📜

9. පාතිමොක්ඛට්ඨපනක්ඛන්ධකං

1. පාතිමොක්ඛුද්දෙසයාචනා

383. [උදා. 45; අ. නි. 8.20] තෙන සමයෙන බුද්ධො භගවා සාවත්ථියං විහරති පුබ්බාරාමෙ මිගාරමාතු පාසාදෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා තදහුපොසථෙ භික්ඛුසඞ්ඝපරිවුතො නිසින්නො හොති. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො අභික්කන්තාය රත්තියා නික්ඛන්තෙ පඨමෙ යාමෙ උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තා, භන්තෙ, රත්ති, නික්ඛන්තො පඨමො යාමො, චිරනිසින්නො භික්ඛුසඞ්ඝො. උද්දිසතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛ’’න්ති. එවං වුත්තෙ භගවා තුණ්හී අහොසි. දුතියම්පි ඛො ආයස්මා ආනන්දො අභික්කන්තාය රත්තියා නික්ඛන්තෙ මජ්ඣිමෙ යාමෙ උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තා, භන්තෙ, රත්ති, නික්ඛන්තො මජ්ඣිමො යාමො, චිරනිසින්නො භික්ඛුසඞ්ඝො. උද්දිසතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛ’’න්ති. දුතියම්පි ඛො භගවා තුණ්හී අහොසි. තතියම්පි ඛො ආයස්මා ආනන්දො අභික්කන්තාය රත්තියා නික්ඛන්තෙ පච්ඡිමෙ යාමෙ උද්ධස්තෙ අරුණෙ නන්දිමුඛියා රත්තියා උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තා , භන්තෙ, රත්ති, නික්ඛන්තො පච්ඡිමො යාමො, උද්ධස්තං අරුණං නන්දිමුඛි රත්ති, චිරනිසින්නො භික්ඛුසඞ්ඝො. උද්දිසතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛ’’න්ති. ‘‘අපරිසුද්ධා, ආනන්ද, පරිසා’’ති.

අථ ඛො ආයස්මතො මහාමොග්ගල්ලානස්ස එතදහොසි – ‘‘කං නු ඛො භගවා පුග්ගලං සන්ධාය එවමාහ – ‘අපරිසුද්ධා, ආනන්ද, පරිසා’’’ති? අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො සබ්බාවන්තං භික්ඛුසඞ්ඝං චෙතසා චෙතො පරිච්ච මනසාකාසි. අද්දසා ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තං පුග්ගලං දුස්සීලං පාපධම්මං අසුචිසඞ්කස්සරසමාචාරං පටිච්ඡන්නකම්මන්තං අස්සමණං සමණපටිඤ්ඤං අබ්රහ්මචාරිං බ්රහ්මචාරිපටිඤ්ඤං අන්තොපූතිං අවස්සුතං කසම්බුජාතං [කසම්බුකජාතං (ක.)] මජ්ඣෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස නිසින්නං. දිස්වාන යෙන සො පුග්ගලො තෙනුපසඞ්කමි , උපසඞ්කමිත්වා තං පුග්ගලං එතදවොච – ‘‘උට්ඨෙහි, ආවුසො, දිට්ඨොසි භගවතා; නත්ථි තෙ භික්ඛූහි සද්ධිං සංවාසො’’ති. එවං වුත්තෙ සො පුග්ගලො තුණ්හී අහොසි. දුතියම්පි ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තං පුග්ගලං එතදවොච – ‘‘උට්ඨෙහි, ආවුසො, දිට්ඨොසි භගවතා; නත්ථි තෙ භික්ඛූහි සද්ධිං සංවාසො’’ති. දුතියම්පි ඛො සො පුග්ගලො තුණ්හී අහොසි. තතියම්පි ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තං පුග්ගලං එතදවොච – ‘‘උට්ඨෙහි, ආවුසො, දිට්ඨොසි භගවතා; නත්ථි තෙ භික්ඛූහි සද්ධිං සංවාසො’’ති. තතියම්පි ඛො සො පුග්ගලො තුණ්හී අහොසි. අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තං පුග්ගලං බාහායං ගහෙත්වා බහිද්වාරකොට්ඨකා නික්ඛාමෙත්වා සූචිඝටිකං දත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘නික්ඛාමිතො සො, භන්තෙ, පුග්ගලො මයා; සුද්ධා පරිසා; උද්දිසතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛ’’න්ති.

‘‘අච්ඡරියං, මොග්ගල්ලාන, අබ්භුතං, මොග්ගල්ලාන, යාව බාහාගහණාපි නාම සො මොඝපුරිසො ආගමෙස්සතී’’ති! අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

2. මහාසමුද්දෙඅට්ඨච්ඡරියං

384. [උදා. 45; අ. නි. 8.19] ‘‘අට්ඨිමෙ, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙ දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති. කතමෙ අට්ඨ?

