📜

මහාසඞ්ගාමො

1. වොහරන්තෙන ජානිතබ්බාදි

368. සඞ්ගාමාවචරෙ භික්ඛුනා සඞ්ඝෙ වොහරන්තෙන වත්ථු ජානිතබ්බං, විපත්ති ජානිතබ්බා, ආපත්ති ජානිතබ්බා, නිදානං ජානිතබ්බං, ආකාරො ජානිතබ්බො, පුබ්බාපරං ජානිතබ්බං, කතාකතං ජානිතබ්බං, කම්මං ජානිතබ්බං, අධිකරණං ජානිතබ්බං, සමථො ජානිතබ්බො, න ඡන්දාගති ගන්තබ්බා, න දොසාගති ගන්තබ්බා, න මොහාගති ගන්තබ්බා, න භයාගති ගන්තබ්බා, සඤ්ඤාපනීයෙ ඨානෙ සඤ්ඤාපෙතබ්බං, නිජ්ඣාපනීයෙ ඨානෙ නිජ්ඣාපෙතබ්බං, පෙක්ඛනීයෙ ඨානෙ පෙක්ඛිතබ්බං, පසාදනීයෙ ඨානෙ පසාදෙතබ්බං, ලද්ධපක්ඛොම්හීති පරපක්ඛො නාවජානිතබ්බො, බහුස්සුතොම්හීති අප්පස්සුතො නාවජානිතබ්බො, ථෙරතරොම්හීති නවකතරො නාවජානිතබ්බො, අසම්පත්තං න බ්යාහාතබ්බං, සම්පත්තං ධම්මතො විනයතො න පරිහාපෙතබ්බං, යෙන ධම්මෙන යෙන විනයෙන යෙන සත්ථුසාසනෙන තං අධිකරණං වූපසම්මති, තථා තං අධිකරණං වූපසමෙතබ්බං.

369. වත්ථු ජානිතබ්බන්ති අට්ඨපාරාජිකානං [අට්ඨන්නං පාරාජිකානං (සී. ක.)] වත්ථු ජානිතබ්බං, තෙවීසසඞ්ඝාදිසෙසානං වත්ථු ජානිතබ්බං, ද්වෙඅනියතානං වත්ථු ජානිතබ්බං, ද්වෙචත්තාරීසනිස්සග්ගියානං වත්ථු ජානිතබ්බං, අට්ඨාසීතිසතපාචිත්තියානං වත්ථු ජානිතබ්බං, ද්වාදසපාටිදෙසනීයානං වත්ථු ජානිතබ්බං, දුක්කටානං වත්ථු ජානිතබ්බං, දුබ්භාසිතානං වත්ථු ජානිතබ්බං.

370. විපත්ති ජානිතබ්බාති සීලවිපත්ති ජානිතබ්බා, ආචාරවිපත්ති ජානිතබ්බා, දිට්ඨිවිපත්ති ජානිතබ්බා, ආජීවවිපත්ති ජානිතබ්බා.

371. ආපත්ති ජානිතබ්බාති පාරාජිකාපත්ති ජානිතබ්බා, සඞ්ඝාදිසෙසාපත්ති ජානිතබ්බා, ථුල්ලච්චයාපත්ති ජානිතබ්බා, පාචිත්තියාපත්ති ජානිතබ්බා, පාටිදෙසනීයාපත්ති ජානිතබ්බා, දුක්කටාපත්ති ජානිතබ්බා, දුබ්භාසිතාපත්ති ජානිතබ්බා.

372. නිදානංජානිතබ්බන්ති අට්ඨපාරාජිකානං නිදානං ජානිතබ්බං, තෙවීසසඞ්ඝාදිසෙසානං නිදානං ජානිතබ්බං, ද්වෙඅනියතානං නිදානං ජානිතබ්බං, ද්වෙචත්තාරීසනිස්සග්ගියානං නිදානං ජානිතබ්බං, අට්ඨාසීතිසතපාචිත්තියානං නිදානං ජානිතබ්බං, ද්වාදසපාටිදෙසනීයානං නිදානං ජානිතබ්බං, දුක්කටානං නිදානං ජානිතබ්බං, දුබ්භාසිතානං නිදානං ජානිතබ්බං.

