෙන ධම්මො දිට්ඨො සෙය්යථාපි තයා, තෙසම්පි එවං හොති – ‘අහො නූන අය්යා අම්හාකඤ්ඤෙව පටිග්ගණ්හෙය්යුං චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං, නො අඤ්ඤෙස’න්ති. තෙන හි, රොජ, තව චෙව පටිග්ගහිස්සන්ති අඤ්ඤෙසඤ්චා’’ති.

302. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන කුසිනාරායං පණීතානං භත්තානං භත්තපටිපාටි අට්ඨිතා හොති. අථ ඛො රොජස්ස මල්ලස්ස පටිපාටිං අලභන්තස්ස එතදහොසි – ‘‘යංනූනාහං භත්තග්ගං ඔලොකෙය්යං, යං භත්තග්ගෙ නාස්ස, තං පටියාදෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො රොජො මල්ලො භත්තග්ගං ඔලොකෙන්තො ද්වෙ නාද්දස – ඩාකඤ්ච පිට්ඨඛාදනීයඤ්ච. අථ ඛො රොජො මල්ලො යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ¶ එතදවොච – ‘‘ඉධ මෙ, භන්තෙ ආනන්ද, පටිපාටිං අලභන්තස්ස එතදහොසි – ‘යංනූනාහං භත්තග්ගං ඔලොකෙය්යං, යං භත්තග්ගෙ නාස්ස, තං පටියාදෙය්ය’න්ති. සො ඛො අහං, භන්තෙ ආනන්ද, භත්තග්ගං ඔලොකෙන්තො ද්වෙ නාද්දසං – ඩාකඤ්ච පිට්ඨඛාදනීයඤ්ච. සචාහං, භන්තෙ ආනන්ද, පටියාදෙය්යං ඩාකඤ්ච පිට්ඨඛාදනීයඤ්ච, පටිග්ගණ්හෙය්ය මෙ භගවා’’ති? ‘‘තෙන හි, රොජ, භගවන්තං පටිපුච්ඡිස්සාමී’’ති. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. ‘‘තෙන හානන්ද, පටියාදෙතූ’’ති. ‘‘තෙන හි, රොජ, පටියාදෙහී’’ති. අථ ඛො රොජො මල්ලො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන ¶ පහූතං ඩාකඤ්ච පිට්ඨඛාදනීයඤ්ච පටියාදාපෙත්වා භගවතො උපනාමෙසි ‘‘පටිග්ගණ්හාතු මෙ, භන්තෙ, භගවා ඩාකඤ්ච පිට්ඨඛාදනීයඤ්චා’’ති. ‘‘තෙන හි, රොජ, භික්ඛූනං දෙහී’’ති. අථ ඛො රොජො මල්ලො භික්ඛූනං දෙති. භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා න පටිග්ගණ්හන්ති ¶ . ‘‘පටිග්ගණ්හථ, භික්ඛවෙ, පරිභුඤ්ජථා’’ති. අථ ඛො රොජො මල්ලො බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පහූතෙහි ඩාකෙහි ච පිට්ඨඛාදනීයෙහි ච සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා භගවන්තං ධොතහත්ථං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො රොජං මල්ලං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සබ්බඤ්ච ඩාකං සබ්බඤ්ච පිට්ඨඛාදනීය’’න්ති.

303. අථ ¶ ඛො භගවා කුසිනාරායං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන ආතුමා තෙන චාරිකං පක්කාමි මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහි. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො වුඩ්ඪපබ්බජිතො ආතුමායං පටිවසති නහාපිතපුබ්බො. තස්ස ද්වෙ දාරකා හොන්ති, මඤ්ජුකා පටිභානෙය්යකා, දක්ඛා පරියොදාතසිප්පා සකෙ ආචරියකෙ නහාපිතකම්මෙ. අස්සොසි ඛො සො වුඩ්ඪපබ්බජිතො – ‘‘භගවා කිර ආතුමං ආගච්ඡති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං අඩ්ඪතෙලසෙහි ¶ භික්ඛුසතෙහී’’ති. අථ ඛො සො වුඩ්ඪපබ්බජිතො තෙ දාරකෙ එතදවොච – ‘‘භගවා කිර, තාතා, ආතුමං ආගච්ඡති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං අඩ්ඪතෙලසෙහි භික්ඛුසතෙහි. ගච්ඡථ තුම්හෙ, තාතා, ඛුරභණ්ඩං ආදාය නාළියාවාපකෙන අනුඝරකං අනුඝරකං ආහිණ්ඩථ, ලොණම්පි, තෙලම්පි, තණ්ඩුලම්පි, ඛාදනීයම්පි සංහරථ, භගවතො ආගතස්ස යාගුපානං කරිස්සාමා’’ති. ‘‘එවං, තාතා’’ති ඛො තෙ දාරකා තස්ස වුඩ්ඪපබ්බජිතස්ස පටිස්සුණිත්වා ඛුරභණ්ඩං ආදාය නාළියාවාපකෙන අනුඝරකං අනුඝරකං ආහිණ්ඩන්ති, ලොණම්පි, තෙලම්පි, තණ්ඩුලම්පි, ඛාදනීයම්පි සංහරන්තා. මනුස්සා තෙ දාරකෙ මඤ්ජුකෙ පටිභානෙය්යකෙ පස්සිත්වා යෙපි න කාරාපෙතුකාමා තෙපි කාරාපෙන්ති, කාරාපෙත්වාපි බහුං දෙන්ති. අථ ඛො තෙ දාරකා බහුං ලොණම්පි, තෙලම්පි, තණ්ඩුලම්පි, ඛාදනීයම්පි සංහරිංසු.