‘‘මහාසමුද්දො, භික්ඛවෙ, අනුපුබ්බනින්නො අනුපුබ්බපොණො අනුපුබ්බපබ්භාරො න ආයතකෙනෙව පපාතො. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො අනුපුබ්බනින්නො අනුපුබ්බපොණො අනුපුබ්බපබ්භාරො න ආයතකෙනෙව පපාතො – අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ පඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො ඨිතධම්මො වෙලං නාතිවත්තති. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො ඨිතධම්මො වෙලං නාතිවත්තති – අයං [අයම්පි (ස්යා.)], භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ දුතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො න මතෙන කුණපෙන සංවසති . යං හොති මහාසමුද්දෙ මතං කුණපං, තං ඛිප්පඤ්ඤෙව තීරං වාහෙති, ථලං උස්සාරෙති. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො න මතෙන කුණපෙන සංවසති, යං හොති මහාසමුද්දෙ මතං කුණපං, තං ඛිප්පඤ්ඤෙව තීරං වාහෙති, ථලං උස්සාරෙති – අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ තතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යා කාචි මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, තා මහාසමුද්දං පත්තා ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි, මහාසමුද්දො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති. යම්පි, භික්ඛවෙ, යාකාචි මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, තා මහාසමුද්දං පත්තා ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි, මහාසමුද්දො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති – අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ චතුත්ථො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යා ච [යාකාචි (ස්යා.)] ලොකෙ සවන්තියො මහාසමුද්දං අප්පෙන්ති, යා ච අන්තලික්ඛා ධාරා පපතන්ති, න තෙන මහාසමුද්දස්ස ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති. යම්පි, භික්ඛවෙ, යා ච ලොකෙ සවන්තියො මහාසමුද්දං අප්පෙන්ති, යා ච අන්තලික්ඛා ධාරා පපතන්ති, න තෙන මහාසමුද්දස්ස ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති – අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ පඤ්චමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො එකරසො ලොණරසො. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො එකරසො ලොණරසො – අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ ඡට්ඨො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො බහුරතනො [බහූතරතනො (ක.)] අනෙකරතනො. තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – මුත්තා, මණි, වෙළුරියො, සඞ්ඛො, සිලා, පවාළං, රජතං, ජාතරූපං, ලොහිතකො, මසාරගල්ලං. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො බහුරතනො අනෙකරතනො, තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – මුත්තා, මණි, වෙළුරියො, සඞ්ඛො, සිලා, පවාළං, රජතං, ජාතරූපං, ලොහිතකො , මසාරගල්ලං – අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ සත්තමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො මහතං භූතානං ආවාසො. තත්රිමෙ භූතා – තිමි, තිමිඞ්ගලො, තිමිතිමිඞ්ගලො [තිමිරපිඞ්ගලො (සී.), තිමිතිමිඞ්ගලො මහාතිමිඞ්ගලො (ස්යා. කං.)], අසුරා, නාගා, ගන්ධබ්බා. සන්ති මහාසමුද්දෙ යොජනසතිකාපි අත්තභාවා, ද්වියොජනසතිකාපි අත්තභාවා, තියොජනසතිකාපි අත්තභාවා, චතුයොජනසතිකාපි අත්තභාවා, පඤ්චයොජනසතිකාපි අත්තභාවා. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො මහතං භූතානං ආවාසො, තත්රිමෙ භූතා – තිමි, තිමිඞ්ගලො, තිමිතිමිඞ්ගලො, අසුරා, නාගා, ගන්ධබ්බා; සන්ති මහාසමුද්දෙ, යොජනසතිකාපි අත්තභාවා…පෙ… පඤ්චයොජනසතිකාපි අත්තභාවා – අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ අට්ඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙ දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරම’’න්ති.

3. ඉමස්මිංධම්මවිනයෙඅට්ඨච්ඡරියං

385. ‘‘එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙ දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති. කතමෙ අට්ඨ?

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො අනුපුබ්බනින්නො අනුපුබ්බපොණො අනුපුබ්බපබ්භාරො න ආයතකෙනෙව පපාතො; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අනුපුබ්බසික්ඛා අනුපුබ්බකිරියා අනුපුබ්බපටිපදා න ආයතකෙනෙව අඤ්ඤාපටිවෙධො. යම්පි, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අනුපුබ්බසික්ඛා අනුපුබ්බකිරියා අනුපුබ්බපටිපදා න ආයතකෙනෙව අඤ්ඤාපටිවෙධො – අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ පඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො ඨිතධම්මො වෙලං නාතිවත්තති ; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යං මයා සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං, තං මම සාවකා ජීවිතහෙතුපි නාතික්කමන්ති. යම්පි, භික්ඛවෙ, මයා මම සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං, තං මම සාවකා ජීවිතහෙතුපි නාතික්කමන්ති – අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ දුතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො න මතෙන කුණපෙන සංවසති, යං හොති මහාසමුද්දෙ මතං කුණපං තං ඛිප්පමෙව තීරං වාහෙති, ථලං උස්සාරෙති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යො සො පුග්ගලො දුස්සීලො පාපධම්මො අසුචිසඞ්කස්සරසමාචාරො පටිච්ඡන්නකම්මන්තො අස්සමණො සමණපටිඤ්ඤො අබ්රහ්මචාරී බ්රහ්මචාරිපටිඤ්ඤො අන්තොපූති අවස්සුතො කසම්බුජාතො, න තෙන සඞ්ඝො සංවසති, ඛිප්පමෙව නං සන්නිපතිත්වා උක්ඛිපති, කිඤ්චාපි ඛො සො හොති මජ්ඣෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස නිසින්නො. අථ ඛො සො ආරකාව සඞ්ඝම්හා, සඞ්ඝො ච තෙන. යම්පි, භික්ඛවෙ, යො සො පුග්ගලො දුස්සීලො පාපධම්මො අසුචිසඞ්කස්සරසමාචාරො පටිච්ඡන්නකම්මන්තො අස්සමණො සමණපටිඤ්ඤො අබ්රහ්මචාරී බ්රහ්මචාරිපටිඤ්ඤො අන්තොපූති අවස්සුතො කසම්බුජාතො, න තෙන සඞ්ඝො සංවසති, ඛිප්පමෙව නං සන්නිපූතිත්වා උක්ඛිපති, කිඤ්චාපි ඛො සො හොති මජ්ඣෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස නිසින්නො, අථ ඛො සො ආරකාව සඞ්ඝම්හා, සඞ්ඝො ච තෙන – අයං , භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ තතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා කාචි මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, තා මහාසමුද්දං පත්තා ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි, මහාසමුද්දො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරොමෙ වණ්ණා – ඛත්තියා, බ්රාහ්මණා, වෙස්සා, සුද්දා. තෙ තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිත්වා [පබ්බජිතා (සී.)] ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි, සමණා සක්යපුත්තියා ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති. යම්පි, භික්ඛවෙ, චත්තාරොමෙ වණ්ණා ඛත්තියා බ්රාහ්මණා වෙස්සා සුද්දා, තෙ තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිත්වා ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි, සමණා සක්යපුත්තියා ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති – අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ චතුත්ථො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි , භික්ඛවෙ, යා ච ලොකෙ සවන්තියො මහාසමුද්දං අප්පෙන්ති, යා ච අන්තලික්ඛා ධාරා පපතන්ති, න තෙන මහාසමුද්දස්ස ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, බහූ චෙපි භික්ඛූ අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායන්ති, න තෙන නිබ්බානධාතුයා ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති. යම්පි, භික්ඛවෙ, බහූ චෙපි භික්ඛූ අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායන්ති , න තෙන නිබ්බානධාතුයා ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති – අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ පඤ්චමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො එකරසො ලොණරසො, එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො එකරසො විමුත්තිරසො. යම්පි, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො එකරසො විමුත්තිරසො – අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ ඡට්ඨො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි , භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො බහුරතනො අනෙකරතනො, තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – මුත්තා, මණි, වෙළුරියො, සඞ්ඛො, සිලා, පවාළං, රජතං, ජාතරූපං, ලොහිතකො, මසාරගල්ලං; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො බහුරතනො අනෙකරතනො. තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – චත්තාරො සතිපට්ඨානා, චත්තාරො සම්මප්පධානා, චත්තාරො ඉද්ධිපාදා, පඤ්චින්ද්රියානි, පඤ්ච බලානි, සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො. යම්පි, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො බහුරතනො අනෙකරතනො, තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – චත්තාරො සතිපට්ඨානා…පෙ… අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො – අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ සත්තමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි , භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො මහතං භූතානං ආවාසො, තත්රිමෙ භූතා – තිමි, තිමිඞ්ගලො, තිමිතිමිඞ්ගලො, අසුරා, නාගා, ගන්ධබ්බා, සන්ති මහාසමුද්දෙ යොජනසතිකාපි අත්තභාවා, ද්වියොජනසතිකාපි අත්තභාවා, තියොජනසතිකාපි අත්තභාවා, චතුයොජනසතිකාපි අත්තභාවා, පඤ්චයොජනසතිකාපි අත්තභාවා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො මහතං භූතානං ආවාසො. තත්රිමෙ භූතා – සොතාපන්නො, සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො; සකදාගාමී, සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො; අනාගාමී, අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො; අරහා, අරහත්තඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො. යම්පි, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො මහතං භූතානං ආවාසො, තත්රිමෙ භූතා – සොතාපන්නො, සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො…පෙ… අරහා, අරහතඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො – අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අට්ඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති. ‘‘ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙ දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්තී’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

