📜

10. කොසම්බකක්ඛන්ධකො

271. කොසම්බකවිවාදකථා

451. තෙන සමයෙන බුද්ධො භගවා කොසම්බියං විහරති ඝොසිතාරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු ආපත්තිං ආපන්නො හොති. සො තස්සා ආපත්තියා ආපත්තිදිට්ඨි [ආපත්තිදිට්ඨී (සී.)] හොති; අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්සා ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨිනො හොන්ති. සො අපරෙන සමයෙන තස්සා ආපත්තියා අනා පත්තිදිට්ඨි හොති; අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්සා ආපත්තියා ආපත්තිදිට්ඨිනො හොන්ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ තං භික්ඛුං එතදවොචුං – ‘‘ආපත්තිං ත්වං, ආවුසො, ආපන්නො, පස්සසෙතං ආපත්ති’’න්ති? ‘‘නත්ථි මෙ, ආවුසො, ආපත්ති යමහං පස්සෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ සාමග්ගිං ලභිත්වා තං භික්ඛුං ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිපිංසු. සො ච භික්ඛු බහුස්සුතො හොති ආගතාගමො ධම්මධරො විනයධරො මාතිකාධරො පණ්ඩිතො බ්යත්තො මෙධාවී ලජ්ජී කුක්කුච්චකො සික්ඛාකාමො. අථ ඛො සො භික්ඛු සන්දිට්ඨෙ සම්භත්තෙ භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා එතදවොච – ‘‘අනාපත්ති එසා, ආවුසො, නෙසා ආපත්ති. අනාපන්නොම්හි, නම්හි ආපන්නො. අනුක්ඛිත්තොම්හි, නම්හි උක්ඛිත්තො. අධම්මිකෙනම්හි කම්මෙන උක්ඛිත්තො කුප්පෙන අට්ඨානාරහෙන. හොථ මෙ ආයස්මන්තො ධම්මතො විනයතො පක්ඛා’’ති. අලභි ඛො සො භික්ඛු සන්දිට්ඨෙ සම්භත්තෙ භික්ඛූ පක්ඛෙ. ජානපදානම්පි සන්දිට්ඨානං සම්භත්තානං භික්ඛූනං සන්තිකෙ දූතං පාහෙසි – අනාපත්ති එසා, ආවුසො, නෙසා ආපත්ති. අනාපන්නොම්හි, නම්හි ආපන්නො. අනුක්ඛිත්තොම්හි, නම්හි උක්ඛිත්තො. අධම්මිකෙනම්හි කම්මෙන උක්ඛිත්තො කුප්පෙන අට්ඨානාරහෙන. හොන්තු මෙ ආයස්මන්තො ධම්මතො විනයතො පක්ඛා’’ති. අලභි ඛො සො භික්ඛු ජානපදෙපි සන්දිට්ඨෙ සම්භත්තෙ භික්ඛූ පක්ඛෙ. අථ ඛො තෙ උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ යෙන උක්ඛෙපකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා උක්ඛෙපකෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘අනාපත්ති එසා, ආවුසො, නෙසා ආපත්ති. අනාපන්නො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු ආපන්නො. අනුක්ඛිත්තො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු උක්ඛිත්තො . අධම්මිකෙන කම්මෙන උක්ඛිත්තො කුප්පෙන අට්ඨානාරහෙනා’’ති. එවං වුත්තෙ උක්ඛෙපකා භික්ඛූ උක්ඛිත්තානුවත්තකෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘ආපත්ති එසා ආවුසො, නෙසා අනාපත්ති. ආපන්නො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු අනාපන්නො. උක්ඛිත්තො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු අනුක්ඛිත්තො. ධම්මිකෙන කම්මෙන උක්ඛිත්තො අකුප්පෙන ඨානාරහෙන. මා ඛො තුම්හෙ ආයස්මන්තො එතං උක්ඛිත්තකං භික්ඛුං අනුවත්තිත්ථ අනුපරිවාරෙථා’’ති. එවම්පි ඛො තෙ උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ උක්ඛෙපකෙහි භික්ඛූහි වුච්චමානා තථෙව තං උක්ඛිත්තකං භික්ඛුං අනුවත්තිංසු අනුපරිවාරෙසුං.

452. අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධ, භන්තෙ, අඤ්ඤතරො භික්ඛු ආපත්තිං ආපන්නො අහොසි. සො තස්සා ආපත්තියා ආපත්තිදිට්ඨි අහොසි, අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්සා ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨිනො අහෙසුං. සො අපරෙන සමයෙන තස්සා ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨි අහොසි, අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්සා ආපත්තියා ආපත්තිදිට්ඨිනො අහෙසුං. අථ ඛො තෙ, භන්තෙ, භික්ඛූ තං භික්ඛුං එතදවොචුං – ‘ආපත්තිං ත්වං, ආවුසො, ආපන්නො, පස්සසෙතං ආපත්ති’න්ති? ‘‘නත්ථි මෙ, ආවුසො, ආපත්ති යමහං පස්සෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො තෙ, භන්තෙ, භික්ඛූ සාමග්ගිං ලභිත්වා තං භික්ඛුං ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිපිංසු. සො ච, භන්තෙ, භික්ඛු බහුස්සුතො ආගතාගමො ධම්මධරො විනයධරො මාතිකාධරො පණ්ඩිතො බ්යත්තො මෙධාවී ලජ්ජී කුක්කුච්චකො සික්ඛාකාමො. අථ ඛො සො, භන්තෙ, භික්ඛු සන්දිට්ඨෙ සම්භත්තෙ භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා එතදවොච – ‘අනාපත්ති එසා, ආවුසො; නෙසා ආපත්ති. අනාපන්නොම්හි, නම්හි ආපන්නො. අනුක්ඛිත්තොම්හි, නම්හි උක්ඛිත්තො. අධම්මිකෙනම්හි කම්මෙන උක්ඛිත්තො කුප්පෙන අට්ඨානාරහෙන. හොථ මෙ ආයස්මන්තො ධම්මතො විනයතො පක්ඛා’ති. අලභි ඛො සො, භන්තෙ, භික්ඛු සන්දිට්ඨෙ සම්භත්තෙ භික්ඛූ පක්ඛෙ. ජානපදානම්පි සන්දිට්ඨානං සම්භත්තානං භික්ඛූනං සන්තිකෙ දූතං පාහෙසි – ‘අනාපත්ති එසා, ආවුසො; නෙසා ආපත්ති. අනාපන්නොම්හි, නම්හි ආපන්නො. අනුක්ඛිත්තොම්හි, නම්හි උක්ඛිත්තො. අධම්මිකෙනම්හි කම්මෙන උක්ඛිත්තො කුප්පෙන අට්ඨානාරහෙන. හොන්තු මෙ ආයස්මන්තො ධම්මතො විනයතො පක්ඛා’ති. අලභි ඛො සො, භන්තෙ, භික්ඛු ජානපදෙපි සන්දිට්ඨෙ සම්භත්තෙ භික්ඛූ පක්ඛෙ. අථ ඛො තෙ, භන්තෙ, උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ යෙන උක්ඛෙපකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා උක්ඛෙපකෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘අනාපත්ති එසා, ආවුසො; නෙසා ආපත්ති. අනාපන්නො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු ආපන්නො. අනුක්ඛිත්තො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු උක්ඛිත්තො. අධම්මිකෙන කම්මෙන උක්ඛිත්තො කුප්පෙන අට්ඨානාරහෙනා’ති. එවං වුත්තෙ තෙ, භන්තෙ, උක්ඛෙපකා භික්ඛූ උක්ඛිත්තානුවත්තකෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘ආපත්ති එසා, ආවුසො; නෙසා අනාපත්ති. ආපන්නො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු අනාපන්නො. උක්ඛිත්තො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු අනුක්ඛිත්තො. ධම්මිකෙන කම්මෙන උක්ඛිත්තො අකුප්පෙන ඨානාරහෙන. මා ඛො තුම්හෙ ආයස්මන්තො එතං උක්ඛිත්තකං භික්ඛුං අනුවත්තිත්ථ අනුපරිවාරෙථා’ති. එවම්පි ඛො තෙ, භන්තෙ, උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ උක්ඛෙපකෙහි භික්ඛූහි වුච්චමානා තථෙව තං උක්ඛිත්තකං භික්ඛුං අනුවත්තන්ති අනුපරිවාරෙන්තී’’ති.

453. අථ ඛො භගවා ‘භින්නො භික්ඛුසඞ්ඝො, භින්නො භික්ඛුසඞ්ඝො’ති – උට්ඨායාසනා යෙන උක්ඛෙපකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි, නිසජ්ජ ඛො භගවා උක්ඛෙපකෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘මා ඛො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, ‘පටිභාති නො, පටිභාති නො’ති යස්මිං වා තස්මිං වා භික්ඛුං උක්ඛිපිතබ්බං මඤ්ඤිත්ථ’’.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආපත්තිං ආපන්නො හොති. සො තස්සා ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨි හොති, අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්සා ආපත්තියා ආපත්තිදිට්ඨිනො හොන්ති . තෙ චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ තං භික්ඛුං එවං ජානන්ති – ‘අයං ඛො ආයස්මා බහුස්සුතො ආගතාගමො ධම්මධරො විනයධරො මාතිකාධරො පණ්ඩිතො බ්යත්තො මෙධාවී ලජ්ජී කුක්කුච්චකො සික්ඛාකාමො. සචෙ මයං ඉමං භික්ඛුං ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිපිස්සාම, න මයං ඉමිනා භික්ඛුනා සද්ධිං උපොසථං කරිස්සාම, විනා ඉමිනා භික්ඛුනා උපොසථං කරිස්සාම, භවිස්සති සඞ්ඝස්ස තතොනිදානං භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණ’න්ති, භෙදගරුකෙහි, භික්ඛවෙ, භික්ඛූහි න සො භික්ඛු ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිපිතබ්බො.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආපත්තිං ආපන්නො හොති. සො තස්සා ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨි හොති, අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්සා ආපත්තියා ආපත්තිදිට්ඨිනො හොන්ති. තෙ චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ තං භික්ඛුං එවං ජානන්ති – ‘අයං ඛො ආයස්මා බහුස්සුතො ආගතාගමො ධම්මධරො විනයධරො මාතිකාධරො පණ්ඩිතො බ්යත්තො මෙධාවී ලජ්ජී කුක්කුච්චකො සික්ඛාකාමො. සචෙ මයං ඉමං භික්ඛුං ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිපිස්සාම, න මයං ඉමිනා භික්ඛුනා සද්ධිං පවාරෙස්සාම, විනා ඉමිනා භික්ඛුනා පවාරෙස්සාම. න මයං ඉමිනා භික්ඛුනා සද්ධිං සඞ්ඝකම්මං කරිස්සාම, විනා ඉමිනා භික්ඛුනා සඞ්ඝකම්මං කරිස්සාම. න මයං ඉමිනා භික්ඛුනා සද්ධිං ආසනෙ නිසීදිස්සාම, විනා ඉමිනා භික්ඛුනා ආසනෙ නිසීදිස්සාම. න මයං ඉමිනා භික්ඛුනා සද්ධිං යාගුපානෙ නිසීදිස්සාම, විනා ඉමිනා භික්ඛුනා යාගුපානෙ නිසීදිස්සාම . න මයං ඉමිනා භික්ඛුනා සද්ධිං භත්තග්ගෙ නිසීදිස්සාම, විනා ඉමිනා භික්ඛුනා භත්තග්ගෙ නිසීදිස්සාම. න මයං ඉමිනා භික්ඛුනා සද්ධිං එකච්ඡන්නෙ වසිස්සාම, විනා ඉමිනා භික්ඛුනා එකච්ඡන්නෙ වසිස්සාම. න මයං ඉමිනා භික්ඛුනා සද්ධිං යථාවුඩ්ඪං අභිවාදනං පච්චුට්ඨානං අඤ්ජලිකම්මං සාමීචිකම්මං කරිස්සාම, විනා ඉමිනා භික්ඛුනා යථාවුඩ්ඪං අභිවාදනං පච්චුට්ඨානං අඤ්ජලිකම්මං සාමීචිකම්මං කරිස්සාම. භවිස්සති සඞ්ඝස්ස තතොනිදානං භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණ’න්ති, භෙදගරුකෙහි, භික්ඛවෙ, භික්ඛූහි න සො භික්ඛු ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිපිතබ්බො’’ති.

