📜
අන්තරපෙය්යාලං
කතිපුච්ඡාවාරො
271. කති ¶ ¶ ¶ ¶ ආපත්තියො? කති ආපත්තික්ඛන්ධා? කති විනීතවත්ථූනි? කති අගාරවා? කති ගාරවා? කති විනීතවත්ථූනි? කති විපත්තියො? කති ආපත්තිසමුට්ඨානා? කති විවාදමූලානි? කති අනුවාදමූලානි? කති සාරණීයා ධම්මා? කති භෙදකරවත්ථූනි? කති අධිකරණානි? කති සමථා?
පඤ්ච ආපත්තියො. පඤ්ච ආපත්තික්ඛන්ධා. පඤ්ච විනීතවත්ථූනි. සත්ත ආපත්තියො. සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධා. සත්ත විනීතවත්ථූනි. ඡ අගාරවා. ඡ ගාරවා. ඡ විනීතවත්ථූනි. චතස්සො විපත්තියො. ඡ ආපත්තිසමුට්ඨානා. ඡ විවාදමූලානි. ඡ අනුවාදමූලානි. ඡ සාරණීයා ධම්මා. අට්ඨාරස භෙදකරවත්ථූනි. චත්තාරි අධිකරණානි. සත්ත සමථා.
තත්ථ කතමා පඤ්ච ආපත්තියො? පාරාජිකාපත්ති, සඞ්ඝාදිසෙසාපත්ති, පාචිත්තියාපත්ති, පාටිදෙසනීයාපත්ති, දුක්කටාපත්ති – ඉමා පඤ්ච ආපත්තියො.
තත්ථ කතමෙ පඤ්ච ආපත්තික්ඛන්ධා? පාරාජිකාපත්තික්ඛන්ධො, සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධො, පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධො, පාටිදෙසනීයාපත්තික්ඛන්ධො, දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධො – ඉමෙ පඤ්ච ආපත්තික්ඛන්ධා.
තත්ථ ¶ කතමානි පඤ්ච විනීතවත්ථූනි? පඤ්චහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි ආරති විරති පටිවිරති වෙරමණී අකිරියා අකරණං අනජ්ඣාපත්ති වෙලාඅනතික්කමො සෙතුඝාතො – ඉමානි පඤ්ච විනීතවත්ථූනි.
තත්ථ ¶ කතමා සත්ත ආපත්තියො? පාරාජිකාපත්ති, සඞ්ඝාදිසෙසාපත්ති, ථුල්ලච්චයාපත්ති, පාචිත්තියාපත්ති, පාටිදෙසනීයාපත්ති, දුක්කටාපත්ති, දුබ්භාසිතාපත්ති – ඉමා සත්ත ආපත්තියො.
තත්ථ කතමෙ සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධා? පාරාජිකාපත්තික්ඛන්ධො, සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධො, ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධො, පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධො, පාටිදෙසනීයාපත්තික්ඛන්ධො, දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධො, දුබ්භාසිතාපත්තික්ඛන්ධො – ඉමෙ සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධා.
තත්ථ ¶ කතමානි සත්ත විනීතවත්ථූනි? සත්තහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි ආරති විරති පටිවිරති වෙරමණී අකිරියා අකරණං අනජ්ඣාපත්ති වෙලාඅනතික්කමො සෙතුඝාතො – ඉමානි සත්ත විනීතවත්ථූනි.
තත්ථ ¶ කතමෙ ඡ අගාරවා? බුද්ධෙ අගාරවො, ධම්මෙ අගාරවො, සඞ්ඝෙ අගාරවො, සික්ඛාය අගාරවො, අප්පමාදෙ අගාරවො, පටිසන්ධාරෙ අගාරවො – ඉමෙ ඡ අගාරවා.
තත්ථ කතමෙ ඡ ගාරවා? බුද්ධෙ ගාරවො, ධම්මෙ ගාරවො, සඞ්ඝෙ ගාරවො, සික්ඛාය ගාරවො, අප්පමාදෙ ගාරවො, පටිසන්ධාරෙ ගාරවො – ඉමෙ ඡ ගාරවා.
තත්ථ කතමානි ඡ විනීතවත්ථූනි? ඡහි අගාරවෙහි ආරති විරති පටිවිරති ¶ වෙරමණී අකිරියා අකරණං අනජ්ඣාපත්ති වෙලාඅනතික්කමො සෙතුඝාතො – ඉමානි ඡ විනීතවත්ථූනි.
තත්ථ කතමා චතස්සො විපත්තියො? සීලවිපත්ති, ආචාරවිපත්ති, දිට්ඨිවිපත්ති, ආජීවවිපත්ති – ඉමා චතස්සො විපත්තියො.
තත්ථ කතමෙ ඡ ආපත්තිසමුට්ඨානා? අත්ථාපත්ති කායතො සමුට්ඨාති, න වාචතො න චිත්තතො; අත්ථාපත්ති වාචතො සමුට්ඨාති, න කායතො න චිත්තතො; අත්ථාපත්ති කායතො ච වාචතො ච සමුට්ඨාති, න චිත්තතො; අත්ථාපත්ති කායතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨාති, න වාචතො; අත්ථාපත්ති වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨාති, න කායතො; අත්ථාපත්ති කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨාති – ඉමෙ ඡ ආපත්තිසමුට්ඨානා.
272. තත්ථ ¶ [චූළව. 216; අ. නි. 6.36; ම. නි. 3.44; දී. නි. 3.325] කතමානි ඡ විවාදමූලානි? ඉධ භික්ඛු කොධනො හොති උපනාහී. යො සො භික්ඛු කොධනො හොති උපනාහී සො සත්ථරිපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, ධම්මෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සඞ්ඝෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සික්ඛායපි න පරිපූරකාරී හොති. යො සො භික්ඛු සත්ථරි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, ධම්මෙ…පෙ… සඞ්ඝෙ…පෙ… සික්ඛාය න පරිපූරකාරී, සො සඞ්ඝෙ විවාදං ජනෙති. යො හොති විවාදො බහුජනාහිතාය බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. එවරූපං චෙ තුම්හෙ විවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා ¶ බහිද්ධා වා සමනුපස්සෙය්යාථ තත්ර තුම්හෙ ¶ තස්සෙව පාපකස්ස විවාදමූලස්ස පහානාය වායමෙය්යාථ. එවරූපං චෙ තුම්හෙ විවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා න සමනුපස්සෙය්යාථ තත්ර තුම්හෙ තස්සෙව පාපකස්ස විවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවාය පටිපජ්ජෙය්යාථ. එවමෙතස්ස පාපකස්ස විවාදමූලස්ස පහානං හොති. එවමෙතස්ස පාපකස්ස විවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවො හොති.
[චූළව. 216] පුන චපරං භික්ඛු මක්ඛී හොති පළාසී…පෙ… ඉස්සුකී හොති මච්ඡරී, සඨො හොති මායාවී, පාපිච්ඡො හොති මිච්ඡාදිට්ඨි, සන්දිට්ඨිපරාමාසී හොති ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී. යො සො භික්ඛු සන්දිට්ඨිපරාමාසී හොති ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී සො සත්ථරිපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, ධම්මෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සඞ්ඝෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සික්ඛායපි න පරිපූරකාරී හොති. යො සො භික්ඛු සත්ථරි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො ධම්මෙ…පෙ… සඞ්ඝෙ…පෙ… සික්ඛාය න පරිපූරකාරී, සො සඞ්ඝෙ විවාදං ජනෙති. යො සො හොති විවාදො බහුජනාහිතාය බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. එවරූපං චෙ තුම්හෙ විවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා සමනුපස්සෙය්යාථ තත්ර තුම්හෙ තස්සෙව පාපකස්ස විවාදමූලස්ස ¶ පහානාය වායමෙය්යාථ. එවරූපං චෙ තුම්හෙ විවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා න සමනුපස්සෙය්යාථ තත්ර තුම්හෙ තස්සෙව පාපකස්ස විවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවාය පටිපජ්ජෙය්යාථ. එවමෙතස්ස පාපකස්ස විවාදමූලස්ස පහානං හොති. එවමෙතස්ස පාපකස්ස විවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවො හොති. ඉමානි ඡ විවාදමූලානි.