[උදා. 45] ‘‘ඡන්නමතිවස්සති [සුඡන්නමතිවස්සති (ක.)], විවටං නාතිවස්සති;

තස්මා ඡන්නං විවරෙථ, එවං තං නාතිවස්සතී’’ති.

4. පාතිමොක්ඛසවනාරහො

386. අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘නදානාහං, භික්ඛවෙ, ඉතො පරං උපොසථං කරිස්සාමි, පාතිමොක්ඛං උද්දිසිස්සාමි. තුම්හෙවදානි, භික්ඛවෙ, ඉතො පරං උපොසථං කරෙය්යාථ, පාතිමොක්ඛං උද්දිසෙය්යාථ. අට්ඨානමෙතං, භික්ඛවෙ, අනවකාසො යං තථාගතො අපරිසුද්ධාය පරිසාය උපොසථං කරෙය්ය, පාතිමොක්ඛං උද්දිසෙය්ය. න ච, භික්ඛවෙ [න ච භික්ඛවෙ භික්ඛුනා (ස්යා. කං.)], සාපත්තිකෙන පාතිමොක්ඛං සොතබ්බං. යො සුණෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යො සාපත්තිකො පාතිමොක්ඛං සුණාති, තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙතුං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, ඨපෙතබ්බං. තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරිතබ්බං –

‘සුණාතු මෙ භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො පුග්ගලො සාපත්තිකො, තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බ’න්ති ඨපිතං හොති පාතිමොක්ඛ’’න්ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ ‘නාම්හෙ කොචි ජානාතී’ති සාපත්තිකාව පාතිමොක්ඛං සුණන්ති. ථෙරා භික්ඛූ පරචිත්තවිදුනො භික්ඛූනං ආරොචෙන්ති – ‘‘ඉත්ථන්නාමො ච ඉත්ථන්නාමො ච, ආවුසො, ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ ‘නාම්හෙ කොචි ජානාතී’ති සාපත්තිකාව පාතිමොක්ඛං සුණන්තී’’ති. අස්සොසුං ඛො ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ – ‘‘ථෙරා කිර භික්ඛූ පරචිත්තවිදුනො අම්හෙ භික්ඛූනං ආරොචෙන්ති – ඉත්ථන්නාමො ච ඉත්ථන්නාමො ච, ආවුසො, ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ ‘නාම්හෙ කොචි ජානාතී’ති සාපත්තිකාව පාතිමොක්ඛං සුණන්තී’’ති.

තෙ – පුරම්හාකං පෙසලා භික්ඛූ පාතිමොක්ඛං ඨපෙන්තීති – පටිකච්චෙව සුද්ධානං භික්ඛූනං අනාපත්තිකානං අවත්ථුස්මිං අකාරණෙ පාතිමොක්ඛං ඨපෙන්ති. යෙ තෙ භික්ඛූ අප්පිච්ඡා…පෙ… තෙ උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘කථඤ්හි නාම ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ සුද්ධානං භික්ඛූනං අනාපත්තිකානං අවත්ථුස්මිං අකාරණෙ පාතිමොක්ඛං ඨපෙස්සන්තී’’ති! අථ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙසුං…පෙ… ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ සුද්ධානං භික්ඛූනං අනාපත්තිකානං අවත්ථුස්මිං අකාරණෙ පාතිමොක්ඛං ඨපෙන්තී’’ති? ‘‘සච්චං භගවා’’ති…පෙ… විගරහිත්වා…පෙ… ධම්මිං කථං කත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න, භික්ඛවෙ, සුද්ධානං භික්ඛූනං අනාපත්තිකානං අවත්ථුස්මිං අකාරණෙ පාතිමොක්ඛං ඨපෙතබ්බං. යො ඨපෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්ස’’.

5. ධම්මිකාධම්මිකපාතිමොක්ඛට්ඨපනං

387. ‘‘එකං , භික්ඛවෙ, අධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං, එකං ධම්මිකං; පාතිමොක්ඛට්ඨපනං [එකං ධම්මිකං (සී. ස්යා.)], ද්වෙ අධම්මිකානි; පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, ද්වෙ ධම්මිකානි; තීණි අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, තීණි ධම්මිකානි, චත්තාරි අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, චත්තාරි ධම්මිකානි; පඤ්ච අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, පඤ්ච ධම්මිකානි; ඡ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, ඡ ධම්මිකානි; සත්ත අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, සත්ත ධම්මිකානි; අට්ඨ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, අට්ඨ ධම්මිකානි; නව අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි , නව ධම්මිකානි; දස අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, දස ධම්මිකානි.