454. අථ ඛො භගවා උක්ඛෙපකානං භික්ඛූනං එතමත්ථං භාසිත්වා උට්ඨායාසනා යෙන උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි, නිසජ්ජ ඛො භගවා උක්ඛිත්තානුවත්තකෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘මා ඛො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, ආපත්තිං ආපජ්ජිත්වා ‘නාම්හ ආපන්නා, නාම්හ ආපන්නා’ති ආපත්තිං න පටිකාතබ්බං මඤ්ඤිත්ථ’’.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආපත්තිං ආපන්නො හොති. සො තස්සා ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨි හොති, අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්සා ආපත්තියා ආපත්තිදිට්ඨිනො හොන්ති. සො චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තෙ භික්ඛූ එවං ජානාති – ‘ඉමෙ ඛො ආයස්මන්තො [ආයස්මන්තා (ක.)] බහුස්සුතා ආගතාගමා ධම්මධරා විනයධරා මාතිකාධරා පණ්ඩිතා බ්යත්තා මෙධාවිනො ලජ්ජිනො කුක්කුච්චකා සික්ඛාකාමා, නාලං මමං වා කාරණා අඤ්ඤෙසං වා කාරණා ඡන්දා දොසා මොහා භයා අගතිං ගන්තුං. සචෙ මං ඉමෙ භික්ඛූ ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිපිස්සන්ති , න මයා සද්ධිං උපොසථං කරිස්සන්ති, විනා මයා උපොසථං කරිස්සන්ති, භවිස්සති සඞ්ඝස්ස තතොනිදානං භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණ’න්ති, භෙදගරුකෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා පරෙසම්පි සද්ධාය සා ආපත්ති දෙසෙතබ්බා.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආපත්තිං ආපන්නො හොති. සො තස්සා ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨි හොති, අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්සා ආපත්තියා ආපත්තිදිට්ඨිනො හොන්ති. සො චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තෙ භික්ඛූ එවං ජානාති – ‘ඉමෙ ඛො ආයස්මන්තො බහුස්සුතා ආගතාගමා ධම්මධරා විනයධරා මාතිකාධරා පණ්ඩිතා බ්යත්තා මෙධාවිනො ලජ්ජිනො කුක්කුච්චකා සික්ඛාකාමා, නාලං මමං වා කාරණා අඤ්ඤෙසං වා කාරණා ඡන්දා දොසා මොහා භයා අගතිං ගන්තුං. සචෙ මං ඉමෙ භික්ඛූ ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිපිස්සන්ති, න මයා සද්ධිං පවාරෙස්සන්ති , විනා මයා පවාරෙස්සන්ති. න මයා සද්ධිං සඞ්ඝකම්මං කරිස්සන්ති, විනා මයා සඞ්ඝකම්මං කරිස්සන්ති. න මයා සද්ධිං ආසනෙ නිසීදිස්සන්ති, විනා මයා ආසනෙ නිසීදිස්සන්ති. න මයා සද්ධිං යාගුපානෙ නිසීදිස්සන්ති, විනා මයා යාගුපානෙ නිසීදිස්සන්ති. න මයා සද්ධිං භත්තග්ගෙ නිසීදිස්සන්ති විනා මයා භත්තග්ගෙ නිසීදිස්සන්ති. න මයා සද්ධිං එකච්ඡන්නෙ වසිස්සන්ති, විනා මයා එකච්ඡන්නෙ වසිස්සන්ති. න මයා සද්ධිං යථාවුඩ්ඪං අභිවාදනං පච්චුට්ඨානං අඤ්ජලිකම්මං සාමීචිකම්මං කරිස්සන්ති, විනා මයා යථාවුඩ්ඪං අභිවාදනං පච්චුට්ඨානං අඤ්ජලිකම්මං සාමීචිකම්මං කරිස්සන්ති, භවිස්සති සඞ්ඝස්ස තතොනිදානං භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණ’න්ති , භෙදගරුකෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා පරෙසම්පි සද්ධාය සා ආපත්ති දෙසෙතබ්බා’’ති. අථ ඛො භගවා උක්ඛිත්තානුවත්තකානං භික්ඛූනං එතමත්ථං භාසිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

455. තෙන ඛො පන සමයෙන උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ තත්ථෙව අන්තොසීමාය උපොසථං කරොන්ති, සඞ්ඝකම්මං කරොන්ති. උක්ඛෙපකා පන භික්ඛූ නිස්සීමං ගන්ත්වා උපොසථං කරොන්ති, සඞ්ඝකම්මං කරොන්ති. අථ ඛො අඤ්ඤතරො උක්ඛෙපකො භික්ඛු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘තෙ, භන්තෙ, උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ තත්ථෙව අන්තොසීමාය උපොසථං කරොන්ති, සඞ්ඝකම්මං කරොන්ති. මයං පන උක්ඛෙපකා භික්ඛූ නිස්සීමං ගන්ත්වා උපොසථං කරොම, සඞ්ඝකම්මං කරොමා’’ති. ‘‘තෙ චෙ, භික්ඛු, උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ තත්ථෙව අන්තොසීමාය උපොසථං කරිස්සන්ති, සඞ්ඝකම්මං කරිස්සන්ති, යථා මයා ඤත්ති ච අනුස්සාවනා ච පඤ්ඤත්තා, තෙසං තානි කම්මානි ධම්මිකානි කම්මානි භවිස්ස’’න්ති අකුප්පානි ඨානාරහානි. තුම්හෙ චෙ, භික්ඛු, උක්ඛෙපකා භික්ඛූ තත්ථෙව අන්තොසීමාය උපොසථං කරිස්සථ, සඞ්ඝකම්මං කරිස්සථ, යථා මයා ඤත්ති ච අනුස්සාවනා ච පඤ්ඤත්තා, තුම්හාකම්පි තානි කම්මානි ධම්මිකානි කම්මානි භවිස්සන්ති අකුප්පානි ඨානාරහානි. තං කිස්ස හෙතු? නානාසංවාසකා එතෙ [තෙ (ස්යා.)] භික්ඛූ [භික්ඛු (සී. ස්යා.)] තුම්හෙහි, තුම්හෙ ච තෙහි නානාසංවාසකා.

‘‘ද්වෙමා, භික්ඛු, නානාසංවාසකභූමියො – අත්තනා වා අත්තානං නානාසංවාසකං කරොති, සමග්ගො වා නං සඞ්ඝො උක්ඛිපති අදස්සනෙ වා අප්පටිකම්මෙ වා අප්පටිනිස්සග්ගෙ වා. ඉමා ඛො, භික්ඛු, ද්වෙ නානාසංවාසකභූමියො. ද්වෙමා, භික්ඛු, සමානසංවාසකභූමියො – අත්තනා වා අත්තානං සමානසංවාසං කරොති, සමග්ගො වා නං සඞ්ඝො උක්ඛිත්තං ඔසාරෙති අදස්සනෙ වා අප්පටිකම්මෙ වා අප්පටිනිස්සග්ගෙ වා. ඉමා ඛො, භික්ඛු, ද්වෙ සමානසංවාසකභූමියො’’ති.

456. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ භත්තග්ගෙ අන්තරඝරෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං අනනුලොමිකං කායකම්මං වචීකම්මං උපදංසෙන්ති, හත්ථපරාමාසං කරොන්ති. මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා භත්තග්ගෙ අන්තරඝරෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං අනනුලොමිකං කායකම්මං වචීකම්මං උපදංසෙස්සන්ති, හත්ථපරාමාසං කරිස්සන්තී’’ති. අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තෙසං මනුස්සානං උජ්ඣායන්තානං ඛිය්යන්තානං විපාචෙන්තානං. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම භික්ඛූ භත්තග්ගෙ අන්තරඝරෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං අනනුලොමිකං කායකම්මං වචීකම්මං උපදංසෙස්සන්ති , හත්ථපරාමාසං කරිස්සන්තී’’ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ භත්තග්ගෙ අන්තරඝරෙ භණ්ඩනජාතා…පෙ… හත්ථපරාමාසං කරොන්තී’’ති? ‘‘සච්චං, භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… විගරහිත්වා ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භින්නෙ, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝෙ අධම්මියායමානෙ [අධම්මියමානෙ (සී. ස්යා. කත්ථචි) අධම්මීයමානෙ (ක.)] අසම්මොදිකාය වත්තමානාය [-‘‘අසම්මොදිකාවත්තමානාය’’ ඉති අට්ඨකථායං සංවණ්ණෙතබ්බපාඨො] ‘එත්තාවතා න අඤ්ඤමඤ්ඤං අනනුලොමිකං කායකම්මං වචීකම්මං උපදංසෙස්සාම, හත්ථපරාමාසං කරිස්සාමා’ති ආසනෙ නිසීදිතබ්බං. භින්නෙ, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝෙ ධම්මියායමානෙ සම්මොදිකාය වත්තමානාය ආසනන්තරිකාය නිසීදිතබ්බ’’න්ති.

457. [ම. නි. 3.236 ථොකං විසදිසං] තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ සඞ්ඝමජ්ඣෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති. තෙ න සක්කොන්ති තං අධිකරණං වූපසමෙතුං. අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධ, භන්තෙ, භික්ඛූ සඞ්ඝමජ්ඣෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති. තෙ න සක්කොන්ති තං අධිකරණං වූපසමෙතුං. සාධු, භන්තෙ, භගවා යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමතු අනුකම්පං උපාදායා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො භගවා යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි, නිසජ්ජ ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘අලං, භික්ඛවෙ, මා භණ්ඩනං මා කලහං මා විග්ගහං මා විවාද’’න්ති. එවං වුත්තෙ අඤ්ඤතරො අධම්මවාදී භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ආගමෙතු, භන්තෙ, භගවා ධම්මස්සාමී; අප්පොස්සුක්කො, භන්තෙ, භගවා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරමනුයුත්තො විහරතු. මයමෙතෙන භණ්ඩනෙන කලහෙන විග්ගහෙන විවාදෙන පඤ්ඤායිස්සාමා’’ති. දුතියම්පි ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘අලං, භික්ඛවෙ, මා භණ්ඩනං මා කලහං මා විග්ගහං මා විවාද’’න්ති. දුතියම්පි ඛො සො අධම්මවාදී භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ආගමෙතු , භන්තෙ, භගවා ධම්මස්සාමී; අප්පොස්සුක්කො, භන්තෙ , භගවා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරමනුයුත්තො විහරතු. මයමෙතෙන භණ්ඩනෙන කලහෙන විග්ගහෙන විවාදෙන පඤ්ඤායිස්සාමා’’ති.

කොසම්බකවිවාදකථා නිට්ඨිතා.