273. [චූළව. 217] තත්ථ කතමානි ඡ අනුවාදමූලානි? ඉධ භික්ඛු කොධනො හොති උපනාහී. යො සො භික්ඛු කොධනො හොති උපනාහී සො සත්ථරිපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, ධම්මෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සඞ්ඝෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සික්ඛායපි න පරිපූරකාරී හොති. යො සො භික්ඛු සත්ථරි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො ධම්මෙ…පෙ… සඞ්ඝෙ ¶ …පෙ… සික්ඛාය න පරිපූරකාරී සො සඞ්ඝෙ අනුවාදං ජනෙති. යො හොති අනුවාදො බහුජනාහිතාය බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. එවරූපං ¶ චෙ තුම්හෙ අනුවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා සමනුපස්සෙය්යාථ තත්ර තුම්හෙ තස්සෙව පාපකස්ස අනුවාදමූලස්ස පහානාය වායමෙය්යාථ. එවරූපං චෙ තුම්හෙ අනුවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා න සමනුපස්සෙය්යාථ තත්ර තුම්හෙ තස්සෙව පාපකස්ස අනුවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවාය පටිපජ්ජෙය්යාථ. එවමෙතස්ස පාපකස්ස අනුවාදමූලස්ස පහානං හොති. එවමෙතස්ස පාපකස්ස අනුවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවො හොති.
පුන චපරං භික්ඛු මක්ඛී හොති පලාසී…පෙ… ඉස්සුකී හොති මච්ඡරී, සඨො හොති මායාවී, පාපිච්ඡො හොති මිච්ඡාදිට්ඨි, සන්දිට්ඨිපරාමාසී ¶ හොති ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී. යො සො භික්ඛු සන්දිට්ඨිපරාමාසී හොති ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී සො සත්ථරිපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, ධම්මෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සඞ්ඝෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සික්ඛායපි න පරිපූරකාරී හොති. යො භික්ඛු සත්ථරි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො ධම්මෙ…පෙ… සඞ්ඝෙ…පෙ… සික්ඛාය න පරිපූරකාරී සො සඞ්ඝෙ අනුවාදං ජනෙති. යො හොති අනුවාදො බහුජනාහිතාය බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. එවරූපං චෙ තුම්හෙ අනුවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා සමනුපස්සෙය්යාථ තත්ර තුම්හෙ තස්සෙව පාපකස්ස අනුවාදමූලස්ස පහානාය වායමෙය්යාථ. එවරූපං චෙ තුම්හෙ අනුවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා න සමනුපස්සෙය්යාථ තත්ර තුම්හෙ තස්සෙව පාපකස්ස අනුවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවාය පටිපජ්ජෙය්යාථ. එවමෙතස්ස පාපකස්ස අනුවාදමූලස්ස පහානං හොති. එවමෙතස්ස පාපකස්ස අනුවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවො හොති. ඉමානි ඡ අනුවාදමූලානි.
274. [දී. නි. 3.324; අ. නි. 6.11] තත්ථ කතමෙ ඡ සාරණීයා ධම්මා? ඉධ භික්ඛුනො මෙත්තං කායකම්මං පච්චුපට්ඨිතං හොති සබ්රහ්මචාරීසු ආවි චෙව රහො ච. අයම්පි ධම්මො සාරණීයො පියකරණො ගරුකරණො සඞ්ගහාය අවිවාදාය සාමග්ගියා එකීභාවාය සංවත්තති.
පුන චපරං භික්ඛුනො මෙත්තං ¶ වචීකම්මං පච්චුපට්ඨිතං හොති සබ්රහ්මචාරීසු ආවි චෙව රහො ච. අයම්පි ධම්මො සාරණීයො පියකරණො ගරුකරණො සඞ්ගහාය අවිවාදාය සාමග්ගියා එකීභාවාය සංවත්තති.
පුන ¶ ¶ චපරං භික්ඛුනො මෙත්තං මනොකම්මං පච්චුපට්ඨිතං හොති සබ්රහ්මචාරීසු ආවි චෙව රහො ච. අයම්පි ධම්මො සාරණීයො පියකරණො ගරුකරණො සඞ්ගහාය අවිවාදාය සාමග්ගියා එකීභාවාය සංවත්තති.
පුන චපරං භික්ඛු යෙ තෙ ලාභා ධම්මිකා ධම්මලද්ධා අන්තමසො පත්තපරියාපන්නමත්තම්පි තථාරූපෙහි ලාභෙහි අප්පටිවිභත්තභොගී හොති සීලවන්තෙහි සබ්රහ්මචාරීහි සාධාරණභොගී. අයම්පි ධම්මො සාරණීයො පියකරණො ගරුකරණො සඞ්ගහාය අවිවාදාය සාමග්ගියා එකීභාවාය සංවත්තති.
පුන චපරං භික්ඛු යානි තානි සීලානි අඛණ්ඩානි අච්ඡිද්දානි අසබලානි අකම්මාසානි භුජිස්සානි විඤ්ඤුපසත්ථානි අපරාමට්ඨානි සමාධිසංවත්තනිකානි ¶ , තථාරූපෙසු සීලෙසු සීලසාමඤ්ඤගතො විහරති සබ්රහ්මචාරීහි ආවි චෙව රහො ච. අයම්පි ධම්මො සාරණීයො පියකරණො ගරුකරණො සඞ්ගහාය අවිවාදාය සාමග්ගියා එකීභාවාය සංවත්තති.
පුන චපරං භික්ඛු යායං දිට්ඨි අරියා නිය්යානිකා නිය්යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය තථාරූපාය දිට්ඨියා දිට්ඨිසාමඤ්ඤගතො විහරති සබ්රහ්මචාරීහි ආවි චෙව රහො ච. අයම්පි ධම්මො සාරණීයො පියකරණො ගරුකරණො සඞ්ගහාය අවිවාදාය සාමග්ගියා එකීභාවාය සංවත්තති. ඉමෙ ඡ සාරණීයා ධම්මා.
275. තත්ථ ¶ කතමානි අට්ඨාරස භෙදකරවත්ථූනි? ඉධ භික්ඛු අධම්මං ‘‘ධම්මො’’ති දීපෙති, ධම්මං ‘‘අධම්මො’’ති දීපෙති, අවිනයං ‘‘විනයො’’ති දීපෙති, විනයං ‘‘අවිනයො’’ති දීපෙති, අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන ‘‘භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනා’’ති දීපෙති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන ‘‘අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනා’’ති දීපෙති, අනාචිණ්ණං තථාගතෙන ‘‘ආචිණ්ණං තථාගතෙනා’’ති දීපෙති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන ‘‘අනාචිණ්ණං තථාගතෙනා’’ති දීපෙති, අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන ‘‘පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනා’’ති දීපෙති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන ‘‘අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනා’’ති දීපෙති, ආපත්තිං ‘‘අනාපත්තී’’ති දීපෙති, අනාපත්තිං ‘‘ආපත්තී’’ති දීපෙති, ලහුකං ආපත්තිං ‘‘ගරුකා ආපත්තී’’ති දීපෙති, ගරුකං ආපත්තිං ‘‘ලහුකා ආපත්තී’’ති දීපෙති, සාවසෙසං ආපත්තිං ‘‘අනවසෙසා ආපත්තී’’ති ¶ දීපෙති, අනවසෙසං ආපත්තිං ‘‘සාවසෙසා ආපත්තී’’ති ¶ දීපෙති, දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ‘‘අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තී’’ති දීපෙති, අදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ‘‘දුට්ඨුල්ලා ආපත්තී’’ති දීපෙති. ඉමානි අට්ඨාරස භෙදකරවත්ථූනි.