‘‘කතමං එකං අධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං? අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉදං එකං අධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං. කතමං එකං ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං? සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉදං එකං ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

‘‘කතමානි ද්වෙ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, අමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි ද්වෙ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. කතමානි ද්වෙ ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, සමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි ද්වෙ ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

‘‘කතමානි තීණි අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, අමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, අමූලිකාය දිට්ඨිවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි තීණි අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. කතමානි තීණි ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, සමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, සමූලිකාය දිට්ඨිවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි තීණි ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

‘‘කතමානි චත්තාරි අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, අමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, අමූලිකාය දිට්ඨිවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, අමූලිකාය ආජීවවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි චත්තාරි අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. කතමානි චත්තාරි ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, සමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, සමූලිකාය දිට්ඨිවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, සමූලිකාය ආජීවවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි චත්තාරි ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

‘‘කතමානි පඤ්ච අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? අමූලකෙන පාරාජිකෙන පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, අමූලකෙන සඞ්ඝාදිසෙසෙන…පෙ… අමූලකෙන පාචිත්තියෙන… අමූලකෙන පාටිදෙසනීයෙන… අමූලකෙන දුක්කටෙන පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි පඤ්ච අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. කතමානි පඤ්ච ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? සමූලකෙන පාරාජිකෙන පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, සමූලකෙන සඞ්ඝාදිසෙසෙන…පෙ… පාචිත්තියෙන… පාටිදෙසනීයෙන… දුක්කටෙන පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි පඤ්ච ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

‘‘කතමානි ඡ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය, අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාය; අමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය, අමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාය; අමූලිකාය දිට්ඨිවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය, අමූලිකාය දිට්ඨිවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාය – ඉමානි ඡ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. කතමානි ඡ ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය, සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාය; සමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා…පෙ… දිට්ඨිවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය…පෙ… කතාය – ඉමානි ඡ ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

‘‘කතමානි සත්ත අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? අමූලකෙන පාරාජිකෙන පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, අමූලකෙන සඞ්ඝාදිසෙසෙන…පෙ… ථුල්ලච්චයෙන පාචිත්තියෙන පාටිදෙසනීයෙන දුක්කටෙන දුබ්භාසිතෙන පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි සත්ත අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. කතමානි සත්ත ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? සමූලකෙන පාරාජිකෙන පාතිමොක්ඛං ඨපෙති, සමූලකෙන සඞ්ඝාදිසෙසෙන…පෙ… ථුල්ලච්චයෙන පාචිත්තියෙන පාටිදෙසනීයෙන දුක්කටෙන දුබ්භාසිතෙන පාතිමොක්ඛං ඨපෙති – ඉමානි සත්ත ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

‘‘කතමානි අට්ඨ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය, අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාය; අමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා …පෙ… දිට්ඨිවිපත්තියා…පෙ… ආජීවවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය…පෙ… කතාය – ඉමානි අට්ඨ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. කතමානි අට්ඨ ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය, සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාය; සමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා…පෙ… දිට්ඨිවිපත්තියා…පෙ… ආජීවවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය…පෙ… කතාය. ඉමානි අට්ඨ ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

‘‘කතමානි නව අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය, අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාය, අමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාකතාය; අමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා…පෙ… දිට්ඨිවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය…පෙ… කතාය…පෙ… කතාකතාය ඉමානි නව අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. කතමානි නව ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය, සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාය, සමූලිකාය සීලවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති කතාකතාය; සමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා…පෙ… දිට්ඨිවිපත්තියා පාතිමොක්ඛං ඨපෙති අකතාය…පෙ… කතාය – කතාකතාය…පෙ… ඉමානි නව ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

‘‘කතමානි දස අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? න පාරාජිකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති, න පාරාජිකකථා විප්පකතා හොති; න සික්ඛං පච්චක්ඛාතකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති, න සික්ඛං පච්චක්ඛාතකථා විප්පකතා හොති; ධම්මිකං සාමග්ගිං උපෙති, න ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියති, න ධම්මිකාය සාමග්ගියා පච්චාදානකථා විප්පකතා හොති; න සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති, න ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති, න දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති – ඉමානි දස අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. කතමානි දස ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි? පාරාජිකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති, පාරාජිකකථා විප්පකතා හොති; සික්ඛං පච්චක්ඛාතකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති, සික්ඛං පච්චක්ඛාතකථා විප්පකතා හොති; ධම්මිකං සාමග්ගිං න උපෙති, ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියති, ධම්මිකාය සාමග්ගියා පච්චාදානකථා විප්පකතා හොති; සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති, ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති, දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති – ඉමානි දස ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

6. ධම්මිකපාතිමොක්ඛට්ඨපනං

388. ‘‘කථං පාරාජිකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, යෙහි ආකාරෙහි යෙහි ලිඞ්ගෙහි යෙහි නිමිත්තෙහි පාරාජිකස්ස ධම්මස්ස අජ්ඣාපත්ති හොති, තෙහි ආකාරෙහි තෙහි ලිඞ්ගෙහි තෙහි නිමිත්තෙහි භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති පාරාජිකං ධම්මං අජ්ඣාපජ්ජන්තං. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති පාරාජිකං ධම්මං අජ්ඣාපජ්ජන්තං, අපි ච අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු පාරාජිකං ධම්මං අජ්ඣාපන්නො’ති. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති පාරාජිකං ධම්මං අජ්ඣාපජ්ජන්තං, නාපි [නාපි ච (ක.)] අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු පාරාජිකං ධම්මං අජ්ඣාපන්නො’ති, අපිච සොව භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘අහං, ආවුසො, පාරාජිකං ධම්මං අජ්ඣාපන්නො’ති. ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තෙන දිට්ඨෙන තෙන සුතෙන තාය පරිසඞ්කාය තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො පුග්ගලො පාරාජිකං ධම්මං අජ්ඣාපන්නො, තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

389. ‘‘භික්ඛුස්ස පාතිමොක්ඛෙ ඨපිතෙ පරිසා වුට්ඨාති, දසන්නං අන්තරායානං අඤ්ඤතරෙන [අඤ්ඤතරෙන අන්තරායෙන (ස්යා. කං.)] – රාජන්තරායෙන වා, චොරන්තරායෙන වා, අග්යන්තරායෙන වා, උදකන්තරායෙන වා, මනුස්සන්තරායෙන වා, අමනුස්සන්තරායෙන වා, වාළන්තරායෙන වා, සරීසපන්තරායෙන වා, ජීවිතන්තරායෙන වා, බ්රහ්මචරියන්තරායෙන වා. ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තස්මිං වා ආවාසෙ, අඤ්ඤස්මිං වා ආවාසෙ, තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමස්ස පුග්ගලස්ස පාරාජිකකථා විප්පකතා, තං වත්ථු අවිනිච්ඡිතං. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො තං වත්ථුං විනිච්ඡිනෙය්යාති.