272. දීඝාවුවත්ථු

458. අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භූතපුබ්බං, භික්ඛවෙ, බාරාණසියං [වජිරබුද්ධිටීකා ඔලොකෙතබ්බා] බ්රහ්මදත්තො නාම කාසිරාජා අහොසි අඩ්ඪො මහද්ධනො මහාභොගො මහබ්බලො මහාවාහනො මහාවිජිතො පරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරො. දීඝීති නාම කොසලරාජා අහොසි දලිද්දො අප්පධනො අප්පභොගො අප්පබලො අප්පවාහනො අප්පවිජිතො අපරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරො. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා දීඝීතිං කොසලරාජානං අබ්භුය්යාසි. අස්සොසි ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීති කොසලරාජා – ‘‘බ්රහ්මදත්තො කිර කාසිරාජා චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා මමං අබ්භුය්යාතො’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො එතදහොසි – ‘‘බ්රහ්මදත්තො ඛො කාසිරාජා අඩ්ඪො මහද්ධනො මහාභොගො මහබ්බලො මහාවාහනො මහාවිජිතො පරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරො, අහං පනම්හි දලිද්දො අප්පධනො අප්පභොගො අප්පබලො අප්පවාහනො අප්පවිජිතො අපරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරො, නාහං පටිබලො බ්රහ්මදත්තෙන කාසිරඤ්ඤා එකසඞ්ඝාතම්පි සහිතුං. යංනූනාහං පටිකච්චෙව නගරම්හා නිප්පතෙය්ය’’න්ති.

අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීති කොසලරාජා මහෙසිං ආදාය පටිකච්චෙව නගරම්හා නිප්පති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො බලඤ්ච වාහනඤ්ච ජනපදඤ්ච කොසඤ්ච කොට්ඨාගාරඤ්ච අභිවිජිය අජ්ඣාවසති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීති කොසලරාජා සපජාපතිකො යෙන වාරාණසී තෙන පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන යෙන බාරාණසී තදවසරි. තත්ර සුදං, භික්ඛවෙ, දීඝීති කොසලරාජා සපජාපතිකො බාරාණසියං අඤ්ඤතරස්මිං පච්චන්තිමෙ ඔකාසෙ කුම්භකාරනිවෙසනෙ අඤ්ඤාතකවෙසෙන පරිබ්බාජකච්ඡන්නෙන පටිවසති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො මහෙසී නචිරස්සෙව ගබ්භිනී අහොසි. තස්සා එවරූපො දොහළො උප්පන්නො හොති – ‘‘ඉච්ඡති සූරියස්ස උග්ගමනකාලෙ චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නද්ධං වම්මිකං සුභූමෙ ඨිතං පස්සිතුං , ඛග්ගානඤ්ච ධොවනං පාතුං’’. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො මහෙසී දීඝීතිං කොසලරාජානං එතදවොච – ‘‘ගබ්භිනීම්හි, දෙව. තස්සා මෙ එවරූපො දොහළො උප්පන්නො – ඉච්ඡාමි සූරියස්ස උග්ගමනකාලෙ චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නද්ධං වම්මිකං [වම්මිතං (සී.)] සුභූමෙ ඨිතං පස්සිතුං, ඛග්ගානඤ්ච ධොවනං පාතු’’න්ති. ‘‘කුතො, දෙවි, අම්හාකං දුග්ගතානං චතුරඞ්ගිනී සෙනා සන්නද්ධා වම්මිකා සුභූමෙ ඨිතා, ඛග්ගානඤ්ච ධොවනං පාතු’’න්ති [ඛග්ගානඤ්ච ධොවනන්ති (සී. ස්යා.)] ‘‘සචාහං, දෙව, න ලභිස්සාමි, මරිස්සාමී’’ති.

459. තෙන ඛො පන සමයෙන, බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පුරොහිතො බ්රාහ්මණො දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො සහායො හොති . අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීති කොසලරාජා යෙන බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පුරොහිතො බ්රාහ්මණො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පුරොහිතං බ්රාහ්මණං එතදවොච – ‘‘සඛී තෙ, සම්ම, ගබ්භිනී. තස්සා එවරූපො දොහළො උප්පන්නො – ඉච්ඡති සූරියස්ස උග්ගමනකාලෙ චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නද්ධං වම්මිකං සුභූමෙ ඨිතං පස්සිතුං, ඛග්ගානඤ්ච ධොවනං පාතු’’න්ති. ‘‘තෙන හි, දෙව, මයම්පි දෙවිං පස්සාමා’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො මහෙසී යෙන බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පුරොහිතො බ්රාහ්මණො තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පුරොහිතො බ්රාහ්මණො දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො මහෙසිං දූරතොව ආගච්ඡන්තිං, දිස්වාන උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යෙන දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො මහෙසී තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා තික්ඛත්තුං උදානං උදානෙසි – ‘‘කොසලරාජා වත භො කුච්ඡිගතො, කොසලරාජා වත භො කුච්ඡිගතො’’ති. අත්තමනා [අවිමනා (සී. ස්යා. කත්ථචි], දෙවි, හොහි. ලච්ඡසි සූරියස්ස උග්ගමනකාලෙ චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නද්ධං වම්මිකං සුභූමෙ ඨිතං පස්සිතුං, ඛග්ගානඤ්ච ධොවනං පාතුන්ති.

අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පුරොහිතො බ්රාහ්මණො යෙන බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා බ්රහ්මදත්තං කාසිරාජානං එතදවොච – ‘‘තථා, දෙව, නිමිත්තානි දිස්සන්ති, ස්වෙ සූරියුග්ගමනකාලෙ චතුරඞ්ගිනී සෙනා සන්නද්ධා වම්මිකා සුභූමෙ තිට්ඨතු, ඛග්ගා ච ධොවියන්තූ’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා මනුස්සෙ ආණාපෙසි – ‘‘යථා, භණෙ, පුරොහිතො බ්රාහ්මණො ආහ තථා කරොථා’’ති. අලභි ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො මහෙසී සූරියස්ස උග්ගමනකාලෙ චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නද්ධං වම්මිකං සුභූමෙ ඨිතං පස්සිතුං, ඛග්ගානඤ්ච ධොවනං පාතුං. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො මහෙසී තස්ස ගබ්භස්ස පරිපාකමන්වාය පුත්තං විජායි. තස්ස දීඝාවූති නාමං අකංසු. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො නචිරස්සෙව විඤ්ඤුතං පාපුණි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා බහුනො අම්හාකං අනත්ථස්ස කාරකො, ඉමිනා අම්හාකං බලඤ්ච වාහනඤ්ච ජනපදො ච කොසො ච කොට්ඨාගාරඤ්ච අච්ඡින්නං, සචායං අම්හෙ ජානිස්සති, සබ්බෙව තයො ඝාතාපෙස්සති, යංනූනාහං දීඝාවුං කුමාරං බහිනගරෙ වාසෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො භික්ඛවෙ දීඝීති කොසලරාජා දීඝාවුං කුමාරං බහිනගරෙ වාසෙසි. අථ ඛො භික්ඛවෙ දීඝාවු කුමාරො බහිනගරෙ පටිවසන්තො නචිරස්සෙව සබ්බසිප්පානි සික්ඛි.

460. තෙන ඛො පන සමයෙන දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො කප්පකො බ්රහ්මදත්තෙ කාසිරඤ්ඤෙ පටිවසති. අද්දසා ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො කප්පකො දීඝීතිං කොසලරාජානං සපජාපතිකං බාරාණසියං අඤ්ඤතරස්මිං පච්චන්තිමෙ ඔකාසෙ කුම්භකාරනිවෙසනෙ අඤ්ඤාතකවෙසෙන පරිබ්බාජකච්ඡන්නෙන පටිවසන්තං, දිස්වාන යෙන බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා බ්රහ්මදත්තං කාසිරාජානං එතදවොච – ‘‘දීඝීති, දෙව, කොසලරාජා සපජාපතිකො බාරාණසියං අඤ්ඤතරස්මිං පච්චන්තිමෙ ඔකාසෙ කුම්භකාරනිවෙසනෙ අඤ්ඤාතකවෙසෙන පරිබ්බාජකච්ඡන්නෙන පටිවසතී’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා මනුස්සෙ ආණාපෙසි – ‘‘තෙන හි, භණෙ, දීඝීතිං කොසලරාජානං සපජාපතිකං ආනෙථා’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො, භික්ඛවෙ, තෙ මනුස්සා බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පටිස්සුත්වා දීඝීතිං කොසලරාජානං සපජාපතිකං ආනෙසුං. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා මනුස්සෙ ආණාපෙසි – ‘‘තෙන හි, භණෙ, දීඝීතිං කොසලරාජානං සපජාපතිකං දළ්හාය රජ්ජුයා පච්ඡාබාහං ගාළ්හබන්ධනං බන්ධිත්වා ඛුරමුණ්ඩං කරිත්වා ඛරස්සරෙන පණවෙන රථිකාය රථිකං සිඞ්ඝාටකෙන සිඞ්ඝාටකං පරිනෙත්වා දක්ඛිණෙන ද්වාරෙන නික්ඛාමෙත්වා දක්ඛිණතො නගරස්ස චතුධා ඡින්දිත්වා චතුද්දිසා බිලානි නික්ඛිපථා’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො, භික්ඛවෙ, තෙ මනුස්සා බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පටිස්සුත්වා දීඝීතිං කොසලරාජානං සපජාපතිකං දළ්හාය රජ්ජුයා පච්ඡාබාහං ගාළ්හබන්ධනං බන්ධිත්වා ඛුරමුණ්ඩං කරිත්වා ඛරස්සරෙන පණවෙන රථිකාය රථිකං සිඞ්ඝාටකෙන සිඞ්ඝාටකං පරිනෙන්ති.

අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවුස්ස කුමාරස්ස එතදහොසි – ‘‘චිරංදිට්ඨා ඛො මෙ මාතාපිතරො. යංනූනාහං මාතාපිතරො පස්සෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො බාරාණසිං පවිසිත්වා අද්දස මාතාපිතරො දළ්හාය රජ්ජුයා පච්ඡාබාහං ගාළ්හබන්ධනං බන්ධිත්වා ඛුරමුණ්ඩං කරිත්වා ඛරස්සරෙන පණවෙන රථිකාය රථිකං සිඞ්ඝාටකෙන සිඞ්ඝාටකං පරිනෙන්තෙ, දිස්වාන යෙන මාතාපිතරො තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීති කොසලරාජා දීඝාවුං කුමාරං දූරතොව ආගච්ඡන්තං; දිස්වාන දීඝාවුං කුමාරං එතදවොච – ‘‘මා ඛො ත්වං, තාත දීඝාවු, දීඝං පස්ස, මා රස්සං. න හි, තාත දීඝාවු, වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති; අවෙරෙන හි, තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’’ති. එවං වුත්තෙ, භික්ඛවෙ, තෙ මනුස්සා දීඝීතිං කොසලරාජානං එතදවොචුං – ‘‘උම්මත්තකො අයං දීඝීති කොසලරාජා විප්පලපති. කො ඉමස්ස දීඝාවු? කං අයං එවමාහ – ‘මා ඛො ත්වං, තාත දීඝාවු, දීඝං පස්ස, මා රස්සං. න හි, තාත දීඝාවු, වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති; අවෙරෙන හි, තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’’ති. ‘‘නාහං, භණෙ, උම්මත්තකො විප්පලපාමි, අපි ච යො විඤ්ඤූ සො විභාවෙස්සතී’’ති. දුතියම්පි ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… තතියම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝීති කොසලරාජා දීඝාවුං කුමාරං එතදවොච – ‘‘මා ඛො ත්වං, තාත දීඝාවු, දීඝං පස්ස, මා රස්සං. න හි, තාත දීඝාවු, වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති; අවෙරෙන හි, තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’’ති. තතියම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, තෙ මනුස්සා දීඝීතිං කොසලරාජානං එතදවොචුං – ‘‘උම්මත්තකො අයං දීඝීති කොසලරාජා විප්පලපති. කො ඉමස්ස දීඝාවු ? කං අයං එවමාහ – මා ඛො ත්වං, තාත දීඝාවු, දීඝං පස්ස, මා රස්සං. න හි, තාත දීඝාවු, වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති; අවෙරෙන හි, තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’’ති. ‘‘නාහං, භණෙ, උම්මත්තකො විප්පලපාමි, අපි ච යො විඤ්ඤූ සො විභාවෙස්සතී’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, තෙ මනුස්සා දීඝීතිං කොසලරාජානං සපජාපතිකං රථිකාය රථිකං සිඞ්ඝාටකෙන සිඞ්ඝාටකං පරිනෙත්වා දක්ඛිණෙන ද්වාරෙන නික්ඛාමෙත්වා දක්ඛිණතො නගරස්ස චතුධා ඡින්දිත්වා චතුද්දිසා බිලානි නික්ඛිපිත්වා ගුම්බං ඨපෙත්වා පක්කමිංසු. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො බාරාණසිං පවිසිත්වා සුරං නීහරිත්වා ගුම්බියෙ පායෙසි. යදා තෙ මත්තා අහෙසුං පතිතා, අථ කට්ඨානි සංකඩ්ඪිත්වා චිතකං කරිත්වා මාතාපිතූනං සරීරං චිතකං ආරොපෙත්වා අග්ගිං දත්වා පඤ්ජලිකො තික්ඛත්තුං චිතකං පදක්ඛිණං අකාසි.