[චූළව. 215; පරි. 340] තත්ථ කතමානි චත්තාරි අධිකරණානි? විවාදාධිකරණං, අනුවාදාධිකරණං, ආපත්තාධිකරණං, කිච්චාධිකරණං – ඉමානි චත්තාරි අධිකරණානි.
තත්ථ කතමෙ සත්ත සමථා? සම්මුඛාවිනයො, සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, පටිඤ්ඤාතකරණං, යෙභුය්යසිකා, තස්සපාපියසිකා, තිණවත්ථාරකො ¶ – ඉමෙ සත්ත සමථා.
කතිපුච්ඡාවාරො නිට්ඨිතො.
තස්සුද්දානං –
ආපත්ති ආපත්තික්ඛන්ධා, විනීතා සත්තධා පුන;
විනීතාගාරවා චෙව, ගාරවා මූලමෙව ච.
පුන විනීතා විපත්ති, සමුට්ඨානා විවාදනා;
අනුවාදා සාරණීයං, භෙදාධිකරණෙන ච.
සත්තෙව සමථා වුත්තා, පදා සත්තරසා ඉමෙති.
1. ඡආපත්තිසමුට්ඨානවාරො
276. පඨමෙන ¶ ආපත්තිසමුට්ඨානෙන පාරාජිකං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං. සඞ්ඝාදිසෙසං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. ථුල්ලච්චයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාචිත්තියං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාටිදෙසනීයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුක්කටං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුබ්භාසිතං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං.
දුතියෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන පාරාජිකං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං. සඞ්ඝාදිසෙසං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. ථුල්ලච්චයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාචිත්තියං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාටිදෙසනීයං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං. දුක්කටං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුබ්භාසිතං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං.
තතියෙන ¶ ¶ ආපත්තිසමුට්ඨානෙන පාරාජිකං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං. සඞ්ඝාදිසෙසං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. ථුල්ලච්චයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාචිත්තියං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාටිදෙසනීයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුක්කටං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුබ්භාසිතං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං.
චතුත්ථෙ ¶ ¶ ආපත්තිසමුට්ඨානෙන පාරාජිකං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. සඞ්ඝාදිසෙසං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. ථුල්ලච්චයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාචිත්තියං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාටිදෙසනීයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුක්කටං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුබ්භාසිතං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං.
පඤ්චමෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන පාරාජිකං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. සඞ්ඝාදිසෙසං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. ථුල්ලච්චයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාචිත්තියං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාටිදෙසනීයං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං. දුක්කටං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුබ්භාසිතං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං.
ඡට්ඨෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන පාරාජිකං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. සඞ්ඝාදිසෙසං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. ථුල්ලච්චයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාචිත්තියං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. පාටිදෙසනීයං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුක්කටං ආපජ්ජෙය්යාති? සියාති වත්තබ්බං. දුබ්භාසිතං ආපජ්ජෙය්යාති? න හීති වත්තබ්බං.
ඡආපත්තිසමුට්ඨානවාරො නිට්ඨිතො පඨමො.
2. කතාපත්තිවාරො
277. පඨමෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? පඨමෙන ¶ ආපත්තිසමුට්ඨානෙන පඤ්ච ආපත්තියො ආපජ්ජති. භික්ඛු කප්පියසඤ්ඤී සඤ්ඤාචිකාය කුටිං කරොති අදෙසිතවත්ථුකං පමාණාතික්කන්තං සාරම්භං අපරික්කමනං, පයොගෙ දුක්කටං; එකං පිණ්ඩං අනාගතෙ ආපත්ති ¶ ථුල්ලච්චයස්ස; තස්මිං පිණ්ඩෙ ආගතෙ ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස; භික්ඛු කප්පියසඤ්ඤී විකාලෙ භොජනං භුඤ්ජති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස; භික්ඛු කප්පියසඤ්ඤී අඤ්ඤාතිකාය ¶ භික්ඛුනියා අන්තරඝරං පවිට්ඨාය හත්ථතො ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා සහත්ථා පටිග්ගහෙත්වා භුඤ්ජති, ආපත්ති පාටිදෙසනීයස්ස – පඨමෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන ඉමා පඤ්ච ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති? සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං කතිහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා? ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං කතිහි සමුට්ඨානෙහි සමුට්ඨන්ති? චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං? සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං පඤ්චහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාටිදෙසනීයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති – කායතො සමුට්ඨන්ති, න වාචතො න චිත්තතො. චතුන්නං අධිකරණානං ආපත්තාධිකරණං ¶ . සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
278. දුතියෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? දුතියෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන චතස්සො ආපත්තියො ආපජ්ජති – භික්ඛු කප්පියසඤ්ඤී සමාදිසති ¶ – ‘‘කුටිං මෙ කරොථා’’ති. තස්ස කුටිං කරොන්ති අදෙසිතවත්ථුකං පමාණාතික්කන්තං සාරම්භං අපරික්කමනං. පයොගෙ දුක්කටං; එකං පිණ්ඩං අනාගතෙ ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස; තස්මිං පිණ්ඩෙ ආගතෙ ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස. භික්ඛු කප්පියසඤ්ඤී අනුපසම්පන්නං පදසො ධම්මං වාචෙති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස – දුතියෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන ඉමා චතස්සො ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං ¶ චතූහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති – වාචතො සමුට්ඨන්ති, න කායතො න චිත්තතො. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ¶ ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
279. තතියෙන ¶ ආපත්තිසමුට්ඨානෙන කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? තතියෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන පඤ්ච ආපත්තියො ආපජ්ජති. භික්ඛු කප්පියසඤ්ඤී සංවිදහිත්වා කුටිං කරොති අදෙසිතවත්ථුකං පමාණාතික්කන්තං සාරම්භං අපරික්කමනං. පයොගෙ දුක්කටං; එකං පිණ්ඩං අනාගතෙ ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස; තස්මිං පිණ්ඩෙ ආගතෙ ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස. භික්ඛු කප්පියසඤ්ඤී පණීතභොජනානි අත්තනො අත්ථාය විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස. භික්ඛු කප්පියසඤ්ඤී භික්ඛුනියා වොසාසන්තියා න නිවාරෙත්වා භුඤ්ජති, ආපත්ති පාටිදෙසනීයස්ස – තතියෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන ඉමා පඤ්ච ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං පඤ්චහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාටිදෙසනීයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති – කායතො ච වාචතො ච සමුට්ඨන්ති, න චිත්තතො. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං ¶ . සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
280. චතුත්ථෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? චතුත්ථෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන ඡ ආපත්තියො ආපජ්ජති – භික්ඛු මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවති, ආපත්ති පාරාජිකස්ස; භික්ඛු අකප්පියසඤ්ඤී සඤ්ඤාචිකාය කුටිං කරොති ¶ අදෙසිතවත්ථුකං පමාණාතික්කන්තං සාරම්භං අපරික්කමනං, පයොගෙ ¶ දුක්කටං; එකං පිණ්ඩං අනාගතෙ ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස; තස්මිං පිණ්ඩෙ ආගතෙ ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස. භික්ඛු අකප්පියසඤ්ඤී විකාලෙ භොජනං භුඤ්ජති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස. භික්ඛු අකප්පියසඤ්ඤී අඤ්ඤාතිකාය භික්ඛුනියා අන්තරඝරං පවිට්ඨාය හත්ථතො ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා සහත්ථා පටිග්ගහෙත්වා භුඤ්ජති, ආපත්ති පාටිදෙසනීයස්ස. චතුත්ථෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන ඉමා ඡ ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං ¶ , සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං ඡහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා පාරාජිකාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාටිදෙසනීයාපත්තික්ඛන්ධෙන ¶ , සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති – කායතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති, න වාචතො. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