‘‘එවඤ්චෙතං ලභෙථ, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ ලභෙථ, තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරිතබ්බං –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමස්ස පුග්ගලස්ස පාරාජිකකථා විප්පකතා, තං වත්ථු අවිනිච්ඡිතං. තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

390. ‘‘කථං සික්ඛං පච්චක්ඛාතකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති? ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙහි ආකාරෙහි යෙහි ලිඞ්ගෙහි යෙහි නිමිත්තෙහි සික්ඛා පච්චක්ඛාතා හොති, තෙහි ආකාරෙහි තෙහි ලිඞ්ගෙහි තෙහි නිමිත්තෙහි භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති සික්ඛං පච්චක්ඛන්තං. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති සික්ඛං පච්චක්ඛන්තං, අපිච අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමෙන, ආවුසො, භික්ඛුනා සික්ඛා පච්චක්ඛාතා’ති. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති සික්ඛං පච්චක්ඛන්තං, නාපි අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමෙන, ආවුසො, භික්ඛුනා සික්ඛා පච්චක්ඛාතා’ති, අපිච සොව භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘මයා, ආවුසො, සික්ඛා පච්චක්ඛාතා’ති. ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තෙන දිට්ඨෙන තෙන සුතෙන තාය පරිසඞ්කාය තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමෙන පුග්ගලෙන සික්ඛා පච්චක්ඛාතා, තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

391. ‘‘භික්ඛුස්ස පාතිමොක්ඛෙ ඨපිතෙ පරිසා වුට්ඨාති, දසන්නං අන්තරායානං අඤ්ඤතරෙන – රාජන්තරායෙන වා …පෙ… බ්රහ්මචරියන්තරායෙන වා, ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තස්මිං වා ආවාසෙ, අඤ්ඤස්මිං වා ආවාසෙ, තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමස්ස පුග්ගලස්ස සික්ඛං පච්චක්ඛාතකථා [සික්ඛාපච්චක්ඛාතකථා (සී.)] විප්පකතා, තං වත්ථු අවිනිච්ඡිතං. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො තං වත්ථුං විනිච්ඡිනෙය්යාති.

‘‘එවඤ්චෙතං ලභෙථ, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ ලභෙථ, තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරිතබ්බං –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමස්ස පුග්ගලස්ස සික්ඛං පච්චක්ඛාතකථා විප්පකතා, තං වත්ථු අවිනිච්ඡිතං. තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

392. ‘‘කථං ධම්මිකං සාමග්ගිං න උපෙති? ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙහි ආකාරෙහි යෙහි ලිඞ්ගෙහි යෙහි නිමිත්තෙහි ධම්මිකාය සාමග්ගියානුපගමනං හොති, තෙහි ආකාරෙහි තෙහි ලිඞ්ගෙහි තෙහි නිමිත්තෙහි භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති ධම්මිකං සාමග්ගිං න උපෙන්තං. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති ධම්මිකං සාමග්ගිං න උපෙන්තං, අපි ච අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු ධම්මිකං සාමග්ගිං න උපෙතී’ති. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති ධම්මිකං සාමග්ගිං න උපෙන්තං, නාපි අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු ධම්මිකං සාමග්ගිං න උපෙතී’ති, අපි ච සොව භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘අහං, ආවුසො, ධම්මිකං සාමග්ගිං න උපෙමී’ති. ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තෙන දිට්ඨෙන තෙන සුතෙන තාය පරිසඞ්කාය තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො පුග්ගලො ධම්මිකං සාමග්ගිං න උපෙති , තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

393. ‘‘කථං ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙහි ආකාරෙහි යෙහි ලිඞ්ගෙහි යෙහි නිමිත්තෙහි ධම්මිකාය සාමග්ගියා පච්චාදානං හොති, තෙහි ආකාරෙහි තෙහි ලිඞ්ගෙහි තෙහි නිමිත්තෙහි භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියන්තං න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියන්තං, අපි ච අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියතී’ති. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියන්තං, නාපි අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියතී’ති, අපි ච සොව භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘අහං, ආවුසො, ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියාමී’ති . ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තෙන දිට්ඨෙන තෙන සුතෙන තාය පරිසඞ්කාය තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො පුග්ගලො ධම්මිකං සාමග්ගිං පච්චාදියති, තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

394. ‘‘භික්ඛුස්ස පාතිමොක්ඛෙ ඨපිතෙ පරිසා වුට්ඨාති, දසන්නං අන්තරායානං අඤ්ඤතරෙන – රාජන්තරායෙන වා…පෙ… බ්රහ්මචරියන්තරායෙන වා. ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තස්මිං වා ආවාසෙ, අඤ්ඤස්මිං වා ආවාසෙ, තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමස්ස පුග්ගලස්ස ධම්මිකාය සාමග්ගියා පච්චාදානකථා විප්පකතා, තං වත්ථු අවිනිච්ඡිතං. යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො තං වත්ථුං විනිච්ඡිනෙය්යාති.

‘‘එවඤ්චෙතං ලභෙථ, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ ලභෙථ, තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරිතබ්බං –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමස්ස පුග්ගලස්ස ධම්මිකාය සාමග්ගියා පච්චාදානකථා විප්පකතා, තං වත්ථු අවිනිච්ඡිතං. තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

395. ‘‘කථං සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති? ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙහි ආකාරෙහි යෙහි ලිඞ්ගෙහි යෙහි නිමිත්තෙහි සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති, තෙහි ආකාරෙහි තෙහි ලිඞ්ගෙහි තෙහි නිමිත්තෙහි භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං, අපි ච අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො’ති. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං, නාපි අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො’ති, අපි ච සොව භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘අහං, ආවුසො, සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතොම්හී’ති. ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තෙන දිට්ඨෙන තෙන සුතෙන තාය පරිසඞ්කාය තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො පුග්ගලො සීලවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො, [දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති (ස්යා. කං.)] තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

396. ‘‘කථං ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති? ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙහි ආකාරෙහි යෙහි ලිඞ්ගෙහි යෙහි නිමිත්තෙහි ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති තෙහි ආකාරෙහි තෙහි ලිඞ්ගෙහි තෙහි නිමිත්තෙහි භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං, අපි ච අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො’ති. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං, නාපි අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො’ති, අපි ච සොව භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘අහං, ආවුසො, ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතොම්හී’ති. ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තෙන දිට්ඨෙන තෙන සුතෙන තාය පරිසඞ්කාය තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො පුග්ගලො ආචාරවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො, තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

397. ‘‘කථං දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති? ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙහි ආකාරෙහි යෙහි ලිඞ්ගෙහි යෙහි නිමිත්තෙහි දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො හොති, තෙහි ආකාරෙහි තෙහි ලිඞ්ගෙහි තෙහි නිමිත්තෙහි භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං, අපි ච අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො’ති. න හෙව ඛො භික්ඛු භික්ඛුං පස්සති දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං, නාපි අඤ්ඤො භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘ඉත්ථන්නාමො, ආවුසො, භික්ඛු දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො’ති, අපි ච සොව භික්ඛු භික්ඛුස්ස ආරොචෙති – ‘අහං, ආවුසො, දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතොම්හී’ති. ආකඞ්ඛමානො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තෙන දිට්ඨෙන තෙන සුතෙන තාය පරිසඞ්කාය තදහුපොසථෙ චාතුද්දසෙ වා පන්නරසෙ වා තස්මිං පුග්ගලෙ සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝමජ්ඣෙ උදාහරෙය්ය –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො. ඉත්ථන්නාමො පුග්ගලො දිට්ඨිවිපත්තියා දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතො, තස්ස පාතිමොක්ඛං ඨපෙමි, න තස්මිං සම්මුඛීභූතෙ පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බන්ති – ධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං.