අථ ¶ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන ¶ ආතුමා තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා ආතුමායං විහරති භුසාගාරෙ. අථ ඛො සො වුඩ්ඪපබ්බජිතො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පහූතං යාගුං පටියාදාපෙත්වා භගවතො උපනාමෙසි – ‘‘පටිග්ගණ්හාතු මෙ, භන්තෙ, භගවා යාගු’’න්ති. ජානන්තාපි ¶ තථාගතා පුච්ඡන්ති…පෙ… සාවකානං වා සික්ඛාපදං පඤ්ඤපෙස්සාමාති. අථ ඛො භගවා තං වුඩ්ඪපබ්බජිතං එතදවොච – ‘‘කුතායං, භික්ඛු යාගූ’’ති? අථ ඛො සො වුඩ්ඪපබ්බජිතො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. විගරහි බුද්ධො භගවා, ‘‘අනනුච්ඡවිකං, මොඝපුරිස, අනනුලොමිකං අප්පතිරූපං අස්සාමණකං අකප්පියං අකරණීයං. කථඤ්හි නාම ත්වං, මොඝපුරිස, පබ්බජිතො අකප්පියෙ සමාදපෙස්සසි [සමාදපෙසි (ක.)]. නෙතං, මොඝපුරිස, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි ‘න, භික්ඛවෙ, පබ්බජිතෙන අකප්පියෙ සමාදපෙතබ්බං, යො සමාදපෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. න ච, භික්ඛවෙ, නහාපිතපුබ්බෙන ඛුරභණ්ඩං පරිහරිතබ්බං. යො පරිහරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’’ති.

අථ ඛො භගවා ආතුමායං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන සාවත්ථි ¶ තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන සාවත්ථි තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සාවත්ථියං බහුං ඵලඛාදනීයං උප්පන්නං හොති. අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කිං නු ඛො භගවතා ඵලඛාදනීයං අනුඤ්ඤාතං, කිං අනනුඤ්ඤාත’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සබ්බං ඵලඛාදනීය’’න්ති.

304. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝිකානි බීජානි පුග්ගලිකාය භූමියා රොපියන්ති, පුග්ගලිකානි බීජානි සඞ්ඝිකාය භූමියා රොපියන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. සඞ්ඝිකානි, භික්ඛවෙ, බීජානි පුග්ගලිකාය භූමියා රොපිතානි භාගං දත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බානි. පුග්ගලිකානි බීජානි සඞ්ඝිකාය භූමියා රොපිතානි භාගං දත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බානීති.

305. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූනං කිස්මිඤ්චි කිස්මිඤ්චි ඨානෙ කුක්කුච්චං උප්පජ්ජති – ‘‘කිං නු ඛො භගවතා අනුඤ්ඤාතං, කිං අනනුඤ්ඤාත’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘යං, භික්ඛවෙ, මයා ‘ඉදං න කප්පතී’ති අප්පටික්ඛිත්තං තඤ්චෙ ¶ අකප්පියං අනුලොමෙති, කප්පියං පටිබාහති, තං වො න කප්පති. යං, භික්ඛවෙ, මයා ‘ඉදං න කප්පතී’ති අප්පටික්ඛිත්තං ¶ තඤ්චෙ කප්පියං අනුලොමෙති, අකප්පියං පටිබාහති, තං වො කප්පති. යං, භික්ඛවෙ, මයා ‘ඉදං කප්පතී’ති අනනුඤ්ඤාතං තඤ්චෙ අකප්පියං අනුලොමෙති, කප්පියං පටිබාහති, තං වො ¶ න කප්පති. යං, භික්ඛවෙ, මයා ‘ඉදං කප්පතී’ති අනනුඤ්ඤාතං, තඤ්චෙ කප්පියං අනුලොමෙති, අකප්පියං පටිබාහති, තං වො කප්පතී’’ති.

අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කප්පති නු ඛො යාවකාලිකෙන යාමකාලිකං, න නු ඛො කප්පති? කප්පති නු ඛො යාවකාලිකෙන සත්තාහකාලිකං, න නු ඛො කප්පති? කප්පති නු ඛො යාවකාලිකෙන යාවජීවිකං, න නු ඛො කප්පති? කප්පති නු ඛො යාමකාලිකෙන සත්තාහකාලිකං, න නු ඛො කප්පති? කප්පති නු ඛො යාමකාලිකෙන යාවජීවිකං, න නු ඛො කප්පති? කප්පති නු ඛො සත්තාහකාලිකෙන යාවජීවිකං, න නු ඛො කප්පතී’’ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘යාවකාලිකෙන, භික්ඛවෙ, යාමකාලිකං, තදහු පටිග්ගහිතං කාලෙ කප්පති, විකාලෙ න කප්පති. යාවකාලිකෙන, භික්ඛවෙ, සත්තාහකාලිකං, තදහු පටිග්ගහිතං කාලෙ කප්පති, විකාලෙ න කප්පති. යාවකාලිකෙන, භික්ඛවෙ, යාවජීවිකං, තදහු පටිග්ගහිතං කාලෙ කප්පති, විකාලෙ න කප්පති. යාමකාලිකෙන, භික්ඛවෙ, සත්තාහකාලිකං, තදහු පටිග්ගහිතං යාමෙ කප්පති, යාමාතික්කන්තෙ න කප්පති. යාමකාලිකෙන, භික්ඛවෙ, යාවජීවිකං, තදහු පටිග්ගහිතං යාමෙ කප්පති, යාමාතික්කන්තෙ ¶ න කප්පති. සත්තාහකාලිකෙන, භික්ඛවෙ, යාවජීවිකං පටිග්ගහිතං, සත්තාහං කප්පති, සත්තාහාතික්කන්තෙ න කප්පතී’’ති.

සාරදිකෙ ¶ විකාලෙපි, වසං මූලෙ පිට්ඨෙහි ච;

කසාවෙහි පණ්ණං ඵලං, ජතු ලොණං ඡකණඤ්ච.

චුණ්ණං චාලිනි මංසඤ්ච, අඤ්ජනං උපපිසනී [උපපිං සනී (සී.), උපපිං සනං (ස්යා.)];

අඤ්ජනී උච්චාපාරුතා, සලාකා සලාකඨානිං [සලාකොධනී (සී. ස්යා.)].

ථවිකංසබද්ධකං ¶ සුත්තං, මුද්ධනිතෙලනත්ථු ච;

නත්ථුකරණී ධූමඤ්ච, නෙත්තඤ්චාපිධනත්ථවි.

තෙලපාකෙසු මජ්ජඤ්ච, අතික්ඛිත්තං අබ්භඤ්ජනං;

තුම්බං සෙදං සම්භාරඤ්ච, මහා භඞ්ගොදකං තථා.

දකකොට්ඨං ලොහිතඤ්ච, විසාණං පාදබ්භඤ්ජනං;

පජ්ජං සත්ථං කසාවඤ්ච, තිලකක්කං කබළිකං.

චොළං ¶ සාසපකුට්ටඤ්ච, ධූම සක්ඛරිකාය ච;

වණතෙලං විකාසිකං, විකටඤ්ච පටිග්ගහං.

ගූථං කරොන්තො ලොළිඤ්ච, ඛාරං මුත්තහරීතකං;

ගන්ධා විරෙචනඤ්චෙව, අච්ඡාකටං කටාකටං.

පටිච්ඡාදනි ¶ ¶ පබ්භාරා, ආරාම සත්තාහෙන ච;

ගුළං මුග්ගං සොවීරඤ්ච, සාමංපාකා පුනාපචෙ.

පුනානුඤ්ඤාසි දුබ්භික්ඛෙ, ඵලඤ්ච තිලඛාදනී;

පුරෙභත්තං කායඩාහො, නිබ්බත්තඤ්ච භගන්දලං.

වත්ථිකම්මඤ්ච සුප්පිඤ්ච, මනුස්සමංසමෙව ච;

හත්ථිඅස්සා සුනඛො ච, අහි සීහඤ්ච දීපිකං [හත්ථිඅස්සසුනඛාහි, සීහබ්යග්ඝඤ්ච දීපිකං (සී.)].

අච්ඡතරච්ඡමංසඤ්ච, පටිපාටි ච යාගු ච;

තරුණං අඤ්ඤත්ර ගුළං, සුනිධාවසථාගාරං.

ගඞ්ගා කොටිසච්චකථා, අම්බපාලී ච ලිච්ඡවී;

උද්දිස්ස කතං සුභික්ඛං, පුනදෙව පටික්ඛිපි.

මෙඝො යසො මෙණ්ඩකො, ච ගොරසං පාථෙය්යකෙන ච;

කෙණි අම්බො ජම්බු චොච, මොචමධුමුද්දිකසාලුකං.

ඵාරුසකා ඩාකපිට්ඨං, ආතුමායං නහාපිතො;

සාවත්ථියං ඵලං බීජං, කිස්මිං ඨානෙ ච කාලිකෙති.

ඉමම්හි ඛන්ධකෙ වත්ථූ එකසතං ඡවත්ථු.