281. පඤ්චමෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? පඤ්චමෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන ඡ ආපත්තියො ආපජ්ජති. භික්ඛු පාපිච්ඡො ඉච්ඡාපකතො අසන්තං අභූතං උත්තරිමනුස්සධම්මං උල්ලපති, ආපත්ති පාරාජිකස්ස; භික්ඛු අකප්පියසඤ්ඤී සමාදිසති – ‘‘කුටිං මෙ කරොථා’’ති. තස්ස කුටිං කරොන්ති අදෙසිතවත්ථුකං පමාණාතික්කන්තං සාරම්භං අපරික්කමනං. පයොගෙ දුක්කටං; එකං පිණ්ඩං අනාගතෙ ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස; තස්මිං පිණ්ඩෙ ආගතෙ ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස. භික්ඛු අකප්පියසඤ්ඤී අනුපසම්පන්නං පදසො ධම්මං වාචෙති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස. න ඛුංසෙතුකාමො න වම්භෙතුකාමො න මඞ්කුකත්තුකාමො දවකම්යතා හීනෙන හීනං වදෙති, ආපත්ති දුබ්භාසිතස්ස – පඤ්චමෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන ඉමා ඡ ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ¶ ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං ඡහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි ¶ සඞ්ගහිතා – සියා පාරාජිකාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුබ්භාසිතාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති – වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති, න කායතො. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
282. ඡට්ඨෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? ඡට්ඨෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන ඡ ආපත්තියො ආපජ්ජති – භික්ඛු සංවිදහිත්වා භණ්ඩං අවහරති, ආපත්ති ¶ පාරාජිකස්ස ¶ ; භික්ඛු අකප්පියසඤ්ඤී සංවිදහිත්වා කුටිං කරොති අදෙසිතවත්ථුකං පමාණාතික්කන්තං සාරම්භං අපරික්කමනං, පයොගෙ දුක්කටං; එකං පිණ්ඩං අනාගතෙ ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස; තස්මිං පිණ්ඩෙ ආගතෙ, ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස. භික්ඛු අකප්පියසඤ්ඤී පණීතභොජනානි අත්තනො අත්ථාය විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස. භික්ඛු අකප්පියසඤ්ඤී භික්ඛුනියා වොසාසන්තියා න නිවාරෙත්වා භුඤ්ජති, ආපත්ති පාටිදෙසනීයස්ස – ඡට්ඨෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන ඉමා ඡ ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති? සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං කතිහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා ¶ ? ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං කතිහි ආපත්තිසමුට්ඨානෙහි සමුට්ඨන්ති? චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං? සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං ඡහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා පාරාජිකාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාටිදෙසනීයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති – කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං ¶ සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන චාති.
ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං
කතාපත්තිවාරො නිට්ඨිතො දුතියො.
3. ආපත්තිසමුට්ඨානගාථා
සමුට්ඨානා කායිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා කති;
පුච්ඡාමි තං බ්රූහි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා ¶ කායිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා පඤ්ච;
එතං ¶ තෙ අක්ඛාමි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා වාචසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා කති;
පුච්ඡාමි තං බ්රූහි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා වාචසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා චතස්සො;
එතං තෙ අක්ඛාමි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා කායිකා වාචසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා කති;
පුච්ඡාමි ¶ තං බ්රූහි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා ¶ කායිකා වාචසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා පඤ්ච;
එතං තෙ අක්ඛාමි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා කායිකා මානසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා කති;
පුච්ඡාමි තං බ්රූහි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා ¶ කායිකා මානසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා ඡ;
එතං තෙ අක්ඛාමි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා වාචසිකා මානසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා කති;
පුච්ඡාමි තං බ්රූහි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා වාචසිකා මානසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා ඡ;
එතං තෙ අක්ඛාමි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා කායිකා වාචසිකා මානසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා කති;
පුච්ඡාමි තං බ්රූහි විභඞ්ගකොවිද.
සමුට්ඨානා ¶ කායිකා වාචසිකා මානසිකා අනන්තදස්සිනා;
අක්ඛාතා ලොකහිතෙන විවෙකදස්සිනා;
ආපත්තියො තෙන සමුට්ඨිතා ඡ;
එතං ¶ තෙ අක්ඛාමි විභඞ්ගකොවිදාති.
ආපත්තිසමුට්ඨානගාථා නිට්ඨිතා තතියා.
4. විපත්තිපච්චයවාරො
284. සීලවිපත්තිපච්චයා ¶ කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? සීලවිපත්තිපච්චයා චතස්සො ¶ ආපත්තියො ආපජ්ජති – භික්ඛුනී ජානං පාරාජිකං ධම්මං පටිච්ඡාදෙති, ආපත්ති පාරාජිකස්ස; වෙමතිකා පටිච්ඡාදෙති, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස; භික්ඛු සඞ්ඝාදිසෙසං පටිච්ඡාදෙති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස; අත්තනො දුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං පටිච්ඡාදෙති, ආපත්ති දුක්කටස්ස – සීලවිපත්තිපච්චයා ඉමා චතස්සො ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං චතූහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා පාරාජිකාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති – කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
285. ආචාරවිපත්තිපච්චයා කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? ආචාරවිපත්තිපච්චයා ¶ එකං ආපත්තිං ආපජ්ජති. ආචාරවිපත්තිං පටිච්ඡාදෙති, ආපත්ති දුක්කටස්ස – ආචාරවිපත්තිපච්චයා ඉමං එකං ආපත්තිං ආපජ්ජති.
සා ආපත්ති චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජති …පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මති? සා ආපත්ති චතුන්නං විපත්තීනං එකං විපත්තිං භජති – ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං එකෙන ආපත්තික්ඛන්ධෙන සඞ්ගහිතා – දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨාති – කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨාති. චතුන්නං අධිකරණානං ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
286. දිට්ඨිවිපත්තිපච්චයා ¶ කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? දිට්ඨිවිපත්තිපච්චයා ද්වෙ ආපත්තියො ආපජ්ජති. පාපිකාය දිට්ඨියා යාවතතියං සමනුභාසනාය න පටිනිස්සජ්ජති, ඤත්තියා දුක්කටං [ඤත්තියා දුක්කටං, ද්වීහි කම්මවාචාහි දුක්කටා (ස්යා. ක.)]; කම්මවාචාපරියොසානෙ ආපත්ති පාචිත්තියස්ස – දිට්ඨිවිපත්තිපච්චයා ඉමා ද්වෙ ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ¶ ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං එකං විපත්තිං භජන්ති – ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං ද්වීහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා ¶ – සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන ¶ , සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති – කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
287. ආජීවවිපත්තිපච්චයා කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? ආජීවවිපත්තිපච්චයා ඡ ආපත්තියො ආපජ්ජති – ආජීවහෙතු ආජීවකාරණා පාපිච්ඡො ඉච්ඡාපකතො අසන්තං අභූතං උත්තරිමනුස්සධම්මං උල්ලපති, ආපත්ති පාරාජිකස්ස; ආජීවහෙතු ආජීවකාරණා සඤ්චරිත්තං සමාපජ්ජති, ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස; ආජීවහෙතු ආජීවකාරණා ‘‘යො තෙ විහාරෙ වසති, සො භික්ඛු අරහා’’ති භණති, පටිවිජානන්තස්ස ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස; ආජීවහෙතු ආජීවකාරණා භික්ඛු පණීතභොජනානි අත්තනො අත්ථාය විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස; ආජීවහෙතු ආජීවකාරණා භික්ඛුනී පණීතභොජනානි අත්තනො අත්ථාය විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජති, ආපත්ති පාටිදෙසනීයස්ස; ආජීවහෙතු ආජීවකාරණා සූපං වා ඔදනං වා අගිලානො අත්තනො අත්ථාය විඤ්ඤාපෙත්වා භුඤ්ජති, ආපත්ති දුක්කටස්ස – ආජීවවිපත්තිපච්චයා ඉමා ඡ ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති. තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ ¶ විපත්තියො ¶ භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං ඡහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා පාරාජිකාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාටිදෙසනීයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං ඡහි සමුට්ඨානෙහි සමුට්ඨන්ති – සියා කායතො සමුට්ඨන්ති, න වාචතො න චිත්තතො; සියා වාචතො සමුට්ඨන්ති, න කායතො න චිත්තතො; සියා කායතො ච වාචතො ච සමුට්ඨන්ති, න චිත්තතො; සියා කායතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති, න වාචතො; සියා වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති, න කායතො; සියා කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි ¶ සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
විපත්තිපච්චයවාරො නිට්ඨිතො චතුත්ථො.