461. තෙන ඛො පන සමයෙන බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා උපරිපාසාදවරගතො හොති. අද්දසා ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා දීඝාවුං කුමාරං පඤ්ජලිකං තික්ඛත්තුං චිතකං පදක්ඛිණං කරොන්තං, දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො සො මනුස්සො දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො ඤාති වා සාලොහිතො වා, අහො මෙ අනත්ථතො, න හි නාම මෙ කොචි ආරොචෙස්සතී’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො අරඤ්ඤං ගන්ත්වා යාවදත්ථං කන්දිත්වා රොදිත්වා ඛප්පං [බප්පං (සී. ස්යා.)] පුඤ්ඡිත්වා බාරාණසිං පවිසිත්වා අන්තෙපුරස්ස සාමන්තා හත්ථිසාලං ගන්ත්වා හත්ථාචරියං එතදවොච – ‘‘ඉච්ඡාමහං, ආචරිය, සිප්පං සික්ඛිතු’’න්ති. ‘‘තෙන හි, භණෙ මාණවක, සික්ඛස්සූ’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය හත්ථිසාලායං මඤ්ජුනා සරෙන ගායි, වීණඤ්ච වාදෙසි. අස්සොසි ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය හත්ථිසාලායං මඤ්ජුනා සරෙන ගීතං වීණඤ්ච වාදිතං, සුත්වාන මනුස්සෙ පුච්ඡි – ‘‘කො, භණෙ, රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය හත්ථිසාලායං මඤ්ජුනා සරෙන ගායි, වීණඤ්ච වාදෙසී’’ති? ‘‘අමුකස්ස, දෙව, හත්ථාචරියස්ස අන්තෙවාසී මාණවකො රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය හත්ථිසාලායං මඤ්ජුනා සරෙන ගායි, වීණඤ්ච වාදෙසී’’ති. ‘‘තෙන හි, භණෙ, තං මාණවකං ආනෙථා’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො, භික්ඛවෙ, තෙ මනුස්සා බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පටිස්සුත්වා දීඝාවුං කුමාරං ආනෙසුං. ‘‘ත්වං භණෙ මාණවක, රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය හත්ථිසාලායං මඤ්ජුනා සරෙන ගායි, වීණඤ්ච වාදෙසී’’ති? ‘‘එවං, දෙවා’’ති. ‘‘තෙන හි ත්වං, භණෙ මාණවක, ගායස්සු, වීණඤ්ච වාදෙහී’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පටිස්සුත්වා ආරාධාපෙක්ඛො මඤ්ජුනා සරෙන ගායි , වීණඤ්ච වාදෙසි. ‘‘ත්වං, භණෙ මාණවක, මං උපට්ඨහා’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පච්චස්සොසි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පුබ්බුට්ඨායී අහොසි පච්ඡානිපාතී කිඞ්කාරපටිස්සාවී මනාපචාරී පියවාදී. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා දීඝාවුං කුමාරං නචිරස්සෙව අබ්භන්තරිමෙ විස්සාසිකට්ඨානෙ ඨපෙසි.

462. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා දීඝාවුං කුමාරං එතදවොච – ‘‘තෙන හි, භණෙ මාණවක, රථං යොජෙහි, මිගවං ගමිස්සාමා’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පටිස්සුත්වා රථං යොජෙත්වා බ්රහ්මදත්තං කාසිරාජානං එතදවොච – ‘‘යුත්තො ඛො තෙ, දෙව, රථො, යස්ස දානි කාලං මඤ්ඤසී’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා රථං අභිරුහි. දීඝාවු කුමාරො රථං පෙසෙසි. තථා තථා රථං පෙසෙසි යථා යථා අඤ්ඤෙනෙව සෙනා අගමාසි අඤ්ඤෙනෙව රථො. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා දූරං ගන්ත්වා දීඝාවුං කුමාරං එතදවොච – ‘‘තෙන හි, භණෙ මාණවක, රථං මුඤ්චස්සු, කිලන්තොම්හි, නිපජ්ජිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පටිස්සුත්වා රථං මුඤ්චිත්වා පථවියං පල්ලඞ්කෙන නිසීදි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා දීඝාවුස්ස කුමාරස්ස උච්ඡඞ්ගෙ සීසං කත්වා සෙය්යං කප්පෙසි. තස්ස කිලන්තස්ස මුහුත්තකෙනෙව නිද්දා ඔක්කමි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවුස්ස කුමාරස්ස එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා බහුනො අම්හාකං අනත්ථස්ස කාරකො. ඉමිනා අම්හාකං බලඤ්ච වාහනඤ්ච ජනපදො ච කොසො ච කොට්ඨාගාරඤ්ච අච්ඡින්නං. ඉමිනා ච මෙ මාතාපිතරො හතා. අයං ඛ්වස්ස කාලො යොහං වෙරං අප්පෙය්ය’’න්ති කොසියා ඛග්ගං නිබ්බාහි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවුස්ස කුමාරස්ස එතදහොසි – ‘‘පිතා ඛො මං මරණකාලෙ අවච ‘මා ඛො ත්වං, තාත දීඝාවු, දීඝං පස්ස, මා රස්සං. න හි, තාත දීඝාවු, වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති; අවෙරෙන හි, තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’ති. න ඛො මෙතං පතිරූපං , ය්වාහං පිතුවචනං අතික්කමෙය්ය’’න්ති කොසියා ඛග්ගං පවෙසෙසි. දුතියම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවුස්ස කුමාරස්ස එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා බහුනො අම්හාකං අනත්ථස්ස කාරකො, ඉමිනො අම්හාකං බලඤ්ච වාහනඤ්ච ජනපදො ච කොසො ච කොට්ඨාගාරඤ්ච අච්ඡින්නං, ඉමිනා ච මෙ මාතාපිතරො හතා, අයං ඛ්වස්ස කාලො යොහං වෙරං අප්පෙය්ය’’න්ති කොසියා ඛග්ගං නිබ්බාහි. දුතියම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවුස්ස කුමාරස්ස එතදහොසි – ‘‘පිතා ඛො මං මරණකාලෙ අවච ‘මා ඛො ත්වං තාත දීඝාවු, දීඝං පස්ස, මා රස්සං, න හි තාත දීඝාවු වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති; අවෙරෙන හි, තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’ති. න ඛො මෙතං පතිරූපං, ය්වාහං පිතුවචනං අතික්කමෙය්ය’’න්ති. පුනදෙව කොසියා ඛග්ගං පවෙසෙසි. තතියම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවුස්ස කුමාරස්ස එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා බහුනො අම්හාකං අනත්ථස්ස කාරකො. ඉමිනා අම්හාකං බලඤ්ච වාහනඤ්ච ජනපදො ච කොසො ච කොට්ඨාගාරඤ්ච අච්ඡින්නං. ඉමිනා ච මෙ මාතාපිතරො හතා. අයං ඛ්වස්ස කාලො යොහං වෙරං අප්පෙය්ය’’න්ති කොසියා ඛග්ගං නිබ්බාහි. තතියම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවුස්ස කුමාරස්ස එතදහොසි – ‘‘පිතා ඛො මං මරණකාලෙ අවච ‘මා ඛො ත්වං, තාත දීඝාවු, දීඝං පස්ස, මා රස්සං. න හි, තාත දීඝාවු, වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති; අවෙරෙන හි, තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’ති. න ඛො මෙතං පතිරූපං, ය්වාහං පිතුවචනං අතික්කමෙය්ය’’’න්ති පුනදෙව කොසියා ඛග්ගං පවෙසෙසි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා භීතො උබ්බිග්ගො උස්සඞ්කී උත්රස්තො සහසා වුට්ඨාසි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො බ්රහ්මදත්තං කාසිරාජානං එතදවොච – ‘‘කිස්ස ත්වං , දෙව, භීතො උබ්බිග්ගො උස්සඞ්කී උත්රස්තො සහසා වුට්ඨාසී’’ති? ඉධ මං, භණෙ මාණවක, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො පුත්තො දීඝාවු කුමාරො සුපිනන්තෙන ඛග්ගෙන පරිපාතෙසි. තෙනාහං භීතො උබ්බිග්ගො උස්සඞ්කී උත්රස්තො සහසා වුට්ඨාසින්ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො වාමෙන හත්ථෙන බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො සීසං පරාමසිත්වා දක්ඛිණෙන හත්ථෙන ඛග්ගං නිබ්බාහෙත්වා බ්රහ්මදත්තං කාසිරාජානං එතදවොච – ‘‘අහං ඛො සො, දෙව, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො පුත්තො දීඝාවු කුමාරො. බහුනො ත්වං අම්හාකං අනත්ථස්ස කාරකො. තයා අම්හාකං බලඤ්ච වාහනඤ්ච ජනපදො ච කොසො ච කොට්ඨාගාරඤ්ච අච්ඡින්නං. තයා ච මෙ මාතාපිතරො හතා. අයං ඛ්වස්ස කාලො ය්වාහං වෙරං අප්පෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා දීඝාවුස්ස කුමාරස්ස පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා දීඝාවුං කුමාරං එතදවොච – ‘‘ජීවිතං මෙ, තාත දීඝාවු, දෙහි. ජීවිතං මෙ, තාත දීඝාවු, දෙහී’’ති. ‘‘ක්යාහං උස්සහාමි දෙවස්ස ජීවිතං දාතුං ? දෙවො ඛො මෙ ජීවිතං දදෙය්යා’’ති. ‘‘තෙන හි, තාත දීඝාවු, ත්වඤ්චෙව මෙ ජීවිතං දෙහි, අහඤ්ච තෙ ජීවිතං දම්මී’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො ච කාසිරාජා දීඝාවු ච කුමාරො අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස ජීවිතං අදංසු, පාණිඤ්ච අග්ගහෙසුං, සපථඤ්ච අකංසු අද්දූභාය [අද්රූභාය, අදුබ්භාය (ක.)].

අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා දීඝාවුං කුමාරං එතදවොච – ‘‘තෙන හි, තාත දීඝාවු, රථං යොජෙහි , ගමිස්සාමා’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො, භික්ඛවෙ, දීඝාවු කුමාරො බ්රහ්මදත්තස්ස කාසිරඤ්ඤො පටිස්සුත්වා රථං යොජෙත්වා බ්රහ්මදත්තං කාසිරාජානං එතදවොච – ‘‘යුත්තො ඛො තෙ, දෙව, රථො, යස්ස දානි කාලං මඤ්ඤසී’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා රථං අභිරුහි. දීඝාවු කුමාරො රථං පෙසෙසි. තථා තථා රථං පෙසෙසි යථා යථා නචිරස්සෙව සෙනාය සමාගඤ්ඡි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා බාරාණසිං පවිසිත්වා අමච්චෙ පාරිසජ්ජෙ සන්නිපාතාපෙත්වා එතදවොච – ‘‘සචෙ, භණෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො පුත්තං දීඝාවුං කුමාරං පස්සෙය්යාථ, කින්ති නං කරෙය්යාථා’’ති? එකච්චෙ එවමාහංසු – ‘‘මයං, දෙව, හත්ථෙ ඡින්දෙය්යාම. මයං, දෙව, පාදෙ ඡින්දෙය්යාම. මයං, දෙව, හත්ථපාදෙ ඡින්දෙය්යාම. මයං, දෙව, කණ්ණෙ ඡින්දෙය්යාම. මයං, දෙව, නාසං ඡින්දෙය්යාම. මයං, දෙව, කණ්ණනාසං ඡින්දෙය්යාම. මයං, දෙව, සීසං ඡින්දෙය්යාමා’’ති. ‘‘අයං ඛො, භණෙ, දීඝීතිස්ස කොසලරඤ්ඤො පුත්තො දීඝාවු කුමාරො. නායං ලබ්භා කිඤ්චි කාතුං. ඉමිනා ච මෙ ජීවිතං දින්නං, මයා ච ඉමස්ස ජීවිතං දින්න’’න්ති.

463. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා දීඝාවුං කුමාරං එතදවොච – ‘‘යං ඛො තෙ, තාත දීඝාවු, පිතා මරණකාලෙ අවච ‘මා ඛො ත්වං, තාත දීඝාවු, දීඝං පස්ස, මා රස්සං. න හි, තාත දීඝාවු, වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති; අවෙරෙන හි, තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’ති, කිං තෙ පිතා සන්ධාය අවචා’’ති? ‘‘යං ඛො මෙ , දෙව, පිතා මරණකාලෙ අවච ‘මා දීඝ’න්ති මා චිරං වෙරං අකාසීති. ඉමං ඛො මෙ, දෙව, පිතා මරණකාලෙ අවච මා දීඝන්ති. යං ඛො මෙ, දෙව, පිතා මරණකාලෙ අවච ‘මා රස්ස’න්ති මා ඛිප්පං මිත්තෙහි භිජ්ජිත්ථා’’ති. ඉමං ඛො මෙ, දෙව, පිතා මරණකාලෙ අවච මා රස්සන්ති. යං ඛො මෙ, දෙව, පිතා මරණකාලෙ අවච ‘‘න හි, තාත දීඝාවු, වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති, අවෙරෙන හි, තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’’ති දෙවෙන මෙ මාතාපිතරො හතාති. සචාහං දෙවං ජීවිතා වොරොපෙය්යං, යෙ දෙවස්ස අත්ථකාමා තෙ මං ජීවිතා වොරොපෙය්යුං, යෙ මෙ අත්ථකාමා තෙ තෙ ජීවිතා වොරොපෙය්යුං – එවං තං වෙරං වෙරෙන න වූපසමෙය්ය. ඉදානි ච පන මෙ දෙවෙන ජීවිතං දින්නං, මයා ච දෙවස්ස ජීවිතං දින්නං. එවං තං වෙරං අවෙරෙන වූපසන්තං. ඉමං ඛො මෙ, දෙව, පිතා මරණකාලෙ අවච – න හි, තාත දීඝාවු, වෙරෙන වෙරා සම්මන්ති; අවෙරෙන හි , තාත දීඝාවු, වෙරා සම්මන්තී’’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මදත්තො කාසිරාජා – ‘‘අච්ඡරියං වත භො! අබ්භුතං වත භො! යාව පණ්ඩිතො අයං දීඝාවු කුමාරො, යත්ර හි නාම පිතුනො සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානිස්සතී’’ති පෙත්තිකං බලඤ්ච වාහනඤ්ච ජනපදඤ්ච කොසඤ්ච කොට්ඨාගාරඤ්ච පටිපාදෙසි, ධීතරඤ්ච අදාසි. තෙසඤ්හි නාම, භික්ඛවෙ, රාජූනං ආදින්නදණ්ඩානං ආදින්නසත්ථානං එවරූපං ඛන්තිසොරච්චං භවිස්සති. ඉධ ඛො පන තං, භික්ඛවෙ , සොභෙථ යං තුම්හෙ එවං ස්වාක්ඛාතෙ ධම්මවිනයෙ පබ්බජිතා සමානා ඛමා ච භවෙය්යාථ සොරතා චාති? තතියම්පි ඛො භගවා තෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘අලං, භික්ඛවෙ, මා භණ්ඩනං මා කලහං මා විග්ගහං මා විවාද’’න්ති. තතියම්පි ඛො සො අධම්මවාදී භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ආගමෙතු, භන්තෙ, භගවා ධම්මස්සාමී; අප්පොස්සුක්කො, භන්තෙ, භගවා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරමනුයුත්තො විහරතු. මයමෙතෙන භණ්ඩනෙන කලහෙන විග්ගහෙන විවාදෙන පඤ්ඤායිස්සාමා’’ති. අථ ඛො භගවා – පරියාදින්නරූපා ඛො ඉමෙ මොඝපුරිසා, නයිමෙ සුකරා සඤ්ඤාපෙතුන්ති – උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

දීඝාවුභාණවාරො නිට්ඨිතො පඨමො.

464. [ම. නි. 3.236] අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය කොසම්බිං පිණ්ඩාය පාවිසි. කොසම්බියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො සෙනාසනං සංසාමෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සඞ්ඝමජ්ඣෙ ඨිතකොව ඉමා ගාථායො අභාසි –

[ම. නි. 3.237] ‘‘පුථුසද්දො සමජනො, න බාලො කොචි මඤ්ඤථ;

සඞ්ඝස්මිං භිජ්ජමානස්මිං, නාඤ්ඤං භිය්යො අමඤ්ඤරුං.

[ම. නි. 3.237] ‘‘පරිමුට්ඨා පණ්ඩිතාභාසා, වාචාගොචරභාණිනො;

යාවිච්ඡන්ති මුඛායාමං, යෙන නීතා න තං විදූ.

[ම. නි. 3.237] ‘‘අක්කොච්ඡි මං අවධි මං, අජිනි මං අහාසි මෙ;

යෙ ච තං උපනය්හන්ති, වෙරං තෙසං න සම්මති.

[ම. නි. 3.237] ‘‘අක්කොච්ඡි මං අවධි මං, අජිනි මං අහාසි මෙ;

යෙ ච තං නුපනය්හන්ති, වෙරං තෙසූපසම්මති.

[ම. නි. 3.237] ‘‘න හි වෙරෙන වෙරානි, සම්මන්තීධ කුදාචනං;

අවෙරෙන ච සම්මන්ති, එසධම්මො සනන්තනො.

[ම. නි. 3.237] ‘‘පරෙ ච න විජානන්ති, මයමෙත්ථ යමාමසෙ;

යෙ ච තත්ථ විජානන්ති, තතො සම්මන්ති මෙධගා.

[ම. නි. 3.237] ‘‘අට්ඨිච්ඡින්නා පාණහරා, ගවාස්සධනහාරිනො;

රට්ඨං විලුම්පමානානං, තෙසම්පි හොති සඞ්ගති.

‘‘කස්මා තුම්හාක නො සියා;

[ම. නි. 3.237] ‘‘සචෙ ලභෙථ නිපකං සහායං;

සද්ධිංචරං සාධුවිහාරි ධීරං;

අභිභුය්ය සබ්බානි පරිස්සයානි;

චරෙය්ය තෙනත්තමනො සතීමා.

[ම. නි. 3.237] ‘‘නො චෙ ලභෙථ නිපකං සහායං;

සද්ධිං චරං සාධුවිහාරි ධීරං;

රාජාව රට්ඨං විජිතං පහාය;

එකො චරෙ මාතඞ්ගරඤ්ඤෙව නාගො.

[ම. නි. 3.237] ‘‘එකස්ස චරිතං සෙය්යො;

නත්ථි බාලෙ සහායතා;

එකො චරෙ න ච පාපානි කයිරා;

අප්පොස්සුක්කො මාතඞ්ගරඤ්ඤෙව නාගො’’ති.

දීඝාවුවත්ථු නිට්ඨිතං.

273. බාලකලොණකගමනකථා

465. අථ ඛො භගවා සඞ්ඝමජ්ඣෙ ඨිතකොව ඉමා ගාථායො භාසිත්වා යෙන බාලකලොණකගාමො [බාලකලොණකාරගාමො (සී. ස්යා.)] තෙනුපසඞ්කමි. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා භගු බාලකලොණකගාමෙ විහරති. අද්දසා ඛො ආයස්මා භගු භගවන්තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං, දිස්වාන ආසනං පඤ්ඤපෙසි, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපි, පච්චුග්ගන්ත්වා පත්තචීවරං පටිග්ගහෙසි. නිසීදි භගවා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ, නිසජ්ජ ඛො භගවා පාදෙ පක්ඛාලෙසි. ආයස්මාපි ඛො භගු භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං භගුං භගවා එතදවොච – ‘‘කච්චි, භික්ඛු, ඛමනීයං; කච්චි යාපනීයං, කච්චි පිණ්ඩකෙන න කිලමසී’’ති? ‘‘ඛමනීයං, භගවා, යාපනීයං, භගවා; න චාහං, භන්තෙ, පිණ්ඩකෙන කිලමාමී’’ති. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං භගුං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා යෙන පාචීනවංසදායො තෙනුපසඞ්කමි.

බාලකලොණකගමනකථා නිට්ඨිතා.

274. පාචීනවංසදායගමනකථා

466. [ම. නි. 1.325 ආදයො පස්සිතබ්බං] තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා ච අනුරුද්ධො ආයස්මා ච නන්දියො ආයස්මා ච කිමිලො [කිම්බිලො (සී. ස්යා.)] පාචීනවංසදායෙ විහරන්ති. අද්දසා ඛො දායපාලො භගවන්තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං, දිස්වාන භගවන්තං එතදවොච – ‘‘මා, සමණ, එතං දායං පාවිසි. සන්තෙත්ථ තයො කුලපුත්තා අත්තකාමරූපා විහරන්ති. මා තෙසං අඵාසුමකාසී’’ති. අස්සොසි ඛො ආයස්මා අනුරුද්ධො දායපාලස්ස භගවතා සද්ධිං මන්තයමානස්ස, සුත්වාන දායපාලං එතදවොච – ‘‘මාවුසො, දායපාල, භගවන්තං වාරෙසි . සත්ථා නො භගවා අනුප්පත්තො’’ති. අථ ඛො ආයස්මා අනුරුද්ධො යෙනායස්මා ච නන්දියො ආයස්මා ච කිමිලො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තඤ්ච නන්දියං ආයස්මන්තඤ්ච කිමිලං එතදවොච – ‘‘අභික්කමථායස්මන්තො අභික්කමථායස්මන්තො, සත්ථා නො භගවා අනුප්පත්තො’’ති. අථ ඛො ආයස්මා ච අනුරුද්ධො ආයස්මා ච නන්දියො ආයස්මා ච කිමිලො භගවන්තං පච්චුග්ගන්ත්වා එකො භගවතො පත්තචීවරං පටිග්ගහෙසි, එකො ආසනං පඤ්ඤපෙසි, එකො පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපි. නිසීදි භගවා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ , නිසජ්ජ ඛො භගවා පාදෙ පක්ඛාලෙසි. තෙපි ඛො ආයස්මන්තො භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං භගවා එතදවොච – ‘‘කච්චි වො, අනුරුද්ධා, ඛමනීයං, කච්චි යාපනීයං; කච්චි පිණ්ඩකෙන න කිලමථා’’ති? ‘‘ඛමනීයං භගවා, යාපනීයං භගවා; න ච මයං, භන්තෙ, පිණ්ඩකෙන කිලමාමා’’ති.