373. ආකාරො ජානිතබ්බොති සඞ්ඝො ආකාරතො ජානිතබ්බො, ගණො ආකාරතො ජානිතබ්බො, පුග්ගලො ආකාරතො ජානිතබ්බො, චොදකො ආකාරතො ජානිතබ්බො, චුදිතකො ආකාරතො ජානිතබ්බො . සඞ්ඝො ආකාරතො ජානිතබ්බොති පටිබලො නු ඛො අයං සඞ්ඝො ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං ධම්මෙන විනයෙන සත්ථුසාසනෙන උදාහු නොති, එවං සඞ්ඝො ආකාරතො ජානිතබ්බො. ගණො ආකාරතො ජානිතබ්බොති පටිබලො නු ඛො අයං ගණො ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං ධම්මෙන විනයෙන සත්ථුසාසනෙන උදාහු නොති, එවං ගණො ආකාරතො ජානිතබ්බො . පුග්ගලො ආකාරතො ජානිතබ්බොති පටිබලො නු ඛො අයං පුග්ගලො ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං ධම්මෙන විනයෙන සත්ථුසාසනෙන උදාහු නොති, එවං පුග්ගලො ආකාරතො ජානිතබ්බො. චොදකො ආකාරතො ජානිතබ්බොති කච්චි නු ඛො අයමායස්මා පඤ්චසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය පරං චොදෙති උදාහු නොති, එවං චොදකො ආකාරතො ජානිතබ්බො. චුදිතකො ආකාරතො ජානිතබ්බොති කච්චි නු ඛො අයමායස්මා ද්වීසු ධම්මෙසු පතිට්ඨිතො සච්චෙ ච අකුප්පෙ ච උදාහු නොති, එවං චුදිතකො ආකාරතො ජානිතබ්බො.

374. පුබ්බාපරං ජානිතබ්බන්ති කච්චි නු ඛො අයමායස්මා වත්ථුතො වා වත්ථුං සඞ්කමති, විපත්තිතො වා විපත්තිං සඞ්කමති, ආපත්තිතො වා ආපත්තිං සඞ්කමති, අවජානිත්වා වා පටිජානාති, පටිජානිත්වා වා අවජානාති, අඤ්ඤෙන වා අඤ්ඤං පටිචරති, උදාහු නොති, එවං පුබ්බාපරං ජානිතබ්බං.

375. කතාකතං ජානිතබ්බන්ති මෙථුනධම්මො ජානිතබ්බො, මෙථුනධම්මස්ස අනුලොමං ජානිතබ්බං, මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගො ජානිතබ්බො. මෙථුනධම්මො ජානිතබ්බොති ද්වයංද්වයසමාපත්ති ජානිතබ්බා. මෙථුනධම්මස්ස අනුලොමංජානිතබ්බන්ති භික්ඛු අත්තනො මුඛෙන පරස්ස අඞ්ගජාතං ගණ්හාති . මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගො ජානිතබ්බොති වණ්ණාවණ්ණො [වණ්ණො අවණ්ණො (ස්යා.)], කායසංසග්ගො, දුට්ඨුල්ලවාචා, අත්තකාමපාරිචරියා, වචනමනුප්පදානං [ධනමනුප්පදානං (ක.)].

376. කම්මං ජානිතබ්බන්ති සොළසකම්මානි ජානිතබ්බානි – චත්තාරි අපලොකනකම්මානි ජානිතබ්බානි, චත්තාරි ඤත්තිකම්මානි ජානිතබ්බානි, චත්තාරි ඤත්තිදුතියකම්මානි ජානිතබ්බානි, චත්තාරි ඤත්තිචතුත්ථකම්මානි ජානිතබ්බානි.

377. අධිකරණං ජානිතබ්බන්ති චත්තාරි අධිකරණානි ජානිතබ්බානි – විවාදාධිකරණං ජානිතබ්බං, අනුවාදාධිකරණං ජානිතබ්බං, ආපත්තාධිකරණං ජානිතබ්බං, කිච්චාධිකරණං ජානිතබ්බං.