‘‘ඉමානි දස ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානී’’ති.

පඨමභාණවාරො නිට්ඨිතො.

7. අත්තාදානඅඞ්ගං

398. අථ ඛො ආයස්මා උපාලි යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා උපාලි භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අත්තාදානං ආදාතුකාමෙන, භන්තෙ, භික්ඛුනා කතමඞ්ගසමන්නාගතං [කතඞ්ගසමන්නාගතං (ක.)] අත්තාදානං ආදාතබ්බ’’න්ති?

[පරි. 440] ‘‘අත්තාදානං ආදාතුකාමෙන, උපාලි, භික්ඛුනා පඤ්චඞ්ගසමන්නාගතං අත්තාදානං ආදාතබ්බං. අත්තාදානං ආදාතුකාමෙන, උපාලි, භික්ඛුනා එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං ඛො අහං ඉමං අත්තාදානං ආදාතුකාමො, කාලො නු ඛො ඉමං අත්තාදානං ආදාතුං උදාහු නො’ති? සචෙ, උපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අකාලො ඉමං අත්තාදානං ආදාතුං, නො කාලො’ති, න තං, උපාලි, අත්තාදානං ආදාතබ්බං.

‘‘සචෙ පනුපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘කාලො ඉමං අත්තාදානං ආදාතුං, නො අකාලො’ති, තෙනුපාලි, භික්ඛුනා උත්තරි පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං ඛො අහං ඉමං අත්තාදානං ආදාතුකාමො, භූතං නු ඛො ඉදං අත්තාදානං උදාහු නො’ති? සචෙ, උපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අභූතං ඉදං අත්තාදානං, නො භූත’න්ති, න තං, උපාලි, අත්තාදානං ආදාතබ්බං.

‘‘සචෙ පනුපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘භූතං ඉදං අත්තාදානං, නො අභූත’න්ති, තෙනුපාලි, භික්ඛුනා උත්තරි පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං ඛො අහං ඉමං අත්තාදානං ආදාතුකාමො, අත්ථසඤ්හිතං නු ඛො ඉදං අත්තාදානං උදාහු නො’ති? සචෙ, උපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අනත්ථසඤ්හිතං ඉදං අත්තාදානං, නො අත්ථසඤ්හිත’න්ති, න තං, උපාලි, අත්තාදානං ආදාතබ්බං.

‘‘සචෙ පනුපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අත්ථසඤ්හිතං ඉදං අත්තාදානං, නො අනත්ථසඤ්හිත’න්ති, තෙනුපාලි, භික්ඛුනා උත්තරි පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘ඉමං ඛො අහං අත්තාදානං ආදියමානො ලභිස්සාමි සන්දිට්ඨෙ සම්භත්තෙ භික්ඛූ ධම්මතො විනයතො පක්ඛෙ උදාහු නො’ති? සචෙ, උපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘ඉමං ඛො අහං අත්තාදානං ආදියමානො න ලභිස්සාමි සන්දිට්ඨෙ සම්භත්තෙ භික්ඛූ ධම්මතො විනයතො පක්ඛෙ’ති, න තං, උපාලි, අත්තාදානං ආදාතබ්බං.

‘‘සචෙ පනුපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘ඉමං ඛො අහං අත්තාදානං ආදියමානො ලභිස්සාමි සන්දිට්ඨෙ සම්භත්තෙ භික්ඛූ ධම්මතො විනයතො පක්ඛෙ’ති, තෙනුපාලි, භික්ඛුනා උත්තරි පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘ඉමං ඛො මෙ අත්තාදානං ආදියතො භවිස්සති සඞ්ඝස්ස තතොනිදානං භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණං උදාහු නො’ති? සචෙ උපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘ඉමං ඛො මෙ අත්තාදානං ආදියතො භවිස්සති සඞ්ඝස්ස තතොනිදානං භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණ’න්ති, න තං, උපාලි, අත්තාදානං ආදාතබ්බං. සචෙ පනුපාලි, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘ඉමං ඛො මෙ අත්තාදානං ආදියතො න භවිස්සති සඞ්ඝස්ස තතොනිදානං භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝරාජි සඞ්ඝවවත්ථානං සඞ්ඝනානාකරණ’න්ති, ආදාතබ්බං තං, උපාලි, අත්තාදානං. එවං පඤ්චඞ්ගසමන්නාගතං ඛො, උපාලි, අත්තාදානං ආදින්නං, පච්ඡාපි අවිප්පටිසාරකරං භවිස්සතී’ති.

8. චොදකෙනපච්චවෙක්ඛිතබ්බධම්මා

399. [පරි. 436 (අ. නි. 10.44 ථොකං විසදිසං)] ‘‘චොදකෙන, භන්තෙ, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන කති ධම්මෙ අජ්ඣත්තං පච්චවෙක්ඛිත්වා පරො චොදෙතබ්බො’’ති? ‘‘චොදකෙන, උපාලි, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන පඤ්ච ධම්මෙ අජ්ඣත්තං පච්චවෙක්ඛිත්වා පරො චොදෙතබ්බො.

‘‘චොදකෙන, උපාලි, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘පරිසුද්ධකායසමාචාරො නු ඛොම්හි, පරිසුද්ධෙනම්හි කායසමාචාරෙන සමන්නාගතො – අච්ඡිද්දෙන අප්පටිමංසෙන? සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො’ති? නො චෙ, උපාලි, භික්ඛු පරිසුද්ධකායසමාචාරො හොති, පරිසුද්ධෙන කායසමාචාරෙන සමන්නාගතො – අච්ඡිද්දෙන අප්පටිමංසෙන, තස්ස භවන්ති වත්තාරො – ‘ඉඞ්ඝ තාව ආයස්මා කායිකං සික්ඛස්සූ’ති. ඉතිස්ස භවන්ති වත්තාරො.