5. අධිකරණපච්චයවාරො
288. විවාදාධිකරණපච්චයා කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? විවාදාධිකරණපච්චයා ද්වෙ ආපත්තියො ආපජ්ජති – උපසම්පන්නං ඔමසති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස; අනුපසම්පන්නං ඔමසති, ආපත්ති දුක්කටස්ස – විවාදාධිකරණපච්චයා ඉමා ද්වෙ ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං ¶ විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං එකං විපත්තිං භජන්ති – ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං ද්වීහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං තීහි සමුට්ඨානෙහි සමුට්ඨන්ති – සියා කායතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති, න වාචතො; ¶ සියා වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති, න කායතො; සියා කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ¶ ච සමුට්ඨන්ති. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
289. අනුවාදාධිකරණපච්චයා කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? අනුවාදාධිකරණපච්චයා තිස්සො ආපත්තියො ආපජ්ජති. භික්ඛුං අමූලකෙන පාරාජිකෙන ධම්මෙන අනුද්ධංසෙති, ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස; අමූලකෙන සඞ්ඝාදිසෙසෙන අනුද්ධංසෙති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස; අමූලිකාය ආචාරවිපත්තියා අනුද්ධංසෙති, ආපත්ති දුක්කටස්ස – අනුවාදාධිකරණපච්චයා ඉමා තිස්සො ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං තීහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන ¶ ¶ . ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං තීහි සමුට්ඨානෙහි සමුට්ඨන්ති – සියා කායතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති, න වාචතො; සියා වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති, න කායතො; සියා කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
290. ආපත්තාධිකරණපච්චයා කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? ආපත්තාධිකරණපච්චයා චතස්සො ආපත්තියො ආපජ්ජති. භික්ඛුනී ජානං පාරාජිකං ධම්මං පටිච්ඡාදෙති, ආපත්ති පාරාජිකස්ස; වෙමතිකා පටිච්ඡාදෙති, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස; භික්ඛු සඞ්ඝාදිසෙසං පටිච්ඡාදෙති; ආපත්ති පාචිත්තියස්ස; ආචාරවිපත්තිං පටිච්ඡාදෙති, ආපත්ති දුක්කටස්ස – ආපත්තාධිකරණපච්චයා ඉමා චතස්සො ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ¶ ආපත්තික්ඛන්ධානං චතූහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා පාරාජිකාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන ¶ සමුට්ඨන්ති – කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති. චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
291. කිච්චාධිකරණපච්චයා කති ආපත්තියො ආපජ්ජති? කිච්චාධිකරණපච්චයා පඤ්ච ආපත්තියො ආපජ්ජති. උක්ඛිත්තානුවත්තිකා භික්ඛුනී යාවතතියං සමනුභාසනාය න පටිනිස්සජ්ජති, ඤත්තියා දුක්කටං; ද්වීහි කම්මවාචාහි ථුල්ලච්චයා; කම්මවාචාපරියොසානෙ ආපත්ති පාරාජිකස්ස. භෙදකානුවත්තකා භික්ඛූ යාවතතියං සමනුභාසනාය න පටිනිස්සජ්ජන්ති, ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්ස; පාපිකාය දිට්ඨියා යාවතතියං සමනුභාසනාය න පටිනිස්සජ්ජති, ආපත්ති පාචිත්තියස්ස ¶ – කිච්චාධිකරණපච්චයා ඉමා පඤ්ච ආපත්තියො ආපජ්ජති.
තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති…පෙ… සත්තන්නං සමථානං කතිහි ¶ සමථෙහි සම්මන්ති? තා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං ද්වෙ විපත්තියො භජන්ති – සියා සීලවිපත්තිං, සියා ආචාරවිපත්තිං. සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං පඤ්චහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා – සියා පාරාජිකාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා සඞ්ඝාදිසෙසාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා ථුල්ලච්චයාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා පාචිත්තියාපත්තික්ඛන්ධෙන, සියා දුක්කටාපත්තික්ඛන්ධෙන. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං එකෙන සමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති – කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති ¶ . චතුන්නං අධිකරණානං, ආපත්තාධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සියා සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
ඨපෙත්වා සත්ත ආපත්තියො සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධෙ, අවසෙසා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං කති විපත්තියො භජන්ති? සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං කතිහි ආපත්තික්ඛන්ධෙහි සඞ්ගහිතා? ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං කතිහි සමුට්ඨානෙහි සමුට්ඨන්ති? චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං? සත්තන්නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? ඨපෙත්වා සත්ත ආපත්තියො සත්ත ¶ ආපත්තික්ඛන්ධෙ අවසෙසා ආපත්තියො චතුන්නං විපත්තීනං න කතමං විපත්තිං භජන්ති? සත්තන්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං න කතමෙන ආපත්තික්ඛන්ධෙන සඞ්ගහිතා. ඡන්නං ආපත්තිසමුට්ඨානානං න කතමෙන ආපත්තිසමුට්ඨානෙන සමුට්ඨන්ති. චතුන්නං අධිකරණානං න කතමං අධිකරණං. සත්තන්නං සමථානං න කතමෙන සමථෙන සම්මන්ති. තං කිස්ස හෙතු? ඨපෙත්වා සත්ත ආපත්තියො සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධෙ, නත්ථඤ්ඤා ආපත්තියොති.
අධිකරණපච්චයවාරො නිට්ඨිතො පඤ්චමො.
අන්තරපෙය්යාලං [අනන්තරපෙය්යාලං (සී. ස්යා.)] නිට්ඨිතං.
තස්සුද්දානං –
කතිපුච්ඡා සමුට්ඨානා, කතාපත්ති තථෙව ච;
සමුට්ඨානා විපත්ති ච, තථාධිකරණෙන චාති.
සමථභෙදො
6. අධිකරණපරියායවාරො
292. විවාදාධිකරණස්ස ¶ ¶ ¶ – කිං පුබ්බඞ්ගමං? කති ඨානානි? කති වත්ථූනි? කති භූමියො? කති හෙතූ? කති මූලානි? කතිහාකාරෙහි විවදති? විවාදාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති?
අනුවාදාධිකරණස්ස – කිං පුබ්බඞ්ගමං? කති ඨානානි? කති වත්ථූනි? කති භූමියො? කති හෙතූ? කති මූලානි? කතිහාකාරෙහි අනුවදති? අනුවාදාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති?
