මූල > විනයපිටක > චූළවග්ගපාළි

294. තෙන ¶ ¶ ¶ ¶ සමයෙන බුද්ධො භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවතා භික්ඛූනං සෙනාසනං අපඤ්ඤත්තං හොති. තෙ ච භික්ඛූ තහං තහං විහරන්ති – අරඤ්ඤෙ, රුක්ඛමූලෙ, පබ්බතෙ, කන්දරායං, ගිරිගුහායං, සුසානෙ, වනපත්ථෙ, අජ්ඣොකාසෙ, පලාලපුඤ්ජෙ. තෙ කාලස්සෙව තතො තතො උපනික්ඛමන්ති – අරඤ්ඤා රුක්ඛමූලා පබ්බතා කන්දරා ගිරිගුහා සුසානා වනපත්ථා අජ්ඣොකාසා පලාලපුඤ්ජා, පාසාදිකෙන අභික්කන්තෙන පටික්කන්තෙන, ආලොකිතෙන විලොකිතෙන, සමිඤ්ජිතෙන පසාරිතෙන, ඔක්ඛිත්තචක්ඛූ, ඉරියාපථසම්පන්නා. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහකො සෙට්ඨී [සෙට්ඨි (ක.)] කාලස්සෙව උය්යානං අගමාසි. අද්දසා ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී තෙ භික්ඛූ කාලස්සෙව තතො තතො උපනික්ඛමන්තෙ – අරඤ්ඤා රුක්ඛමූලා පබ්බතා කන්දරා ගිරිගුහා සුසානා වනපත්ථා අජ්ඣොකාසා පලාලපුඤ්ජා, පාසාදිකෙන අභික්කන්තෙන පටික්කන්තෙන, ආලොකිතෙන විලොකිතෙන, සමිඤ්ජිතෙන පසාරිතෙන, ඔක්ඛිත්තචක්ඛූ, ඉරියාපථසම්පන්නෙ. දිස්වානස්ස චිත්තං පසීදි. අථ ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා තෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘සචාහං, භන්තෙ, විහාරෙ කාරාපෙය්යං, වසෙය්යාථ මෙ විහාරෙසූ’’ති? ‘‘න ඛො, ගහපති, භගවතා විහාරා ¶ අනුඤ්ඤාතා’’ති. ‘‘තෙන හි, භන්තෙ, භගවන්තං පටිපුච්ඡිත්වා මම ආරොචෙය්යාථා’’ති. ‘‘එවං ගහපතී’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ රාජගහකස්ස සෙට්ඨිස්ස පටිස්සුත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘රාජගහකො, භන්තෙ, සෙට්ඨී විහාරෙ කාරාපෙතුකාමො. කථං නු ඛො, භන්තෙ, අම්හෙහි [භන්තෙ (සී. ක.)] පටිපජ්ජිතබ්බ’’න්ති? අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ ¶ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්ච ලෙණානි [පඤ්ච සෙනාසනානි (ස්යා.)] – විහාරං, අඩ්ඪයොගං, පාසාදං, හම්මියං, ගුහ’’න්ති.

අථ ¶ ඛො තෙ ¶ භික්ඛූ යෙන රාජගහකො සෙට්ඨී තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා රාජගහකං සෙට්ඨිං එතදවොචුං – ‘‘අනුඤ්ඤාතා ඛො, ගහපති, භගවතා විහාරා; යස්සදානි කාලං මඤ්ඤසී’’ති. අථ ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී එකාහෙනෙව සට්ඨිවිහාරෙ පතිට්ඨාපෙසි. අථ ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී තෙ සට්ඨිවිහාරෙ පරියොසාපෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ¶ ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.

අථ ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන රාජගහකස්ස සෙට්ඨිස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා, භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං, එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී භගවන්තං එතදවොච – ‘‘එතෙ මෙ, භන්තෙ, සට්ඨිවිහාරා පුඤ්ඤත්ථිකෙන සග්ගත්ථිකෙන කාරාපිතා. කථාහං, භන්තෙ, තෙසු විහාරෙසු පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, ගහපති, තෙ සට්ඨිවිහාරෙ ආගතානාගතස්ස චාතුද්දිසස්ස සඞ්ඝස්ස පතිට්ඨාපෙහී’’ති. ‘‘එවං භන්තෙ’’ති ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී භගවතො පටිස්සුත්වා තෙ සට්ඨිවිහාරෙ ආගතානාගතස්ස චාතුද්දිසස්ස සඞ්ඝස්ස පතිට්ඨාපෙසි.

295. අථ ඛො භගවා රාජගහකං සෙට්ඨිං ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදි –

‘‘සීතං උණ්හං පටිහන්ති [පටිහනති (ක.)], තතො වාළමිගානි ච;

සරීසපෙ ච මකසෙ, සිසිරෙ චාපි වුට්ඨියො.

‘‘තතො ¶ ¶ ¶ වාතාතපො ඝොරෙ, සඤ්ජාතො [වාතාතපෙ ඝොරෙ, සඤ්ජාතෙ (ක. සද්දනීති)] පටිහඤ්ඤති;

ලෙණත්ථඤ්ච සුඛත්ථඤ්ච, ඣායිතුඤ්ච විපස්සිතුං.

‘‘විහාරදානං සඞ්ඝස්ස, අග්ගං බුද්ධෙන [බුද්ධෙහි (ස්යා.)] වණ්ණිතං;

තස්මා හි පණ්ඩිතො, පොසො සම්පස්සං අත්ථමත්තනො.

‘‘විහාරෙ කාරයෙ රම්මෙ, වාසයෙත්ථ බහුස්සුතෙ;

තෙසං ¶ අන්නඤ්ච පානඤ්ච, වත්ථසෙනාසනානි ච;

දදෙය්ය උජුභූතෙසු, විප්පසන්නෙන චෙතසා.

‘‘තෙ තස්ස ධම්මං දෙසෙන්ති, සබ්බදුක්ඛාපනූදනං;

යං සො ධම්මං ඉධඤ්ඤාය, පරිනිබ්බාති අනාසවො’’ති.

අථ ඛො භගවා රාජගහකං සෙට්ඨිං ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

296. අස්සොසුං ඛො මනුස්සා – ‘‘භගවතා කිර විහාරා අනුඤ්ඤාතා’’ති සක්කච්චං [තෙ සක්කච්චං (ස්යා. කං.)] විහාරෙ කාරාපෙන්ති. තෙ විහාරා අකවාටකා හොන්ති; අහීපි විච්ඡිකාපි සතපදියොපි පවිසන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කවාට’’න්ති. භිත්තිඡිද්දං කරිත්වා වල්ලියාපි රජ්ජුයාපි කවාටං බන්ධන්ති. උන්දූරෙහිපි උපචිකාහිපි ඛජ්ජන්ති. ඛයිතබන්ධනානි කවාටානි පතන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පිට්ඨසඞ්ඝාටං උදුක්ඛලිකං උත්තරපාසක’’න්ති ¶ . කවාටා න ඵුසීයන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආවිඤ්ඡනච්ඡිද්දං ආවිඤ්ඡනරජ්ජු’’න්ති. කවාටා න ථකියන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අග්ගළවට්ටිං කපිසීසකං සූචිකං ඝටික’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ න සක්කොන්ති කවාටං අපාපුරිතුං. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තාළච්ඡිද්දං. තීණි තාළානි – ලොහතාළං, කට්ඨතාළං, විසාණතාළ’’න්ති. යෙහි [යෙපි (සී. ස්යා.)] තෙ උග්ඝාටෙත්වා පවිසන්ති [විසාණතාළං, යෙහි තෙ උග්ඝාටෙත්වා පවිසන්තීති (ක.)], විහාරා අගුත්තා හොන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යන්තකං සූචික’’න්ති.

තෙන ¶ ¶ ඛො පන සමයෙන විහාරා තිණච්ඡදනා හොන්ති; සීතකාලෙ සීතා, උණ්හකාලෙ උණ්හා. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඔගුම්ඵෙත්වා උල්ලිත්තාවලිත්තං කාතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන විහාරා අවාතපානකා හොන්ති අචක්ඛුස්සා දුග්ගන්ධා. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තීණි වාතපානානි – වෙදිකාවාතපානං, ජාලවාතපානං, සලාකවාතපාන’’න්ති. වාතපානන්තරිකාය කාළකාපි වග්ගුලියොපි පවිසන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වාතපානචක්කලික’’න්ති. චක්කලිකන්තරිකායපි කාළකාපි වග්ගුලියොපි පවිසන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වාතපානකවාටකං වාතපානභිසික’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ ඡමායං සයන්ති. ගත්තානිපි ¶ චීවරානිපි පංසුකිතානි හොන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිණසන්ථාරක’’න්ති. තිණසන්ථාරකො උන්දූරෙහිපි ¶ උපචිකාහිපි ඛජ්ජති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මිඩ්ඪි’’න්ති [මීඪන්ති (සී.), මිඪින්ති (ස්යා.)]. මිඩ්ඪියා ගත්තානි දුක්ඛා හොන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, බිදලමඤ්චක’’න්ති.

297. තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සොසානිකො මසාරකො මඤ්චො උප්පන්නො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මසාරකං මඤ්ච’’න්ති. මසාරකං පීඨං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මසාරකං පීඨ’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සොසානිකො බුන්දිකාබද්ධො මඤ්චො උප්පන්නො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, බුන්දිකාබද්ධං මඤ්ච’’න්ති. බුන්දිකාබද්ධං පීඨං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, බුන්දිකාබද්ධං පීඨ’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සොසානිකො කුළීරපාදකො මඤ්චො උප්පන්නො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ ¶ , කුළීරපාදකං ¶ මඤ්ච’’න්ති. කුළීරපාදකං පීඨං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ ¶ , කුළීරපාදකං පීඨ’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සොසානිකො ආහච්චපාදකො මඤ්චො උප්පන්නො හොති. භගවතො එතමත්ථං ඔරාචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආහච්චපාදකං මඤ්ච’’න්ති. ආහච්චපාදකං පීඨං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආහච්චපාදකං පීඨ’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස ආසන්දිකො උප්පන්නො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආසන්දික’’න්ති. උච්චකො ආසන්දිකො උප්පන්නො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උච්චකම්පි ආසන්දික’’න්ති. සත්තඞ්ගො උප්පන්නො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සත්තඞ්ග’’න්ති. උච්චකො සත්තඞ්ගො උප්පන්නො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උච්චකම්පි සත්තඞ්ග’’න්ති. භද්දපීඨං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, භද්දපීඨ’’න්ති. පීඨිකා උප්පන්නා හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පීඨික’’න්ති. එළකපාදකං පීඨං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, එළකපාදකං පීඨ’’න්ති. ආමලකවට්ටිකං [ආමලකවණ්ටිකං (ස්යා.)] පීඨං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආමලකවට්ටිකං පීඨ’’න්ති. ඵලකං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඵලක’’න්ති. කොච්ඡං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කොච්ඡ’’න්ති. පලාලපීඨං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පලාලපීඨ’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ උච්චෙ මඤ්චෙ සයන්ති. මනුස්සා විහාරචාරිකං ආහිණ්ඩන්තා පස්සිත්වා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි ගිහී කාමභොගිනොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, උච්චෙ මඤ්චෙ සයිතබ්බං. යො සයෙය්ය, ආපත්ති ¶ දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු නීචෙ මඤ්චෙ සයන්තො අහිනා දට්ඨො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මඤ්චපටිපාදක’’න්ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ උච්චෙ මඤ්චපටිපාදකෙ ධාරෙන්ති, සහ මඤ්චපටිපාදකෙහි පවෙධෙන්ති. මනුස්සා විහාරචාරිකං ආහිණ්ඩන්තා පස්සිත්වා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි ගිහී කාමභොගිනොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, උච්චා මඤ්චපටිපාදකා ධාරෙතබ්බා. යො ධාරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අට්ඨඞ්ගුලපරමං මඤ්චපටිපාදක’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සුත්තං උප්පන්නං හොති ¶ . භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සුත්තං මඤ්චං වෙඨෙතු’’න්ති [වෙතුන්ති (සී.)]. අඞ්ගානි බහුසුත්තං පරියාදියන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙ විජ්ඣිත්වා අට්ඨපදකං වෙඨෙතු’’න්ති. චොළකං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චිමිලිකං කාතු’’න්ති. තූලිකා උප්පන්නා හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, විජටෙත්වා බිබ්බොහනං [බිම්බොහනං (සී. ස්යා. බිම්බ + ඔහනං)] කාතුං. තීණි තූලානි – රුක්ඛතූලං, ලතාතූලං, පොටකිතූල’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ අද්ධකායිකානි [අඩ්ඪකායිකානි (ක.)] බිබ්බොහනානි ධාරෙන්ති. මනුස්සා විහාරචාරිකං ආහිණ්ඩන්තා පස්සිත්වා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි ගිහී කාමභොගිනොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, අඩ්ඪකායිකානි බිබ්බොහනානි ධාරෙතබ්බානි. යො ධාරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සීසප්පමාණං බිබ්බොහනං කාතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහෙ ගිරග්ගසමජ්ජො හොති. මනුස්සා මහාමත්තානං අත්ථාය භිසියො පටියාදෙන්ති – උණ්ණභිසිං, චොළභිසිං, වාකභිසිං, තිණභිසිං, පණ්ණභිසිං. තෙ වීතිවත්තෙ සමජ්ජෙ ඡවිං උප්පාටෙත්වා හරන්ති. අද්දසාසුං ඛො භික්ඛූ සමජ්ජට්ඨානෙ බහුං උණ්ණම්පි චොළකම්පි වාකම්පි තිණම්පි පණ්ණම්පි ඡට්ටිතං. දිස්වාන ¶ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්ච භිසියො – උණ්ණභිසිං, චොළභිසිං, වාකභිසිං, තිණභිසිං, පණ්ණභිසි’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සෙනාසනපරික්ඛාරිකං දුස්සං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, භිසිං ඔනන්ධිතු’’න්ති [ඔනද්ධිතුං (ස්යා.)].

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ මඤ්චභිසිං පීඨෙ සන්ථරන්ති, පීඨභිසිං මඤ්චෙ සන්ථරන්ති. භිසියො පරිභිජ්ජන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඔනද්ධමඤ්චං [ඔනද්ධමඤ්චං (ක.) එවමුපරිපි] ඔනද්ධපීඨ’’න්ති. උල්ලොකං අකරිත්වා ¶ සන්ථරන්ති, හෙට්ඨතො නිපතන්ති [නිපටන්ති (ක.), නිප්ඵටන්ති (සී.), නිප්පාටෙන්ති (ස්යා.)] …පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උල්ලොකං කරිත්වා සන්ථරිත්වා භිසිං ඔනන්ධිතු’’න්ති. ඡවිං උප්පාටෙත්වා හරන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඵොසිතු’’න්ති. හරන්තියෙව…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, භත්තිකම්ම’’න්ති. හරන්තියෙව…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, හත්ථභත්තිකම්ම’’න්ති. හරන්තියෙව…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, හත්ථභත්ති’’න්ති.