378. සමථො ජානිතබ්බොති සත්ත සමථා ජානිතබ්බා – සම්මුඛාවිනයො ජානිතබ්බො, සතිවිනයො ජානිතබ්බො, අමූළ්හවිනයො ජානිතබ්බො, පටිඤ්ඤාතකරණං ජානිතබ්බං, යෙභුය්යසිකා ජානිතබ්බා, තස්සපාපියසිකා ජානිතබ්බා, තිණවත්ථාරකො ජානිතබ්බො.

2. අගතිඅගන්තබ්බො

379. න ඡන්දාගති ගන්තබ්බාති ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්තො කථං ඡන්දාගතිං ගච්ඡති? ඉධෙකච්චො – ‘‘අයං මෙ උපජ්ඣායො වා ආචරියො වා සද්ධිවිහාරිකො වා අන්තෙවාසිකො වා සමානුපජ්ඣායකො වා සමානාචරියකො වා සන්දිට්ඨො වා සම්භත්තො වා ඤාතිසාලොහිතො වා’’ති, තස්සානුකම්පාය තස්සානුරක්ඛාය අධම්මං ධම්මොති දීපෙති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙති, අවිනයං විනයොති දීපෙති, විනයං අවිනයොති දීපෙති, අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති, අනාචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති, අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති, අනාපත්තිං ආපත්තීති දීපෙති, ආපත්තිං අනාපත්තීති දීපෙති, ලහුකං ආපත්තිං ගරුකා ආපත්තීති දීපෙති, ගරුකං ආපත්තිං ලහුකා ආපත්තීති දීපෙති, සාවසෙසං ආපත්තිං අනවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති, අනවසෙසං ආපත්තිං සාවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති, දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති. ඉමෙහි අට්ඨාරසහි වත්ථූහි ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්තො බහුජනාහිතාය පටිපන්නො හොති බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. ඉමෙහි අට්ඨාරසහි වත්ථූහි ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්තො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්තො එවං ඡන්දාගතිං ගච්ඡති.

380. න දොසාගති ගන්තබ්බාති දොසාගතිං ගච්ඡන්තො කථං දොසාගතිං ගච්ඡති? ඉධෙකච්චො අනත්ථං මෙ අචරීති ආඝාතං බන්ධති, අනත්ථං මෙ චරතීති ආඝාතං බන්ධති, අනත්ථං මෙ චරිස්සතීති ආඝාතං බන්ධති, පියස්ස මෙ මනාපස්ස අනත්ථං අචරි… අනත්ථං චරති… අනත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතං බන්ධති, අප්පියස්ස මෙ අමනාපස්ස අත්ථං අචරි… අත්ථං චරති… අත්ථං චරිස්සතීති ආඝාතං බන්ධති. ඉමෙහි නවහි ආඝාතවත්ථූහි ආඝාතො පටිඝාතො කුද්ධො කොධාභිභූතො අධම්මං ධම්මොති දීපෙති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති. ඉමෙහි අට්ඨාරසහි වත්ථූහි දොසාගතිං ගච්ඡන්තො බහුජනාහිතාය පටිපන්නො හොති බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. ඉමෙහි අට්ඨාරසහි වත්ථූහි දොසාගතිං ගච්ඡන්තො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. දොසාගතිං ගච්ඡන්තො එවං දොසාගතිං ගච්ඡති.

381. න මොහාගති ගන්තබ්බාති මොහාගතිං ගච්ඡන්තො කථං මොහාගතිං ගච්ඡති? රත්තො රාගවසෙන ගච්ඡති, දුට්ඨො දොසවසෙන ගච්ඡති, මූළ්හො මොහවසෙන ගච්ඡති, පරාමට්ඨො දිට්ඨිවසෙන ගච්ඡති, මූළ්හො සංමූළ්හො මොහාභිභූතො අධම්මං ධම්මොති දීපෙති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති. ඉමෙහි අට්ඨාරසහි වත්ථූහි මොහාගතිං ගච්ඡන්තො බහුජනාහිතාය පටිපන්නො හොති බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. ඉමෙහි අට්ඨාරසහි වත්ථූහි මොහාගතිං ගච්ඡන්තො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. මොහාගතිං ගච්ඡන්තො එවං මොහාගතිං ගච්ඡති.