ආපත්තාධිකරණස්ස – කිං පුබ්බඞ්ගමං? කති ඨානානි? කති වත්ථූනි? කති භූමියො? කති හෙතූ? කති මූලානි? කතිහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජති? ආපත්තාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති?
කිච්චාධිකරණස්ස – කිං පුබ්බඞ්ගමං? කති ඨානානි? කති වත්ථූනි? කති භූමියො? කති හෙතූ? කති මූලානි? කතිහාකාරෙහි කිච්චං ජායති? කිච්චාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති?
293. විවාදාධිකරණස්ස ¶ කිං පුබ්බඞ්ගමන්ති? ලොභො පුබ්බඞ්ගමො, දොසො පුබ්බඞ්ගමො, මොහො පුබ්බඞ්ගමො, අලොභො පුබ්බඞ්ගමො, අදොසො පුබ්බඞ්ගමො, අමොහො පුබ්බඞ්ගමො. කති ඨානානීති? අට්ඨාරස භෙදකරවත්ථූනි ඨානානි. කති වත්ථූනීති? අට්ඨාරස භෙදකරවත්ථූනි. කති භූමියොති? අට්ඨාරස භෙදකරවත්ථූනි භූමියො. කති හෙතූති? නව හෙතූ – තයො කුසලහෙතූ ¶ , තයො අකුසලහෙතූ, තයො අබ්යාකතහෙතූ. කති මූලානීති? ද්වාදස මූලානි. කතිහාකාරෙහි විවදතීති? ද්වීහාකාරෙහි විවදති – ධම්මදිට්ඨි වා අධම්මදිට්ඨි වා. [චූළව. 228] විවාදාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මතීති? විවාදාධිකරණං ¶ ද්වීහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච.
294. අනුවාදාධිකරණස්ස කිං පුබ්බඞ්ගමන්ති? ලොභො පුබ්බඞ්ගමො, දොසො පුබ්බඞ්ගමො, මොහො පුබ්බඞ්ගමො, අලොභො පුබ්බඞ්ගමො, අදොසො පුබ්බඞ්ගමො, අමොහො පුබ්බඞ්ගමො. කති ඨානානීති? චතස්සො විපත්තියො ¶ ඨානානි. කති වත්ථූනීති? චතස්සො විපත්තියො වත්ථූනි. කති භූමියොති? චතස්සො විපත්තියො භූමියො. කති හෙතූති? නව හෙතූ – තයො කුසලහෙතූ, තයො අකුසලහෙතූ, තයො අබ්යාකතහෙතූ. කති මූලානීති? චුද්දස මූලානි. කතිහාකාරෙහි අනුවදතීති? ද්වීහාකාරෙහි අනුවදති – වත්ථුතො වා ආපත්තිතො වා. [චූළව. 236] අනුවාදාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මතීති? අනුවාදාධිකරණං චතූහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච.
295. ආපත්තාධිකරණස්ස කිං පුබ්බඞ්ගමන්ති? ලොභො පුබ්බඞ්ගමො, දොසො පුබ්බඞ්ගමො, මොහො පුබ්බඞ්ගමො, අලොභො පුබ්බඞ්ගමො, අදොසො පුබ්බඞ්ගමො, අමොහො පුබ්බඞ්ගමො. කති ඨානානීති? සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධා ඨානානි. කති වත්ථූනීති? සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධා වත්ථූනි. කති භූමියොති? සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධා භූමියො. කති හෙතූති? ඡ හෙතූ [කති හෙතූති නව හෙතූ, තයො කුසලහෙතූ (සී. ස්යා.)] – තයො අකුසලහෙතූ, තයො අබ්යාකතහෙතූ. කති මූලානීති? ඡ ආපත්තිසමුට්ඨානානි මූලානි ¶ . කතිහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජතීති? ඡහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජති – අලජ්ජිතා, අඤ්ඤාණතා, කුක්කුච්චපකතතා, අකප්පියෙ කප්පියසඤ්ඤිතා, කප්පියෙ අකප්පියසඤ්ඤිතා, සතිසම්මොසා. [චූළව. 239] ආපත්තාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මතීති? ආපත්තාධිකරණං තීහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච, සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
296. කිච්චාධිකරණස්ස කිං පුබ්බඞ්ගමන්ති? ලොභො පුබ්බඞ්ගමො, දොසො පුබ්බඞ්ගමො, මොහො පුබ්බඞ්ගමො, අලොභො පුබ්බඞ්ගමො, අදොසො පුබ්බඞ්ගමො, අමොහො පුබ්බඞ්ගමො. කති ඨානානීති? චත්තාරි කම්මානි ඨානානි. කති වත්ථූනීති? චත්තාරි කම්මානි වත්ථූනි. කති භූමියොති? චත්තාරි කම්මානි භූමියො. කති හෙතූති? නව හෙතූ – තයො කුසලහෙතූ, තයො අකුසලහෙතූ, තයො අබ්යාකතහෙතූ. කති මූලානීති? එකං මූලං – සඞ්ඝො. කතිහාකාරෙහි කිච්චං ජායතීති ¶ ? ද්වීහාකාරෙහි කිච්චං ජායති – ඤත්තිතො වා අපලොකනතො වා. [චූළව. 242] කිච්චාධිකරණං ¶ කතිහි සමථෙහි සම්මතීති? කිච්චාධිකරණං එකෙන සමථෙන සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන.
කති ¶ සමථා? සත්ත සමථා. සම්මුඛාවිනයො, සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, පටිඤ්ඤාතකරණං, යෙභුය්යසිකා, තස්සපාපියසිකා, තිණවත්ථාරකො – ඉමෙ සත්ත සමථා.
සියා ඉමෙ සත්ත සමථා දස සමථා හොන්ති, දස සමථා සත්ත සමථා හොන්ති වත්ථුවසෙන පරියායෙන සියාති.
කථඤ්ච සියා? විවාදාධිකරණස්ස ද්වෙ සමථා ¶ , අනුවාදාධිකරණස්ස චත්තාරො සමථා, ආපත්තාධිකරණස්ස තයො සමථා, කිච්චාධිකරණස්ස එකො සමථො. එවං ඉමෙ සත්ත සමථා දස සමථා හොන්ති, දස සමථා සත්ත සමථා හොන්ති වත්ථුවසෙන පරියායෙන.
පරියායවාරො නිට්ඨිතො ඡට්ඨො.
7. සාධාරණවාරො
297. කති සමථා විවාදාධිකරණස්ස සාධාරණා? කති සමථා විවාදාධිකරණස්ස අසාධාරණා? කති සමථා අනුවාදාධිකරණස්ස සාධාරණා? කති සමථා අනුවාදාධිකරණස්ස අසාධාරණා? කති සමථා ආපත්තාධිකරණස්ස සාධාරණා? කති සමථා ආපත්තාධිකරණස්ස අසාධාරණා? කති සමථා කිච්චාධිකරණස්ස සාධාරණා? කති සමථා කිච්චාධිකරණස්ස අසාධාරණා?
ද්වෙ සමථා විවාදාධිකරණස්ස සාධාරණා – සම්මුඛාවිනයො, යෙභුය්යසිකා. පඤ්ච සමථා විවාදාධිකරණස්ස අසාධාරණා – සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, පටිඤ්ඤාතකරණං, තස්සපාපියසිකා, තිණවත්ථාරකො.
චත්තාරො සමථා අනුවාදාධිකරණස්ස සාධාරණා – සම්මුඛාවිනයො; සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, තස්සපාපියසිකා. තයො සමථා අනුවාදාධිකරණස්ස අසාධාරණා – යෙභුය්යසිකා, පටිඤ්ඤාතකරණං, තිණවත්ථාරකො.