298. තෙන ඛො පන සමයෙන තිත්ථියානං සෙය්යායො සෙතවණ්ණා හොන්ති, කාළවණ්ණකතා භූමි, ගෙරුකපරිකම්මකතා භිත්ති. බහූ මනුස්සා සෙය්යාපෙක්ඛකා ගච්ඡන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, විහාරෙ සෙතවණ්ණං කාළවණ්ණං ගෙරුකපරිකම්ම’’න්ති ¶ .

තෙන ඛො පන සමයෙන ඵරුසාය භිත්තියා සෙතවණ්ණො න නිපතති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ථුසපිණ්ඩං දත්වා පාණිකාය පටිබාහෙත්වා සෙතවණ්ණං නිපාතෙතු’’න්ති. සෙතවණ්ණො අනිබන්ධනීයො හොති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සණ්හමත්තිකං දත්වා පාණිකාය පටිබාහෙත්වා සෙතවණ්ණං නිපාතෙතු’’න්ති. සෙතවණ්ණො අනිබන්ධනීයො හොති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඉක්කාසං පිට්ඨමද්ද’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඵරුසාය භිත්තියා ගෙරුකා න නිපතති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ථුසපිණ්ඩං දත්වා පාණිකාය පටිබාහෙත්වා ගෙරුකං නිපාතෙතු’’න්ති. ගෙරුකා අනිබන්ධනීයා හොති ¶ …පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කුණ්ඩකමත්තිකං දත්වා පාණිකාය පටිබාහෙත්වා ගෙරුකං නිපාතෙතු’’න්ති. ගෙරුකා අනිබන්ධනීයා හොති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සාසපකුට්ටං සිත්ථතෙලක’’න්ති. අච්චුස්සන්නං හොති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චොළකෙන පච්චුද්ධරිතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඵරුසාය භූමියා කාළවණ්ණො න නිපතති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ථුසපිණ්ඩං දත්වා පාණිකාය පටිබාහෙත්වා කාළවණ්ණං නිපාතෙතු’’න්ති. කාළවණ්ණො අනිබන්ධනීයො හොති…පෙ… ¶ ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගණ්ඩුමත්තිකං ¶ දත්වා පාණිකාය පටිබාහෙත්වා කාළවණ්ණං නිපාතෙතු’’න්ති. කාළවණ්ණො අනිබන්ධනීයො හොති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඉක්කාසං කසාව’’න්ති.

299. තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ විහාරෙ පටිභානචිත්තං කාරාපෙන්ති – ඉත්ථිරූපකං පුරිසරූපකං. මනුස්සා විහාරචාරිකං ආහිණ්ඩන්තා පස්සිත්වා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – සෙය්යථාපි ගිහී ¶ කාමභොගිනොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, පටිභානචිත්තං කාරාපෙතබ්බං – ඉත්ථිරූපකං පුරිසරූපකං. යො කාරාපෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මාලාකම්මං ලතාකම්මං මකරදන්තකං පඤ්චපටික’’න්ති.

300. තෙන ඛො පන සමයෙන විහාරා නීචවත්ථුකා හොන්ති, උදකෙන ඔත්ථරිය්යන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උච්චවත්ථුකං කාතු’’න්ති. චයො පරිපතති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චිනිතුං තයො චයෙ – ඉට්ඨකාචයං, සිලාචයං, දාරුචය’’න්ති. ආරොහන්තා විහඤ්ඤන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තයො සොපානෙ – ඉට්ඨකාසොපානං, සිලාසොපානං, දාරුසොපාන’’න්ති. ආරොහන්තා පරිපතන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආලම්බනබාහ’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන විහාරා ආළකමන්දා හොන්ති ¶ . භික්ඛූ හිරියන්ති නිපජ්ජිතුං. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිරොකරණි’’න්ති. තිරොකරණිං උක්ඛිපිත්වා ඔලොකෙන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ ¶ , අඩ්ඪකුට්ටක’’න්ති. අඩ්ඪකුට්ටකා උපරිතො ඔලොකෙන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තයො ගබ්භෙ – සිවිකාගබ්භං, නාළිකාගබ්භං, හම්මියගබ්භ’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ ඛුද්දකෙ විහාරෙ මජ්ඣෙ ගබ්භං කරොන්ති. උපචාරො න හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඛුද්දකෙ විහාරෙ එකමන්තං ගබ්භං කාතුං, මහල්ලකෙ මජ්ඣෙ’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන විහාරස්ස කුට්ටපාදො ජීරති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි ¶ , භික්ඛවෙ, කුලඞ්කපාදක’’න්ති [කුළුඞ්කපාදකන්ති (සී.)]. විහාරස්ස කුට්ටො ඔවස්සති…පෙ…‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පරිත්තාණකිටිකං උද්දසුධ’’න්ති [උද්ධාසුධන්ති (ස්යා.)].

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනො තිණච්ඡදනා අහි ඛන්ධෙ පතති. සො භීතො විස්සරමකාසි. භික්ඛූ උපධාවිත්වා තං භික්ඛුං එතදවොචුං – ‘‘කිස්ස ත්වං, ආවුසො, විස්සරමකාසී’’ති? අථ ඛො සො භික්ඛූනං එතමත්ථං ආරොචෙසි. භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, විතාන’’න්ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ මඤ්චපාදෙපි පීඨපාදෙපි ථවිකායො ලග්ගෙන්ති. උන්දූරෙහිපි උපචිකාහිපි ඛජ්ජන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, භිත්තිඛිලං නාගදන්තක’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ මඤ්චෙපි පීඨෙපි චීවරං නික්ඛිපන්ති. චීවරං පරිභිජ්ජිති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, විහාරෙ චීවරවංසං චීවරරජ්ජු’’න්ති ¶ .

තෙන ඛො පන සමයෙන විහාරා අනාළින්දකා හොන්ති අප්පටිස්සරණා. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආළින්දං පඝනං පකුට්ටං [පකුඩ්ඩං (සී.)] ඔසාරක’’න්ති. ආළින්දා පාකටා හොන්ති. භික්ඛූ හිරියන්ති නිපජ්ජිතුං…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සංසරණකිටිකං උග්ඝාටනකිටික’’න්ති.

301. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අජ්ඣොකාසෙ භත්තවිස්සග්ගං කරොන්තා සීතෙනපි උණ්හෙනපි කිලමන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උපට්ඨානසාල’’න්ති. උපට්ඨානසාලා නීචවත්ථුකා හොති ¶ , උදකෙන ඔත්ථරිය්යති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උච්චවත්ථුකං කාතු’’න්ති. චයො පරිපතති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චිනිතුං තයො චයෙ – ඉට්ඨකාචයං, සිලාචයං, දාරුචය’’න්ති. ආරොහන්තා විහඤ්ඤන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තයො සොපානෙ – ඉට්ඨකාසොපානං, සිලාසොපානං, දාරුසොපාන’’න්ති. ආරොහන්තා පරිපතන්ති…පෙ… ¶ ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආලම්බනබාහ’’න්ති. උපට්ඨානසාලාය තිණචුණ්ණං පරිපතති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඔගුම්ඵෙත්වා ¶ උල්ලිත්තාවලිත්තං කාතුං – සෙතවණ්ණං කාළවණ්ණං ගෙරුකපරිකම්මං මාලාකම්මං ලතාකම්මං මකරදන්තකං පඤ්චපටිකං චීවරවංසං චීවරරජ්ජු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අජ්ඣොකාසෙ ඡමාය චීවරං පත්ථරන්ති. චීවරං පංසුකිතං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අජ්ඣොකාසෙ චීවරවංසං චීවරරජ්ජු’’න්ති. පානීයං ඔතප්පති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පානීයසාලං පානීයමණ්ඩප’’න්ති. පානීයසාලා නීචවත්ථුකා හොති, උදකෙන ඔත්ථරිය්යති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උච්චවත්ථුකං කාතු’’න්ති. චයො පරිපතති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චිනිතුං තයො චයෙ – ඉට්ඨකාචයං, සිලාචයං, දාරුචය’’න්ති. ආරොහන්තා විහඤ්ඤන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තයො සොපානෙ – ඉට්ඨකාසොපානං, සිලාසොපානං, දාරුසොපාන’’න්ති. ආරොහන්තා පරිපතන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආලම්බනබාහ’’න්ති. පානීයසාලාය තිණචුණ්ණං පරිපතති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඔගුම්ඵෙත්වා උල්ලිත්තාවලිත්තං කාතුං – සෙතවණ්ණං කාළවණ්ණං ගෙරුකපරිකම්මං මාලාකම්මං ලතාකම්මං මකරදන්තකං පඤ්චපටිකං චීවරවංසං චීවරරජ්ජු’’න්ති. පානීයභාජනං න සංවිජ්ජති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පානීයසඞ්ඛං පානීයසරාවක’’න්ති.

302. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන විහාරා අපරික්ඛිත්තා හොන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පරික්ඛිපිතුං තයො පාකාරෙ – ඉට්ඨකාපාකාරං, සිලාපාකාරං, දාරුපාකාර’’න්ති. කොට්ඨකො න හොති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කොට්ඨක’’න්ති. කොට්ඨකො නීචවත්ථුකො හොති, උදකෙන ඔත්ථරිය්යති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උච්චවත්ථුකං කාතු’’න්ති. කොට්ඨකස්ස කවාටං න හොති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කවාටං පිට්ඨසඞ්ඝාටං උදුක්ඛලිකං උත්තරපාසකං අග්ගළවට්ටිං කපිසීසකං සූචිකං ඝටිකං තාළච්ඡිද්දං ¶ ආවිඤ්ඡනච්ඡිද්දං ආවිඤ්ඡනරජ්ජු’’න්ති. කොට්ඨකෙ තිණචුණ්ණං පරිපතති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඔගුම්ඵෙත්වා උල්ලිත්තාවලිත්තං කාතුං – සෙතවණ්ණං කාළවණ්ණං ගෙරුකපරිකම්මං මාලාකම්මං ලතාකම්මං මකරදන්තකං පඤ්චපටික’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන පරිවෙණං චික්ඛල්ලං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මරුම්බං උපකිරිතු’’න්ති. න පරියාපුණන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ ¶ ¶ , පදරසිලං නික්ඛිපිතු’’න්ති. උදකං සන්තිට්ඨති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උදකනිද්ධමන’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ පරිවෙණෙ තහං තහං අග්ගිට්ඨානං කරොන්ති. පරිවෙණං උක්ලාපං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, එකමන්තං අග්ගිසාලං කාතු’’න්ති ¶ . අග්ගිසාලා නීචවත්ථුකා හොති, උදකෙන ඔත්ථරිය්යති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උච්චවත්ථුකං කාතු’’න්ති. චයො පරිපතති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චිනිතුං තයො චයෙ – ඉට්ඨකාචයං, සිලාචයං, දාරුචය’’න්ති. ආරොහන්තා විහඤ්ඤන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තයො සොපානෙ – ඉට්ඨකාසොපානං, සිලාසොපානං, දාරුසොපාන’’න්ති. ආරොහන්තා පරිපතන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආලම්බනබාහ’’න්ති. අග්ගිසාලාය කවාටං න හොති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කවාටං පිට්ඨසඞ්ඝාටං උදුක්ඛලිකං උත්තරපාසකං අග්ගළවට්ටිං කපිසීසකං සූචිකං ඝටිකං තාළච්ඡිද්දං ආවිඤ්ඡනච්ඡිද්දං ආවිඤ්ඡනරජ්ජු’’න්ති. අග්ගිසාලාය තිණචුණ්ණං පරිපතති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඔගුම්ඵෙත්වා උල්ලිත්තාවලිත්තං කාතුං – සෙතවණ්ණං කාළවණ්ණං ගෙරුකපරිකම්මං මාලාකම්මං ලතාකම්මං මකරදන්තකං පඤ්චපටිකං චීවරවංසං චීවරරජ්ජු’’න්ති.

303. තෙන ඛො පන සමයෙන ආරාමො අපරික්ඛිත්තො හොති. අජකාපි පසුකාපි උපරොපෙ විහෙඨෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පරික්ඛිපිතුං තයො වාටෙ – වෙළුවාටං, කණ්ඩකවාටං [වටෙ වෙළුවටං කණ්ඩකවටං (ස්යා.)], පරිඛ’’න්ති. කොට්ඨකො න හොති. තථෙව අජකාපි පසුකාපි උපරොපෙ විහෙඨෙන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කොට්ඨකං අපෙසිං යමකකවාටං තොරණං පලිඝ’’න්ති. කොට්ඨකෙ තිණචුණ්ණං පරිපතති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි ¶ , භික්ඛවෙ, ඔගුම්ඵෙත්වා උල්ලිත්තාවලිත්තං කාතුං – සෙතවණ්ණං කාළවණ්ණං ගෙරුකපරිකම්මං මාලාකම්මං ¶ ලතාකම්මං මකරදන්තකං පඤ්චපටික’’න්ති. ආරාමො චික්ඛල්ලො හොති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, මරුම්බං උපකිරිතු’’න්ති. න පරියාපුණන්ති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පදරසිලං නික්ඛිපිතු’’න්ති. උදකං සන්තිට්ඨති…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උදකනිද්ධමන’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො සඞ්ඝස්ස අත්ථාය සුධාමත්තිකාලෙපනං පාසාදං කාරෙතුකාමො හොති. අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කිං නු ඛො භගවතා ¶ ඡදනං අනුඤ්ඤාතං, කිං අනනුඤ්ඤාත’’න්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්ච ඡදනානි – ඉට්ඨකාඡදනං, සිලාඡදනං, සුධාඡදනං, තිණච්ඡදනං, පණ්ණච්ඡදන’’න්ති.

304. තෙන ඛො පන සමයෙන අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති රාජගහකස්ස සෙට්ඨිස්ස භගිනිපතිකො හොති. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති රාජගහං අගමාසි කෙනචිදෙව කරණීයෙන. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහකෙන සෙට්ඨිනා ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො සඞ්ඝො නිමන්තිතො හොති. අථ ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී දාසෙ ච කම්මකාරෙ [කම්මකරෙ (සී. ස්යා.)] ච ආණාපෙසි – ‘‘තෙන හි, භණෙ, කාලස්සෙව උට්ඨාය යාගුයො පචථ, භත්තානි පචථ, සූපානි සම්පාදෙථ, උත්තරිභඞ්ගානි සම්පාදෙථා’’ති. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස එතදහොසි – ‘‘පුබ්බෙ ඛ්වායං ¶ ගහපති මයි ආගතෙ සබ්බකිච්චානි නික්ඛිපිත්වා මමඤ්ඤෙව සද්ධිං පටිසම්මොදති. සොදානායං වික්ඛිත්තරූපො දාසෙ ච කම්මකාරෙ ච ආණාපෙසි – ‘තෙන හි, භණෙ, කාලස්සෙව උට්ඨාය යාගුයො පචථ, භත්තානි පචථ, සූපානි සම්පාදෙථ, උත්තරිභඞ්ගානි ¶ සම්පාදෙථා’ති. කිං නු ඛො ඉමස්ස ගහපතිස්ස ආවාහො වා භවිස්සති, විවාහො වා භවිස්සති, මහායඤ්ඤො වා පච්චුපට්ඨිතො ¶ , රාජා වා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො නිමන්තිතො ස්වාතනාය සද්ධිං බලකායෙනා’’ති?