382. න භයාගති ගන්තබ්බාති භයාගතිං ගච්ඡන්තො කථං භයාගතිං ගච්ඡති? ඉධෙකච්චො – ‘‘අයං විසමනිස්සිතො වා ගහනනිස්සිතො වා බලවනිස්සිතො වා කක්ඛළො ඵරුසො ජීවිතන්තරායං වා බ්රහ්මචරියන්තරායං වා කරිස්සතී’’ති, තස්ස භයා භීතො අධම්මං ධම්මොති දීපෙති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙති, අවිනයං විනයොති දීපෙති, විනයං අවිනයොති දීපෙති, අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙති, අනාචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙති, අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙති, අනාපත්තිං ආපත්තීති දීපෙති, ආපත්තිං අනාපත්තීති දීපෙති, ලහුකං ආපත්තිං ගරුකා ආපත්තීති දීපෙති, ගරුකං ආපත්තිං ලහුකා ආපත්තීති දීපෙති, සාවසෙසං ආපත්තිං අනවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති, අනවසෙසං ආපත්තිං සාවසෙසා ආපත්තීති දීපෙති, දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති. ඉමෙහි අට්ඨාරසහි වත්ථූහි භයාගතිං ගච්ඡන්තො බහුජනාහිතාය පටිපන්නො හොති බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. ඉමෙහි අට්ඨාරසහි වත්ථූහි භයාගතිං ගච්ඡන්තො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. භයාගතිං ගච්ඡන්තො එවං භයාගතිං ගච්ඡති.

ඡන්දා දොසා භයා මොහා, යො ධම්මං අතිවත්තති;

නිහීයති තස්ස යසො, කාළපක්ඛෙව චන්දිමාති.

3. අගතිඅගමනං

383. කථංන ඡන්දාගතිං ගච්ඡති? අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, අවිනයං අවිනයොති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, විනයං විනයොති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, අනාචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, අනාපත්තිං අනාපත්තීති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, ආපත්තිං ආපත්තීති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, ලහුකං ආපත්තිං ලහුකා ආපත්තීති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, ගරුකං ආපත්තිං ගරුකා ආපත්තීති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, සාවසෙසං ආපත්තිං සාවසෙසා ආපත්තීති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, අනවසෙසං ආපත්තිං අනවසෙසා ආපත්තීති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති. එවං න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති.

384. කථං න දොසාගතිං ගච්ඡති? අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්තො න දොසාගතිං ගච්ඡති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්තො න දොසාගතිං ගච්ඡති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො න දොසාගතිං ගච්ඡති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො න දොසාගතිං ගච්ඡති. එවං න දොසාගතිං ගච්ඡති.

385. කථං න මොහාගතිං ගච්ඡති? අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්තො න මොහාගතිං ගච්ඡති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්තො න මොහාගතිං ගච්ඡති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො න මොහාගතිං ගච්ඡති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො න මොහාගතිං ගච්ඡති. එවං න මොහාගතිං ගච්ඡති.

386. කථං න භයාගතිං ගච්ඡති? අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, අවිනයං අවිනයොති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, විනයං විනයොති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, අනාචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, අනාපත්තිං අනාපත්තීති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, ආපත්තිං ආපත්තීති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, ලහුකං ආපත්තිං ලහුකා ආපත්තීති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, ගරුකං ආපත්තිං ගරුකා ආපත්තීති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, සාවසෙසං ආපත්තිං සාවසෙසා ආපත්තීති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, අනවසෙසං ආපත්තිං අනවසෙසා ආපත්තීති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො න භයාගතිං ගච්ඡති. එවං න භයාගතිං ගච්ඡති.

ඡන්දා දොසා භයා මොහා, යො ධම්මං නාතිවත්තති;

ආපූරති තස්ස යසො, සුක්කපක්ඛෙව චන්දිමාති.

4. සඤ්ඤාපනීයාදි

387. කථං සඤ්ඤාපනීයෙ ඨානෙ සඤ්ඤාපෙති? අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්තො සඤ්ඤාපනීයෙ ඨානෙ සඤ්ඤාපෙති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්තො සඤ්ඤාපනීයෙ ඨානෙ සඤ්ඤාපෙති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො සඤ්ඤාපනීයෙ ඨානෙ සඤ්ඤාපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො සඤ්ඤාපනීයෙ ඨානෙ සඤ්ඤාපෙති. එවං සඤ්ඤාපනීයෙ ඨානෙ සඤ්ඤාපෙති.