‘‘කච්චි පන වො අනුරුද්ධා සමග්ගා සම්මොදමානා අවිවදමානා ඛීරොදකීභූතා අඤ්ඤමඤ්ඤං පියචක්ඛූහි සම්පස්සන්තා විහරථා’’ති? ‘‘තග්ඝ මයං, භන්තෙ, සමග්ගා සම්මොදමානා අවිවදමානා ඛීරොදකීභූතා අඤ්ඤමඤ්ඤං පියචක්ඛූහි සම්පස්සන්තා විහරාමා’’ති. ‘‘යථා කථං පන තුම්හෙ, අනුරුද්ධා, සමග්ගා සම්මොදමානා අවිවදමානා ඛීරොදකීභූතා අඤ්ඤමඤ්ඤං පියචක්ඛූහි සම්පස්සන්තා විහරථා’’ති? ‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, එවං හොති – ‘ලාභා වත මෙ, සුලද්ධං වත මෙ, යොහං එවරූපෙහි සබ්රහ්මචාරීහි සද්ධිං විහරාමී’’’ති. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, ඉමෙසු ආයස්මන්තෙසු මෙත්තං කායකම්මං පච්චුපට්ඨිතං ආවි චෙව රහො ච; මෙත්තං වචීකම්මං… මෙත්තං මනොකම්මං පච්චුපට්ඨිතං ආවි චෙව රහො ච. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එවං හොති – ‘‘‘යංනූනාහං සකං චිත්තං නික්ඛිපිත්වා ඉමෙසංයෙව ආයස්මන්තානං චිත්තස්ස වසෙන වත්තෙය්ය’න්ති. සො ඛො අහං, භන්තෙ, සකං චිත්තං නික්ඛිපිත්වා ඉමෙසංයෙව ආයස්මන්තානං චිත්තස්ස වසෙන වත්තාමි. නානා හි ඛො නො, භන්තෙ, කායා, එකඤ්ච පන මඤ්ඤෙ චිත්ත’’න්ති.

ආයස්මාපි ඛො නන්දියො…පෙ… ආයස්මාපි ඛො කිමිලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘මය්හම්පි ඛො, භන්තෙ, එවං හොති – ‘ලාභා වත මෙ, සුලද්ධං වත මෙ, යොහං එවරූපෙහි සබ්රහ්මචාරීහි සද්ධිං විහරාමී’ති. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, ඉමෙසු ආයස්මන්තෙසු මෙත්තං කායකම්මං පච්චුපට්ඨිතං ආවි චෙව රහො ච; මෙත්තං වචීකම්මං මෙත්තං මනොකම්මං පච්චුපට්ඨිතං ආවි චෙව රහො ච. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එවං හොති ‘යංනූනාහං සකං චිත්තං නික්ඛිපිත්වා ඉමෙසංයෙව ආයස්මන්තානං චිත්තස්ස වසෙන වත්තෙය්ය’න්ති. සො ඛො අහං, භන්තෙ, සකං චිත්තං නික්ඛිපිත්වා ඉමෙසංයෙව ආයස්මන්තානං චිත්තස්ස වසෙන වත්තාමි. නානා හි ඛො නො, භන්තෙ, කායා, එකඤ්ච පන මඤ්ඤෙ චිත්තන්ති. එවං ඛො මයං, භන්තෙ, සමග්ගා සම්මොදමානා අවිවදමානා ඛීරොදකීභූතා අඤ්ඤමඤ්ඤං පියචක්ඛූහි සම්පස්සන්තා විහරාමා’’ති.

‘‘කච්චි පන වො, අනුරුද්ධා, අප්පමත්තා ආතාපිනො පහිතත්තා විහරථා’’ති? ‘‘තග්ඝ මයං, භන්තෙ, අප්පමත්තා ආතාපිනො පහිතත්තා විහරාමා’’ති. ‘‘යථා කථං පන තුම්හෙ, අනුරුද්ධා, අප්පමත්තා ආතාපිනො පහිතත්තා විහරථා’’ති? ‘‘ඉධ, භන්තෙ, අම්හාකං යො පඨමං ගාමතො පිණ්ඩාය පටික්කමති සො ආසනං පඤ්ඤපෙති, පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං උපනික්ඛිපති, අවක්කාරපාතිං ධොවිත්වා උපට්ඨාපෙති, පානීයං පරිභොජනීයං උපට්ඨාපෙති. යො පච්ඡා ගාමතො පිණ්ඩාය පටික්කමති, සචෙ හොති භුත්තාවසෙසො, සචෙ ආකඞ්ඛති භුඤ්ජති, නො චෙ ආකඞ්ඛති අප්පහරිතෙ වා ඡඩ්ඩෙති. අප්පාණකෙ වා උදකෙ ඔපිලාපෙති. සො ආසනං උද්ධරති , පාදොදකං පාදපීඨං පාදකථලිකං පටිසාමෙති, අවක්කාරපාතිං ධොවිත්වා පටිසාමෙති, පානීයං පරිභොජනීයං පටිසාමෙති, භත්තග්ගං සම්මජ්ජති. යො පස්සති පානීයඝටං වා පරිභොජනීයඝටං වා වච්චඝටං වා රිත්තං තුච්ඡං සො උපට්ඨාපෙති. සචස්ස හොති අවිසය්හං, හත්ථවිකාරෙන දුතියං ආමන්තෙත්වා හත්ථවිලඞ්ඝකෙන උපට්ඨාපෙම, න ත්වෙව මයං, භන්තෙ, තප්පච්චයා වාචං භින්දාම. පඤ්චාහිකං ඛො පන මයං, භන්තෙ, සබ්බරත්තිං ධම්මියා කථාය සන්නිසීදාම. එවං ඛො මයං, භන්තෙ, අප්පමත්තා ආතාපිනො පහිතත්තා විහරාමා’’ති.

පාචිනවංසදායගමනකථා නිට්ඨිතා.

275. පාලිලෙය්යකගමනකථා

467. [උදා. 35 ආදයො ථොකං විසදිසං] අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තඤ්ච අනුරුද්ධං ආයස්මන්තඤ්ච නන්දියං ආයස්මන්තඤ්ච කිමිලං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා යෙන පාලිලෙය්යකං [පාරිලෙය්යකං (සී. ස්යා.)] තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන පාලිලෙය්යකං තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා පාලිලෙය්යකෙ විහරති රක්ඛිතවනසණ්ඩෙ භද්දසාලමූලෙ. අථ ඛො භගවතො රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘අහං ඛො පුබ්බෙ ආකිණ්ණො න ඵාසු විහාසිං තෙහි කොසම්බකෙහි [කොසබ්භිකෙහි (ස්යා.)] භික්ඛූහි භණ්ඩනකාරකෙහි කලහකාරකෙහි විවාදකාරකෙහි භස්සකාරකෙහි සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකෙහි. සොම්හි එතරහි එකො අදුතියො සුඛං ඵාසු විහරාමි අඤ්ඤත්රෙව තෙහි කොසම්බකෙහි භික්ඛූහි භණ්ඩනකාරකෙහි කලහකාරකෙහි විවාදකාරකෙහි භස්සකාරකෙහි සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකෙහී’’ති.

අඤ්ඤතරොපි ඛො හත්ථිනාගො ආකිණ්ණො විහරති හත්ථීහි හත්ථිනීහි හත්ථිකළභෙහි හත්ථිච්ඡාපෙහි, ඡින්නග්ගානි චෙව තිණානි ඛාදති, ඔභග්ගොභග්ගඤ්චස්ස සාඛාභඞ්ගං ඛාදන්ති, ආවිලානි ච පානීයානි පිවති, ඔගාහා චස්ස ඔතිණ්ණස්ස හත්ථිනියො කායං උපනිඝංසන්තියො ගච්ඡන්ති. අථ ඛො තස්ස හත්ථිනාගස්ස එතදහොසි – ‘‘අහං ඛො ආකිණ්ණො විහරාමි හත්ථීහි හත්ථිනීහි හත්ථිකළභෙහි හත්ථිච්ඡාපෙහි, ඡින්නග්ගානි චෙව තිණානි ඛාදාමි, ඔභග්ගොභග්ගඤ්ච මෙ සාඛාභඞ්ගං ඛාදන්ති, ආවිලානි ච පානීයානි පිවාමි, ඔගාහා ච මෙ ඔතිණ්ණස්ස හත්ථිනියො කායං උපනිඝංසන්තියො ගච්ඡන්ති. යංනූනාහං එකොව ගණස්මා වූපකට්ඨො විහරෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො හත්ථිනාගො යූථා අපක්කම්ම යෙන පාලිලෙය්යකං රක්ඛිතවනසණ්ඩො භද්දසාලමූලං යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා සොණ්ඩාය භගවතො පානීයං පරිභොජනීයං උපට්ඨාපෙති, අප්පහරිතඤ්ච කරොති. අථ ඛො තස්ස හත්ථිනාගස්ස එතදහොසි – ‘‘අහං ඛො පුබ්බෙ ආකිණ්ණො න ඵාසු විහාසිං හත්ථීහි හත්ථිනීහි හත්ථිකළභෙහි හත්ථිච්ඡාපෙහි, ඡින්නග්ගානි චෙව තිණානි ඛාදිං, ඔභග්ගොභග්ගඤ්ච මෙ සාඛාභඞ්ගං ඛාදිංසු, ආවිලානි ච පානීයානි අපායිං ඔගාහා ච මෙ ඔතිණ්ණස්ස [ඔගාහඤ්චස්ස ඔතිණ්ණස්ස (ස්යා.), ඔගාහා චස්ස උත්තිණ්ණස්ස (සී.)] හත්ථිනියො කායං උපනිඝංසන්තියො අගමංසු. සොම්හි එතරහි එකො අදුතියො සුඛං ඵාසු විහරාමි අඤ්ඤත්රෙව හත්ථීහි හත්ථිනීහි හත්ථිකළභෙහි හත්ථිච්ඡාපෙහී’’ති.

අථ ඛො භගවා අත්තනො ච පවිවෙකං විදිත්වා තස්ස ච හත්ථිනාගස්ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

[උදා. 35] ‘‘එතං [එවං (ක.)] නාගස්ස නාගෙන, ඊසාදන්තස්ස හත්ථිනො;

සමෙති චිත්තං චිත්තෙන, යදෙකො රමතී වනෙ’’ති.

අථ ඛො භගවා පාලිලෙය්යකෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන සාවත්ථි තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන සාවත්ථි තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො කොසම්බකා උපාසකා – ‘‘ඉමෙ ඛො අය්යා කොසම්බකා භික්ඛූ බහුනො අම්හාකං අනත්ථස්ස කාරකා . ඉමෙහි උබ්බාළ්හො භගවා පක්කන්තො. හන්ද මයං අය්යෙ කොසම්බකෙ භික්ඛූ නෙව අභිවාදෙය්යාම, න පච්චුට්ඨෙය්යාම, න අඤ්ජලිකම්මං සාමීචිකම්මං කරෙය්යාම, න සක්කරෙය්යාම, න ගරුං කරෙය්යාම, න මානෙය්යාම, න භජෙය්යාම, න පූජෙය්යාම, උපගතානම්පි පිණ්ඩකං න දජ්ජෙය්යාම – එවං ඉමෙ අම්හෙහි අසක්කරියමානා අගරුකරියමානා අමානියමානා අභජියමානා අපූජියමානා අසක්කාරපකතා පක්කමිස්සන්ති වා විබ්භමිස්සන්ති වා භගවන්තං වා පසාදෙස්සන්තී’’ති. අථ ඛො කොසම්බකා උපාසකා කොසම්බකෙ භික්ඛූ නෙව අභිවාදෙසුං, න පච්චුට්ඨෙසුං, න අඤ්ජලිකම්මං සාමීචිකම්මං අකංසු, න සක්කරිංසු, න ගරුං කරිංසු, න මානෙසුං, න භජෙසුං න පූජෙසුං, උපගතානම්පි පිණ්ඩකං න අදංසු. අථ ඛො කොසම්බකා භික්ඛූ කොසම්බකෙහි උපාසකෙහි අසක්කරියමානා අගරුකරියමානා අමානියමානා අභජියමානා අපූජියමානා අසක්කාරපකතා එවමාහංසු – ‘‘හන්ද මයං, ආවුසො, සාවත්ථිං ගන්ත්වා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං අධිකරණං වූපසමෙය්යාමා’’ති.