අථ ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී දාසෙ ච කම්මකාරෙ ච ආණාපෙත්වා යෙන අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා අනාථපිණ්ඩිකෙන ගහපතිනා සද්ධිං පටිසම්මොදිත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො රාජගහකං සෙට්ඨිං අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති එතදවොච – ‘‘පුබ්බෙ ඛො ත්වං, ගහපති, මයි ආගතෙ සබ්බකිච්චානි නික්ඛිපිත්වා මමඤ්ඤෙව සද්ධිං පටිසම්මොදසි. සොදානි ත්වං වික්ඛිත්තරූපො දාසෙ ච කම්මකාරෙ ච ආණාපෙසි – ‘තෙන හි, භණෙ, කාලස්සෙව උට්ඨාය යාගුයො පචථ, භත්තානි පචථ, සූපානි සම්පාදෙථ, උත්තරිභඞ්ගානි සම්පාදෙථා’ති. කිං නු ඛො තෙ, ගහපති, ආවාහො වා භවිස්සති, විවාහො වා භවිස්සති, මහායඤ්ඤො වා පච්චුපට්ඨිතො, රාජා වා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො නිමන්තිතො ස්වාතනාය සද්ධිං ¶ බලකායෙනා’’ති? ‘‘න මෙ, ගහපති, ආවාහො ¶ වා භවිස්සති, නාපි විවාහො වා භවිස්සති, නාපි රාජා වා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො නිමන්තිතො ස්වාතනාය සද්ධිං බලකායෙන; අපි ච මෙ මහායඤ්ඤො පච්චුපට්ඨිතො; ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො සඞ්ඝො නිමන්තිතො’’ති. ‘‘බුද්ධොති ත්වං, ගහපති, වදෙසී’’ති? ‘‘බුද්ධො ත්යාහං, ගහපති, වදාමී’’ති. ‘‘බුද්ධොති ත්වං, ගහපති, වදෙසී’’ති? ‘‘බුද්ධො ත්යාහං, ගහපති, වදාමී’’ති. ‘‘බුද්ධොති ත්වං, ගහපති, වදෙසී’’ති? ‘‘බුද්ධො ත්යාහං, ගහපති, වදාමී’’ති. ‘‘ඝොසොපි ඛො එසො, ගහපති, දුල්ලභො ලොකස්මිං යදිදං – බුද්ධො බුද්ධොති. සක්කා නු ඛො, ගහපති, ඉමං කාලං තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධ’’න්ති? ‘‘අකාලො ඛො, ගහපති, ඉමං කාලං තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධං. ස්වෙදානි ත්වං කාලෙන තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සසි අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධ’’න්ති. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති – ස්වෙදානාහං කාලෙන තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සාමි අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධන්ති – බුද්ධගතාය සතියා නිපජ්ජිත්වා රත්තියා සුදං තික්ඛත්තුං වුට්ඨාසි පභාතං මඤ්ඤමානො.

305. [සං. නි. 1.242] අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන සිවකද්වාරං [සීවද්වාරං (සී.), සීතවනද්වාරං (ස්යා.)] තෙනුපසඞ්කමි. අමනුස්සා ද්වාරං විවරිංසු. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස ¶ නගරම්හා නික්ඛන්තස්ස ආලොකො අන්තරධායි, අන්ධකාරො ¶ පාතුරහොසි, භයං ඡම්භිතත්තං ලොමහංසො ¶ උදපාදි; තතොව පුන නිවත්තිතුකාමො අහොසි. අථ ඛො සිවකො [සීවකො (සී. ස්යා.)] යක්ඛො අන්තරහිතො සද්දමනුස්සාවෙසි –

‘‘සතං හත්ථී සතං අස්සා, සතං අස්සතරීරථා;

සතං කඤ්ඤාසහස්සානි, ආමුක්කමණිකුණ්ඩලා;

එකස්ස පදවීතිහාරස්ස, කලං නාග්ඝන්ති සොළසිං [සොළසින්ති (සී. ක.)].

‘‘අභික්කම ගහපති අභික්කම ගහපති;

අභික්කන්තං තෙ සෙය්යො නො පටික්කන්ත’’න්ති.

අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස අන්ධකාරො අන්තරධායි, ආලොකො පාතුරහොසි. යං අහොසි භයං ඡම්භිතත්තං ලොමහංසො සො පටිප්පස්සම්භි. දුතියම්පි ඛො…පෙ… තතියම්පි ඛො…පෙ… අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස ආලොකො අන්තරධායි, අන්ධකාරො පාතුරහොසි, භයං ඡම්භිතත්තං ¶ ලොමහංසො උදපාදි, තතොව පුන නිවත්තිතුකාමො අහොසි. තතියම්පි ඛො සිවකො යක්ඛො අන්තරහිතො සද්දමනුස්සාවෙසි –

‘‘සතං හත්ථී සතං අස්සා, සතං අස්සතරීරථා;

සතං කඤ්ඤාසහස්සානි, ආමුක්කමණිකුණ්ඩලා;

එකස්ස පදවීතිහාරස්ස, කලං නාග්ඝන්ති සොළසිං.

‘‘අභික්කම ගහපති අභික්කම ගහපති,

අභික්කන්තං තෙ සෙය්යො නො පටික්කන්ත’’න්ති.

තතියම්පි ඛො අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස අන්ධකාරො අන්තරධායි ¶ , ආලොකො පාතුරහොසි, යං අහොසි භයං ඡම්භිතත්තං ලොමහංසො, සො පටිප්පස්සම්භි. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන සීතවනං තෙනුපසඞ්කමි. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය අජ්ඣොකාසෙ චඞ්කමති. අද්දසා ඛො භගවා අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං දූරතොව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන චඞ්කමා ඔරොහිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං ¶ එතදවොච – ‘‘එහි සුදත්තා’’ති. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති – නාමෙන මං භගවා ආලපතීති – හට්ඨො උදග්ගො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කච්චි, භන්තෙ, භගවා සුඛං සයිත්ථා’’ති?

[සං. නි. 1.242] ‘‘සබ්බදා වෙ සුඛං සෙති, බ්රාහ්මණො පරිනිබ්බුතො;

යො න ලිම්පති කාමෙසු, සීතිභූතො නිරූපධි.

‘‘සබ්බා ආසත්තියො ඡෙත්වා, විනෙය්ය හදයෙ දරං;

උපසන්තො සුඛං සෙති, සන්තිං පප්පුය්ය චෙතසා’’ති [චෙතසොති (සී. ස්යා.)].

අථ ඛො භගවා අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස අනුපුබ්බිං කථං [ආනුපුබ්බිකථං (සී.)] කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං, කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා ¶ භගවා අඤ්ඤාසි අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං කල්ලචිත්තං මුදුචිත්තං විනීවරණචිත්තං උදග්ගචිත්තං පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා තං පකාසෙසි ¶ – දුක්ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්ගං. සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං ¶ අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය, එවමෙව අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්මන්ති. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති දිට්ඨධම්මො පත්තධම්මො විදිතධම්මො පරියොගාළ්හධම්මො තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්ජප්පත්තො අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං භන්තෙ, අභික්කන්තං භන්තෙ! සෙය්යථාපි, භන්තෙ, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය, අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය – චක්ඛුමන්තො රූපානි දක්ඛන්තීති – එවමෙවං භගවතා අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං, භන්තෙ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි, ධම්මඤ්ච, භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගතං. අධිවාසෙතු ච මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන.

අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අස්සොසි ¶ ඛො ¶ රාජගහකො සෙට්ඨී – ‘‘අනාථපිණ්ඩිකෙන කිර ගහපතිනා ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො සඞ්ඝො නිමන්තිතො’’ති.

306. අථ ඛො රාජගහකො සෙට්ඨී අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘තයා කිර, ගහපති, ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො සඞ්ඝො නිමන්තිතො. ත්වඤ්චාසි ආගන්තුකො. දෙමි තෙ, ගහපති, වෙය්යායිකං යෙන ත්වං බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස භත්තං කරෙය්යාසී’’ති. ‘‘අලං, ගහපති අත්ථි මෙ වෙය්යායිකං යෙනාහං බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස භත්තං කරිස්සාමී’’ති.

අස්සොසි ඛො රාජගහකො නෙගමො – ‘‘අනාථපිණ්ඩිකෙන කිර ගහපතිනා ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො සඞ්ඝො නිමන්තිතො’’ති. අථ ඛො රාජගහකො නෙගමො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘තයා කිර, ගහපති, ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො සඞ්ඝො නිමන්තිතො. ත්වඤ්චාසි ආගන්තුකො. දෙමි තෙ, ගහපති, වෙය්යායිකං යෙන ත්වං බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස භත්තං කරෙය්යාසී’’ති. ‘‘අලං අය්ය; අත්ථි මෙ වෙය්යායිකං යෙනාහං බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස භත්තං කරිස්සාමී’’ති.

අස්සොසි ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො – ‘‘අනාථපිණ්ඩිකෙන කිර ගහපතිනා ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො සඞ්ඝො නිමන්තිතො’’ති. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො අනාථපිණ්ඩිකං ¶ ගහපතිං එතදවොච – ‘‘තයා කිර, ගහපති, ස්වාතනාය බුද්ධප්පමුඛො සඞ්ඝො නිමන්තිතො. ත්වඤ්චාසි ආගන්තුකො. දෙමි තෙ, ගහපති, වෙය්යායිකං යෙන ත්වං බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස භත්තං කරෙය්යාසී’’ති. ‘‘අලං ¶ දෙව; අත්ථි මෙ වෙය්යායිකං යෙනාහං බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස භත්තං කරිස්සාමී’’ති.

අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති තස්සා රත්තියා අච්චයෙන රාජගහකස්ස සෙට්ඨිස්ස නිවෙසනෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා ¶ භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන රාජගහකස්ස සෙට්ඨිස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා, භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං, එකමන්තං නිසීදි ¶ . එකමන්තං නිසින්නො ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා සාවත්ථියං වස්සාවාසං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. ‘‘සුඤ්ඤාගාරෙ ඛො, ගහපති, තථාගතා අභිරමන්තී’’ති. ‘‘අඤ්ඤාතං භගවා, අඤ්ඤාතං සුගතා’’ති. අථ ඛො භගවා අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

307. තෙන ඛො පන සමයෙන අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති බහුමිත්තො හොති බහුසහායො ආදෙය්යවාචො. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති රාජගහෙ තං කරණීයං තීරෙත්වා යෙන සාවත්ථි තෙන පක්කාමි. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති අන්තරාමග්ගෙ මනුස්සෙ ආණාපෙසි – ‘‘ආරාමෙ ¶ , අය්යා, කරොථ, විහාරෙ පතිට්ඨාපෙථ, දානානි පට්ඨපෙථ. බුද්ධො ලොකෙ උප්පන්නො. සො ච මයා භගවා නිමන්තිතො ඉමිනා මග්ගෙන ආගච්ඡිස්සතී’’ති. අථ ඛො තෙ මනුස්සා අනාථපිණ්ඩිකෙන ගහපතිනා උය්යොජිතා ආරාමෙ අකංසු, විහාරෙ පතිට්ඨාපෙසුං, දානානි පට්ඨපෙසුං.

අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති සාවත්ථිං ගන්ත්වා සමන්තා සාවත්ථිං අනුවිලොකෙසි – ‘‘කත්ථ නු ඛො භගවා විහරෙය්ය? යං අස්ස ගාමතො නෙව අතිදූරෙ න අච්චාසන්නෙ, ගමනාගමනසම්පන්නං, අත්ථිකානං අත්ථිකානං මනුස්සානං අභික්කමනීයං, දිවා අප්පාකිණ්ණං, රත්තිං අප්පසද්දං, අප්පනිග්ඝොසං, විජනවාතං, මනුස්සරාහස්සෙය්යකං, පටිසල්ලානසාරුප්ප’’න්ති.

අද්දසා ¶ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති ජෙතස්ස කුමාරස්ස [රාජකුමාරස්ස (සී. ස්යා. කං.)] උය්යානං – ගාමතො නෙව අතිදූරෙ න අච්චාසන්නෙ, ගමනාගමනසම්පන්නං, අත්ථිකානං අත්ථිකානං මනුස්සානං අභික්කමනීයං, දිවා අප්පාකිණ්ණං, රත්තිං අප්පසද්දං, අප්පනිග්ඝොසං, විජනවාතං, මනුස්සරාහස්සෙය්යකං, පටිසල්ලානසාරුප්පං. දිස්වාන යෙන ජෙතො කුමාරො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ජෙතං කුමාරං එතදවොච – ‘‘දෙහි මෙ, අය්යපුත්ත, උය්යානං ආරාමං කාතු’’න්ති [කෙතුං (වජීරබුද්ධිටීකායං)]. ‘‘අදෙය්යො, ගහපති, ආරාමො අපි කොටිසන්ථරෙනා’’ති. ‘‘ගහිතො, අය්යපුත්ත, ආරාමො’’ති. ‘‘න, ගහපති, ගහිතො ආරාමො’’ති. ගහිතො න ගහිතොති වොහාරිකෙ මහාමත්තෙ පුච්ඡිංසු. මහාමත්තා එවමාහංසු ¶ – ‘‘යතො තයා ¶ , අය්යපුත්ත, අග්ඝො කතො, ගහිතො ආරාමො’’ති. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ¶ ගහපති සකටෙහි හිරඤ්ඤං නිබ්බාහාපෙත්වා ජෙතවනං කොටිසන්ථරං සන්ථරාපෙසි. සකිං නීහටං හිරඤ්ඤං ථොකස්ස ඔකාසස්ස කොට්ඨකසාමන්තා නප්පහොති. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති මනුස්සෙ ආණාපෙසි – ‘‘ගච්ඡථ, භණෙ, හිරඤ්ඤං ආහරථ; ඉමං ඔකාසං සන්ථරිස්සාමා’’ති.