388. කථං නිජ්ඣාපනීයෙ ඨානෙ නිජ්ඣාපෙති? අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්තො නිජ්ඣාපනීයෙ ඨානෙ නිජ්ඣාපෙති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්තො නිජ්ඣාපනීයෙ ඨානෙ නිජ්ඣාපෙති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො නිජ්ඣාපනීයෙ ඨානෙ නිජ්ඣාපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො නිජ්ඣාපනීයෙ ඨානෙ නිජ්ඣාපෙති. එවං නිජ්ඣාපනීයෙ ඨානෙ නිජ්ඣාපෙති.

389. කථං පෙක්ඛනීයෙ ඨානෙ පෙක්ඛති? අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්තො පෙක්ඛනීයෙ ඨානෙ පෙක්ඛති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්තො පෙක්ඛනීයෙ ඨානෙ පෙක්ඛති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො පෙක්ඛනීයෙ ඨානෙ පෙක්ඛති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො පෙක්ඛනීයෙ ඨානෙ පෙක්ඛති. එවං පෙක්ඛනීයෙ ඨානෙ පෙක්ඛති.

390. කථං පසාදනීයෙ ඨානෙ පසාදෙති? අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්තො පසාදනීයෙ ඨානෙ පසාදෙති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්තො පසාදනීයෙ ඨානෙ පසාදෙති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො පසාදනීයෙ ඨානෙ පසාදෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙන්තො පසාදනීයෙ ඨානෙ පසාදෙති. එවං පසාදනීයෙ ඨානෙ පසාදෙති.

5. පරපක්ඛාදිඅවජානනං

391. කථං ලද්ධපක්ඛොම්හීති පරපක්ඛං අවජානාති? ඉධෙකච්චො ලද්ධපක්ඛො හොති ලද්ධපරිවාරො පක්ඛවා ඤාතිමා. ‘‘අයං අලද්ධපක්ඛො අලද්ධපරිවාරො න පක්ඛවා න ඤාතිමා’’ති තස්ස අවජානන්තො අධම්මං ධම්මොති දීපෙති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති. එවං ලද්ධපක්ඛොම්හීති පරපක්ඛං අවජානාති.

392. කථං බහුස්සුතොම්හීති අප්පස්සුතං අවජානාති? ඉධෙකච්චො බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො. ‘‘අයං අප්පස්සුතො අප්පාගමො අප්පධරො’’ති තස්ස අවජානන්තො අධම්මං ධම්මොති දීපෙති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙති…පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති. එවං බහුස්සුතොම්හීති අප්පස්සුතං අවජානාති.

393. කථං ථෙරතරොම්හීති නවකතරං අවජානාති? ඉධෙකච්චො ථෙරො හොති රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතො අයං නවකො අප්පඤ්ඤාතො අප්පකතඤ්ඤූ ඉමස්ස වචනං අකතං භවිස්සතී’’ති තස්ස අවජානන්තො අධම්මං ධම්මොති දීපෙති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙති …පෙ… දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති දීපෙති. එවං ථෙරතරොම්හීති නවකතරං අවජානාති.

394. අසම්පත්තං න බ්යාහරිතබ්බන්ති අනොතිණ්ණං භාරං [භාසං (ස්යා.)] න ඔතාරෙතබ්බං. සම්පත්තං ධම්මතො විනයතො න පරිහාපෙතබ්බන්ති යංඅත්ථාය සඞ්ඝො සන්නිපතිතො හොති තං අත්ථං ධම්මතො විනයතො න පරිහාපෙතබ්බං.

395. යෙන ධම්මෙනාති භූතෙන වත්ථුනා. යෙන විනයෙනාති චොදෙත්වා සාරෙත්වා. යෙන සත්ථුසාසනෙනාති ඤත්තිසම්පදාය අනුස්සාවනසම්පදාය, යෙන ධම්මෙන යෙන විනයෙන යෙන සත්ථුසාසනෙන තං අධිකරණං වූපසම්මති, තථා තං අධිකරණං වූපසමෙතබ්බන්ති.

