📜

12. සත්තසතිකක්ඛන්ධකං

1. පඨමභාණවාරො

446. තෙන ඛො පන සමයෙන වස්සසතපරිනිබ්බුතෙ භගවති වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ වෙසාලියං දස වත්ථූනි දීපෙන්ති – කප්පති සිඞ්ගිලොණකප්පො, කප්පති ද්වඞ්ගුලකප්පො, කප්පති ගාමන්තරකප්පො, කප්පති ආවාසකප්පො, කප්පති අනුමතිකප්පො, කප්පති ආචිණ්ණකප්පො, කප්පති අමථිතකප්පො, කප්පති ජළොගිං පාතුං, කප්පති අදසකං නිසීදනං, කප්පති ජාතරූපරජතන්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො වජ්ජීසු චාරිකං චරමානො යෙන වෙසාලී තදවසරි. තත්ර සුදං ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. තෙන ඛො පන සමයෙන වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ තදහුපොසථෙ කංසපාතිං [කංසචාටිං (ස්යා.)] උදකෙන පූරෙත්වා මජ්ඣෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ඨපෙත්වා ආගතාගතෙ වෙසාලිකෙ උපාසකෙ එවං වදන්ති – ‘‘දෙථාවුසො, සඞ්ඝස්ස කහාපණම්පි අඩ්ඪම්පි පාදම්පි මාසකරූපම්පි. භවිස්සති සඞ්ඝස්ස පරික්ඛාරෙන කරණීය’’න්ති. එවං වුත්තෙ ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො වෙසාලිකෙ උපාසකෙ එතදවොච – ‘‘මාවුසො, අදත්ථ සඞ්ඝස්ස කහාපණම්පි අඩ්ඪම්පි පාදම්පි මාසකරූපම්පි. න කප්පති සමණානං සක්යපුත්තියානං ජාතරූපරජතං; න සාදියන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං; න පටිග්ගණ්හන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං; නික්ඛිත්තමණිසුවණ්ණා සමණා සක්යපුත්තියා අපෙතජාතරූපරජතා’’ති. එවම්පි ඛො වෙසාලිකා උපාසකා ආයස්මතා යසෙන කාකණ්ඩකපුත්තෙන වුච්චමානා අදංසුයෙව සඞ්ඝස්ස කහාපණම්පි අඩ්ඪම්පි පාදම්පි මාසකරූපම්පි.

අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ තස්සා රත්තියා අච්චයෙන තං හිරඤ්ඤං භික්ඛග්ගෙන [භික්ඛුග්ගෙන (ස්යා.)] පටිවීසං [පටිවිංසං (සී.), පටිවිසං (ස්යා.)] ඨපෙත්වා භාජෙසුං. අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ ආයස්මන්තං යසං කාකණ්ඩකපුත්තං එතදවොචුං – ‘‘එසො තෙ, ආවුසො යස, හිරඤ්ඤස්ස පටිවීසො’’ති. ‘‘නත්ථි, මෙ ආවුසො, හිරඤ්ඤස්ස පටිවීසො, නාහං හිරඤ්ඤං සාදියාමී’’ති. අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ – ‘‘අයං ආවුසො යසො කාකණ්ඩකපුත්තො උපාසකෙ සද්ධෙ පසන්නෙ අක්කොසති, පරිභාසති, අප්පසාදං කරොති; හන්දස්ස මයං පටිසාරණීයකම්මං කරොමා’’ති තෙ. තස්ස පටිසාරණීයකම්මං අකංසු. අථ ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො වෙසාලිකෙ වජ්ජිපුත්තකෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘භගවතා, ආවුසො, පඤ්ඤත්තං – ‘පටිසාරණීයකම්මකතස්ස භික්ඛුනො අනුදූතො දාතබ්බො’ති. දෙථ මෙ, ආවුසො, අනුදූතං භික්ඛු’’න්ති.

අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ එකං භික්ඛුං සම්මන්නිත්වා ආයස්මතො යසස්ස කාකණ්ඩකපුත්තස්ස අනුදූතං අදංසු. අථ ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො අනුදූතෙන භික්ඛුනා සද්ධිං වෙසාලිං පවිසිත්වා වෙසාලිකෙ උපාසකෙ එතදවොච – ‘‘අහං කිරායස්මන්තෙ උපාසකෙ සද්ධෙ පසන්නෙ අක්කොසාමි, පරිභාසාමි, අප්පසාදං කරොමි; යොහං අධම්මං අධම්මොති වදාමි, ධම්මං ධම්මොති වදාමි, අවිනයං අවිනයොති වදාමි, විනයං විනයොති වදාමි.

447. ‘‘එකමිදං, ආවුසො, සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො, ආවුසො, භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – [අ. නි. 4.50] ‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසා, යෙහි උපක්කිලෙසෙහි උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති. කතමෙ චත්තාරො? අබ්භං, භික්ඛවෙ, චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති, න භාසන්ති න විරොචන්ති. මහිකා, භික්ඛවෙ, චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති, ධූමරජො, භික්ඛවෙ, චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති. රාහු, භික්ඛවෙ, අසුරින්දො චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසා, යෙහි උපක්කිලෙසෙහි උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති. එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරොමෙ සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසා, යෙහි උපක්කිලෙසෙහි උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති. කතමෙ චත්තාරො? සන්ති, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා සුරං පිවන්ති, මෙරයං පිවන්ති, සුරාමෙරයපානා අප්පටිවිරතා – අයං, භික්ඛවෙ, පඨමො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති. පුන චපරං, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවන්ති, මෙථුනධම්මා අප්පටිවිරතා – අයං, භික්ඛවෙ, දුතියො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති. පුන චපරං, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා ජාතරූපරජතං සාදියන්ති, ජාතරූපරජතප්පටිග්ගහණා අප්පටිවිරතා – අයං, භික්ඛවෙ, තතියො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති. පුන චපරං, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා මිච්ඡාජීවෙන ජීවිතං කප්පෙන්ති; මිච්ඡාජීවා අප්පටිවිරතා – අයං, භික්ඛවෙ, චතුත්ථො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති, න භාසන්ති, න විරොචන්ති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසා, යෙහි උපක්කිලෙසෙහි උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති, න භාසන්ති , න විරොචන්ති’. ‘‘ඉදමවොචාවුසො, භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –

‘‘රාගදොසපරික්ලිට්ඨා, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා;

අවිජ්ජානිවුටා [අවිජ්ජානීවුතා (ස්යා.)] පොසා, පියරූපාභිනන්දිනො.

‘‘සුරං පිවන්ති මෙරයං, පටිසෙවන්ති මෙථුනං;

රජතං ජාතරූපඤ්ච, සාදියන්ති අවිද්දසූ.

‘‘මිච්ඡාජීවෙන ජීවන්ති, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා;

එතෙ උපක්කිලෙසා වුත්තා, බුද්ධෙනාදිච්චබන්ධුනා.