තයො ¶ ¶ සමථා ආපත්තාධිකරණස්ස සාධාරණා – සම්මුඛාවිනයො, පටිඤ්ඤාතකරණං, තිණවත්ථාරකො. චත්තාරො සමථා ආපත්තාධිකරණස්ස අසාධාරණා – යෙභුය්යසිකා, සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, තස්සපාපියසිකා ¶ .
එකො සමථො කිච්චාධිකරණස්ස සාධාරණො – සම්මුඛාවිනයො. ඡ සමථා කිච්චාධිකරණස්ස අසාධාරණා – යෙභුය්යසිකා, සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, පටිඤ්ඤාතකරණං, තස්සපාපියසිකා, තිණවත්ථාරකො.
සාධාරණවාරො නිට්ඨිතො සත්තමො.
8. තබ්භාගියවාරො
298. කති සමථා විවාදාධිකරණස්ස තබ්භාගියා? කති සමථා විවාදාධිකරණස්ස අඤ්ඤභාගියා? කති සමථා අනුවාදාධිකරණස්ස තබ්භාගියා? කති සමථා අනුවාදාධිකරණස්ස අඤ්ඤභාගියා? කති සමථා ආපත්තාධිකරණස්ස තබ්භාගියා? කති සමථා ආපත්තාධිකරණස්ස අඤ්ඤභාගියා? කති සමථා කිච්චාධිකරණස්ස තබ්භාගියා? කති සමථා කිච්චාධිකරණස්ස අඤ්ඤභාගියා?
ද්වෙ ¶ සමථා විවාදාධිකරණස්ස තබ්භාගියා – සම්මුඛාවිනයො, යෙභුය්යසිකා. පඤ්ච සමථා විවාදාධිකරණස්ස අඤ්ඤභාගියා – සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, පටිඤ්ඤාතකරණං, තස්සපාපියසිකා, තිණවත්ථාරකො.
චත්තාරො සමථා අනුවාදාධිකරණස්ස තබ්භාගියා – සම්මුඛාවිනයො, සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, තස්සපාපියසිකා. තයො සමථා අනුවාදාධිකරණස්ස අඤ්ඤභාගියා – යෙභුය්යසිකා, පටිඤ්ඤාතකරණං, තිණවත්ථාරකො.
තයො සමථා ආපත්තාධිකරණස්ස තබ්භාගියා – සම්මුඛාවිනයො, පටිඤ්ඤාතකරණං, තිණවත්ථාරකො. චත්තාරො සමථා ආපත්තාධිකරණස්ස අඤ්ඤභාගියා – යෙභුය්යසිකා, සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, තස්සපාපියසිකා.
එකො ¶ ¶ ¶ සමථො කිච්චාධිකරණස්ස තබ්භාගියො – සම්මුඛාවිනයො. ඡ සමථා කිච්චාධිකරණස්ස අඤ්ඤභාගියා – යෙභුය්යසිකා, සතිවිනයො, අමූළ්හවිනයො, පටිඤ්ඤාතකරණං, තස්සපාපියසිකා, තිණවත්ථාරකො.
තබ්භාගියවාරො නිට්ඨිතො අට්ඨමො.
9. සමථා සමථස්ස සාධාරණවාරො
299. සමථා සමථස්ස සාධාරණා, සමථා සමථස්ස අසාධාරණා. සියා සමථා සමථස්ස සාධාරණා, සියා සමථා සමථස්ස අසාධාරණා.
කථං සියා සමථා සමථස්ස සාධාරණා? කථං සියා සමථා සමථස්ස අසාධාරණා? යෙභුය්යසිකා සම්මුඛාවිනයස්ස සාධාරණා, සතිවිනයස්ස අමූළ්හවිනයස්ස පටිඤ්ඤාතකරණස්ස තස්සපාපියසිකාය තිණවත්ථාරකස්ස අසාධාරණා.
සතිවිනයො සම්මුඛාවිනයස්ස සාධාරණො, අමූළ්හවිනයස්ස පටිඤ්ඤාතකරණස්ස තස්සපාපියසිකාය තිණවත්ථාරකස්ස යෙභුය්යසිකාය අසාධාරණො.
අමූළ්හවිනයො සම්මුඛාවිනයස්ස සාධාරණො, පටිඤ්ඤාතකරණස්ස තස්සපාපියසිකාය තිණවත්ථාරකස්ස යෙභුය්යසිකාය සතිවිනයස්ස අසාධාරණො.
පටිඤ්ඤාතකරණං සම්මුඛාවිනයස්ස සාධාරණං, තස්සපාපියසිකාය තිණවත්ථාරකස්ස යෙභුය්යසිකාය සතිවිනයස්ස අමූළ්හවිනයස්ස අසාධාරණං.
තස්සපාපියසිකා සම්මුඛාවිනයස්ස සාධාරණා, තිණවත්ථාරකස්ස යෙභුය්යසිකාය සතිවිනයස්ස අමූළ්හවිනයස්ස පටිඤ්ඤාතකරණස්ස අසාධාරණා.
තිණවත්ථාරකො සම්මුඛාවිනයස්ස සාධාරණො, යෙභුය්යසිකාය සතිවිනයස්ස අමූළ්හවිනයස්ස ¶ පටිඤ්ඤාතකරණස්ස තස්සපාපියසිකාය අසාධාරණො ¶ . එවං ¶ සියා සමථා සමථස්ස සාධාරණා; එවං සියා සමථා සමථස්ස අසාධාරණා.
සමථා සමථස්ස සාධාරණවාරො නිට්ඨිතො නවමො.
10. සමථා සමථස්ස තබ්භාගියවාරො
300. සමථා සමථස්ස තබ්භාගියා, සමථා සමථස්ස අඤ්ඤභාගියා. සියා සමථා සමථස්ස තබ්භාගියා, සියා සමථා සමථස්ස අඤ්ඤභාගියා.
කථං සියා සමථා සමථස්ස තබ්භාගියා? කථං සියා සමථා සමථස්ස අඤ්ඤභාගියා? යෙභුය්යසිකා සම්මුඛාවිනයස්ස තබ්භාගියා, සතිවිනයස්ස අමූළ්හවිනයස්ස පටිඤ්ඤාතකරණස්ස තස්සපාපියසිකාය තිණවත්ථාරකස්ස අඤ්ඤභාගියා.
සතිවිනයො සම්මුඛාවිනයස්ස තබ්භාගියො, අමූළ්හවිනයස්ස පටිඤ්ඤාතකරණස්ස තස්සපාපියසිකාය තිණවත්ථාරකස්ස යෙභුය්යසිකාය අඤ්ඤභාගියො.
අමූළ්හවිනයො සම්මුඛාවිනයස්ස තබ්භාගියො, පටිඤ්ඤාතකරණස්ස තස්සපාපියසිකාය තිණවත්ථාරකස්ස යෙභුය්යසිකාය සතිවිනයස්ස අඤ්ඤභාගියො.
පටිඤ්ඤාතකරණං සම්මුඛාවිනයස්ස තබ්භාගියං, තස්සපාපියසිකාය තිණවත්ථාරකස්ස යෙභුය්යසිකාය සතිවිනයස්ස අමූළ්හවිනයස්ස අඤ්ඤභාගියං.
තස්සපාපියසිකා සම්මුඛාවිනයස්ස තබ්භාගියා, තිණවත්ථාරකස්ස යෙභුය්යසිකාය සතිවිනයස්ස අමූළ්හවිනයස්ස පටිඤ්ඤාතකරණස්ස අඤ්ඤභාගියා.
තිණවත්ථාරකො සම්මුඛාවිනයස්ස තබ්භාගියො, යෙභුය්යසිකාය සතිවිනයස්ස අමූළ්හවිනයස්ස පටිඤ්ඤාතකරණස්ස තස්සපාපියසිකාය අඤ්ඤභාගියො. එවං සියා සමථා සමථස්ස තබ්භාගියා, එවං සියා ¶ සමථා සමථස්ස අඤ්ඤභාගියා.