‘‘පුන චපරං, උපාලි, චොදකෙන භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘පරිසුද්ධවචීසමාචාරො නු ඛොම්හි, පරිසුද්ධෙනම්හි වචීසමාචාරෙන සමන්නාගතො – අච්ඡිද්දෙන අප්පටිමංසෙන? සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො’ති? නො චෙ, උපාලි, භික්ඛු පරිසුද්ධවචීසමාචාරො හොති, පරිසුද්ධෙන වචීසමාචාරෙන සමන්නාගතො – අච්ඡිද්දෙන අප්පටිමංසෙන, තස්ස භවන්ති වත්තාරො – ‘ඉඞ්ඝ තාව ආයස්මා වාචසිකං සික්ඛස්සූ’ති. ඉතිස්ස භවන්ති වත්තාරො.

‘‘පුන චපරං, උපාලි, චොදකෙන භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘මෙත්තං නු ඛො මෙ චිත්තං පච්චුපට්ඨිතං සබ්රහ්මචාරීසු අනාඝාතං , සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො’ති? නො චෙ, උපාලි, භික්ඛුනො මෙත්තචිත්තං පච්චුපට්ඨිතං හොති සබ්රහ්මචාරීසු අනාඝාතං , තස්ස භවන්ති වත්තාරො – ‘ඉඞ්ඝ තාව ආයස්මා සබ්රහ්මචාරීසු මෙත්තචිත්තං උපට්ඨාපෙහී’ති. ඉතිස්ස භවන්ති වත්තාරො.

‘‘පුන චපරං, උපාලි, චොදකෙන භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘බහුස්සුතො නු ඛොම්හි, සුතධරො, සුතසන්නිච්චයො? යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා, සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපා මෙ ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා? සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො’ති? නො චෙ, උපාලි, භික්ඛු බහුස්සුතො හොති, සුතධරො, සුතසන්නිච්චයො; යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා, සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපස්ස ධම්මා න බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා, තස්ස භවන්ති වත්තාරො – ‘ඉඞ්ඝ තාව ආයස්මා ආගමං පරියාපුණස්සූ’ති. ඉතිස්ස භවන්ති වත්තාරො.

‘‘පුන චපරං, උපාලි, චොදකෙන භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘උභයානි ඛො මෙ පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති, සුවිභත්තානි, සුප්පවත්තීනි, සුවිනිච්ඡිතානි – සුත්තසො, අනුබ්යඤ්ජනසො? සංවිඤ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො’ති? නො චෙ, උපාලි, භික්ඛුනො උභයානි පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති, සුවිභත්තානි, සුප්පවත්තීනි, සුවිනිච්ඡිතානි – සුත්තසො, අනුබ්යඤ්ජනසො, ‘ඉදං පනාවුසො, කත්ථ වුත්තං භගවතා’ති, ඉති පුට්ඨො න සම්පායති [න සම්පාදයති (ක.)], තස්ස භවන්ති වත්තාරො – ‘ඉඞ්ඝ තාව ආයස්මා, විනයං පරියාපුණස්සූ’ති. ඉතිස්ස භවන්ති වත්තාරො. චොදකෙනුපාලි, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන ඉමෙ පඤ්ච ධම්මෙ අජ්ඣත්තං පච්චවෙක්ඛිත්වා පරො චොදෙතබ්බො’’ති.

9. චොදකෙනඋපට්ඨාපෙතබ්බධම්මා

400. ‘‘චොදකෙන, භන්තෙ, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන කති ධම්මෙ අජ්ඣත්තං උපට්ඨාපෙත්වා පරො චොදෙතබ්බො’’ති? ‘‘චොදකෙනුපාලි, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන පඤ්ච ධම්මෙ අජ්ඣත්තං උපට්ඨාපෙත්වා පරො චොදෙතබ්බො – කාලෙන වක්ඛාමි, නො අකාලෙන; භූතෙන වක්ඛාමි, නො අභූතෙන; සණ්හෙන වක්ඛාමි, නො ඵරුසෙන; අත්ථසංහිතෙන වක්ඛාමි, නො අනත්ථසංහිතෙන; මෙත්තචිත්තො වක්ඛාමි, නො දොසන්තරොති. චොදකෙනුපාලි, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන ඉමෙ පඤ්ච ධම්මෙ අජ්ඣත්තං උපට්ඨාපෙත්වා පරො චොදෙතබ්බො’’ති.

10. චොදකචුදිතකපටිසංයුත්තකථා

401. ‘‘අධම්මචොදකස්ස, භන්තෙ, භික්ඛුනො කතීහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො’’ති? ‘‘අධම්මචොදකස්ස, උපාලි, භික්ඛුනො පඤ්චහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො – අකාලෙනායස්මා චොදෙසි, නො කාලෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; අභූතෙනායස්මා චොදෙසි, නො භූතෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; ඵරුසෙනායස්මා චොදෙසි, නො සණ්හෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; අනත්ථසංහිතෙනායස්මා චොදෙසි, නො අත්ථසංහිතෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; දොසන්තරො ආයස්මා චොදෙසි, නො මෙත්තචිත්තො, අලං තෙ විප්පටිසාරායාති. අධම්මචොදකස්ස, උපාලි, භික්ඛුනො ඉමෙහි පඤ්චහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? යථා න අඤ්ඤොපි භික්ඛු අභූතෙන චොදෙතබ්බං මඤ්ඤෙය්යා’’ති.

‘‘අධම්මචුදිතස්ස පන, භන්තෙ, භික්ඛුනො කතිහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො’’ති? ‘‘අධම්මචුදිතස්ස, උපාලි, භික්ඛුනො පඤ්චහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො – අකාලෙනායස්මා චුදිතො, නො කාලෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; අභූතෙනායස්මා චුදිතො, නො භූතෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; ඵරුසෙනායස්මා චුදිතො , නො සණ්හෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; අනත්ථසංහිතෙනායස්මා චුදිතො, නො අත්ථසංහිතෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; දොසන්තරෙනායස්මා චුදිතො, නො මෙත්තචිත්තෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරායාති. අධම්මචුදිතස්ස, උපාලි, භික්ඛුනො ඉමෙහි පඤ්චහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො’’ති.

‘‘ධම්මචොදකස්ස, භන්තෙ, භික්ඛුනො කතිහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො’’ති? ‘‘ධම්මචොදකස්ස, උපාලි, භික්ඛුනො පඤ්චහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො – කාලෙනායස්මා චොදෙසි, නො අකාලෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; භූතෙනායස්මා චොදෙසි, නො අභූතෙන , අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; සණ්හෙනායස්මා චොදෙසි, නො ඵරුසෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; අත්ථසංහිතෙනායස්මා චොදෙසි, නො අනත්ථසංහිතෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; මෙත්තචිත්තො ආයස්මා චොදෙසි, නො දොසන්තරො, අලං තෙ අවිප්පටිසාරායාති. ධම්මචොදකස්ස, උපාලි, භික්ඛුනො ඉමෙහි පඤ්චහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? යථා අඤ්ඤොපි භික්ඛු භූතෙන චොදෙතබ්බං මඤ්ඤෙය්යා’’ති.