‘‘යෙහි උපක්කිලෙසෙහි උපක්කිලිට්ඨා, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා;

න තපන්ති න භාසන්ති, අසුද්ධා සරජා මගා.

‘‘අන්ධකාරෙන ඔනද්ධා, තණ්හාදාසා සනෙත්තිකා;

වඩ්ඪෙන්ති කටසිං ඝොරං, ආදියන්ති පුනබ්භවන්ති.

‘‘එවංවාදී කිරාහං ආයස්මන්තෙ උපාසකෙ සද්ධෙ පසන්නෙ අක්කොසාමි, පරිභාසාමි, අප්පසාදං කරොමි; යොහං අධම්මං අධම්මොති වදාමි, ධම්මං ධම්මොති වදාමි, අවිනයං අවිනයොති වදාමි, විනයං විනයොති වදාමි.

448. [සං. නි. 4.362 ඉදං වත්ථු ආගතං] ‘‘එකමිදං, ආවුසො, සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජන්තෙපුරෙ රාජපරිසායං සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං අයමන්තරකථා උදපාදි – ‘කප්පති සමණානං සක්යපුත්තියානං ජාතරූපරජතං; සාදියන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං; පටිග්ගණ්හන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජත’න්ති. තෙන ඛො පනාවුසො සමයෙන, මණිචූළකො ගාමණී තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති. අථ ඛො, ආවුසො, මණිචූළකො ගාමණී තං පරිසං එතදවොච – ‘මා අය්යා එවං අවචුත්ථ. න කප්පති සමණානං සක්යපුත්තියානං ජාතරූපරජතං; න සාදියන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං; න පටිග්ගණ්හන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං; නික්ඛිත්තමණිසුවණ්ණා සමණා සක්යපුත්තියා අපෙතජාතරූපරජතා’ති. අසක්ඛි ඛො, ආවුසො, මණිචූළකො ගාමණී තං පරිසං සඤ්ඤාපෙතුං.

‘‘අථ ඛො, ආවුසො, මණිචූළකො ගාමණී තං පරිසං සඤ්ඤාපෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො, ආවුසො, මණිචූළකො ගාමණී භගවන්තං එතදවොච – ‘ඉධ, භන්තෙ, රාජන්තෙපුරෙ රාජපරිසායං සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං අයමන්තරකථා උදපාදි – කප්පති සමණානං සක්යපුත්තියානං ජාතරූපරජතං; සාදියන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං; පටිග්ගණ්හන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතන්ති. එවං වුත්තෙ අහං භන්තෙ, තං පරිසං එතදවොචං – මා අය්යා එවං අවචුත්ථ. න කප්පති සමණානං සක්යපුත්තියානං ජාතරූපරජතං; න සාදියන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං ; න පටිග්ගණ්හන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං; නික්ඛිත්තමණිසුවණ්ණා සමණා සක්යපුත්තියා අපෙතජාතරූපරජතාති. අසක්ඛිං ඛො අහං, භන්තෙ, තං පරිසං සඤ්ඤාපෙතුං. කච්චාහං, භන්තෙ, එවං බ්යාකරමානො වුත්තවාදී චෙව භගවතො හොමි, න ච භගවන්තං අභූතෙන අබ්භාචික්ඛාමි, ධම්මස්ස චානුධම්මං බ්යාකරොමි, න ච කොචි සහධම්මිකො වාදානුවාදො ගාරය්හං ඨානං ආගච්ඡතී’ති? ‘තග්ඝ ත්වං, ගාමණි, එවං බ්යාකරමානො වුත්තවාදී චෙව මෙ හොසි; න ච මං අභූතෙන අබ්භාචික්ඛසි [පාරා. 582], ධම්මස්ස චානුධම්මං බ්යාකරොසි, න ච කොචි සහධම්මිකො වාදානුවාදො ගාරය්හං ඨානං ආගච්ඡති. න හි, ගාමණි, කප්පති සමණානං සක්යපුත්තියානං ජාතරූපරජතං; න සාදියන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං; න පටිග්ගණ්හන්ති සමණා සක්යපුත්තියා ජාතරූපරජතං; නික්ඛිත්තමණිසුවණ්ණා සමණා සක්යපුත්තියා අපෙතජාතරූපරජතා. යස්ස ඛො, ගාමණි, ජාතරූපරජතං කප්පති, පඤ්චපි තස්ස කාමගුණා කප්පන්ති. යස්ස පඤ්ච කාමගුණා කප්පන්ති එකංසෙනෙතං, ගාමණි, ධාරෙය්යාසි – අස්සමණධම්මො අසක්යපුත්තියධම්මොති. අපි චාහං, ගාමණි, එවං වදාමි තිණං තිණත්ථිකෙන පරියෙසිතබ්බං; දාරු දාරුත්ථිකෙන පරියෙසිතබ්බං; සකටං සකටත්ථිකෙන පරියෙසිතබ්බං; පුරිසො පුරිසත්ථිකෙන පරියෙසිතබ්බො. න ත්වෙවාහං, ගාමණි, කෙනචි පරියායෙන ජාතරූපරජතං සාදිතබ්බං පරියෙසිතබ්බන්ති වදාමී’ති.

‘‘එවංවාදී කිරාහං ආයස්මන්තෙ උපාසකෙ සද්ධෙ පසන්නෙ අක්කොසාමි, පරිභාසාමි, අප්පසාදං කරොමි; යොහං අධම්මං අධම්මොති වදාමි, ධම්මං ධම්මොති වදාමි, අවිනයං අවිනයොති වදාමි, විනයං විනයොති වදාමි.

449. ‘‘එකමිදං, ආවුසො, සමයං භගවා රාජගහෙ ආයස්මන්තං උපනන්දං සක්යපුත්තං ආරබ්භ ජාතරූපරජතං පටික්ඛිපි, සික්ඛාපදඤ්ච පඤ්ඤපෙසි. එවංවාදී කිරාහං ආයස්මන්තෙ උපාසකෙ සද්ධෙ පසන්නෙ අක්කොසාමි, පරිභාසාමි, අප්පසාදං කරොමි; යොහං අධම්මං අධම්මොති වදාමි, ධම්මං ධම්මොති වදාමි, අවිනයං අවිනයොති වදාමි, විනයං විනයොති වදාමී’’ති.

එවං වුත්තෙ වෙසාලිකා උපාසකා ආයස්මන්තං යසං කාකණ්ඩකපුත්තං එතදවොචුං – ‘‘එකොව භන්තෙ, අය්යො යසො කාකණ්ඩකපුත්තො සමණො සක්යපුත්තියො. සබ්බෙවිමෙ අස්සමණා අසක්යපුත්තියා. වසතු, භන්තෙ, අය්යො යසො කාකණ්ඩකපුත්තො වෙසාලියං. මයං අය්යස්ස යසස්ස කාකණ්ඩකපුත්තස්ස උස්සුක්කං කරිස්සාම චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරාන’’න්ති. අථ ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො වෙසාලිකෙ උපාසකෙ සඤ්ඤාපෙත්වා අනුදූතෙන භික්ඛුනා සද්ධිං ආරාමං අගමාසි.

අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ අනුදූතං භික්ඛුං පුච්ඡිංසු – ‘‘ඛමාපිතාවුසො, යසෙන කාකණ්ඩකපුත්තෙන වෙසාලිකා උපාසකා’’ති ? ‘‘උපාසකෙහි පාපිකං නො, ආවුසො, කතං. එකොව යසො කාකණ්ඩකපුත්තො සමණො සක්යපුත්තියො කතො. සබ්බෙව මයං අස්සමණා අසක්යපුත්තියා කතා’’ති. අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ – ‘‘අයං, ආවුසො, යසො කාකණ්ඩකපුත්තො අම්හෙහි අසම්මතො ගිහීනං පකාසෙසි; හන්දස්ස මයං උක්ඛෙපනීයකම්මං කරොමා’’ති. තෙ තස්ස උක්ඛෙපනීයකම්මං කත්තුකාමා සන්නිපතිංසු. අථ ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො වෙහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා කොසම්බියං පච්චුට්ඨාසි.

450. අථ ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො පාවෙය්යකානඤ්ච [පාඨෙය්යකානඤ්ච (ස්යා.)] අවන්තිදක්ඛිණාපථකානඤ්ච භික්ඛූනං සන්තිකෙ දූතං පාහෙසි – ‘‘ආගච්ඡන්තු ආයස්මන්තා; ඉමං අධිකරණං ආදියිස්සාම. පුරෙ අධම්මො දිප්පති, ධම්මො පටිබාහිය්යති; අවිනයො දිප්පති, විනයො පටිබාහිය්යති; පුරෙ අධම්මවාදිනො බලවන්තො හොන්ති, ධම්මවාදිනො දුබ්බලා හොන්ති; අවිනයවාදිනො බලවන්තො හොන්ති, විනයවාදිනො දුබ්බලා හොන්තී’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා සම්භූතො සාණවාසී අහොගඞ්ගෙ පබ්බතෙ පටිවසති. අථ ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො යෙන අහොගඞ්ගො පබ්බතො, යෙනායස්මා සම්භූතො සාණවාසී තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං සම්භූතං සාණවාසිං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො ආයස්මන්තං සම්භූතං සාණවාසිං එතදවොච – ‘‘ඉමෙ, භන්තෙ, වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ වෙසාලියං දස වත්ථූනි දීපෙන්ති – කප්පති සිඞ්ගිලොණකප්පො, කප්පති ද්වඞ්ගුලකප්පො, කප්පති ගාමන්තරකප්පො, කප්පති ආවාසකප්පො, කප්පති අනුමතිකප්පො, කප්පති ආචිණ්ණකප්පො, කප්පති අමථිතකප්පො, කප්පති ජළොගිං පාතුං, කප්පති අදසකං නිසීදනං, කප්පති ජාතරූපරජතන්ති. හන්ද මයං, භන්තෙ, ඉමං අධිකරණං ආදියිස්සාම. පුරෙ අධම්මො දිප්පති, ධම්මො පටිබාහිය්යති; අවිනයො දිප්පති, විනයො පටිබාහිය්යති; පුරෙ අධම්මවාදිනො බලවන්තො හොන්ති, ධම්මවාදිනො දුබ්බලා හොන්ති; අවිනයවාදිනො බලවන්තො හොන්ති, විනයවාදිනො දුබ්බලා හොන්තී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්මා සම්භූතො සාණවාසී ආයස්මතො යසස්ස කාකණ්ඩකපුත්තස්ස පච්චස්සොසි. අථ ඛො සට්ඨිමත්තා පාවෙය්යකා භික්ඛූ – සබ්බෙ ආරඤ්ඤිකා, සබ්බෙ පිණ්ඩපාතිකා, සබ්බෙ පංසුකූලිකා, සබ්බෙ තෙචීවරිකා, සබ්බෙව අරහන්තො – අහොගඞ්ගෙ පබ්බතෙ සන්නිපතිංසු. අට්ඨාසීතිමත්තා අවන්තිදක්ඛිණාපථකා භික්ඛූ – අප්පෙකච්චෙ ආරඤ්ඤිකා, අප්පෙකච්චෙ පිණ්ඩපාතිකා, අප්පෙකච්චෙ පංසුකූලිකා, අප්පෙකච්චෙ තෙචීවරිකා, සබ්බෙව අරහන්තො – අහොගඞ්ගෙ පබ්බතෙ සන්නිපතිංසු. අථ ඛො ථෙරානං භික්ඛූනං මන්තයමානානං එතදහොසි – ‘‘ඉදං ඛො අධිකරණං කක්ඛළඤ්ච, වාළඤ්ච; කං නු ඛො මයං පක්ඛං ලභෙය්යාම, යෙන මයං ඉමස්මිං අධිකරණෙ බලවන්තතරා අස්සාමා’’ති.

451. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා රෙවතො සොරෙය්යෙ පටිවසති – බහුස්සුතො ආගතාගමො ධම්මධරො විනයධරො මාතිකාධරො පණ්ඩිතො වියත්තො මෙධාවී ලජ්ජී කුක්කුච්චකො සික්ඛාකාමො. අථ ඛො ථෙරානං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො ආයස්මා රෙවතො සොරෙය්යෙ පටිවසති – බහුස්සුතො ආගතාගමො ධම්මධරො විනයධරො මාතිකාධරො පණ්ඩිතො වියත්තො මෙධාවී ලජ්ජී කුක්කුච්චකො සික්ඛාකාමො. සචෙ මයං ආයස්මන්තං රෙවතං පක්ඛං ලභිස්සාම, එවං මයං ඉමස්මිං අධිකරණෙ බලවන්තතරා අස්සාමා’’ති. අස්සොසි ඛො ආයස්මා රෙවතො – දිබ්බාය සොතධාතුයා විසුද්ධාය අතික්කන්තමානුසිකාය – ථෙරානං භික්ඛූනං මන්තයමානානං. සුත්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘ඉදං ඛො අධිකරණං කක්ඛළඤ්ච වාළඤ්ච. න ඛො මෙතං පතිරූපං යොහං එවරූපෙ අධිකරණෙ ඔසක්කෙය්යං. ඉදානි ච පන තෙ භික්ඛූ ආගච්ඡිස්සන්ති. සොහං තෙහි ආකිණ්ණො න ඵාසු ගමිස්සාමි. යංනූනාහං පටිකච්චෙව ගච්ඡෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො සොරෙය්යා සඞ්කස්සං අගමාසි.