පාලිලෙය්යකගමනකථා නිට්ඨිතා.

276. අට්ඨාරසවත්ථුකථා

468. අථ ඛො කොසම්බකා භික්ඛූ සෙනාසනං සංසාමෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන සාවත්ථි තෙනුපසඞ්කමිංසු. අස්සොසි ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො – ‘‘තෙ කිර කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්තී’’ති. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘තෙ කිර, භන්තෙ, කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්ති. කථාහං, භන්තෙ, තෙසු භික්ඛූසු පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, සාරිපුත්ත, යථා ධම්මො තථා තිට්ඨාහී’’ති. ‘‘කථාහං, භන්තෙ, ජානෙය්යං ධම්මං වා අධම්මං වා’’ති?

අට්ඨාරසහි ඛො, සාරිපුත්ත, වත්ථූහි අධම්මවාදී ජානිතබ්බො. ඉධ, සාරිපුත්ත, භික්ඛු අධම්මං ධම්මොති දීපෙති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙති; අවිනයං විනයොති දීපෙති, විනයං අවිනයොති දීපෙති; අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති; අනාචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති; අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති; අනාපත්තිං ආපත්තීති දීපෙති, ආපත්තිං අනාපත්තීති දීපෙති; ලහුකං ආපත්තිං ගරුකා ආපත්තීති දීපෙති, ගරුකං ආපත්තිං ලහුකා ආපත්තීති දීපෙති; සාවසෙසං ආපත්තිං අනවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති, අනවසෙසං ආපත්තිං සාවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති; දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති – ඉමෙහි ඛො, සාරිපුත්ත, අට්ඨාරසහි වත්ථූහි අධම්මවාදී ජානිතබ්බො.

අට්ඨාරසහි ච ඛො, සාරිපුත්ත, වත්ථූහි ධම්මවාදී ජානිතබ්බො. ඉධ, සාරිපුත්ත, භික්ඛු අධම්මං අධම්මොති දීපෙති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙති; අවිනයං අවිනයොති දීපෙති, විනයං විනයොති දීපෙති; අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති; අනාචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති; අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති ; අනාපත්තිං අනාපත්තීති දීපෙති, ආපත්තිං ආපත්තීති දීපෙති; ලහුකං ආපත්තිං ලහුකා ආපත්තීති දීපෙති, ගරුකං ආපත්තිං ගරුකා ආපත්තීති දීපෙති; සාවසෙසං ආපත්තිං සාවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති, අනවසෙසං ආපත්තිං අනවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති; දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති – ඉමෙහි ඛො, සාරිපුත්ත, අට්ඨාරසහි වත්ථූහි ධම්මවාදී ජානිතබ්බොති.

469. අස්සොසි ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො…පෙ… අස්සොසි ඛො ආයස්මා මහාකස්සපො… අස්සොසි ඛො ආයස්මා මහාකච්චානො… අස්සොසි ඛො ආයස්මා මහාකොට්ඨිකො … අස්සොසි ඛො ආයස්මා මහාකප්පිනො… අස්සොසි ඛො ආයස්මා මහාචුන්දො… අස්සොසි ඛො ආයස්මා අනුරුද්ධො… අස්සොසි ඛො ආයස්මා රෙවතො … අස්සොසි ඛො ආයස්මා උපාලි… අස්සොසි ඛො ආයස්මා ආනන්දො… අස්සොසි ඛො ආයස්මා රාහුලො – ‘‘තෙ කිර කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්තී’’ති. අථ ඛො ආයස්මා රාහුලො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාහුලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘තෙ කිර, භන්තෙ, කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්ති. කථාහං, භන්තෙ, තෙසු භික්ඛූසු පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, රාහුල, යථා ධම්මො තථා තිට්ඨාහී’’ති. ‘‘කථාහං, භන්තෙ, ජානෙය්යං ධම්මං වා අධම්මං වා’’ති?

අට්ඨාරසහි ඛො, රාහුල, වත්ථූහි අධම්මවාදී ජානිතබ්බො. ඉධ, රාහුල, භික්ඛු අධම්මං ධම්මොති දීපෙති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙති; අවිනයං විනයොති දීපෙති, විනයං අවිනයොති දීපෙති; අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති; අනාචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති; අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති; අනාපත්තිං ආපත්තීති දීපෙති, ආපත්තිං අනාපත්තීති දීපෙති; ලහුකං ආපත්තිං ගරුකා ආපත්තීති දීපෙති, ගරුකං ආපත්තිං ලහුකා ආපත්තීති දීපෙති; සාවසෙසං ආපත්තිං අනවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති, අනවසෙසං ආපත්තිං සාවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති; දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති – ඉමෙහි ඛො, රාහුල, අට්ඨාරසහි වත්ථූහි අධම්මවාදී ජානිතබ්බො.

අට්ඨාරසහි ච ඛො, රාහුල, වත්ථූහි ධම්මවාදී ජානිතබ්බො. ඉධ, රාහුල, භික්ඛු අධම්මං අධම්මොති දීපෙති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙති; අවිනයං අවිනයොති දීපෙති, විනයං විනයොති දීපෙති; අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති; අනාචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති; අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති; අනාපත්තිං අනාපත්තීති දීපෙති, ආපත්තිං ආපත්තීති දීපෙති; ලහුකං ආපත්තිං ලහුකා ආපත්තීති දීපෙති, ගරුකං ආපත්තිං ගරුකා ආපත්තීති දීපෙති; සාවසෙසං ආපත්තිං සාවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති, අනවසෙසං ආපත්තිං අනවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති; දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති – ඉමෙහි ඛො, රාහුල, අට්ඨාරසහි වත්ථූහි ධම්මවාදී ජානිතබ්බොති.

470. අස්සොසි ඛො මහාපජාපති [මහාපජාපතී (සී. ස්යා.)] ගොතමී – ‘‘තෙ කිර කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්තී’’ති. අථ ඛො මහාපජාපති ගොතමී යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතා ඛො මහාපජාපති ගොතමී භගවන්තං එතදවොච – ‘‘තෙ කිර, භන්තෙ, කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්ති. කථාහං, භන්තෙ, තෙසු භික්ඛූසු පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, ගොතමි, උභයත්ථ ධම්මං සුණ. උභයත්ථ ධම්මං සුත්වා යෙ තත්ථ භික්ඛූ ධම්මවාදිනො තෙසං දිට්ඨිඤ්ච ඛන්තිඤ්ච රුචිඤ්ච ආදායඤ්ච රොචෙහි. යඤ්ච කිඤ්චි භික්ඛුනිසඞ්ඝෙන භික්ඛුසඞ්ඝතො පච්චාසීසිතබ්බං සබ්බං තං ධම්මවාදිතොව පච්චාසීසිතබ්බ’’න්ති.

471. අස්සොසි ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති – ‘‘තෙ කිර කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්තී’’ති. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘තෙ කිර, භන්තෙ, කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්ති. කථාහං, භන්තෙ, තෙසු භික්ඛූසු පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, ගහපති, උභයත්ථ දානං දෙහි. උභයත්ථ දානං දත්වා උභයත්ථ ධම්මං සුණ. උභයත්ථ ධම්මං සුත්වා යෙ තත්ථ භික්ඛූ ධම්මවාදිනො තෙසං දිට්ඨිඤ්ච ඛන්තිඤ්ච රුචිඤ්ච ආදායඤ්ච රොචෙහී’’ති.

472. අස්සොසි ඛො විසාඛා මිගාරමාතා – ‘‘තෙ කිර කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්තී’’ති . අථ ඛො විසාඛා මිගාරමාතා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නා ඛො විසාඛා මිගාරමාතා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘තෙ කිර, භන්තෙ, කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං ආගච්ඡන්ති. කථාහං, භන්තෙ, තෙසු භික්ඛූසු පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, විසාඛෙ, උභයත්ථ දානං දෙහි. උභයත්ථ දානං දත්වා උභයත්ථ ධම්මං සුණ. උභයත්ථ ධම්මං සුත්වා යෙ තත්ථ භික්ඛූ ධම්මවාදිනො තෙසං දිට්ඨිඤ්ච ඛන්තිඤ්ච රුචිඤ්ච ආදායඤ්ච රොචෙහී’’ති.

473. අථ ඛො කොසම්බකා භික්ඛූ අනුපුබ්බෙන යෙන සාවත්ථි තදවසරුං. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘තෙ කිර, භන්තෙ, කොසම්බකා භික්ඛූ භණ්ඩනකාරකා කලහකාරකා විවාදකාරකා භස්සකාරකා සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකා සාවත්ථිං අනුප්පත්තා. කථං නු ඛො, භන්තෙ, තෙසු භික්ඛූසු සෙනාසනෙ [සෙනාසනෙසු (ක.), සෙනාසනං (ස්යා.)] පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? ‘‘තෙන හි, සාරිපුත්ත, විවිත්තං සෙනාසනං දාතබ්බ’’න්ති. ‘‘සචෙ පන, භන්තෙ, විවිත්තං න හොති, කථං පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? ‘‘තෙන හි, සාරිපුත්ත, විවිත්තං කත්වාපි දාතබ්බං, න ත්වෙවාහං, සාරිපුත්ත, කෙනචි පරියායෙන වුඩ්ඪතරස්ස භික්ඛුනො සෙනාසනං පටිබාහිතබ්බන්ති වදාමි. යො පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

‘‘ආමිසෙ පන, භන්තෙ, කථං පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? ‘‘ආමිසං ඛො, සාරිපුත්ත, සබ්බෙසං සමකං භාජෙතබ්බ’’න්ති.

අට්ඨාරසවත්ථුකථා නිට්ඨිතා.

277. ඔසාරණානුජානනා

474. අථ ඛො තස්ස උක්ඛිත්තකස්ස භික්ඛුනො ධම්මඤ්ච විනයඤ්ච පච්චවෙක්ඛන්තස්ස එතදහොසි – ‘‘ආපත්ති එසා, නෙසා අනාපත්ති. ආපන්නොම්හි, නම්හි අනාපන්නො. උක්ඛිත්තොම්හි, නම්හි අනුක්ඛිත්තො. ධම්මිකෙනම්හි කම්මෙන උක්ඛිත්තො අකුප්පෙන ඨානාරහෙනා’’ති. අථ ඛො සො උක්ඛිත්තකො භික්ඛු යෙන උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා උක්ඛිත්තානුවත්තකෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘ආපත්ති එසා, ආවුසො; නෙසා අනාපත්ති. ආපන්නොම්හි, නම්හි අනාපන්නො. උක්ඛිත්තොම්හි, නම්හි අනුක්ඛිත්තො. ධම්මිකෙනම්හි කම්මෙන උක්ඛිත්තො අකුප්පෙන ඨානාරහෙන. එථ මං ආයස්මන්තො ඔසාරෙථා’’ති. අථ ඛො තෙ උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ තං උක්ඛිත්තකං භික්ඛුං ආදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අයං, භන්තෙ, උක්ඛිත්තකො භික්ඛු එවමාහ – ‘ආපත්ති එසා , ආවුසො; නෙසා අනාපත්ති. ආපන්නොම්හි, නම්හි අනාපන්නො. උක්ඛිත්තොම්හි, නම්හි අනුක්ඛිත්තො. ධම්මිකෙනම්හි කම්මෙන උක්ඛිත්තො අකුප්පෙන ඨානාරහෙන. එථ මං ආයස්මන්තො ඔසාරෙථා’ති. කථං නු ඛො, භන්තෙ, පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? ‘‘ආපත්ති එසා, භික්ඛවෙ; නෙසා අනාපත්ති. ආපන්නො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු අනාපන්නො. උක්ඛිත්තො එසො භික්ඛු, නෙසො භික්ඛු අනුක්ඛිත්තො . ධම්මිකෙන කම්මෙන උක්ඛිත්තො අකුප්පෙන ඨානාරහෙන. යතො ච ඛො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආපන්නො ච උක්ඛිත්තො ච පස්සති ච, තෙන හි, භික්ඛවෙ, තං භික්ඛුං ඔසාරෙථා’’ති.