6. අනුවිජ්ජකස්ස අනුයොගං

396. අනුවිජ්ජකෙන චොදකො පුච්ඡිතබ්බො – ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමස්ස භික්ඛුනො පවාරණං ඨපෙසි, කිම්හි නං ඨපෙසි, සීලවිපත්තියා වා ඨපෙසි, ආචාරවිපත්තියා වා ඨපෙසි, දිට්ඨිවිපත්තියා වා ඨපෙසී’’ති? සො චෙ එවං වදෙය්ය – ‘‘සීලවිපත්තියා වා ඨපෙමි ආචාරවිපත්තියා වා ඨපෙමි දිට්ඨිවිපත්තියා වා ඨපෙමී’’ති, සො එවමස්ස වචනීයො – ‘‘ජානාති පනායස්මා සීලවිපත්තිං, ජානාති ආචාරවිපත්තිං, ජානාති දිට්ඨිවිපත්ති’’න්ති? සො චෙ එවං වදෙය්ය – ‘‘ජානාමි ඛො අහං, ආවුසො, සීලවිපත්තිං, ජානාමි ආචාරවිපත්තිං, ජානාමි දිට්ඨිවිපත්ති’’න්ති , සො එවමස්ස වචනීයො – ‘‘කතමා පනාවුසො, සීලවිපත්ති කතමා ආචාරවිපත්ති කතමා දිට්ඨිවිපත්තී’’ති? සො චෙ එවං වදෙය්ය – ‘‘චත්තාරි පාරාජිකානි තෙරස සඞ්ඝාදිසෙසා – අයං සීලවිපත්ති. ථුල්ලච්චයං පාචිත්තියං පාටිදෙසනීයං දුක්කටං දුබ්භාසිතං – අයං ආචාරවිපත්ති. මිච්ඡාදිට්ඨි අන්තග්ගාහිකාදිට්ඨි – අයං දිට්ඨිවිපත්තී’’ති, සො එවමස්ස වචනීයො – ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමස්ස භික්ඛුනො පවාරණං ඨපෙසි, දිට්ඨෙන වා ඨපෙසි, සුතෙන වා ඨපෙසි, පරිසඞ්කාය වා ඨපෙසී’’ති? සො චෙ එවං වදෙය්ය – ‘‘දිට්ඨෙන වා ඨපෙමි, සුතෙන වා ඨපෙමි, පරිසඞ්කාය වා ඨපෙමී’’ති, සො එවමස්ස වචනීයො – ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමස්ස භික්ඛුනො දිට්ඨෙන පවාරණං ඨපෙසි, කිං තෙ දිට්ඨං, කින්ති තෙ දිට්ඨං, කදා තෙ දිට්ඨං, කත්ථ තෙ දිට්ඨං, පාරාජිකං අජ්ඣාපජ්ජන්තො දිට්ඨො, සඞ්ඝාදිසෙසං අජ්ඣාපජ්ජන්තො දිට්ඨො, ථුල්ලච්චයං… පාචිත්තියං… පාටිදෙසනීයං… දුක්කටං… දුබ්භාසිතං අජ්ඣාපජ්ජන්තො දිට්ඨො, කත්ථ ච ත්වං අහොසි, කත්ථ චායං භික්ඛු අහොසි, කිඤ්ච ත්වං කරොසි, කිං චායං භික්ඛු කරොතී’’ති? සො චෙ එවං වදෙය්ය – ‘‘න ඛො අහං, ආවුසො, ඉමස්ස භික්ඛුනො දිට්ඨෙන පවාරණං ඨපෙමි, අපි ච සුතෙන පවාරණං ඨපෙමී’’ති, සො එවමස්ස වචනීයො – ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමස්ස භික්ඛුනො සුතෙන පවාරණං ඨපෙසි කිං තෙ සුතං, කින්ති තෙ සුතං, කදා තෙ සුතං, කත්ථ තෙ සුතං, පාරාජිකං අජ්ඣාපන්නොති සුතං, සඞ්ඝාදිසෙසං අජ්ඣාපන්නොති සුතං, ථුල්ලච්චයං… පාචිත්තියං… පාටිදෙසනීයං… දුක්කටං… දුබ්භාසිතං අජ්ඣාපන්නොති සුතං, භික්ඛුස්ස සුතං, භික්ඛුනියා සුතං, සික්ඛමානාය සුතං, සාමණෙරස්ස සුතං, සාමණෙරියා සුතං, උපාසකස්ස සුතං, උපාසිකාය සුතං, රාජූනං සුතං, රාජමහාමත්තානං සුතං, තිත්ථියානං සුතං, තිත්ථියසාවකානං සුත’’න්ති? සො චෙ එවං වදෙය්ය – ‘‘න ඛො අහං, ආවුසො, ඉමස්ස භික්ඛුනො සුතෙන පවාරණං ඨපෙමි, අපි ච පරිසඞ්කාය පවාරණං ඨපෙමී’’ති, සො එවමස්ස වචනීයො – ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමස්ස භික්ඛුනො පරිසඞ්කාය පවාරණං ඨපෙසි, කිං පරිසඞ්කසි, කින්ති පරිසඞ්කසි, කදා පරිසඞ්කසි, කත්ථ පරිසඞ්කසි, පාරාජිකං අජ්ඣාපන්නොති පරිසඞ්කසි, සඞ්ඝාදිසෙසං අජ්ඣාපන්නොති පරිසඞ්කසි, ථුල්ලච්චයං… පාචිත්තියං… පාටිදෙසනීයං… දුක්කටං… දුබ්භාසිතං අජ්ඣාපන්නොති පරිසඞ්කසි, භික්ඛුස්ස සුත්වා පරිසඞ්කසි, භික්ඛුනියා සුත්වා පරිසඞ්කසි, සික්ඛමානාය සුත්වා පරිසඞ්කසි, සාමණෙරස්ස සුත්වා පරිසඞ්කසි, සාමණෙරියා සුත්වා පරිසඞ්කසි, උපාසකස්ස සුත්වා පරිසඞ්කසි, උපාසිකාය සුත්වා පරිසඞ්කසි, රාජූනං සුත්වා පරිසඞ්කසි රාජමහාමත්තානං සුත්වා පරිසඞ්කසි, තිත්ථියානං සුත්වා පරිසඞ්කසි, තිත්ථියසාවකානං සුත්වා පරිසඞ්කසී’’ති?