අථ ඛො ථෙරා භික්ඛූ සොරෙය්යං ගන්ත්වා පුච්ඡිංසු – ‘‘කහං ආයස්මා රෙවතො’’ති? තෙ එවමාහංසු – ‘‘එසායස්මා රෙවතො සඞ්කස්සං ගතො’’ති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො සඞ්කස්සා කණ්ණකුජ්ජං [කන්නකුජ්ජං (සී.)] අගමාසි. අථ ඛො ථෙරා භික්ඛූ සඞ්කස්සං ගන්ත්වා පුච්ඡිංසු – ‘‘කහං ආයස්මා රෙවතො’’ති? තෙ එවමාහංසු – ‘‘එසායස්මා රෙවතො කණ්ණකුජ්ජං ගතො’’ති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො කණ්ණකුජ්ජා උදුම්බරං අගමාසි. අථ ඛො ථෙරා භික්ඛූ කණ්ණකුජ්ජං ගන්ත්වා පුච්ඡිංසු – ‘‘කහං ආයස්මා රෙවතො’’ති? තෙ එවමාහංසු – ‘‘එසායස්මා රෙවතො උදුම්බරං ගතො’’ති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො උදුම්බරා අග්ගළපුරං අගමාසි. අථ ඛො ථෙරා භික්ඛූ උදුම්බරං ගන්ත්වා පුච්ඡිංසු – ‘‘කහං ආයස්මා රෙවතො’’ති? තෙ එවමාහංසු – ‘‘එසායස්මා රෙවතො අග්ගළපුරං ගතො’’ති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො අග්ගළපුරා සහජාතිං [සහංජාතිං (ක.)] අගමාසි. අථ ඛො ථෙරා භික්ඛූ අග්ගළපුරං ගන්ත්වා පුච්ඡිංසු – ‘‘කහං ආයස්මා රෙවතො’’ති? තෙ එවමාහංසු – ‘‘එසායස්මා රෙවතො සහජාතිං ගතො’’ති. අථ ඛො ථෙරා භික්ඛූ ආයස්මන්තං රෙවතං සහජාතියං සම්භාවෙසුං.

452. අථ ඛො ආයස්මා සම්භූතො සාණවාසී ආයස්මන්තං යසං කාකණ්ඩකපුත්තං එතදවොච – ‘‘අයං, ආවුසො, ආයස්මා රෙවතො බහුස්සුතො ආගතාගමො ධම්මධරො විනයධරො මාතිකාධරො පණ්ඩිතො වියත්තො මෙධාවී ලජ්ජී කුක්කුච්චකො සික්ඛාකාමො. සචෙ මයං ආයස්මන්තං රෙවතං පඤ්හං පුච්ඡිස්සාම, පටිබලො ආයස්මා රෙවතො එකෙනෙව පඤ්හෙන සකලම්පි රත්තිං වීතිනාමෙතුං. ඉදානි ච පනායස්මා රෙවතො අන්තෙවාසිකං [අන්තෙවාසිං (ස්යා.)] සරභාණකං භික්ඛුං අජ්ඣෙසිස්සති. සො ත්වං තස්ස භික්ඛුනො සරභඤ්ඤපරියොසානෙ ආයස්මන්තං රෙවතං උපසඞ්කමිත්වා ඉමානි දස වත්ථූනි පුච්ඡෙය්යාසී’’ති. ‘‘එවං භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො ආයස්මතො සම්භූතස්ස සාණවාසිස්ස පච්චස්සොසි. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො අන්තෙවාසිකං සරභාණකං භික්ඛුං අජ්ඣෙසි. අථ ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො තස්ස භික්ඛුනො සරභඤ්ඤපරියොසානෙ යෙනායස්මා රෙවතො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං රෙවතං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා යසො කාකණ්ඩකපුත්තො ආයස්මන්තං රෙවතං එතදවොච – ‘‘කප්පති, භන්තෙ, සිඞ්ගිලොණකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, සිඞ්ගිලොණකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, සිඞ්ගිනා ලොණං පරිහරිතුං – යත්ථ අලොණකං භවිස්සති තත්ථ පරිභුඤ්ජිස්සාමී’’ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති. ‘‘කප්පති, භන්තෙ, ද්වඞ්ගුලකප්පො’’ති ? ‘‘කො සො, ආවුසො, ද්වඞ්ගුලකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, ද්වඞ්ගුලාය ඡායාය වීතිවත්තාය, විකාලෙ භොජනං භුඤ්ජිතු’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති. ‘‘කප්පති, භන්තෙ, ගාමන්තරකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, ගාමන්තරකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ – ඉදානි ගාමන්තරං ගමිස්සාමීති – භුත්තාවිනා පවාරිතෙන අනතිරිත්තං භොජනං භුඤ්ජිතු’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති. ‘‘කප්පති, භන්තෙ, ආවාසකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, ආවාසකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, සම්බහුලා ආවාසා සමානසීමා නානුපොසථං කාතු’’න්ති? ‘‘නාවුසො , කප්පතී’’ති. ‘‘කප්පති , භන්තෙ, අනුමතිකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, අනුමතිකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, වග්ගෙන සඞ්ඝෙන කම්මං කාතුං – ආගතෙ භික්ඛූ අනුමානෙස්සාමා’’ති [අනුජානිස්සාමාති, අනුජානෙස්සාමාති, අනුමතිං ආනෙස්සාමාති (ක.)]? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති. ‘‘කප්පති, භන්තෙ, ආචිණ්ණකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, ආචිණ්ණකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, ඉදං මෙ උපජ්ඣායෙන අජ්ඣාචිණ්ණං, ඉදං මෙ ආචරියෙන අජ්ඣාචිණ්ණං, තං අජ්ඣාචරිතු’’න්ති? ‘‘ආචිණ්ණකප්පො ඛො, ආවුසො, එකච්චො කප්පති, එකච්චො න කප්පතී’’ති. ‘‘කප්පති, භන්තෙ, අමථිතකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, අමථිතකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, යං තං ඛීරං ඛීරභාවං විජහිතං, අසම්පත්තං දධිභාවං, තං භුත්තාවිනා පවාරිතෙන අනතිරිත්තං පාතු’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, ජළොගිං පාතු’’න්ති? ‘‘කා සා, ආවුසො, ජළොගී’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, යා සා සුරා ආසුතා, අසම්පත්තා මජ්ජභාවං, සා පාතු’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති. ‘‘කප්පති, භන්තෙ, අදසකං නිසීදන’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති. ‘‘කප්පති, භන්තෙ, ජාතරූපරජත’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති. ‘‘ඉමෙ, භන්තෙ, වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ වෙසාලියං ඉමානි දස වත්ථූනි දීපෙන්ති. හන්ද මයං, භන්තෙ, ඉමං අධිකරණං ආදියිස්සාම. පුරෙ අධම්මො දිප්පති, ධම්මො පටිබාහිය්යති; අවිනයො දිප්පති, විනයො පටිබාහිය්යති; පුරෙ අධම්මවාදිනො බලවන්තො හොන්ති, ධම්මවාදිනො දුබ්බලා හොන්ති; අවිනයවාදිනො බලවන්තො හොන්ති, විනයවාදිනො දුබ්බලා හොන්තී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්මා රෙවතො ආයස්මතො යසස්ස කාකණ්ඩකපුත්තස්ස පච්චස්සොසි.

පඨමභාණවාරො නිට්ඨිතො.