අථ ඛො ජෙතස්ස කුමාරස්ස එතදහොසි – ‘‘න ඛො ඉදං ඔරකං භවිස්සති, යථායං ගහපති තාව බහුං හිරඤ්ඤං පරිච්චජතී’’ති. අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘අලං, ගහපති; මා තං ඔකාසං සන්ථරාපෙසි. දෙහි මෙ එතං ඔකාසං. මමෙතං දානං භවිස්සතී’’ති. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති – අයං ඛො ජෙතො කුමාරො අභිඤ්ඤාතො ඤාතමනුස්සො; මහත්ථිකො ඛො පන එවරූපානං ඤාතමනුස්සානං ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ පසාදොති – තං ඔකාසං ජෙතස්ස කුමාරස්ස පාදාසි [අදාසි (ස්යා.)]. අථ ඛො ජෙතො කුමාරො තස්මිං ඔකාසෙ කොට්ඨකං මාපෙසි.

අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති ජෙතවනෙ විහාරෙ කාරාපෙසි, පරිවෙණානි කාරාපෙසි, කොට්ඨකෙ කාරාපෙසි, උපට්ඨානසාලායො කාරාපෙසි, අග්ගිසාලායො කාරාපෙසි, කප්පියකුටියො කාරාපෙසි, වච්චකුටියො කාරාපෙසි, චඞ්කමෙ කාරාපෙසි, චඞ්කමනසාලායො කාරාපෙසි, උදපානෙ කාරාපෙසි, උදපානසාලායො කාරාපෙසි, ජන්තාඝරෙ කාරාපෙසි, ජන්තාඝරසාලායො කාරාපෙසි, පොක්ඛරණියො කාරාපෙසි, මණ්ඩපෙ ¶ කාරාපෙසි.

308. අථ ඛො භගවා රාජගහෙ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන වෙසාලී තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන වෙසාලී තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්සා සක්කච්චං නවකම්මං ¶ කරොන්ති. යෙපි භික්ඛූ නවකම්මං අධිට්ඨෙන්ති තෙපි සක්කච්චං උපට්ඨෙන්ති චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරෙන ¶ . අථ ඛො අඤ්ඤතරස්ස දලිද්දස්ස තුන්නවායස්ස එතදහොසි – ‘‘න ඛො ඉදං ඔරකං භවිස්සති, යථයිමෙ මනුස්සා සක්කච්චං නවකම්මං කරොන්ති; යංනූනාහම්පි නවකම්මං කරෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො සො දලිද්දො තුන්නවායො සාමං චික්ඛල්ලං මද්දිත්වා ඉට්ඨකායො චිනිත්වා කුට්ටං උට්ඨාපෙසි. තෙන අකුසලකෙන චිතා වඞ්කා භිත්ති පරිපති. දුතියම්පි ඛො…පෙ… තතියම්පි ඛො සො දලිද්දො තුන්නවායො සාමං චික්ඛල්ලං මද්දිත්වා ඉට්ඨකායො චිනිත්වා කුට්ටං උට්ඨාපෙසි. තෙන අකුසලකෙන චිතා වඞ්කා භිත්ති පරිපති. අථ ඛො සො දලිද්දො තුන්නවායො උජ්ඣායති ඛිය්යති විපාචෙති – ‘‘යෙ ඉමෙසං සමණානං සක්යපුත්තියානං ¶ දෙන්ති චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං, තෙ ඉමෙ ඔවදන්ති අනුසාසන්ති, තෙසඤ්ච නවකම්මං අධිට්ඨෙන්ති. අහං ¶ පනම්හි දලිද්දො. න මං කොචි ඔවදති වා අනුසාසති වා නවකම්මං වා අධිට්ඨෙතී’’ති. අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තස්ස දලිද්දස්ස තුන්නවායස්ස උජ්ඣායන්තස්ස ඛිය්යන්තස්ස විපාචෙන්තස්ස. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, නවකම්මං දාතුං. නවකම්මිකො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උස්සුක්කං ආපජ්ජිස්සති – ‘කින්ති නු ඛො විහාරො ඛිප්පං පරියොසානං ගච්ඡෙය්යා’ති; ඛණ්ඩං ඵුල්ලං පටිසඞ්ඛරිස්සති. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, දාතබ්බං. පඨමං භික්ඛු යාචිතබ්බො, යාචිත්වා බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

309. ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමස්ස ගහපතිනො විහාරං ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො නවකම්මං දදෙය්ය. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමස්ස ගහපතිනො විහාරං ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො නවකම්මං දෙති. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස ගහපතිනො විහාරං ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො නවකම්මස්ස දානං, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘දින්නො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමස්ස ගහපතිනො විහාරො ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො නවකම්මං. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

310. අථ ¶ ඛො භගවා වෙසාලියං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන සාවත්ථි තෙන චාරිකං පක්කාමි ¶ . තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියානං භික්ඛූනං ¶ අන්තෙවාසිකා භික්ඛූ බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස පුරතො පුරතො ගන්ත්වා විහාරෙ පරිග්ගණ්හන්ති, සෙය්යායො පරිග්ගණ්හන්ති – ඉදං අම්හාකං උපජ්ඣායානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං ආචරියානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං භවිස්සතී’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො ගන්ත්වා විහාරෙසු පරිග්ගහිතෙසු, සෙය්යාසු පරිග්ගහිතාසු, සෙය්යං අලභමානො අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ නිසීදි. අථ ඛො භගවා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය උක්කාසි. ආයස්මාපි සාරිපුත්තො උක්කාසි. ‘‘කො එත්ථා’’ති? ‘‘අහං, භගවා, සාරිපුත්තො’’ති. ‘‘කිස්ස ත්වං, සාරිපුත්තං, ඉධ නිසින්නො’’ති? අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතාපෙත්වා භික්ඛූ පටිපුච්ඡි – ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, ඡබ්බග්ගියානං ¶ භික්ඛූනං අන්තෙවාසිකා භික්ඛූ බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස පුරතො පුරතො ගන්ත්වා විහාරෙ පරිග්ගණ්හන්ති, සෙය්යායො පරිග්ගණ්හන්ති – ඉදං අම්හාකං උපජ්ඣායානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං ආචරියානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං භවිස්සතී’’ති? ‘‘සච්චං භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… ‘‘කථඤ්හි නාම තෙ, භික්ඛවෙ, මොඝපුරිසා බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස පුරතො පුරතො ගන්ත්වා විහාරෙ පරිග්ගහෙස්සන්ති, සෙය්යායො පරිග්ගහෙස්සන්ති – ඉදං අම්හාකං උපජ්ඣායානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං ආචරියානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං භවිස්සතීති! නෙතං, භික්ඛවෙ, අප්පසන්නානං ¶ වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘කො, භික්ඛවෙ, අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති?

එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, ඛත්තියකුලා පබ්බජිතො සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, බ්රාහ්මණකුලා පබ්බජිතො සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, ගහපතිකුලා පබ්බජිතො සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ ¶ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, සුත්තන්තිකො සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, විනයධරො සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං ¶ අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, ධම්මකථිකො සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, පඨමස්ස ඣානස්ස ලාභී සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, දුතියස්ස ඣානස්ස ලාභී සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, තතියස්ස ඣානස්ස ලාභී සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, චතුත්ථස්ස ඣානස්ස ලාභී සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, සොතාපන්නො සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, සකදාගාමී…පෙ… යො, භගවා, අනාගාමී…පෙ… යො, භගවා ¶ , අරහා සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, තෙවිජ්ජො සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘යො, භගවා, ඡළභිඤ්ඤො සො අරහති අග්ගාසනං අග්ගොදකං අග්ගපිණ්ඩ’’න්ති.

311. අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භූතපුබ්බං, භික්ඛවෙ, හිමවන්තපදෙසෙ [හිමවන්තපස්සෙ (සී. ස්යා.)] මහානිග්රොධො අහොසි. තං තයො සහායා උපනිස්සාය විහරිංසු – තිත්තිරො ච, මක්කටො ච, හත්ථිනාගො ච. තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤං අගාරවා අප්පතිස්සා අසභාගවුත්තිකා විහරන්ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, තෙසං සහායානං එතදහොසි – ‘අහො නූන මයං ජානෙය්යාම යං අම්හාකං ජාතියා මහන්තතරං තං මයං සක්කරෙය්යාම ගරුං කරෙය්යාම මානෙය්යාම පූජෙය්යාම, තස්ස ච මයං ඔවාදෙ තිට්ඨෙය්යාමා’ති.

‘‘අථ ඛො, භික්ඛවෙ, තිත්තිරො ච මක්කටො ච හත්ථිනාගං පුච්ඡිංසු – ‘ත්වං, සම්ම, කිං පොරාණං සරසී’ති? ‘යදාහං, සම්මා, පොතො හොමි, ඉමං නිග්රොධං අන්තරා ¶ සත්ථීනං [අන්තරාසත්ථිකං (සී.)] කරිත්වා අතික්කමාමි, අග්ගඞ්කුරකං මෙ උදරං ඡුපති. ඉමාහං, සම්මා, පොරාණං සරාමී’ති.

‘‘අථ ඛො, භික්ඛවෙ, තිත්තිරො ච හත්ථිනාගො ච මක්කටං පුච්ඡිංසු – ‘ත්වං, සම්ම, කිං පොරාණං සරසී’ති? ‘යදාහං, සම්මා, ඡාපො හොමි, ඡමායං නිසීදිත්වා ඉමස්ස නිග්රොධස්ස අග්ගඞ්කුරකං ඛාදාමි. ඉමාහං, සම්මා, පොරාණං සරාමී’ති.

‘‘අථ ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, මක්කටො ච හත්ථිනාගො ච තිත්තිරං පුච්ඡිංසු – ‘ත්වං, සම්ම, කිං පොරාණං සරසී’ති? ‘අමුකස්මිං, සම්මා, ඔකාසෙ මහානිග්රොධො අහොසි. තතො අහං ඵලං භක්ඛිත්වා ඉමස්මිං ඔකාසෙ වච්චං අකාසිං; තස්සායං නිග්රොධො ජාතො. තදාහං, සම්මා, ජාතියා මහන්තතරො’ති ¶ .

‘‘අථ ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, මක්කටො ච හත්ථිනාගො ච තිත්තිරං එතදවොචුං – ‘ත්වං, සම්ම, අම්හාකං ජාතියා මහන්තතරො. තං මයං සක්කරිස්සාම ගරුං කරිස්සාම මානෙස්සාම පූජෙස්සාම, තුය්හඤ්ච මයං ඔවාදෙ පතිට්ඨිස්සාමා’ති. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, තිත්තිරො මක්කටඤ්ච හත්ථිනාගඤ්ච පඤ්චසු සීලෙසු සමාදපෙසි, අත්තනා ච පඤ්චසු සීලෙසු සමාදාය වත්තති. තෙ අඤ්ඤමඤ්ඤං සගාරවා සප්පතිස්සා සභාගවුත්තිකා විහරිත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජිංසු. එවං ඛො තං, භික්ඛවෙ, තිත්තිරියං නාම බ්රහ්මචරියං අහොසි.

[ජා. 1.1.37] ‘‘යෙ වුඩ්ඪමපචායන්ති, නරා ධම්මස්ස කොවිදා;

දිට්ඨෙ ධම්මෙ ච පාසංසා, සම්පරායෙ ච සුග්ගතී’’ති.

‘‘තෙ හි නාම, භික්ඛවෙ, තිරච්ඡානගතා පාණා අඤ්ඤමඤ්ඤං සගාරවා සප්පතිස්සා සභාගවුත්තිකා විහරිස්සන්ති. ඉධ ඛො තං, භික්ඛවෙ, සොභෙථ යං තුම්හෙ එවං ස්වාක්ඛාතෙ ධම්මවිනයෙ පබ්බජිතා සමානා අඤ්ඤමඤ්ඤං අගාරවා අප්පතිස්සා අසභාගවුත්තිකා විහරෙය්යාථ? නෙතං, භික්ඛවෙ ¶ , අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යථාවුඩ්ඪං අභිවාදනං, පච්චුට්ඨානං, අඤ්ජලිකම්මං, සාමීචිකම්මං, අග්ගාසනං, අග්ගොදකං, අග්ගපිණ්ඩං. න ච, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝිකං යථාවුඩ්ඪං පටිබාහිතබ්බං. යො පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

312. ‘‘දසයිමෙ ¶ , භික්ඛවෙ, අවන්දියා – පුරෙ උපසම්පන්නෙන පච්ඡා උපසම්පන්නො අවන්දියො, අනුපසම්පන්නො අවන්දියො, නානාසංවාසකො වුඩ්ඪතරො අධම්මවාදී අවන්දියො, මාතුගාමො අවන්දියො, පණ්ඩකො අවන්දියො, පාරිවාසිකො අවන්දියො, මූලායපටිකස්සනාරහො අවන්දියො, මානත්තාරහො අවන්දියො, මානත්තචාරිකො අවන්දියො, අබ්භානාරහො අවන්දියො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, දස අවන්දියා.

‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, වන්දියා – පච්ඡා උපසම්පන්නෙන පුරෙ උපසම්පන්නො වන්දියො, නානාසංවාසකො වුඩ්ඪතරො ධම්මවාදී වන්දියො, සදෙවකෙ භික්ඛවෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො වන්දියො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො වන්දියා’’ති.

313. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන මනුස්සා සඞ්ඝං උද්දිස්ස මණ්ඩපෙ පටියාදෙන්ති, සන්ථරෙ පටියාදෙන්ති, ඔකාසෙ පටියාදෙන්ති. ඡබ්බග්ගියානං ¶ භික්ඛූනං අන්තෙවාසිකා භික්ඛූ – ‘සඞ්ඝිකඤ්ඤෙව භගවතා යථාවුඩ්ඪං අනුඤ්ඤාතං ¶ , නො උද්දිස්සකත’න්ති බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස පුරතො පුරතො ගන්ත්වා මණ්ඩපෙපි පරිග්ගණ්හන්ති, සන්ථරෙපි පරිග්ගණ්හන්ති, ඔකාසෙපි පරිග්ගණ්හන්ති – ඉදං අම්හාකං උපජ්ඣායානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං ආචරියානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං භවිස්සතීති. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො ගන්ත්වා මණ්ඩපෙසු පරිග්ගහිතෙසු, සන්ථරෙසු පරිග්ගහිතෙසු, ඔකාසෙසු පරිග්ගහිතෙසු, ඔකාසං අලභමානො අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ නිසීදි. අථ ඛො භගවා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය උක්කාසි. ආයස්මාපි සාරිපුත්තො උක්කාසි. ‘‘කො එත්ථා’’ති? ‘‘අහං, භගවා, සාරිපුත්තො’’ති. ‘‘කිස්ස ත්වං, සාරිපුත්ත, ඉධ නිසින්නො’’ති? අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසි. අථ ඛො භගවා එතස්මිං නිදානෙ එතස්මිං පකරණෙ භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතාපෙත්වා භික්ඛූ පටිපුච්ඡි – ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, ඡබ්බග්ගියානං භික්ඛූනං අන්තෙවාසිකා භික්ඛූ – ‘සඞ්ඝිකඤ්ඤෙව භගවතා යථාවුඩ්ඪං අනුඤ්ඤාතං, නො උද්දිස්සකත’න්ති බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස පුරතො පුරතො ගන්ත්වා ¶ මණ්ඩපෙ පරිග්ගණ්හන්ති, සන්ථරෙ පරිග්ගණ්හන්ති, ඔකාසෙ පරිග්ගණ්හන්ති – ඉදං අම්හාකං උපජ්ඣායානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං ආචරියානං භවිස්සති, ඉදං අම්හාකං භවිස්සතී’’ති? ‘‘සච්චං භගවා’’ති…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, උද්දිස්සකතම්පි යථාවුඩ්ඪං පටිබාහෙතබ්බං. යො ¶ පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

314. තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්සා භත්තග්ගෙ අන්තරඝරෙ උච්චාසයනමහාසයනානි පඤ්ඤපෙන්ති, සෙය්යථිදං – ආසන්දිං, පල්ලඞ්කං, ගොනකං, චිත්තකං, පටිකං, පටලිකං, තූලිකං, විකතිකං, උද්දලොමිං, එකන්තලොමිං, කට්ටිස්සං, කොසෙය්යං [කොසෙය්යං කම්බලං (සී. ස්යා.)], කුත්තකං, හත්ථත්ථරං, අස්සත්ථරං, රථත්ථරං, අජිනපවෙණිං, කදලිමිගපවරපච්චත්ථරණං, සඋත්තරච්ඡදං, උභතොලොහිතකූපධානං. භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා නාභිනිසීදන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඨපෙත්වා තීණි – ආසන්දිං, පල්ලඞ්කං, තූලිකං – ගිහිවිකතං [ගිහිවිකටං (සී. ක.), අවසෙසං ගිහිවිකටං (ස්යා.)] අභිනිසීදිතුං, නත්වෙව අභිනිපජ්ජිතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්සා භත්තග්ගෙ අන්තරඝරෙ තූලොනද්ධං මඤ්චම්පි පීඨම්පි පඤ්ඤපෙන්ති ¶ . භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා නාභිනිසීදන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගිහිවිකතං අභිනිසීදිතුං, නත්වෙව අභිනිපජ්ජිතු’’න්ති.

315. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන සාවත්ථි තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා සාවත්ථියං විහරති ¶ ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති භගවන්තං ¶ එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං ¶ අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා සම්පවාරෙත්වා, භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං, එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කථාහං, භන්තෙ, ජෙතවනෙ පටිපජ්ජාමී’’ති? ‘‘තෙන හි ත්වං, ගහපති, ජෙතවනං ආගතානාගතස්ස චාතුද්දිසස්ස සඞ්ඝස්ස පතිට්ඨපෙහී’’ති. ‘‘එවං භන්තෙ’’ති ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති භගවතො පටිස්සුත්වා ජෙතවනං ආගතානාගතස්ස චාතුද්දිසස්ස සඞ්ඝස්ස පතිට්ඨාපෙසි.

අථ ඛො භගවා අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදි –

‘‘සීතං උණ්හං පටිහන්ති, තතො වාළමිගානි ච;

සරීසපෙ ¶ ච මකසෙ, සිසිරෙ චාපි වුට්ඨියො.

‘‘තතො වාතාතපො ඝොරො, සඤ්ජාතො පටිහඤ්ඤති;

ලෙණත්ථඤ්ච සුඛත්ථඤ්ච, ඣායිතුඤ්ච විපස්සිතුං.

‘‘විහාරදානං ¶ සඞ්ඝස්ස, අග්ගං බුද්ධෙන වණ්ණිතං;

තස්මා හි පණ්ඩිතො පොසො, සම්පස්සං අත්ථමත්තනො.

‘‘විහාරෙ කාරයෙ රම්මෙ, වාසයෙත්ථ බහුස්සුතෙ;

තෙසං අන්නඤ්ච පානඤ්ච, වත්ථසෙනාසනානි ච;

දදෙය්ය උජුභූතෙසු, විප්පසන්නෙන චෙතසා.

‘‘තෙ තස්ස ධම්මං දෙසෙන්ති, සබ්බදුක්ඛාපනූදනං;

යං සො ධම්මං ඉධඤ්ඤාය, පරිනිබ්බාති අනාසවො’’ති.

අථ ¶ ඛො භගවා අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

316. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස ආජීවකසාවකස්ස මහාමත්තස්ස සඞ්ඝභත්තං හොති. ආයස්මා උපනන්දො සක්යපුත්තො පච්ඡා ආගන්ත්වා විප්පකතභොජනං ආනන්තරිකං භික්ඛුං වුට්ඨාපෙසි. භත්තග්ගං කොලාහලං අහොසි. අථ ඛො සො මහාමත්තො උජ්ඣායති ඛිය්යති විපාචෙති – ‘‘කථඤ්හි නාම සමණා සක්යපුත්තියා පච්ඡා ආගන්ත්වා විප්පකතභොජනං ආනන්තරිකං භික්ඛුං වුට්ඨාපෙස්සන්ති! භත්තග්ගං කොලාහලං අහොසි. නනු නාම ලබ්භා අඤ්ඤත්රාපි නිසින්නෙන යාවදත්ථං ¶ භුඤ්ජිතු’’න්ති? අස්සොසුං ඛො භික්ඛූ තස්ස මහාමත්තස්ස උජ්ඣායන්තස්ස ඛිය්යන්තස්ස විපාචෙන්තස්ස. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම ආයස්මා උපනන්දො සක්යපුත්තො පච්ඡා ආගන්ත්වා විප්පකතභොජනං ආනන්තරිකං භික්ඛුං වුට්ඨාපෙස්සති! භත්තග්ගං කොලාහලං අහොසී’’ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘සච්චං කිර ත්වං, උපනන්ද, පච්ඡා ආගන්ත්වා විප්පකතභොජනං ආනන්තරිකං භික්ඛුං වුට්ඨාපෙසි, භත්තග්ගං කොලාහලං අහොසී’’ති? ‘‘සච්චං භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… ‘‘කථඤ්හි නාම ත්වං, මොඝපුරිස, පච්ඡා ආගන්ත්වා විප්පකතභොජනං ආනන්තරිකං භික්ඛුං වුට්ඨාපෙස්සසි? භත්තග්ගං කොලාහලං අහොසි. නෙතං, මොඝපුරිස, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, විප්පකතභොජනො [භොජනො ආනන්තරිකො (ස්යා.)] භික්ඛු වුට්ඨාපෙතබ්බො. යො වුට්ඨාපෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. සචෙ වුට්ඨාපෙති, පවාරිතො ච හොති, ‘ගච්ඡ උදකං ආහරා’ති වත්තබ්බො. එවඤ්චෙතං ¶ ලභෙථ, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ ලභෙථ, සාධුකං සිත්ථානි ගිලිත්වා වුඩ්ඪතරස්ස භික්ඛුනො ආසනං දාතබ්බං. න ත්වෙවාහං, භික්ඛවෙ, කෙනචි පරියායෙන වුඩ්ඪතරස්ස භික්ඛුනො ආසනං පටිබාහිතබ්බන්ති වදාමි. යො පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සාති’’.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ ගිලානෙ භික්ඛූ වුට්ඨාපෙන්ති. ගිලානා එවං වදෙන්ති – ‘‘න මයං, ආවුසො, සක්කොම වුට්ඨාතුං, ගිලානාම්හා’’ති. ‘‘මයං ආයස්මන්තෙ වුට්ඨාපෙස්සාමා’’ති පරිග්ගහෙත්වා වුට්ඨාපෙත්වා ඨිතකෙ මුඤ්චන්ති. ගිලානා මුච්ඡිතා පපතන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . ‘‘න, භික්ඛවෙ, ගිලානො වුට්ඨාපෙතබ්බො. යො වුට්ඨාපෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ ¶ ‘ගිලානා මයම්හා අවුට්ඨාපනීයා’ති වරසෙය්යායො පලිබුද්ධෙන්ති [පලිබුන්ධන්ති (ක.)]. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගිලානස්ස පතිරූපං සෙය්යං දාතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ ලෙසකප්පෙන සෙනාසනං පටිබාහන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, ලෙසකප්පෙන සෙනාසනං පටිබාහිතබ්බං. යො පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

[පාචි. 122] තෙන ඛො පන සමයෙන සත්තරසවග්ගියා භික්ඛූ අඤ්ඤතරං පච්චන්තිමං මහාවිහාරං පටිසඞ්ඛරොන්ති – ‘ඉධ මයං වස්සං වසිස්සාමා’ති. අද්දසංසු [අද්දසාසුං (ක.)] ඛො ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ සත්තරසවග්ගියෙ භික්ඛූ විහාරං [අඤ්ඤතරං විහාරං (ක.)] පටිසඞ්ඛරොන්තෙ. දිස්වාන එවමාහංසු – ‘‘ඉමෙ, ආවුසො, සත්තරසවග්ගියා භික්ඛූ විහාරං පටිසඞ්ඛරොන්ති. හන්ද නෙ වුට්ඨාපෙස්සාමා’’ති. එකච්චෙ ¶ එවමාහංසු – ‘‘ආගමෙථාවුසො, යාව පටිසඞ්ඛරොන්ති, පටිසඞ්ඛතෙ වුට්ඨාපෙස්සාමා’’ති. අථ ඛො ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ සත්තරසවග්ගියෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘උට්ඨෙථාවුසො, අම්හාකං විහාරො පාපුණාතී’’ති. ‘‘නනු, ආවුසො, පටිකච්චෙව ආචික්ඛිතබ්බං? මයඤ්චඤ්ඤං පටිසඞ්ඛරෙය්යාමා’’ති. ‘‘නනු, ආවුසො, සඞ්ඝිකො විහාරො’’ති? ‘‘ආමාවුසො, සඞ්ඝිකො විහාරො’’ති. ‘‘උට්ඨෙථාවුසො, අම්හාකං විහාරො පාපුණාතී’’ති. ‘‘මහල්ලකො, ආවුසො, විහාරො; තුම්හෙපි වසථ, මයම්පි වසිස්සාමා’’ති. ‘‘උට්ඨෙථාවුසො, අම්හාකං විහාරො පාපුණාතී’’ති කුපිතා අනත්තමනා ගීවායං ගහෙත්වා නික්කඩ්ඪන්ති. තෙ නික්කඩ්ඪියමානා රොදන්ති. භික්ඛූ එවමාහංසු – ‘‘කිස්ස තුම්හෙ, ආවුසො, රොදථා’’ති? ‘‘ඉමෙ, ආවුසො, ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ කුපිතා ¶ අනත්තමනා අම්හෙ සඞ්ඝිකා විහාරා නික්කඩ්ඪන්තී’’ති. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ කුපිතා අනත්තමනා භික්ඛූ සඞ්ඝිකා විහාරා නික්කඩ්ඪිස්සන්තී’’ති! අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… ‘‘සච්චං කිර, තුම්හෙ භික්ඛවෙ, කුපිතා අනත්තමනා සඞ්ඝිකා විහාරා භික්ඛූ නික්කඩ්ඪථා’’ති? ‘‘සච්චං භගවා’’ති…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, කුපිතෙන ¶ ¶ අනත්තමනෙන භික්ඛු සඞ්ඝිකා විහාරා නික්කඩ්ඪිතබ්බො. යො නික්කඩ්ඪෙය්ය, යථාධම්මො කාරෙතබ්බො. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සෙනාසනං ගාහෙතු’’න්ති.

317. අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘කෙන නු ඛො සෙනාසනං ගාහෙතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ …පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං භික්ඛුං සෙනාසනග්ගාහාපකං සම්මන්නිතුං – යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න දොසාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න මොහාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න භයාගතිං ගච්ඡෙය්ය, ගහිතාගහිතඤ්ච ජානෙය්ය. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, සම්මන්නිතබ්බො –

‘‘පඨමං භික්ඛු යාචිතබ්බො, යාචිත්වා බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං සෙනාසනග්ගාහාපකං සම්මන්නෙය්ය. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං සෙනාසනග්ගාහාපකං සම්මන්නති. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො සෙනාසනග්ගාහාපකස්ස සම්මුති, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘සම්මතො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු සෙනාසනග්ගාහාපකො. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති ¶ .

318. අථ ඛො සෙනාසනග්ගාහාපකානං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කථං නු ඛො සෙනාසනං ගාහෙතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඨමං භික්ඛූ ගණෙතුං ¶ , භික්ඛූ ගණෙත්වා සෙය්යා ගණෙතුං, සෙය්යා ගණෙත්වා සෙය්යග්ගෙන ගාහෙතු’’න්ති. සෙය්යග්ගෙන ගාහෙන්තා සෙය්යා උස්සාරයිංසු…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, විහාරග්ගෙන ගාහෙතු’’න්ති. විහාරග්ගෙන ගාහෙන්තා විහාරා උස්සාරයිංසු…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පරිවෙණග්ගෙන ගාහෙතු’’න්ති. පරිවෙණග්ගෙන ගාහෙන්තා පරිවෙණා උස්සාරයිංසු…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අනුභාගම්පි දාතුං. ගහිතෙ අනුභාගෙ අඤ්ඤො භික්ඛු ආගච්ඡති, න අකාමා දාතබ්බො’’ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ නිස්සීමෙ ඨිතස්ස සෙනාසනං ගාහෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, නිස්සීමෙ ඨිතස්ස සෙනාසනං ගාහෙතබ්බං. යො ගාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ සෙනාසනං ගහෙත්වා සබ්බකාලං පටිබාහන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, සෙනාසනං ගහෙත්වා සබ්බකාලං පටිබාහෙතබ්බං. යො පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වස්සානං තෙමාසං ¶ පටිබාහිතුං, උතුකාලං පන න පටිබාහිතු’’න්ති.

අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කති නු ඛො සෙනාසනග්ගාහා’’ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘තයො මෙ, භික්ඛවෙ, සෙනාසනග්ගාහා – පුරිමකො, පච්ඡිමකො, අන්තරාමුත්තකො. අපරජ්ජුගතාය ආසාළ්හියා පුරිමකො ගාහෙතබ්බො. මාසගතාය ආසාළ්හියා පච්ඡිමකො ගාහෙතබ්බො. අපරජ්ජුගතාය පවාරණාය ආයතිං වස්සාවාසත්ථාය අන්තරාමුත්තකො ගාහෙතබ්බො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො සෙනාසනග්ගාහා’’ති.

319. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ආයස්මා උපනන්දො සක්යපුත්තො සාවත්ථියං සෙනාසනං ගහෙත්වා අඤ්ඤතරං ගාමකාවාසං අගමාසි. තත්ථපි සෙනාසනං අග්ගහෙසි. අථ ඛො තෙසං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අයං, ආවුසො, ආයස්මා උපනන්දො සක්යපුත්තො භණ්ඩනකාරකො කලහකාරකො විවාදකාරකො භස්සකාරකො සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො. සචායං ඉධ වස්සං වසිස්සති, සබ්බෙව මයං න ඵාසු භවිස්සාම. හන්ද නං පුච්ඡාමා’’ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මන්තං ¶ උපනන්දං සක්යපුත්තං එතදවොචුං – ‘‘නනු තයා, ආවුසො උපනන්ද, සාවත්ථියං සෙනාසනං ගහිත’’න්ති? ‘‘එවමාවුසො’’ති. ‘‘කිං පන ත්වං, ආවුසො උපනන්ද, එකො ද්වෙ පටිබාහසී’’ති? ‘‘ඉධදානාහං ආවුසො, මුඤ්චාමි; තත්ථ ගණ්හාමී’’ති. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ¶ ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම ආයස්මා උපනන්දො සක්යපුත්තො ¶ එකො ද්වෙ පටිබාහෙස්සතී’’ති! භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… ‘‘සච්චං කිර ත්වං, උපනන්ද, එකො ද්වෙ පටිබාහසී’’ති? ‘‘සච්චං භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… ‘‘කථඤ්හි නාම ත්වං, මොඝපුරිස, එකො ද්වෙ පටිබාහිස්සසි? තත්ථ තයා, මොඝපුරිස, ගහිතං ඉධ මුත්තං, ඉධ තයා ගහිතං තත්ර මුත්තං. එවං ඛො ත්වං, මොඝපුරිස, උභයත්ථ පරිබාහිරො. නෙතං, මොඝපුරිස, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, එකෙන ද්වෙ පටිබාහෙතබ්බා. යො පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

320. [පාචි. 438] තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා භික්ඛූනං අනෙකපරියායෙන විනයකථං කථෙති, විනයස්ස වණ්ණං භාසති, විනයපරියත්තියා වණ්ණං භාසති, ආදිස්ස ආදිස්ස ආයස්මතො උපාලිස්ස වණ්ණං භාසති. භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘භගවා ඛො අනෙකපරියායෙන විනයකථං කථෙති, විනයස්ස වණ්ණං භාසති, විනයපරියත්තියා වණ්ණං භාසති, ආදිස්ස ආදිස්ස ආයස්මතො උපාලිස්ස වණ්ණං භාසති. හන්ද මයං, ආවුසො, ආයස්මතො උපාලිස්ස සන්තිකෙ විනයං පරියාපුණාමා’’ති. තෙධ [තෙ ච (ස්යා. ක.)] බහූ භික්ඛූ ථෙරා ච නවා ච මජ්ඣිමා ච ආයස්මතො උපාලිස්ස ¶ සන්තිකෙ විනයං පරියාපුණන්ති. ආයස්මා උපාලි ඨිතකොව උද්දිසති ථෙරානං භික්ඛූනං ගාරවෙන. ථෙරාපි භික්ඛූ ඨිතකාව උද්දිසාපෙන්ති ධම්මගාරවෙන. තත්ථ ථෙරා චෙව භික්ඛූ කිලමන්ති, ආයස්මා ච උපාලි කිලමති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, නවකෙන භික්ඛුනා ¶ උද්දිසන්තෙන සමකෙ වා ආසනෙ නිසීදිතුං, උච්චතරෙ වා ධම්මගාරවෙන; ථෙරෙන භික්ඛුනා උද්දිසාපෙන්තෙන සමකෙ වා ආසනෙ නිසීදිතුං, නීචතරෙ වා ධම්මගාරවෙනා’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන බහූ භික්ඛූ ආයස්මතො උපාලිස්ස සන්තිකෙ ඨිතකා උද්දෙසං පටිමානෙන්තා කිලමන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සමානාසනිකෙහි සහ නිසීදිතු’’න්ති. අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කිත්තාවතා නු ඛො සමානාසනිකො හොතී’’ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිවස්සන්තරෙන සහ නිසීදිතු’’න්ති.

තෙන ¶ ¶ ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ සමානාසනිකා මඤ්චෙ [එකමඤ්චෙ (ස්යා.)] නිසීදිත්වා මඤ්චං භින්දිංසු, පීඨෙ [එකපීඨෙ (ස්යා.)] නිසීදිත්වා පීඨං භින්දිංසු. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිවග්ගස්ස ¶ මඤ්චං, තිවග්ගස්ස පීඨ’’න්ති. තිවග්ගොපි මඤ්චෙ නිසීදිත්වා මඤ්චං භින්දි, පීඨෙ නිසීදිත්වා පීඨං භින්දි…පෙ… ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දුවග්ගස්ස මඤ්චං, දුවග්ගස්ස පීඨ’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අසමානාසනිකෙහි සහ දීඝාසනෙ නිසීදිතුං කුක්කුච්චායන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඨපෙත්වා පණ්ඩකං, මාතුගාමං, උභතොබ්යඤ්ජනකං, අසමානාසනිකෙහි සහ දීඝාසනෙ නිසීදිතු’’න්ති. අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කිත්තකං පච්ඡිමං නු ඛො දීඝාසනං හොතී’’ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යං තිණ්ණං පහොති, එත්තකං පච්ඡිමං දීඝාසන’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන විසාඛා මිගාරමාතා සඞ්ඝස්ස අත්ථාය සාළින්දං පාසාදං කාරාපෙතුකාමා හොති හත්ථිනඛකං. අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කිං නු ඛො භගවතා පාසාදපරිභොගො අනුඤ්ඤාතො කිං අනනුඤ්ඤාතො’’ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සබ්බං පාසාදපරිභොග’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන රඤ්ඤො පසෙනදිස්ස කොසලස්ස අය්යිකා කාලඞ්කතා හොති. තස්ස කාලඞ්කිරියාය සඞ්ඝස්ස බහුං අකප්පියභණ්ඩං උප්පන්නං හොති, සෙය්යථිදං – ආසන්දි, පල්ලඞ්කො, ගොනකො ¶ , චිත්තකො, පටිකා, පටලිකා, තූලිකා, විකතිකා, උද්දලොමී, එකන්තලොමී, කට්ටිස්සං, කොසෙය්යං, කුත්තකං, හත්ථත්ථරං, අස්සත්ථරං, රථත්ථරං, අජිනප්පවෙණි, කදලිමිගප්පවරපච්චත්ථරණං, සඋත්තරච්ඡදං, උභතොලොහිතකූපධානං. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආසන්දියා පාදෙ ඡින්දිත්වා ¶ පරිභුඤ්ජිතුං, පල්ලඞ්කස්ස වාළෙ භින්දිත්වා පරිභුඤ්ජිතුං, තූලිකං විජටෙත්වා බිබ්බොහනං කාතුං, අවසෙසං භූමත්ථරණං [සුම්මත්ථරණං (සී. ස්යා.)] කාතු’’න්ති.

321. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන සාවත්ථියා අවිදූරෙ අඤ්ඤතරස්මිං ගාමකාවාසෙ ආවාසිකා භික්ඛූ උපද්දුතා හොන්ති ආගන්තුකගමිකානං භික්ඛූනං සෙනාසනං පඤ්ඤපෙන්තා. අථ ඛො තෙසං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘එතරහි ඛො මයං, ආවුසො, උපද්දුතා ආගන්තුකගමිකානං භික්ඛූනං සෙනාසනං පඤ්ඤපෙන්තා. හන්ද මයං, ආවුසො, සබ්බං සඞ්ඝිකං සෙනාසනං එකස්ස දෙම. තස්ස ¶ සන්තකං පරිභුඤ්ජිස්සාමා’’ති. තෙ සබ්බං සඞ්ඝිකං සෙනාසනං එකස්ස අදංසු. ආගන්තුකා භික්ඛූ තෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘අම්හාකං, ආවුසො, සෙනාසනං පඤ්ඤාපෙථා’’ති. ‘‘නත්ථාවුසො, සඞ්ඝිකං සෙනාසනං; සබ්බං අම්හෙහි එකස්ස දින්න’’න්ති. ‘‘කිං පන තුම්හෙ, ආවුසො, සඞ්ඝිකං සෙනාසනං විස්සජ්ජෙථා’’ති? ‘‘එවමාවුසො’’ති. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම භික්ඛූ සඞ්ඝිකං සෙනාසනං විස්සජ්ජෙස්සන්තී’’ති [විස්සජ්ජිස්සන්තීති (ක.)]! අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ¶ ආරොචෙසුං…පෙ… ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ සඞ්ඝිකං සෙනාසනං විස්සජ්ජෙන්තී’’ති? ‘‘සච්චං භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… ‘‘කථඤ්හි නාම තෙ, භික්ඛවෙ, මොඝපුරිසා සඞ්ඝිකං සෙනාසනං විස්සජ්ජෙස්සන්ති? නෙතං, භික්ඛවෙ, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

‘‘පඤ්චිමානි, භික්ඛවෙ, අවිස්සජ්ජියානි, න විස්සජ්ජෙතබ්බානි [න විස්සජ්ජිතබ්බානි (ක.)], සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විස්සජ්ජිතානිපි අවිස්සජ්ජිතානි හොන්ති. යො විස්සජ්ජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස. කතමානි පඤ්ච? ආරාමො, ආරාමවත්ථු – ඉදං පඨමං අවිස්සජ්ජියං, න විස්සජ්ජෙතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විස්සජ්ජිතම්පි අවිස්සජ්ජිතං හොති. යො විස්සජ්ජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස.

‘‘විහාරො, විහාරවත්ථු – ඉදං දුතියං අවිස්සජ්ජියං, න විස්සජ්ජෙතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගල්ලෙන වා. විස්සජ්ජිතම්පි අවිස්සජ්ජිතං හොති. යො විස්සජ්ජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස.

‘‘මඤ්චො, පීඨං, භිසි, බිබ්බොහනං – ඉදං තතියං අවිස්සජ්ජියං, න විස්සජ්ජෙතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විස්සජ්ජිතම්පි අවිස්සජ්ජිතං හොති. යො විස්සජ්ජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස.

‘‘ලොහකුම්භී ¶ , ලොහභාණකං, ලොහවාරකො, ලොහකටාහං, වාසි, පරසු [ඵරසු (සී. ස්යා. ක.)], කුඨාරී [කුධාරී (ක.)], කුදාලො, නිඛාදනං – ඉදං චතුත්ථං අවිස්සජ්ජියං, න විස්සජ්ජෙතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විස්සජ්ජිතම්පි අවිස්සජ්ජිතං හොති. යො විස්සජ්ජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස.

‘‘වල්ලි, වෙළු, මුඤ්ජං, පබ්බජං ¶ [බබ්බජං (සී.)], තිණං, මත්තිකා, දාරුභණ්ඩං, මත්තිකාභණ්ඩං – ඉදං පඤ්චමං ¶ අවිස්සජ්ජියං, න විස්සජ්ජෙතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විස්සජ්ජිතම්පි අවිස්සජ්ජිතං හොති. යො විස්සජ්ජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච අවිස්සජ්ජියානි, න විස්සජ්ජෙතබ්බානි, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විස්සජ්ජිතානිපි අවිස්සජ්ජිතානි හොන්ති. යො විස්සජ්ජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්සා’’ති.

322. අථ ඛො භගවා සාවත්ථියං යථාභිරන්තං විහරිත්වා ¶ යෙන කීටාගිරි තෙන චාරිකං පක්කාමි මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානෙහි ච. අස්සොසුං ඛො අස්සජිපුනබ්බසුකා භික්ඛූ – ‘‘භගවා කිර කීටාගිරිං ආගච්ඡති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානෙහි ච’’. ‘‘හන්ද මයං, ආවුසො, සබ්බං සඞ්ඝිකං සෙනාසනං භාජෙම. පාපිච්ඡා සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානා, පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතා; න මයං තෙසං සෙනාසනං පඤ්ඤපෙස්සාමා’’ති, තෙ සබ්බං සඞ්ඝිකං සෙනාසනං භාජෙසුං. අථ ඛො භගවා අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන කීටාගිරි තදවසරි. අථ ඛො භගවා සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ගච්ඡථ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ; අස්සජිපුනබ්බසුකෙ භික්ඛූ උපසඞ්කමිත්වා එවං වදෙථ – ‘භගවා, ආවුසො, ආගච්ඡති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානෙහි ච. භගවතො ච, ආවුසො, සෙනාසනං පඤ්ඤපෙථ, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච, සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානානඤ්චා’’’ති. ‘‘එවං භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පටිස්සුත්වා යෙන අස්සජිපුනබ්බසුකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා අස්සජිපුනබ්බසුකෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘භගවා, ආවුසො, ආගච්ඡති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානෙහි ච ¶ . භගවතො ච, ආවුසො, සෙනාසනං ¶ පඤ්ඤපෙථ, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච, සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානානඤ්චා’’ති. ‘‘නත්ථාවුසො, සඞ්ඝිකං සෙනාසනං. සබ්බං අම්හෙහි භාජිතං. ස්වාගතං, ආවුසො, භගවතො. යස්මිං විහාරෙ භගවා ඉච්ඡිස්සති තස්මිං විහාරෙ වසිස්සති. පාපිච්ඡා සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානා, පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතා. න මයං තෙසං සෙනාසනං පඤ්ඤපෙස්සාමා’’ති. ‘‘කිං පන තුම්හෙ, ආවුසො, සඞ්ඝිකං සෙනාසනං භාජිත්ථා’’ති? ‘‘එවමාවුසො’’ති. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම අස්සජිපුනබ්බසුකා භික්ඛූ සඞ්ඝිකං සෙනාසනං භාජෙස්සන්තී’’ති! අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… සච්චං කිර, භික්ඛවෙ…පෙ… ‘‘සච්චං භගවා’’ති. විගරහි බුද්ධො භගවා…පෙ… ‘‘කථඤ්හි නාම ¶ තෙ, භික්ඛවෙ, මොඝපුරිසා සඞ්ඝිකං සෙනාසනං භාජෙස්සන්ති? නෙතං, භික්ඛවෙ, අප්පසන්නානං වා පසාදාය…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

‘‘පඤ්චිමානි, භික්ඛවෙ, අවෙභඞ්ගියානි [අවෙභඞ්ගිකානි (ක.)], න විභජිතබ්බානි, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන ¶ වා. විභත්තානිපි අවිභත්තානි හොන්ති. යො විභජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස. කතමානි පඤ්ච? ආරාමො, ආරාමවත්ථු – ඉදං පඨමං අවෙභඞ්ගියං, න විභජිතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විභත්තම්පි අවිභත්තං හොති. යො විභජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස.