‘‘ධම්මචුදිතස්ස පන, භන්තෙ, භික්ඛුනො කතිහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො’’ති? ‘‘ධම්මචුදිතස්ස, උපාලි, භික්ඛුනො පඤ්චහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො – කාලෙනායස්මා චුදිතො, නො අකාලෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; භූතෙනායස්මා චුදිතො, නො අභූතෙන , අලං තෙ විප්පටිසාරාය; සණ්හෙනායස්මා චුදිතො, නො ඵරුසෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; අත්ථසංහිතෙනායස්මා චුදිතො, නො අනත්ථසංහිතෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; මෙත්තචිත්තෙනායස්මා චුදිතො, නො දොසන්තරෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරායාති. ධම්මචුදිතස්ස, උපාලි, භික්ඛුනො ඉමෙහි පඤ්චහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො’’ති.

[පරි. 438] ‘‘චොදකෙන, භන්තෙ, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන කති ධම්මෙ අජ්ඣත්තං මනසි කරිත්වා පරො චොදෙතබ්බො’’ති? ‘‘චොදකෙනුපාලි, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන පඤ්ච ධම්මෙ අජ්ඣත්තං මනසි කරිත්වා පරො චොදෙතබ්බො – කාරුඤ්ඤතා, හිතෙසිතා, අනුකම්පිතා, [අනුකම්පතා (ක.)] ආපත්තිවුට්ඨානතා, විනයපුරෙක්ඛාරතාති. චොදකෙනුපාලි, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන ඉමෙ පඤ්ච ධම්මෙ අජ්ඣත්තං මනසි කරිත්වා පරො චොදෙතබ්බො’’ති.

‘‘චුදිතෙන පන, භන්තෙ, භික්ඛුනා කතිසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාතබ්බ’’න්ති? ‘‘චුදිතෙනුපාලි, භික්ඛුනා ද්වීසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාතබ්බං – සච්චෙ ච අකුප්පෙ චා’’ති.

දුතියභාණවාරො නිට්ඨිතො.

පාතිමොක්ඛට්ඨපනක්ඛන්ධකො නවමො.

ඉමම්හි ඛන්ධකෙ වත්ථූ තිංස.

තස්සුද්දානං –

උපොසථෙ යාවතිකං, පාපභික්ඛු න නික්ඛමි;

මොග්ගල්ලානෙන නිච්ඡුද්ධො, අච්ඡෙරා ජිනසාසනෙ.

නින්නොනුපුබ්බසික්ඛා ච, ඨිතධම්මො නාතික්කම්ම;

කුණපුක්ඛිපති සඞ්ඝො, සවන්තියො ජහන්ති ච.

සවන්ති පරිනිබ්බන්ති, එකරස විමුත්ති ච;

බහු ධම්මවිනයොපි, භූතට්ඨාරියපුග්ගලා.

සමුද්දං උපමං කත්වා, වාචෙසි [ඨාපෙසි (ක.)] සාසනෙ ගුණං;

උපොසථෙ පාතිමොක්ඛං, න අම්හෙ කොචි ජානාති.

පටිකච්චෙව උජ්ඣන්ති, එකො ද්වෙ තීණි චත්තාරි;

පඤ්ච ඡ සත්ත අට්ඨානි, නවා ච දසමානි ච.

සීල-ආචාර-දිට්ඨි ච, ආජීවං චතුභාගිකෙ;

පාරාජිකඤ්ච සඞ්ඝාදි, පාචිත්ති පාටිදෙසනි.

දුක්කටං පඤ්චභාගෙසු, සීලාචාරවිපත්ති ච;

අකතාය කතාය ච, ඡභාගෙසු යථාවිධි.

පාරාජිකඤ්ච සඞ්ඝාදි, ථුල්ලං පාචිත්තියෙන ච;

පාටිදෙසනියඤ්චෙව , දුක්කටඤ්ච දුබ්භාසිතං.

සීලාචාරවිපත්ති ච, දිට්ඨිආජීවවිපත්ති;

යා ච අට්ඨා කතාකතෙ, තෙනෙතා සීලාචාරදිට්ඨියා.

අකතාය කතායාපි, කතාකතායමෙව ච;

එවං නවවිධා වුත්තා, යථාභූතෙන ඤායතො.

පාරාජිකො විප්පකතා, පච්චක්ඛාතො තථෙව ච;

උපෙති පච්චාදියති, පච්චාදානකථා ච යා.

සීලාචාරවිපත්ති ච, තථා දිට්ඨිවිපත්තියා;

දිට්ඨසුතපරිසඞ්කිතං, දසධා තං විජානාථ.

භික්ඛු විපස්සති භික්ඛුං, අඤ්ඤො චාරොචයාති තං;

සො යෙව තස්ස අක්ඛාති [විපස්සඤ්ඤො චාරොචති; තං සුද්ධෙව තස්ස අක්ඛාති (ක.)], පාතිමොක්ඛං ඨපෙති සො.

වුට්ඨාති අන්තරායෙන, රාජචොරග්ගුදකා ච;

මනුස්සඅමනුස්සා ච, වාළසරීසපා ජීවිබ්රහ්මං.

දසන්නමඤ්ඤතරෙන, තස්මිං අඤ්ඤතරෙසු වා;

ධම්මිකාධම්මිකා චෙව, යථා මග්ගෙන ජානාථ.

කාලභූතත්ථසංහිතං , ලභිස්සාමි භවිස්සති;

කායවාචසිකා මෙත්තා, බාහුසච්චං උභයානි.

කාලභූතෙන සණ්හෙන, අත්ථමෙත්තෙන චොදයෙ;

විප්පටිසාරධම්මෙන, තථා වාචා [තථෙවාපි (ස්යා.)] විනොදයෙ.

ධම්මචොදචුදිතස්ස, විනොදෙති විප්පටිසාරො;

කරුණා හිතානුකම්පි, වුට්ඨානපුරෙක්ඛාරතො.

චොදකස්ස පටිපත්ති, සම්බුද්ධෙන පකාසිතා;

සච්චෙ චෙව අකුප්පෙ ච, චුදිතස්සෙව ධම්මතාති.

පාතිමොක්ඛට්ඨපනක්ඛන්ධකං නිට්ඨිතං.