2. දුතියභාණවාරො

453. අස්සොසුං ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ – ‘‘යසො කිර කාකණ්ඩකපුත්තො ඉදං අධිකරණං ආදියිතුකාමො පක්ඛං පරියෙසති, ලභති ච කිර පක්ඛ’’න්ති. අථ ඛො වෙසාලිකානං වජ්ජිපුත්තකානං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘ඉදං ඛො අධිකරණං කක්ඛළඤ්ච වාළඤ්ච. කං නු ඛො මයං පක්ඛං ලභෙය්යාම, යෙන මයං ඉමස්මිං අධිකරණෙ බලවන්තතරා අස්සාමා’’ති.

අථ ඛො වෙසාලිකානං වජ්ජිපුත්තකානං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො ආයස්මා රෙවතො බහුස්සුතො ආගතාගමො ධම්මධරො විනයධරො මාතිකාධරො පණ්ඩිතො වියත්තො මෙධාවී ලජ්ජී කුක්කුච්චකො සික්ඛාකාමො. සචෙ මයං ආයස්මන්තං රෙවතං පක්ඛං ලභෙය්යාම, එවං මයං ඉමස්මිං අධිකරණෙ බලවන්තතරා අස්සාමා’’ති.

අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ පහූතං සාමණකං පරික්ඛාරං පටියාදෙසුං – පත්තම්පි, චීවරම්පි, නිසීදනම්පි, සූචිඝරම්පි, කායබන්ධනම්පි, පරිස්සාවනම්පි, ධම්මකරණම්පි. අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ තං සාමණකං පරික්ඛාරං ආදාය නාවාය සහජාතිං උජ්ජවිංසු; නාවාය පච්චොරොහිත්වා අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ භත්තවිස්සග්ගං කරොන්ති. අථ ඛො ආයස්මතො සාළ්හස්ස රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘කෙ නු ඛො ධම්මවාදිනො – පාචීනකා වා භික්ඛූ, පාවෙය්යකා වා’’ති? අථ ඛො ආයස්මතො සාළ්හස්ස, ධම්මඤ්ච විනයඤ්ච චෙතසා පච්චවෙක්ඛන්තස්ස, එතදහොසි – ‘‘අධම්මවාදිනො පාචීනකා භික්ඛූ, ධම්මවාදිනො පාවෙය්යකා [පාඨෙය්යකා (ස්යා.)] භික්ඛූ’’ති.

අථ ඛො අඤ්ඤතරා සුද්ධාවාසකායිකා දෙවතා ආයස්මතො සාළ්හස්ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සම්මිඤ්ජෙය්ය, එවමෙව සුද්ධාවාසෙසු දෙවෙසු අන්තරහිතා – ආයස්මතො සාළ්හස්ස සම්මුඛෙ පාතුරහොසි. අථ ඛො සා දෙවතා ආයස්මන්තං සාළ්හං එතදවොච – ‘‘සාධු, භන්තෙ සාළ්හ, අධම්මවාදී පාචීනකා භික්ඛූ, ධම්මවාදී පාවෙය්යකා භික්ඛූ. තෙන හි, භන්තෙ සාළ්හ, යථාධම්මො තථා තිට්ඨාහී’’ති. ‘‘පුබ්බෙපි චාහං, දෙවතෙ, එතරහි ච යථාධම්මො තථා ඨිතො ; අපි චාහං න තාව දිට්ඨිං ආවි කරොමි, අප්පෙව නාම මං ඉමස්මිං අධිකරණෙ සම්මන්නෙය්යා’’ති.

454. අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ තං සාමණකං පරික්ඛාරං ආදාය යෙනායස්මා රෙවතො තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං රෙවතං එතදවොචුං – ‘‘පටිග්ගණ්හාතු, භන්තෙ, ථෙරො සාමණකං පරික්ඛාරං – පත්තම්පි, චීවරම්පි, නිසීදනම්පි, සූචිඝරම්පි, කායබන්ධනම්පි, පරිස්සාවනම්පි, ධම්මකරණම්පී’’ති. ‘‘අලං, ආවුසො, පරිපුණ්ණං මෙ පත්තචීවර’’න්ති න ඉච්ඡි පටිග්ගහෙතුං.

තෙන ඛො පන සමයෙන උත්තරො නාම භික්ඛු වීසතිවස්සො ආයස්මතො රෙවතස්ස උපට්ඨාකො හොති. අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ යෙනායස්මා උත්තරො තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං උත්තරං එතදවොචුං – ‘‘පටිග්ගණ්හාතු ආයස්මා උත්තරො සාමණකං පරික්ඛාරං – පත්තම්පි, චීවරම්පි, නිසීදනම්පි, සූචිඝරම්පි, කායබන්ධනම්පි, පරිස්සාවනම්පි, ධම්මකරණම්පී’’ති. ‘‘අලං, ආවුසො, පරිපුණ්ණං මෙ පත්තචීවර’’න්ති න ඉච්ඡි පටිග්ගහෙතුං. ‘‘මනුස්සා ඛො, ආවුසො උත්තර, භගවතො සාමණකං පරික්ඛාරං උපනාමෙන්ති. සචෙ භගවා පටිග්ගණ්හාති, තෙනෙව තෙ අත්තමනා හොන්ති. නො චෙ භගවා පටිග්ගණ්හාති, ආයස්මතො [ආයස්මතො ච (ස්යා.)] ආනන්දස්ස උපනාමෙන්ති – පටිග්ගණ්හාතු, භන්තෙ, ථෙරො සාමණකං පරික්ඛාරං. යථා භගවතා පටිග්ගහිතො, එවමෙව සො භවිස්සතීති. පටිග්ගණ්හාතු ආයස්මා උත්තරො සාමණකං පරික්ඛාරං. යථා ථෙරෙන පටිග්ගහිතො, එවමෙව සො භවිස්සතී’’ති. අථ ඛො ආයස්මා උත්තරො වෙසාලිකෙහි වජ්ජිපුත්තෙහි භික්ඛූහි නිප්පීළියමානො එකං චීවරං අග්ගහෙසි. ‘‘වදෙය්යාථ, ආවුසො, යෙන අත්ථො’’ති. ‘‘එත්තකං ආයස්මා උත්තරො ථෙරං වදෙතු; එත්තකඤ්ච, භන්තෙ, ථෙරො සඞ්ඝමජ්ඣෙ වදෙතු – ‘පුරත්ථිමෙසු ජනපදෙසු බුද්ධා භගවන්තො උප්පජ්ජන්ති. ධම්මවාදී පාචීනකා භික්ඛූ, අධම්මවාදී පාවෙය්යකා භික්ඛූ’’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්මා උත්තරො වෙසාලිකානං වජ්ජිපුත්තකානං භික්ඛූනං පටිස්සුත්වා යෙනායස්මා රෙවතො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං රෙවතං එතදවොච – ‘‘එත්තකං, භන්තෙ, ථෙරො සඞ්ඝමජ්ඣෙ වදෙතු – ‘පුරත්ථිමෙසු ජනපදෙසු බුද්ධා භගවන්තො උප්පජ්ජන්ති . ධම්මවාදී පාචීනකා භික්ඛූ, අධම්මවාදී පාවෙය්යකා භික්ඛූ’’’ති. ‘‘අධම්මෙ මං ත්වං, භික්ඛු, නියොජෙසී’’ති ථෙරො ආයස්මන්තං උත්තරං පණාමෙසි.