‘‘විහාරො, විහාරවත්ථු – ඉදං දුතියං අවෙභඞ්ගියං, න විභජිතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විභත්තම්පි අවිභත්තං හොති. යො විභජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස.

‘‘මඤ්චො, පීඨං, භිසි, බිබ්බොහනං – ඉදං තතියං අවෙභඞ්ගියං, න විභජිතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විභත්තම්පි අවිභත්තං හොති. යො විභජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස.

‘‘ලොහකුම්භී, ලොහභාණකං, ලොහවාරකො, ලොහකටාහං, වාසී, පරසු, කුඨාරී, කුදාලො, නිඛාදනං – ඉදං චතුත්ථං අවෙභඞ්ගියං, න විභජිතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විභත්තම්පි අවිභත්තං හොති. යො විභජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස.

‘‘වල්ලී, වෙළු, මුඤ්ජං, පබ්බජං, තිණං, මත්තිකා, දාරුභණ්ඩං, මත්තිකාභණ්ඩං – ඉදං පඤ්චමං අවෙභඞ්ගියං, න විභජිතබ්බං, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විභත්තම්පි ¶ අවිභත්තං හොති. යො විභජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච අවෙභඞ්ගියානි, න විභජිතබ්බානි, සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා පුග්ගලෙන වා. විභත්තානිපි අවිභත්තානි හොන්ති. යො විභජෙය්ය, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්සා’’ති.

323. අථ ¶ ¶ ඛො භගවා කීටාගිරිස්මිං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන ආළවී තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන ආළවී තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා ආළවියං විහරති අග්ගාළවෙ චෙතියෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආළවකා [ආළවිකා (ස්යා. ක.)] භික්ඛූ එවරූපානි නවකම්මානි ¶ දෙන්ති – පිණ්ඩනික්ඛෙපනමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; කුට්ටලෙපනමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; ද්වාරට්ඨපනමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; අග්ගළවට්ටිකරණමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; ආලොකසන්ධිකරණමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; සෙතවණ්ණකරණමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; කාළවණ්ණකරණමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; ගෙරුකපරිකම්මකරණමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; ඡාදනමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; බන්ධනමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; භණ්ඩිකාට්ඨපනමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; ඛණ්ඩඵුල්ලපටිසඞ්ඛරණමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; පරිභණ්ඩකරණමත්තෙනපි නවකම්මං දෙන්ති; වීසතිවස්සිකම්පි නවකම්මං දෙන්ති; තිංසවස්සිකම්පි නවකම්මං දෙන්ති; යාවජීවිකම්පි නවකම්මං දෙන්ති; ධූමකාලිකම්පි පරියොසිතං විහාරං නවකම්මං දෙන්ති. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම ආළවකා භික්ඛූ එවරූපානි නවකම්මානි දස්සන්ති – පිණ්ඩනික්ඛෙපනමත්තෙනපි නවකම්මං දස්සන්ති; කුට්ටලෙපනමත්තෙනපි… ද්වාරට්ඨපනමත්තෙනපි ¶ … අග්ගළවට්ටිකරණමත්තෙනපි… ආලොකසන්ධිකරණමත්තෙනපි… සෙතවණ්ණකරණමත්තෙනපි… කාළවණ්ණකරණමත්තෙනපි… ගෙරුකපරිකම්මකරණමත්තෙනපි… ඡාදෙනමත්තෙනපි… බන්ධනමත්තෙනපි… භණ්ඩිකාළපනමත්තෙනපි… ඛණ්ඩඵුල්ලපටිසඞ්ඛරණමත්තෙනපි… පරිභණ්ඩකරණමත්තෙනපි… විසතිවස්සිකම්පි… තිංසවස්සිකම්පි… යාවජීවිකම්පි… ධූමකාලිකම්පි පරියොසිතං විහාරං නවකම්මං දස්සන්තී’’ති! භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… සච්චං කිර, භික්ඛවෙ…පෙ… ‘‘සච්චං භගවා’’ති…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, පිණ්ඩනික්ඛෙපනමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං; න කුට්ටලෙපනමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න ¶ ද්වාරට්ඨපනමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න අග්ගළවට්ටිකරණමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න ආලොකසන්ධිකරණමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න සෙතවණ්ණකරණමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න කාළවණ්ණකරණමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න ගෙරුකපරිකම්මකරණමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න ඡාදෙනමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න බන්ධනමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න භණ්ඩිකාළපනමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න ඛණ්ඩඵුල්ලපටිසඞ්ඛරණමත්තෙන නවකම්මං දාතබ්බං. න පරිභණ්ඩකරණමත්තෙන ¶ නවකම්මං දාතබ්බං. න විසතිවස්සිකං නවකම්මං දාතබ්බං. න තිංසවස්සිකං නවකම්මං දාතබ්බං. න යාවජීවිකං නවකම්මං දාතබ්බං. න ධූමකාලිකම්පි පරියොසිතං විහාරං නවකම්මං දාතබ්බං. යො දදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අකතං වා විප්පකතං වා නවකම්මං දාතුං, ඛුද්දකෙ විහාරෙ කම්මං ඔලොකෙත්වා ඡප්පඤ්චවස්සිකං නවකම්මං දාතුං, අඩ්ඪයොගෙ කම්මං ඔලොකෙත්වා සත්තට්ඨවස්සිකං නවකම්මං දාතුං, මහල්ලකෙ විහාරෙ පාසාදෙ වා කම්මං ඔලොකෙත්වා දසද්වාදසවස්සිකං නවකම්මං දාතු’’න්ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ සබ්බෙ විහාරෙ නවකම්මං දෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, සබ්බෙ විහාරෙ නවකම්මං දාතබ්බං. යො දදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ එකස්ස ද්වෙ දෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, එකස්ස ද්වෙ දාතබ්බා. යො දදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ නවකම්මං ගහෙත්වා අඤ්ඤං වාසෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, නවකම්මං ¶ ගහෙත්වා අඤ්ඤො වාසෙතබ්බො. යො වාසෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ නවකම්මං ගහෙත්වා සඞ්ඝිකං ¶ පටිබාහෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, නවකම්මං ගහෙත්වා සඞ්ඝිකං පටිබාහිතබ්බං. යො පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, එකං වරසෙය්යං ගහෙතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ නිස්සීමෙ ඨිතස්ස නවකම්මං දෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, නිස්සීමෙ ඨිතස්ස නවකම්මං දාතබ්බං. යො දදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ නවකම්මං ගහෙත්වා සබ්බකාලං පටිබාහන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, නවකම්මං ගහෙත්වා සබ්බකාලං පටිබාහිතබ්බං. යො පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වස්සානං තෙමාසං පටිබාහිතුං, උතුකාලං පන න පටිබාහිතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ නවකම්මං ගහෙත්වා පක්කමන්තිපි, විබ්භමන්තිපි, කාලම්පි කරොන්ති; සාමණෙරාපි පටිජානන්ති; සික්ඛං පච්චක්ඛාතකාපි පටිජානන්ති; අන්තිමවත්ථුං අජ්ඣාපන්නකාපි පටිජානන්ති; උම්මත්තකාපි පටිජානන්ති; ඛිත්තචිත්තාපි පටිජානන්ති; වෙදනාට්ටාපි පටිජානන්ති; ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිත්තකාපි පටිජානන්ති; ආපත්තියා අප්පටිකම්මෙ උක්ඛිත්තකාපි පටිජානන්ති; පාපිකාය දිට්ඨියා අප්පටිනිස්සග්ගෙ උක්ඛිත්තකාපි පටිජානන්ති; පණ්ඩකාපි පටිජානන්ති; ථෙය්යසංවාසකාපි පටිජානන්ති; තිත්ථියපක්කන්තකාපි ¶

පටිජානන්ති; තිරච්ඡානගතාපි පටිජානන්ති; මාතුඝාතකාපි පටිජානන්ති; පිතුඝාතකාපි පටිජානන්ති ¶ ; අරහන්තඝාතකාපි පටිජානන්ති; භික්ඛුනිදූසකාපි පටිජානන්ති; සඞ්ඝභෙදකාපි පටිජානන්ති; ලොහිතුප්පාදකාපි පටිජානන්ති; උභතොබ්යඤ්ජනකාපි පටිජානන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නවකම්මං ගහෙත්වා පක්කමති – මා සඞ්ඝස්ස හායීති අඤ්ඤස්ස දාතබ්බං.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නවකම්මං ගහෙත්වා විබ්භමති…පෙ… කාලඞ්කරොති, සාමණෙරො පටිජානාති, සික්ඛං පච්චක්ඛාතකො පටිජානාති, අන්තිමවත්ථුං අජ්ඣාපන්නකො පටිජානාති, උම්මත්තකො පටිජානාති, ඛිත්තචිත්තො පටිජානාති, වෙදනාට්ටො පටිජානාති, ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිත්තකො පටිජානාති, ආපත්තියා අප්පටිකම්මෙ උක්ඛිත්තකො පටිජානාති, පාපිකාය දිට්ඨියා අප්පටිනිස්සග්ගෙ උක්ඛිත්තකො පටිජානාති, පණ්ඩකො පටිජානාති, ථෙය්යසංවාසකො පටිජානාති, තිත්ථියපක්කන්තකො පටිජානාති, තිරච්ඡානගතො පටිජානාති, මාතුඝාතකො පටිජානාති, පිතුඝාතකො පටිජානාති, අරහන්තඝාතකො පටිජානාති, භික්ඛුනීදූසකො පටිජානාති, සඞ්ඝභෙදකො පටිජානාති, ලොහිතුප්පාදකො පටිජානාති, උභතොබ්යඤ්ජනකො පටිජානාති – මා සඞ්ඝස්ස හායීති අඤ්ඤස්ස දාතබ්බං.

‘‘ඉධ ¶ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නවකම්මං ගහෙත්වා විප්පකතෙ පක්කමති – මා සඞ්ඝස්ස හායීති අඤ්ඤස්ස දාතබ්බං.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නවකම්මං ගහෙත්වා විප්පකතෙ විබ්භමති…පෙ… උභතොබ්යඤ්ජනකො පටිජානාති – මා සඞ්ඝස්ස හායීති ¶ අඤ්ඤස්ස දාතබ්බං.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නවකම්මං ගහෙත්වා පරියොසිතෙ පක්කමති – තස්සෙවෙතං.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නවකම්මං ගහෙත්වා පරියොසිතෙ විබ්භමති…පෙ… කාලඞ්කරොති, සාමණෙරො පටිජානාති, සික්ඛං පච්චක්ඛාතකො පටිජානාති, අන්තිමවත්ථුං අජ්ඣාපන්නකො පටිජානාති – සඞ්ඝො සාමී.

‘‘ඉධ ¶ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නවකම්මං ගහෙත්වා පරියොසිතෙ උම්මත්තකො පටිජානාති, ඛිත්තචිත්තො පටිජානාති, වෙදනාට්ටො පටිජානාති, ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිත්තකො පටිජානාති, ආපත්තියා අප්පටිකම්මෙ උක්ඛිත්තකො පටිජානාති, පාපිකාය දිට්ඨියා අප්පටිනිස්සග්ගෙ ¶ උක්ඛිත්තකො පටිජානාති – තස්සෙවෙතං.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නවකම්මං ගහෙත්වා පරියොසිතෙ පණ්ඩකො පටිජානාති, ථෙය්යසංවාසකො පටිජානාති, තිත්ථියපක්කන්තකො පටිජානාති, තිරච්ඡානගතො පටිජානාති, මාතුඝාතකො පටිජානාති, පිතුඝාතකො පටිජානාති, අරහන්තඝාතකො පටිජානාති, භික්ඛුනීදූසකො පටිජානාති, සඞ්ඝභෙදකො පටිජානාති, ලොහිතුප්පාදකො පටිජානාති, උභතොබ්යඤ්ජනකො පටිජානාති – සඞ්ඝො සාමී’’ති.

324. [පාරා. 157] තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අඤ්ඤතරස්ස උපාසකස්ස විහාරපරිභොගං සෙනාසනං අඤ්ඤත්ර පරිභුඤ්ජන්ති. අථ ඛො සො උපාසකො උජ්ඣායති ඛිය්යති විපාචෙති – ‘‘කථඤ්හි නාම භදන්තා අඤ්ඤත්ර ¶ පරිභොගං අඤ්ඤත්ර පරිභුඤ්ජිස්සන්තී’’ති! භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤත්ර පරිභොගො අඤ්ඤත්ර පරිභුඤ්ජිතබ්බො. යො පරිභුඤ්ජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

[පාරා. 157] තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ උපොසථග්ගම්පි සන්නිසජ්ජම්පි හරිතුං කුක්කුච්චායන්තා ඡමාය නිසීදන්ති. ගත්තානිපි චීවරානිපි පංසුකිතානි හොන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තාවකාලිකං හරිතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස මහාවිහාරො උන්ද්රියති. භික්ඛූ කුක්කුච්චායන්තා සෙනාසනං නාතිහරන්ති [නාභිහරන්ති (ක.)]. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගුත්තත්ථාය හරිතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සෙනාසනපරික්ඛාරිකො මහග්ඝො කම්බලො උප්පන්නො හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඵාතිකම්මත්ථාය පරිවත්තෙතු’’න්ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සෙනාසනපරික්ඛාරිකං මහග්ඝං දුස්සං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඵාතිකම්මත්ථාය පරිවත්තෙතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස අච්ඡචම්මං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පාදපුඤ්ඡනිං කාතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස චක්කලිකං උප්පන්නං හොති ¶ . භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පාදපුඤ්ඡනිං කාතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස චොළකං උප්පන්නං හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පාදපුඤ්ඡනිං කාතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අධොතෙහි පාදෙහි සෙනාසනං අක්කමන්ති. සෙනාසනං දුස්සති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, අධොතෙහි පාදෙහි සෙනාසනං අක්කමිතබ්බං. යො අක්කමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ අල්ලෙහි පාදෙහි සෙනාසනං අක්කමන්ති. සෙනාසනං දුස්සති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං ¶ . ‘‘න, භික්ඛවෙ, අල්ලෙහි පාදෙහි සෙනාසනං අක්කමිතබ්බං. යො අක්කමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ සඋපාහනා සෙනාසනං අක්කමන්ති. සෙනාසනං දුස්සති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, සඋපාහනෙන සෙනාසනං අක්කමිතබ්බං. යො අක්කමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ පරිකම්මකතාය භූමියා නිට්ඨුභන්ති. වණ්ණො දුස්සති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න ¶ , භික්ඛවෙ, පරිකම්මකතාය භූමියා නිට්ඨුභිතබ්බං. යො නිට්ඨුභෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඛෙළමල්ලක’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන මඤ්චපාදාපි පීඨපාදාපි පරිකම්මකතං භූමිං විලිඛන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, චොළකෙන පලිවෙඨෙතු’’න්ති.

තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ පරිකම්මකතං භිත්තිං අපස්සෙන්ති. වණ්ණො දුස්සති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, පරිකම්මකතා භිත්ති අපස්සෙතබ්බා. යො අපස්සෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අපස්සෙනඵලක’’න්ති. අපස්සෙනඵලකං හෙට්ඨතො භූමිං විලිඛති, උපරිතො භිත්තිඤ්ච. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, හෙට්ඨතො ච උපරිතො ච චොළකෙන පලිවෙඨෙතු’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ ධොතපාදකා නිපජ්ජිතුං කුක්කුච්චායන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පච්චත්ථරිත්වා නිපජ්ජිතු’’න්ති.

325. අථ ඛො භගවා ආළවියං යථාභිරන්තං විහරිත්වා යෙන රාජගහං තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන රාජගහං තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන රාජගහං දුබ්භික්ඛං හොති. මනුස්සා න සක්කොන්ති සඞ්ඝභත්තං කාතුං; ඉච්ඡන්ති උද්දෙසභත්තං නිමන්තනං සලාකභත්තං පක්ඛිකං උපොසථිකං පාටිපදිකං කාතුං. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝභත්තං උද්දෙසභත්තං නිමන්තනං සලාකභත්තං පක්ඛිකං උපොසථිකං පාටිපදික’’න්ති.

326. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ අත්තනො වරභත්තානි ගහෙත්වා ලාමකානි භත්තානි භික්ඛූනං දෙන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං භික්ඛුං භත්තුද්දෙසකං ¶ සම්මන්නිතුං – යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න දොසාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න මොහාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න භයාගතිං ගච්ඡෙය්ය, උද්දිට්ඨානුද්දිට්ඨඤ්ච ජානෙය්ය. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, සම්මන්නිතබ්බො. පඨමං භික්ඛු යාචිතබ්බො, යාචිත්වා බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං භත්තුද්දෙසකං සම්මන්නෙය්ය. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං භත්තුද්දෙසකං සම්මන්නති. යස්සායස්මතො ¶ ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො භත්තුද්දෙසකස්ස සම්මුති, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘සම්මතො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු භත්තුද්දෙසකො. ඛමති ¶ සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

අථ ඛො භත්තුද්දෙසකානං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘කථං නු ඛො භත්තං උද්දිසිතබ්බ’’න්ති? භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සලාකාය වා පට්ටිකාය වා [පටිකාය වා (ස්යා.)] උපනිබන්ධිත්වා ඔපුඤ්ජිත්වා භත්තං උද්දිසිතු’’න්ති.

327. තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සෙනාසනපඤ්ඤාපකො න හොති…පෙ… භණ්ඩාගාරිකො න හොති…පෙ… චීවරප්පටිග්ගාහකො න හොති…පෙ… චීවරභාජකො න හොති…පෙ… යාගුභාජකො න හොති…පෙ… ඵලභාජකො න හොති…පෙ… ඛජ්ජකභාජකො න හොති. ඛජ්ජකං අභාජියමානං නස්සති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං භික්ඛුං ඛජ්ජකභාජකං සම්මන්නිතුං – යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න දොසාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න මොහාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න භයාගතිං ගච්ඡෙය්ය ¶ , භාජිතාභාජිතඤ්ච ජානෙය්ය. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, සම්මන්නිතබ්බො. පඨමං භික්ඛු යාචිතබ්බො, යාචිත්වා බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං ඛජ්ජකභාජකං සම්මන්නෙය්ය. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං ඛජ්ජකභාජකං සම්මන්නති ¶ . යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො ඛජ්ජකභාජකස්ස සම්මුති, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘සම්මතො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු ඛජ්ජකභාජකො. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

328. තෙන ¶ ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස භණ්ඩාගාරෙ අප්පමත්තකො පරික්ඛාරො උප්පන්නො [උස්සන්නො (ස්යා.)] හොති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං ¶ භික්ඛුං අප්පමත්තකවිස්සජ්ජකං සම්මන්නිතුං – යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න දොසාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න මොහාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න භයාගතිං ගච්ඡෙය්ය, විස්සජ්ජිතාවිස්සජ්ජිතඤ්ච ජානෙය්ය. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, සම්මන්නිතබ්බො. පඨමං භික්ඛු යාචිතබ්බො, යාචිත්වා බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං අප්පමත්තකවිස්සජ්ජකං සම්මන්නෙය්ය. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං අප්පමත්තකවිස්සජ්ජකං සම්මන්නති. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො අප්පමත්තකවිස්සජ්ජකස්ස සම්මුති, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘සම්මතො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු අප්පමත්තකවිස්සජ්ජකො. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී ¶ , එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

තෙන ¶ අප්පමත්තකවිස්සජ්ජකෙන භික්ඛුනා එකා [එකෙකා (සී.)] සූචි දාතබ්බා, සත්ථකං දාතබ්බං, උපාහනා දාතබ්බා, කායබන්ධනං දාතබ්බං, අංසබන්ධකො දාතබ්බො, පරිස්සාවනං දාතබ්බං, ධම්මකරණො දාතබ්බො, කුසි දාතබ්බා, අඩ්ඪකුසි දාතබ්බා, මණ්ඩලං දාතබ්බං, අඩ්ඪමණ්ඩලං දාතබ්බං, අනුවාතො දාතබ්බො, පරිභණ්ඩං දාතබ්බං. සචෙ හොති සඞ්ඝස්ස සප්පි වා තෙලං වා මධු වා ඵාණිතං වා, සකිං පටිසායිතුං දාතබ්බං. සචෙ පුනපි අත්ථො හොති, පුනපි දාතබ්බං.

329. තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස සාටියග්ගාහාපකො න හොති…පෙ… පත්තග්ගාහාපකො න හොති…පෙ… ආරාමිකපෙසකො න හොති…පෙ… සාමණෙරපෙසකො න හොති. සාමණෙරා අපෙසියමානා කම්මං න කරොන්ති. භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං භික්ඛුං සාමණෙරපෙසකං සම්මන්නිතුං – යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න දොසාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න මොහාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න භයාගතිං ගච්ඡෙය්ය, පෙසිතාපෙසිතඤ්ච ¶ ජානෙය්ය. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, සම්මන්නිතබ්බො. පඨමං භික්ඛු යාචිතබ්බො, යාචිත්වා බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ¶ ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං සාමණෙරපෙසකං සම්මන්නෙය්ය. එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං සාමණෙරපෙසකං සම්මන්නති. යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො සාමණෙරපෙසකස්ස සම්මුති, සො තුණ්හස්ස; යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘සම්මතො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු සාමණෙරපෙසකො. ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති.

විහාරං ¶ බුද්ධසෙට්ඨෙන, අපඤ්ඤත්තං තදා අහු;

තහං තහං නික්ඛමන්ති, වාසා තෙ ජිනසාවකා.

සෙට්ඨී ගහපති දිස්වා, භික්ඛූනං ඉදමබ්රවි;

කාරාපෙය්යං වසෙය්යාථ, පටිපුච්ඡිංසු නායකං.

විහාරං අඩ්ඪයොගඤ්ච, පාසාදං හම්මියං ගුහං;

පඤ්චලෙණං අනුඤ්ඤාසි, විහාරෙ සෙට්ඨි කාරයි.

ජනො විහාරං කාරෙති, අකවාටං අසංවුතං;

කවාටං පිට්ඨසඞ්ඝාටං, උදුක්ඛලඤ්ච උත්තරි.

ආවිඤ්ඡනච්ඡිද්දං ¶ ¶ රජ්ජුං, වට්ටිඤ්ච කපිසීසකං;

සූචිඝටිතාළච්ඡිද්දං ¶ , ලොහකට්ඨවිසාණකං.

යන්තකං සූචිකඤ්චෙව, ඡදනං උල්ලිත්තාවලිත්තං;

වෙදිජාලසලාකඤ්ච, චක්කලි සන්ථරෙන ච.

මිඩ්ඪි බිදලමඤ්චඤ්ච, සොසානිකමසාරකො;

බුන්දිකුළිරපාදඤ්ච, ආහච්චාසන්දි උච්චකෙ.

සත්තඞ්ගො ච භද්දපීඨං, පීඨකෙළකපාදකං;

ආමලාඵලකා කොච්ඡා, පලාලපීඨමෙව ච.

උච්චාහිපටිපාදකා, අට්ඨඞ්ගුලි ච පාදකා;

සුත්තං අට්ඨපදං චොළං, තූලිකං අඩ්ඪකායිකං.

ගිරග්ගො භිසියො චාපි, දුස්සං සෙනාසනම්පි ච;

ඔනද්ධං හෙට්ඨා පතති, උප්පාටෙත්වා හරන්ති ච.

භත්තිඤ්ච හත්ථභත්තිඤ්ච, අනුඤ්ඤාසි තථාගතො;

තිත්ථියා විහාරෙ චාපි, ථුසං සණ්හඤ්ච මත්තිකා.

ඉක්කාසං පාණිකං කුණ්ඩං, සාසපං සිත්ථතෙලකං;

උස්සන්නෙ පච්චුද්ධරිතුං, ඵරුසං ගණ්ඩුමත්තිකං.

ඉක්කාසං ¶ පටිභානඤ්ච, නීචා චයො ච ආරුහං;

පරිපතන්ති ආළකා, අඩ්ඪකුට්ටං තයො පුන.

ඛුද්දකෙ ¶ කුට්ටපාදො ච, ඔවස්සති සරං ඛිලං;

චීවරවංසං රජ්ජුඤ්ච, ආළින්දං කිටිකෙන ච.

ආලම්බනං ¶ තිණචුණ්ණං, හෙට්ඨාමග්ගෙ නයං කරෙ;

අජ්ඣොකාසෙ ඔතප්පති, සාලං හෙට්ඨා ච භාජනං.

විහාරො කොට්ඨකො චෙව, පරිවෙණග්ගිසාලකං;

ආරාමෙ ච පුන කොට්ඨෙ, හෙට්ඨඤ්ඤෙව නයං කරෙ.

සුධං අනාථපිණ්ඩි ච, සද්ධො සීතවනං අගා;

දිට්ඨධම්මො නිමන්තෙසි, සහ සඞ්ඝෙන නායකං.

ආණාපෙසන්තරාමග්ගෙ, ආරාමං කාරයී ගණො;

වෙසාලියං නවකම්මං, පුරතො ච පරිග්ගහි.

කො අරහති භත්තග්ගෙ, තිත්තිරඤ්ච අවන්දියා;

පරිග්ගහිතන්තරඝරා, තූලො සාවත්ථි ඔසරි.

පතිට්ඨාපෙසි ආරාමං, භත්තග්ගෙ ච කොලාහලං;

ගිලානා වරසෙය්යා ච, ලෙසා සත්තරසා තහිං.

කෙන නු ඛො කථං නු ඛො, විහාරග්ගෙන භාජයි;

පරිවෙණං ¶ අනුභාගඤ්ච, අකාමා භාගං නො දදෙ.

නිස්සීමං සබ්බකාලඤ්ච, ගාහා සෙනාසනෙ තයො;

උපනන්දො ච වණ්ණෙසි, ඨිතකා සමකාසනා.

සමානාසනිකා භින්දිංසු, තිවග්ගා ච දුවග්ගිකං;

අසමානාසනිකා දීඝං, සාළින්දං පරිභුඤ්ජිතුං.

අය්යිකා ච අවිදූරෙ, භාජිතඤ්ච කීටාගිරෙ;

ආළවී ¶ පිණ්ඩකකුට්ටෙහි, ද්වාරඅග්ගළවට්ටිකා.

ආලොකසෙතකාළඤ්ච ¶ , ගෙරුඡාදනබන්ධනා;

භණ්ඩිඛණ්ඩපරිභණ්ඩං, වීස තිංසා ච කාලිකා.

ඔසිතෙ අකතං විප්පං, ඛුද්දෙ ඡප්පඤ්චවස්සිකං;

අඩ්ඪයොගෙ ච සත්තට්ඨ, මහල්ලෙ දස ද්වාදස.

සබ්බං විහාරං එකස්ස, අඤ්ඤං වාසෙන්ති සඞ්ඝිකං;

නිස්සීමං සබ්බකාලඤ්ච, පක්කමි විබ්භමන්ති ච.

කාලඤ්ච ¶ සාමණෙරඤ්ච, සික්ඛාපච්චක්ඛඅන්තිමං;

උම්මත්තඛිත්තචිත්තා ච, වෙදනාපත්තිදස්සනා.

අප්පටිකම්මදිට්ඨියා, පණ්ඩකා ථෙය්යතිත්ථියා;

තිරච්ඡානමාතුපිතු, අරහන්තා ච දූසකා.

භෙදකා ලොහිතුප්පාදා, උභතො චාපි බ්යඤ්ජනකා;

මා සඞ්ඝස්ස පරිහායි, කම්මං අඤ්ඤස්ස දාතවෙ.

විප්පකතෙ ච අඤ්ඤස්ස, කතෙ තස්සෙව පක්කමෙ;

විබ්භමති ¶ කාලඞ්කතො, සාමණෙරො ච ජායති.

පච්චක්ඛාතො ච සික්ඛාය, අන්තිමජ්ඣාපන්නකො යදි;

සඞ්ඝොව සාමිකො හොති, උම්මත්තඛිත්තවෙදනා.

අදස්සනාප්පටිකම්මෙ, දිට්ඨි තස්සෙව හොති තං;

පණ්ඩකො ථෙය්යතිත්ථී ච, තිරච්ඡානමාතුපෙත්තිකං.

ඝාතකො දූසකො චාපි, භෙදලොහිතබ්යඤ්ජනා;

පටිජානාති යදි සො, සඞ්ඝොව හොති සාමිකො.

හරන්තඤ්ඤත්ර ¶ කුක්කුච්චං, උන්ද්රියති ච කම්බලං;

දුස්සඤ්ච චම්මචක්කලී, චොළකං අක්කමන්ති ච.

අල්ලා උපාහනානිට්ඨු, ලිඛන්ති අපස්සෙන්ති ච;

අපස්සෙනං ලිඛතෙව, ධොතපච්චත්ථරෙන ච.

රාජගහෙ න සක්කොන්ති, ලාමකං භත්තුද්දෙසකං;

කථං නු ඛො පඤ්ඤාපකං, භණ්ඩාගාරිකසම්මුති.

පටිග්ගාහභාජකො චාපි, යාගු ච ඵලභාජකො;

ඛජ්ජකභාජකො චෙව, අප්පමත්තකවිස්සජ්ජෙ.

සාටියග්ගාහාපකො චෙව, තථෙව පත්තග්ගාහකො;

ආරාමිකසාමණෙර, පෙසකස්ස ච සම්මුති.

සබ්බාභිභූ ලොකවිදූ, හිතචිත්තො විනායකො;

ලෙණත්ථඤ්ච සුඛත්ථඤ්ච, ඣායිතුඤ්ච විපස්සිතුන්ති.