397.

දිට්ඨං දිට්ඨෙන සමෙති, දිට්ඨෙන සංසන්දතෙ දිට්ඨං;

දිට්ඨං පටිච්ච න උපෙති, අසුද්ධපරිසඞ්කිතො;

සො පුග්ගලො පටිඤ්ඤාය, කාතබ්බා තෙන පවාරණා.

සුතං සුතෙන සමෙති, සුතෙන සංසන්දතෙ සුතං;

සුතං පටිච්ච න උපෙති, අසුද්ධපරිසඞ්කිතො;

සො පුග්ගලො පටිඤ්ඤාය, කාතබ්බා තෙන පවාරණා.

මුතං මුතෙන සමෙති, මුතෙන සංසන්දතෙ මුතං;

මුතං පටිච්ච න උපෙති, අසුද්ධපරිසඞ්කිතො;

සො පුග්ගලො පටිඤ්ඤාය, කාතබ්බා තෙන පවාරණාති.

7. පුච්ඡාවිභාගො

398. කිං තෙ දිට්ඨන්ති කතමා පුච්ඡා? කින්ති තෙ දිට්ඨන්ති කතමා පුච්ඡා? කදා තෙ දිට්ඨන්ති කතමා පුච්ඡා? කත්ථ තෙ දිට්ඨන්ති කතමා පුච්ඡා?