අථ ඛො වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ ආයස්මන්තං උත්තරං එතදවොචුං – ‘‘කිං, ආවුසො උත්තර, ථෙරො ආහා’’ති? ‘‘පාපිකං නො, ආවුසො, කතං. ‘අධම්මෙ මං ත්වං, භික්ඛු, නියොජෙසී’’’ති ථෙරො මං පණාමෙසීති. ‘‘නනු ත්වං, ආවුසො [ආවුසො උත්තර (ස්යා. කං.)], වුඩ්ඪො වීසතිවස්සොසී’’ති? ‘‘ආමාවුසො, අපි ච මයං ගරුනිස්සයං ගණ්හාමා’’ති.

455. අථ ඛො සඞ්ඝො තං අධිකරණං විනිච්ඡිනිතුකාමො සන්නිපති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො සඞ්ඝං ඤාපෙසි –

‘‘සුණාතු මෙ, ආවුසො, සඞ්ඝො. සචෙ මයං ඉමං අධිකරණං ඉධ වූපසමෙස්සාම, සියාපි මූලාදායකා [මූලදායකා (සී.)] භික්ඛූ පුනකම්මාය උක්කොටෙය්යුං. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, යත්ථෙවිමං අධිකරණං සමුප්පන්නං, සඞ්ඝො තත්ථෙවිමං අධිකරණං වූපසමෙය්යා’’ති.

අථ ඛො ථෙරා භික්ඛූ වෙසාලිං අගමංසු – තං අධිකරණං විනිච්ඡිනිතුකාමා.

තෙන ඛො පන සමයෙන සබ්බකාමී නාම පථබ්යා සඞ්ඝත්ථෙරො වීසවස්සසතිකො උපසම්පදාය, ආයස්මතො ආනන්දස්ස සද්ධිවිහාරිකො, වෙසාලියං පටිවසති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො ආයස්මන්තං සම්භූතං සාණවාසිං එතදවොච – ‘‘අහං, ආවුසො, යස්මිං විහාරෙ සබ්බකාමී ථෙරො විහරති, තං විහාරං උපගච්ඡාමි. සො ත්වං කාලස්සෙව ආයස්මන්තං සබ්බකාමිං උපසඞ්කමිත්වා ඉමානි දස වත්ථූනි පුච්ඡෙය්යාසී’’ති.

‘‘එවං භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා සම්භූතො සාණවාසී ආයස්මතො රෙවතස්ස පච්චස්සොසි. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො, යස්මිං විහාරෙ සබ්බකාමී ථෙරො විහරති, තං විහාරං උපගච්ඡි. ගබ්භෙ ආයස්මතො සබ්බකාමිස්ස සෙනාසනං පඤ්ඤත්තං හොති, ගබ්භප්පමුඛෙ ආයස්මතො රෙවතස්ස. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො – අයං ථෙරො මහල්ලකො න නිපජ්ජතීති – න සෙය්යං කප්පෙසි. ආයස්මා සබ්බකාමී – අයං භික්ඛු ආගන්තුකො කිලන්තො න නිපජ්ජතීති – න සෙය්යං කප්පෙසි. අථ ඛො ආයස්මා සබ්බකාමී රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය ආයස්මන්තං රෙවතං එතදවොච – ‘‘කතමෙන ත්වං භූමි විහාරෙන එතරහි බහුලං විහරසී’’ති? ‘‘මෙත්තාවිහාරෙන ඛො අහං , භන්තෙ, එතරහි බහුලං විහරාමී’’ති. ‘‘කුල්ලකවිහාරෙන කිර ත්වං භූමි එතරහි බහුලං විහරසි . කුල්ලකවිහාරො එසො [හෙසො (ස්යා.)] භූමි යදිදං මෙත්තා’’ති. ‘‘පුබ්බෙපි මෙ, භන්තෙ, ගිහිභූතස්ස ආචිණ්ණා මෙත්තා. තෙනාහං එතරහිපි මෙත්තාවිහාරෙන බහුලං විහරාමි, අපි ච ඛො මයා චිරප්පත්තං අරහත්ත’’න්ති. ‘‘ථෙරො පන, භන්තෙ, කතමෙන විහාරෙන එතරහි බහුලං විහරතී’’ති? ‘‘සුඤ්ඤතාවිහාරෙන ඛො අහං භූමි එතරහි බහුලං විහරාමී’’ති. ‘‘මහාපුරිසවිහාරෙන කිර, භන්තෙ, ථෙරො එතරහි බහුලං විහරති. මහාපුරිසවිහාරො එසො, භන්තෙ, යදිදං සුඤ්ඤතා’’ති. ‘‘පුබ්බෙපි මෙ භූමි ගිහිභූතස්ස ආචිණ්ණා සුඤ්ඤතා. තෙනාහං එතරහිපි සුඤ්ඤතාවිහාරෙන බහුලං විහරාමි, අපි ච මයා චිරප්පත්තං අරහත්ත’’න්ති. අයඤ්චරහි ථෙරානං භික්ඛූනං අන්තරාකථා විප්පකතා, අථායස්මා සම්භූතො සාණවාසී තස්මිං අනුප්පත්තො හොති. අථ ඛො ආයස්මා සම්භූතො සාණවාසී යෙනායස්මා සබ්බකාමී තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං සබ්බකාමිං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සම්භූතො සාණවාසී ආයස්මන්තං සබ්බකාමිං එතදවොච – ‘‘ඉමෙ, භන්තෙ, වෙසාලිකා වජ්ජිපුත්තකා භික්ඛූ වෙසාලියං දස වත්ථූනි දීපෙන්ති – කප්පති සිඞ්ගිලොණකප්පො, කප්පති ද්වඞ්ගුලකප්පො, කප්පති ගාමන්තරකප්පො, කප්පති ආවාසකප්පො, කප්පති අනුමතිකප්පො, කප්පති ආචිණ්ණකප්පො, කප්පති අමථිතකප්පො, කප්පති ජළොගිං , පාතුං කප්පති අදසකං නිසීදනං, කප්පති ජාතරූපරජතන්ති. ථෙරෙන, භන්තෙ, උපජ්ඣායස්ස මූලෙ බහුධම්මො ච විනයො ච පරියත්තො. ථෙරස්ස භන්තෙ, ධම්මඤ්ච විනයඤ්ච පච්චවෙක්ඛන්තස්ස කථං හොති? කෙ නු ඛො ධම්මවාදිනො – පාචීනකා වා භික්ඛූ, පාවෙය්යකා වා’’ති? ‘‘තයාපි ඛො, ආවුසො, උපජ්ඣායස්ස මූලෙ බහු ධම්මො ච විනයො ච පරියත්තො. තුය්හං පන, ආවුසො, ධම්මඤ්ච විනයඤ්ච පච්චවෙක්ඛන්තස්ස කථං හොති? කෙ නු ඛො ධම්මවාදිනො – පාචීනකා වා භික්ඛූ, පාවෙය්යකා වා’’ති? ‘‘මය්හං ඛො, භන්තෙ, ධම්මඤ්ච විනයඤ්ච පච්චවෙක්ඛන්තස්ස එවං හොති – අධම්මවාදී පාචීනකා භික්ඛූ, ධම්මවාදී පාවෙය්යකා භික්ඛූති; අපි චාහං න තාව දිට්ඨිං ආවි කරොමි, අප්පෙව නාම මං ඉමස්මිං අධිකරණෙ සම්මන්නෙය්යා’’ති. ‘‘මය්හම්පි ඛො, ආවුසො, ධම්මඤ්ච විනයඤ්ච පච්චවෙක්ඛන්තස්ස එවං හොති – අධම්මවාදී පාචීනකා භික්ඛූ, ධම්මවාදී පාවෙය්යකා භික්ඛූති; අපි චාහං න තාව දිට්ඨිං ආවි කරොමි, අප්පෙව නාම මං ඉමස්මිං අධිකරණෙ සම්මන්නෙය්යා’’ති.