ඔසාරණානුජානනා නිට්ඨිතා.

278. සඞ්ඝසාමග්ගීකථා

475. අථ ඛො තෙ උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ තං උක්ඛිත්තකං භික්ඛුං ඔසාරෙත්වා යෙන උක්ඛෙපකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා උක්ඛෙපකෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘යස්මිං, ආවුසො, වත්ථුස්මිං අහොසි සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං , සො එසො භික්ඛු ආපන්නො ච උක්ඛිත්තො ච පස්සි [පස්සී (ඉතිපි)] ච ඔසාරිතො ච. හන්ද මයං, ආවුසො, තස්ස වත්ථුස්ස වූපසමාය සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොමා’’ති.

අථ ඛො තෙ උක්ඛෙපකා භික්ඛූ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘තෙ, භන්තෙ, උක්ඛිත්තානුවත්තකා භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘යස්මිං, ආවුසො, වත්ථුස්මිං අහොසි සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං, සො එසො භික්ඛු ආපන්නො ච උක්ඛිත්තො ච පස්සි ච ඔසාරිතො ච. හන්ද මයං, ආවුසො, තස්ස වත්ථුස්ස වූපසමාය සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොමා’ති. කථං නු ඛො, භන්තෙ, පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? යතො ච ඛො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආපන්නො ච උක්ඛිත්තො ච පස්සි ච ඔසාරිතො ච, තෙන හි, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝො තස්ස වත්ථුස්ස වූපසමාය සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොතු. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, කාතබ්බා. සබ්බෙහෙව එකජ්ඣං සන්නිපතිතබ්බං ගිලානෙහි ච අගිලානෙහි ච. න කෙහිචි ඡන්දො දාතබ්බො. සන්නිපතිත්වා බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යස්මිං වත්ථුස්මිං අහොසි සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං, සො එසො භික්ඛු ආපන්නො ච උක්ඛිත්තො ච පස්සි ච ඔසාරිතො ච. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො තස්ස වත්ථුස්ස වූපසමාය සඞ්ඝසාමග්ගිං කරෙය්ය. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යස්මිං වත්ථුස්මිං අහොසි සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං, සො එසො භික්ඛු ආපන්නො ච උක්ඛිත්තො ච පස්සි ච ඔසාරිතො ච. සඞ්ඝො තස්ස වත්ථුස්ස වූපසමාය සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොති. යස්සායස්මතො ඛමති තස්ස වත්ථුස්ස වූපසමාය සඞ්ඝසාමග්ගියා කරණං, සො තුණ්හස්ස, යස්ස නක්ඛමති සො භාසෙය්ය.

‘‘කතා සඞ්ඝෙන තස්ස වත්ථුස්ස වූපසමාය සඞ්ඝසාමග්ගී. නිහතො සඞ්ඝභෙදො, නිහතා සඞ්ඝරාජි, නිහතං සඞ්ඝවවත්ථානං, නිහතං සඞ්ඝනානාකරණං. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

තාවදෙව උපොසථො කාතබ්බො, පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති.

සඞ්ඝසාමග්ගීකථා නිට්ඨිතා.

279. උපාලිසඞ්ඝසාමග්ගීපුච්ඡා

476. අථ ඛො ආයස්මා උපාලි යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා උපාලි භගවන්තං එතදවොච – ‘‘යස්මිං, භන්තෙ, වත්ථුස්මිං හොති සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං, සඞ්ඝො තං වත්ථුං අවිනිච්ඡිනිත්වා අමූලා මූලං ගන්ත්වා සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොති, ධම්මිකා නු ඛො සා, භන්තෙ, සඞ්ඝසාමග්ගී’’ති? ‘‘යස්මිං , උපාලි, වත්ථුස්මිං හොති සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං, සඞ්ඝො තං වත්ථුං අවිනිච්ඡිනිත්වා අමූලා මූලං ගන්ත්වා සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොති, අධම්මිකා සා, උපාලි, සඞ්ඝසාමග්ගී’’ති.

‘‘යස්මිං පන, භන්තෙ, වත්ථුස්මිං හොති සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං, සඞ්ඝො තං වත්ථුං විනිච්ඡිනිත්වා මූලා මූලං ගන්ත්වා සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොති, ධම්මිකා නු ඛො සා, භන්තෙ, සඞ්ඝසාමග්ගී’’ති? ‘‘යස්මිං, උපාලි, වත්ථුස්මිං හොති සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං, සඞ්ඝො තං වත්ථුං විනිච්ඡිනිත්වා මූලා මූලං ගන්ත්වා සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොති, ධම්මිකා සා, උපාලි, සඞ්ඝසාමග්ගී’’ති.

‘‘කති නු ඛො, භන්තෙ, සඞ්ඝසාමග්ගියො’’ති? ‘‘ද්වෙමා, උපාලි, සඞ්ඝසාමග්ගියො – අත්ථුපාලි, සඞ්ඝසාමග්ගී අත්ථාපෙතා බ්යඤ්ජනුපෙතා; අත්ථුපාලි, සඞ්ඝසාමග්ගී අත්ථුපෙතා ච බ්යඤ්ජනුපෙතා ච. කතමා ච, උපාලි, සඞ්ඝසාමග්ගී අත්ථාපෙතා බ්යඤ්ජනුපෙතා? යස්මිං, උපාලි, වත්ථුස්මිං හොති සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං, සඞ්ඝො තං වත්ථුං අවිනිච්ඡිනිත්වා අමූලා මූලං ගන්ත්වා සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොති, අයං වුච්චති, උපාලි, සඞ්ඝසාමග්ගී අත්ථාපෙතා බ්යඤ්ජනුපෙතා. කතමා ච, උපාලි, සඞ්ඝසාමග්ගී අත්ථුපෙතා ච බ්යඤ්ජනුපෙතා ච? යස්මිං, උපාලි, වත්ථුස්මිං හොති සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං, සඞ්ඝො තං වත්ථුං විනිච්ඡිනිත්වා මූලා මූලං ගන්ත්වා සඞ්ඝසාමග්ගිං කරොති, අයං වුච්චති, උපාලි, සඞ්ඝසාමග්ගී අත්ථුපෙතා ච බ්යඤ්ජනුපෙතා ච. ඉමා ඛො, උපාලි, ද්වෙ සඞ්ඝසාමග්ගියො’’ති.

477. අථ ඛො ආයස්මා උපාලි උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘සඞ්ඝස්ස කිච්චෙසු ච මන්තනාසු ච;

අත්ථෙසු ජාතෙසු විනිච්ඡයෙසු ච;

කථංපකාරොධ නරො මහත්ථිකො;

භික්ඛු කථං හොතිධ පග්ගහාරහොති.

‘‘අනානුවජ්ජො පඨමෙන සීලතො;

අවෙක්ඛිතාචාරො සුසංවුතින්ද්රියො;

පච්චත්ථිකා නූපවදන්ති ධම්මතො;

න හිස්ස තං හොති වදෙය්යු යෙන නං.

‘‘සො තාදිසො සීලවිසුද්ධියා ඨිතො;

විසාරදො හොති විසය්හ භාසති;

නච්ඡම්භති පරිසගතො න වෙධති;

අත්ථං න හාපෙති අනුය්යුතං භණං.

‘‘තථෙව පඤ්හං පරිසාසු පුච්ඡිතො;

න චෙව පජ්ඣායති න මඞ්කු හොති;

සො කාලාගතං බ්යාකරණාරහං වචො;

රඤ්ජෙති විඤ්ඤූපරිසං විචක්ඛණො.

‘‘සගාරවො වුඩ්ඪතරෙසු භික්ඛුසු;

ආචෙරකම්හි ච සකෙ විසාරදො;

අලං පමෙතුං පගුණො කථෙතවෙ;

පච්චත්ථිකානඤ්ච විරද්ධිකොවිදො.

‘‘පච්චත්ථිකා යෙන වජන්ති නිග්ගහං;

මහාජනො සඤ්ඤපනඤ්ච ගච්ඡති;

සකඤ්ච ආදායමයං න රිඤ්චති;

වියාකරං [සො බ්යාකරං (සී.), වෙය්යාකරං (ස්යා.)] පඤ්හමනූපඝාතිකං.

‘‘දූතෙය්යකම්මෙසු අලං සමුග්ගහො;

සඞ්ඝස්ස කිච්චෙසු ච ආහු නං යථා;

කරං වචො භික්ඛුගණෙන පෙසිතො;

අහං කරොමීති න තෙන මඤ්ඤති.

‘‘ආපජ්ජති යාවතකෙසු වත්ථුසු;

ආපත්තියා හොති යථා ච වුට්ඨිති;

එතෙ විභඞ්ගා උභයස්ස ස්වාගතා;

ආපත්ති වුට්ඨානපදස්ස කොවිදො.

‘‘නිස්සාරණං ගච්ඡති යානි චාචරං;

නිස්සාරිතො හොති යථා ච වත්තනා [වත්ථුනා (සී. ස්යා.)];

ඔසාරණං තංවුසිතස්ස ජන්තුනො;

එතම්පි ජානාති විභඞ්ගකොවිදො.

‘‘සගාරවො වුඩ්ඪතරෙසු භික්ඛුසු;

නවෙසු ථෙරෙසු ච මජ්ඣිමෙසු ච;

මහාජනස්සත්ථචරොධ පණ්ඩිතො;

සො තාදිසො භික්ඛු ඉධ පග්ගහාරහො’’ති.

උපාලිසඞ්ඝසාමග්ගීපුච්ඡා නිට්ඨිතා.

කොසම්බකක්ඛන්ධකො දසමො.

280. තස්සුද්දානං

කොසම්බියං ජිනවරො, විවාදාපත්තිදස්සනෙ;

නුක්ඛිපෙය්ය යස්මිං තස්මිං, සද්ධායාපත්ති දෙසයෙ.

අන්තොසීමායං තත්ථෙව, බාලකඤ්චෙව වංසදා;

පාලිලෙය්යා ච සාවත්ථි, සාරිපුත්තො ච කොලිතො.

මහාකස්සපකච්චානා, කොට්ඨිකො කප්පිනෙන ච;

මහාචුන්දො ච අනුරුද්ධො, රෙවතො උපාලි චුභො.

ආනන්දො රාහුලො චෙව, ගොතමීනාථපිණ්ඩිකො;

සෙනාසනං විවිත්තඤ්ච, ආමිසං සමකම්පි ච.

න කෙහි ඡන්දො දාතබ්බො, උපාලිපරිපුච්ඡිතො;

අනානුවජ්ජො සීලෙන, සාමග්ගී ජිනසාසනෙති.

කොසම්බකක්ඛන්ධකො නිට්ඨිතො.

මහාවග්ගපාළි නිට්ඨිතා.