399. කිං තෙ දිට්ඨන්ති වත්ථුපුච්ඡා, විපත්තිපුච්ඡා, ආපත්තිපුච්ඡා, අජ්ඣාචාරපුච්ඡා. වත්ථුපුච්ඡාති – අට්ඨපාරාජිකානං වත්ථුපුච්ඡා, තෙවීසසඞ්ඝාදිසෙසානං වත්ථුපුච්ඡා, ද්වෙඅනියතානං වත්ථුපුච්ඡා, ද්වෙචත්තාරීසනිස්සග්ගියානං වත්ථුපුච්ඡා, අට්ඨාසීතිසතපාචිත්තියානං වත්ථුපුච්ඡා, ද්වාදසපාටිදෙසනීයානං වත්ථුපුච්ඡා, දුක්කටානං වත්ථුපුච්ඡා, දුබ්භාසිතානං වත්ථුපුච්ඡා. විපත්තිපුච්ඡාති – සීලවිපත්තිපුච්ඡා, ආචාරවිපත්තිපුච්ඡා, දිට්ඨිවිපත්තිපුච්ඡා , ආජීවවිපත්තිපුච්ඡා. ආපත්තිපුච්ඡාති – පාරාජිකාපත්තිපුච්ඡා, සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තිපුච්ඡා, ථුල්ලච්චයාපත්තිපුච්ඡා, පාචිත්තියාපත්තිපුච්ඡා, පාටිදෙසනීයාපත්තිපුච්ඡා, දුක්කටාපත්තිපුච්ඡා, දුබ්භාසිතාපත්තිපුච්ඡා. අජ්ඣාචාරපුච්ඡාති – ද්වයංද්වයසමාපත්තිපුච්ඡා.

400. කින්ති තෙ දිට්ඨන්ති ලිඞ්ගපුච්ඡා, ඉරියාපථපුච්ඡා, ආකාරපුච්ඡා, විප්පකාරපුච්ඡා. ලිඞ්ගපුච්ඡාති – දීඝං වා රස්සං වා කණ්හං වා ඔදාතං වා. ඉරියාපථපුච්ඡාති ගච්ඡන්තං වා ඨිතං වා නිසින්නං වා නිපන්නං වා. ආකාරපුච්ඡාති ගිහිලිඞ්ගෙ වා තිත්ථියලිඞ්ගෙ වා පබ්බජිතලිඞ්ගෙ වා. විප්පකාරපුච්ඡාති ගච්ඡන්තං වා ඨිතං වා නිසින්නං වා නිපන්නං වා.

401. කදාතෙ දිට්ඨන්ති කාලපුච්ඡා, සමයපුච්ඡා, දිවසපුච්ඡා, උතුපුච්ඡා. කාලපුච්ඡාති පුබ්බණ්හකාලෙ වා මජ්ඣන්හිකකාලෙ වා සායන්හකාලෙ වා. සමයපුච්ඡාති පුබ්බණ්හසමයෙ වා මජ්ඣන්හිකසමයෙ වා සායන්හසමයෙ වා. දිවසපුච්ඡාති පුරෙභත්තං වා පච්ඡාභත්තං වා රත්තිං වා දිවා වා කාළෙ වා ජුණ්හෙ වා. උතුපුච්ඡාති හෙමන්තෙ වා ගිම්හෙ වා වස්සෙ වා [වස්සානෙ වා (සී.)].

402. කත්ථ තෙ දිට්ඨන්ති ඨානපුච්ඡා, භූමිපුච්ඡා, ඔකාසපුච්ඡා, පදෙසපුච්ඡා. ඨානපුච්ඡාති භූමියා වා පථවියා වා ධරණියා වා ජගතියා වා. භූමිපුච්ඡාති භූමියා වා පථවියා වා පබ්බතෙ වා පාසාණෙ වා පාසාදෙ වා. ඔකාසපුච්ඡාති පුරත්ථිමෙ වා ඔකාසෙ පච්ඡිමෙ වා ඔකාසෙ උත්තරෙ වා ඔකාසෙ දක්ඛිණෙ වා ඔකාසෙ. පදෙසපුච්ඡාති පුරත්ථිමෙ වා පදෙසෙ පච්ඡිමෙ වා පදෙසෙ උත්තරෙ වා පදෙසෙ දක්ඛිණෙ වා පදෙසෙති.

මහාසඞ්ගාමො නිට්ඨිතො.

තස්සුද්දානං –

වත්ථු නිදානං ආකාරො, පුබ්බාපරං කතාකතං;

කම්මාධිකරණඤ්චෙව, සමථො ඡන්දගාමි ච.

දොසා මොහා භයා චෙව, සඤ්ඤා නිජ්ඣාපනෙන ච;

පෙක්ඛා පසාදෙ පක්ඛොම්හි, සුතථෙරතරෙන ච.

අසම්පත්තඤ්ච සම්පත්තං, ධම්මෙන විනයෙන ච;

සත්ථුස්ස සාසනෙනාපි, මහාසඞ්ගාමඤාපනාති.