456. අථ ඛො සඞ්ඝො තං අධිකරණං විනිච්ඡිනිතුකාමො සන්නිපති. තස්මිං ඛො පන අධිකරණෙ විනිච්ඡියමානෙ අනග්ගානි චෙව භස්සානි ජායන්ති, න චෙකස්ස භාසිතස්ස අත්ථො විඤ්ඤායති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො සඞ්ඝං ඤාපෙසි –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අම්හාකං ඉමස්මිං අධිකරණෙ විනිච්ඡියමානෙ අනග්ගානි චෙව භස්සානි ජායන්ති, න චෙකස්ස භාසිතස්ස අත්ථො විඤ්ඤායති. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉමං අධිකරණං උබ්බාහිකාය වූපසමෙය්යා’’ති. සඞ්ඝො චත්තාරො පාචීනකෙ භික්ඛූ, චත්තාරො පාවෙය්යකෙ භික්ඛූ උච්චිනි. පාචීනකානං භික්ඛූනං – ආයස්මන්තඤ්ච සබ්බකාමිං, ආයස්මන්තඤ්ච සාළ්හං, ආයස්මන්තඤ්ච ඛුජ්ජසොභිතං, ආයස්මන්තඤ්ච වාසභගාමිකං; පාවෙය්යකානං භික්ඛූනං – ආයස්මන්තඤ්ච රෙවතං, ආයස්මන්තඤ්ච සම්භූතං සාණවාසිං, ආයස්මන්තඤ්ච යසං කාකණ්ඩකපුත්තං, ආයස්මන්තඤ්ච සුමනන්ති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො සඞ්ඝං ඤාපෙසි –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අම්හාකං ඉමස්මිං අධිකරණෙ විනිච්ඡියමානෙ අනග්ගානි චෙව භස්සානි ජායන්ති, න චෙකස්ස භාසිතස්ස අත්ථො විඤ්ඤායති. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො චත්තාරො පාචීනකෙ භික්ඛූ, චත්තාරො පාවෙය්යකෙ භික්ඛූ සම්මන්නෙය්ය උබ්බාහිකාය ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. අම්හාකං ඉමස්මිං අධිකරණෙ විනිච්ඡියමානෙ අනග්ගානි චෙව භස්සානි ජායන්ති, න චෙකස්ස භාසිතස්ස අත්ථො විඤ්ඤායති. සඞ්ඝො චත්තාරො පාචීනකෙ භික්ඛූ, චත්තාරො පාවෙය්යකෙ භික්ඛූ සම්මන්නති උබ්බාහිකාය ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං. යස්සායස්මතො ඛමති චතුන්නං පාචීනකානං භික්ඛූනං, චතුන්නං පාවෙය්යකානං භික්ඛූනං සම්මුති, උබ්බාහිකාය ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං , සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘සම්මතා සඞ්ඝෙන චත්තාරො පාචීනකා භික්ඛූ, චත්තාරො පාවෙය්යකා භික්ඛූ, උබ්බාහිකාය ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අජිතො නාම භික්ඛු දසවස්සො සඞ්ඝස්ස පාතිමොක්ඛුද්දෙසකො හොති. අථ ඛො සඞ්ඝො ආයස්මන්තම්පි අජිතං සම්මන්නති – ථෙරානං භික්ඛූනං ආසනපඤ්ඤාපකං. අථ ඛො ථෙරානං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කත්ථ නු ඛො මයං ඉමං අධිකරණං වූපසමෙය්යාමා’’ති? අථ ඛො ථෙරානං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො වාලිකාරාමො රමණීයො අප්පසද්දො අප්පනිග්ඝොසො. යංනූන මයං වාලිකාරාමෙ ඉමං අධිකරණං වූපසමෙය්යාමා’’ති.

457. අථ ඛො ථෙරා භික්ඛූ වාලිකාරාමං අගමංසු – තං අධිකරණං විනිච්ඡිනිතුකාමා. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො සඞ්ඝං ඤාපෙසි –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, අහං ආයස්මන්තං සබ්බකාමිං විනයං පුච්ඡෙය්ය’’න්ති.

ආයස්මා සබ්බකාමී සඞ්ඝං ඤාපෙසි –

‘‘සුණාතු මෙ, ආවුසො, සඞ්ඝො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, අහං රෙවතෙන විනයං පුට්ඨො විස්සජ්ජෙය්ය’’න්ති.

අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො ආයස්මන්තං සබ්බකාමිං එතදවොච – ‘‘කප්පති, භන්තෙ, සිඞ්ගිලොණකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, සිඞ්ගිලොණකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, සිඞ්ගිනා ලොණං පරිහරිතුං – යත්ථ අලොණකං භවිස්සති තත්ථ පරිභුඤ්ජිස්සාමා’’ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති. [පාචි. 254 ආදයො] ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති? ‘‘සාවත්ථියං, සුත්තවිභඞ්ගෙ’’ති. ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති? ‘‘සන්නිධිකාරකභොජනෙ පාචිත්තිය’’න්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං පඨමං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං. ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං පඨමං සලාකං නික්ඛිපාමි’’.

‘‘කප්පති, භන්තෙ, ද්වඞ්ගුලකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, ද්වඞ්ගුලකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, ද්වඞ්ගුලාය ඡායාය වීතිවත්තාය විකාලෙ භොජනං භුඤ්ජිතු’’න්ති ? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති [පාචි. 245]. ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති? ‘‘රාජගහෙ, සුත්තවිභඞ්ගෙ’’ති. ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති? විකාලභොජනෙ පාචිත්තිය’’න්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං දුතියං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං. ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං දුතියං සලාකං නික්ඛිපාමි’’.

‘‘කප්පති, භන්තෙ, ගාමන්තරකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, ගාමන්තරකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ – ඉදානි ගාමන්තරං ගමිස්සාමීති – භුත්තාවිනා පවාරිතෙන අනතිරිත්තං භොජනං භුඤ්ජිතු’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති [පාචි. 234]. ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති? ‘‘සාවත්ථියං, සුත්තවිභඞ්ගෙ’’ති. ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති? ‘‘අනතිරිත්තභොජනෙ පාචිත්තිය’’න්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං තතියං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං. ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං තතියං සලාකං නික්ඛිපාමි’’.

‘‘කප්පති , භන්තෙ, ආවාසකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, ආවාසකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති භන්තෙ, සම්බහුලා ආවාසා සමානසීමා නානුපොසථං කාතු’’න්ති. ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති [මහාව. 141 ආදයො]. ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති? ‘‘රාජගහෙ, උපොසථසංයුත්තෙ’’ති. ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති? ‘‘විනයාතිසාරෙ දුක්කට’’න්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං චතුත්ථං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං. ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං චතුත්ථං සලාකං නික්ඛිපාමි’’.

‘‘කප්පති, භන්තෙ, අනුමතිකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, අනුමතිකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, වග්ගෙන සඞ්ඝෙන කම්මං කාතුං – ආගතෙ භික්ඛූ අනුමානෙස්සාමා’’ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති [මහාව. 383 ආදයො]. ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති? ‘‘චම්පෙය්යකෙ, විනයවත්ථුස්මි’’න්ති. ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති? ‘‘විනයාතිසාරෙ දුක්කට’’න්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං පඤ්චමං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං. ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං පඤ්චමං සලාකං නික්ඛිපාමි’’.

‘‘කප්පති, භන්තෙ, ආචිණ්ණකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, ආචිණ්ණකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ – ඉදං මෙ උපජ්ඣායෙන අජ්ඣාචිණ්ණං, ඉදං මෙ ආචරියෙන අජ්ඣාචිණ්ණං – තං අජ්ඣාචරිතු’’න්ති? ‘‘ආචිණ්ණකප්පො ඛො, ආවුසො, එකච්චො කප්පති, එකච්චො න කප්පතී’’ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං ඡට්ඨං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං . ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං ඡට්ඨං සලාකං නික්ඛිපාමි’’.

‘‘කප්පති , භන්තෙ, අමථිතකප්පො’’ති? ‘‘කො සො, ආවුසො, අමථිතකප්පො’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, යං තං ඛීරං ඛීරභාවං විජහිතං, අසම්පත්තං දධිභාවං, තං භුත්තාවිනා පවාරිතෙන අනතිරිත්තං පාතු’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති [පාචි. 234]. ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති? ‘‘සාවත්ථියං, සුත්තවිභඞ්ගෙ’’ති. ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති? ‘‘අනතිරිත්තභොජනෙ පාචිත්තිය’’න්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං සත්තමං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං. ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං සත්තමං සලාකං නික්ඛිපාමි’’.

‘‘කප්පති, භන්තෙ, ජළොගිං පාතු’’න්ති? ‘‘කා සා, ආවුසො, ජළොගී’’ති? ‘‘කප්පති, භන්තෙ, යා සා සුරා ආසුතා අසම්පත්තා මජ්ජභාවං, සා පාතු’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති [පාචි. 326]. ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති? ‘‘කොසම්බියං, සුත්තවිභඞ්ගෙ’’ති. ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති. ‘‘සුරාමෙරයපානෙ පාචිත්තිය’’න්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං අට්ඨමං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං. ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං අට්ඨමං සලාකං නික්ඛිපාමි’’.

‘‘කප්පති, භන්තෙ, අදසකං නිසීදන’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති [පාචි. 531 ආදයො]. ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති? ‘‘සාවත්ථියං, සුත්තවිභඞ්ගෙ’’ති. ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති? ‘‘ඡෙදනකෙ පාචිත්තිය’’න්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං නවමං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං. ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං නවමං සලාකං නික්ඛිපාමි’’.

‘‘කප්පති, භන්තෙ, ජාතරූපරජත’’න්ති? ‘‘නාවුසො, කප්පතී’’ති [පාරා. 580 ආදයො]. ‘‘කත්ථ පටික්ඛිත්ත’’න්ති. ‘‘රාජගහෙ, සුත්තවිභඞ්ගෙ’’ති. ‘‘කිං ආපජ්ජතී’’ති? ‘‘ජාතරූපරජතපටිග්ගහණෙ පාචිත්තිය’’න්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉදං දසමං වත්ථු සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතං. ඉතිපිදං වත්ථු උද්ධම්මං, උබ්බිනයං, අපගතසත්ථුසාසනං. ඉදං දසමං සලාකං නික්ඛිපාමි.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉමානි දස වත්ථූනි සඞ්ඝෙන විනිච්ඡිතානි. ඉතිපිමානි දසවත්ථූනි උද්ධම්මානි, උබ්බිනයානි, අපගතසත්ථුසාසනානී’’ති.

458. ‘‘නිහතමෙතං, ආවුසො, අධිකරණං, සන්තං වූපසන්තං සුවූපසන්තං. අපි ච මං ත්වං, ආවුසො, සඞ්ඝමජ්ඣෙපි ඉමානි දස වත්ථූනි පුච්ඡෙය්යාසි – තෙසං භික්ඛූනං සඤ්ඤත්තියා’’ති. අථ ඛො ආයස්මා රෙවතො ආයස්මන්තං සබ්බකාමිං සඞ්ඝමජ්ඣෙපි ඉමානි දස වත්ථූනි පුච්ඡි. පුට්ඨො පුට්ඨො ආයස්මා සබ්බකාමී විස්සජ්ජෙසි. ඉමාය ඛො පන විනයසඞ්ගීතියා සත්ත භික්ඛුසතානි අනූනානි අනධිකානි අහෙසුං, තස්මායං විනයසඞ්ගීති ‘‘සත්තසතිකා’’ති වුච්චතීති.

දුතියභාණවාරො නිට්ඨිතො.

සත්තසතිකක්ඛන්ධකො ද්වාදසමො.

ඉමම්හි ඛන්ධකෙ වත්ථූ පඤ්චවීසති.

තස්සුද්දානං –

දස වත්ථූනි පූරෙත්වා, කම්මං දූතෙන පාවිසි;

චත්තාරො පුන රූපඤ්ච, කොසම්බි ච පාවෙය්යකො.

මග්ගො සොරෙය්යං සඞ්කස්සං, කණ්ණකුජ්ජං උදුම්බරං;

සහජාති ච මජ්ඣෙසි, අස්සොසි කං නු ඛො මයං.

පත්තනාවාය උජ්ජවි, රහොසි උපනාමයං [දූරතොපි උදපාදි (ක.)];

ගරු [දාරුණං (ස්යා.)] සඞ්ඝො ච වෙසාලිං, මෙත්තා සඞ්ඝො උබ්බාහිකාති.

සත්තසතිකක්ඛන්ධකො නිට්ඨිතො.

චූළවග්ගො [චුල්ලවග්ගො (සී.)] නිට්ඨිතො.

චූළවග්ගපාළි නිට්ඨිතා.