සමථා සමථස්ස තබ්භාගියවාරො නිට්ඨිතො දසමො.
11. සමථසම්මුඛාවිනයවාරො
301. සමථො ¶ ¶ සම්මුඛාවිනයො, සම්මුඛාවිනයො සමථො? සමථො යෙභුය්යසිකා, යෙභුය්යසිකා සමථො? සමථො සතිවිනයො ¶ , සතිවිනයො සමථො? සමථො අමූළ්හවිනයො, අමූළ්හවිනයො සමථො? සමථො පටිඤ්ඤාතකරණං, පටිඤ්ඤාතකරණං සමථො? සමථො තස්සපාපියසිකා, තස්සපාපියසිකා සමථො? සමථො තිණවත්ථාරකො, තිණවත්ථාරකො සමථො?
යෙභුය්යසිකා සතිවිනයො අමූළ්හවිනයො පටිඤ්ඤාතකරණං තස්සපාපියසිකා තිණවත්ථාරකො – ඉමෙ සමථා සමථා, නො සම්මුඛාවිනයො. සම්මුඛාවිනයො සමථො චෙව සම්මුඛාවිනයො ච.
සතිවිනයො අමූළ්හවිනයො පටිඤ්ඤාතකරණං තස්සපාපියසිකා තිණවත්ථාරකො සම්මුඛාවිනයො – ඉමෙ සමථා සමථා, නො යෙභුය්යසිකා. යෙභුය්යසිකා සමථො චෙව යෙභුය්යසිකා ච.
අමූළ්හවිනයො පටිඤ්ඤාතකරණං තස්සපාපියසිකා තිණවත්ථාරකො සම්මුඛාවිනයො යෙභුය්යසිකා – ඉමෙ සමථා සමථා, නො සතිවිනයො. සතිවිනයො සමථො චෙව සතිවිනයො ච.
පටිඤ්ඤාතකරණං තස්සපාපියසිකා තිණවත්ථාරකො සම්මුඛාවිනයො යෙභුය්යසිකා සතිවිනයො – ඉමෙ සමථා සමථා, නො අමූළ්හවිනයො. අමූළ්හවිනයො සමථො චෙව අමූළ්හවිනයො ච.
තස්සපාපියසිකා තිණවත්ථාරකො සම්මුඛාවිනයො යෙභුය්යසිකා සතිවිනයො අමූළ්හවිනයො – ඉමෙ සමථා සමථා, නො පටිඤ්ඤාතකරණං. පටිඤ්ඤාතකරණං ¶ සමථො චෙව පටිඤ්ඤාතකරණඤ්ච.
තිණවත්ථාරකො සම්මුඛාවිනයො යෙභුය්යසිකා සතිවිනයො අමූළ්හවිනයො පටිඤ්ඤාතකරණං – ඉමෙ සමථා සමථා, නො තස්සපාපියසිකා. තස්සපාපියසිකා සමථො චෙව තස්සපාපියසිකා ච.
සම්මුඛාවිනයො ¶ යෙභුය්යසිකා සතිවිනයො අමූළ්හවිනයො පටිඤ්ඤාතකරණං තස්සපාපියසිකා – ඉමෙ සමථා සමථා, නො තිණවත්ථාරකො. තිණවත්ථාරකො සමථො චෙව තිණවත්ථාරකො ච.
සමථසම්මුඛාවිනයවාරො නිට්ඨිතො එකාදසමො.
12. විනයවාරො
302. විනයො ¶ සම්මුඛාවිනයො, සම්මුඛාවිනයො විනයො? විනයො යෙභුය්යසිකා, යෙභුය්යසිකා විනයො? විනයො සතිවිනයො, සතිවිනයො විනයො? විනයො අමූළ්හවිනයො, අමූළ්හවිනයො විනයො? විනයො පටිඤ්ඤාතකරණං, පටිඤ්ඤාතකරණං විනයො? විනයො තස්සපාපියසිකා, තස්සපාපියසිකා විනයො? විනයො තිණවත්ථාරකො, තිණවත්ථාරකො විනයො?
විනයො සියා සම්මුඛාවිනයො සියා න සම්මුඛාවිනයො. සම්මුඛාවිනයො විනයො චෙව සම්මුඛාවිනයො ච.
විනයො සියා යෙභුය්යසිකා, සියා න යෙභුය්යසිකා. යෙභුය්යසිකා විනයො චෙව යෙභුය්යසිකා ච.
විනයො සියා සතිවිනයො, සියා න සතිවිනයො. සතිවිනයො විනයො චෙව සතිවිනයො ච.
විනයො සියා අමූළ්හවිනයො, සියා න අමූළ්හවිනයො. අමූළ්හවිනයො විනයො චෙව අමූළ්හවිනයො ච ¶ .
විනයො සියා පටිඤ්ඤාතකරණං, සියා න පටිඤ්ඤාතකරණං. පටිඤ්ඤාතකරණං විනයො චෙව පටිඤ්ඤාතකරණඤ්ච.
විනයො ¶ සියා තස්සපාපියසිකා, සියා න තස්සපාපියසිකා. තස්සපාපියසිකා විනයො චෙව තස්සපාපියසිකා ච.
විනයො සියා තිණවත්ථාරකො, සියා න තිණවත්ථාරකො. තිණවත්ථාරකො විනයො චෙව තිණවත්ථාරකො ච.
විනයවාරො නිට්ඨිතො ද්වාදසමො.
13. කුසලවාරො
303. සම්මුඛාවිනයො කුසලො අකුසලො අබ්යාකතො? යෙභුය්යසිකා කුසලා අකුසලා අබ්යාකතා? සතිවිනයො කුසලො අකුසලො අබ්යාකතො? අමූළ්හවිනයො කුසලො අකුසලො ¶ අබ්යාකතො? පටිඤ්ඤාතකරණං කුසලං අකුසලං අබ්යාකතං? තස්සපාපියසිකා කුසලා අකුසලා අබ්යාකතා? තිණවත්ථාරකො කුසලො අකුසලො අබ්යාකතො?
සම්මුඛාවිනයො සියා කුසලො, සියා අබ්යාකතො. නත්ථි සම්මුඛාවිනයො අකුසලො.
යෙභුය්යසිකා සියා කුසලා, සියා අකුසලා, සියා අබ්යාකතා.
සතිවිනයො සියා කුසලො, සියා අකුසලො, සියා අබ්යාකතො.
අමූළ්හවිනයො සියා කුසලො, සියා අකුසලො, සියා අබ්යාකතො.
පටිඤ්ඤාතකරණං සියා කුසලං, සියා අකුසලං, සියා අබ්යාකතං.
තස්සපාපියසිකා සියා කුසලා, සියා අකුසලා සියා අබ්යාකතා.
තිණවත්ථාරකො සියා කුසලො, සියා අකුසලො, සියා අබ්යාකතො.
විවාදාධිකරණං කුසලං අකුසලං අබ්යාකතං. අනුවාදාධිකරණං කුසලං අකුසලං ¶ අබ්යාකතං. ආපත්තාධිකරණං කුසලං අකුසලං අබ්යාකතං. කිච්චාධිකරණං ¶ කුසලං අකුසලං අබ්යාකතං.
විවාදාධිකරණං ¶ සියා කුසලං, සියා අකුසලං, සියා අබ්යාකතං.
අනුවාදාධිකරණං සියා කුසලං, සියා අකුසලං, සියා අබ්යාකතං.
ආපත්තාධිකරණං සියා අකුසලං, සියා අබ්යාකතං. නත්ථි ආපත්තාධිකරණං කුසලං.
කිච්චාධිකරණං සියා කුසලං, සියා අකුසලං, සියා අබ්යාකතං.
කුසලවාරො නිට්ඨිතො තෙරසමො.
14. යත්ථවාරො, පුච්ඡාවාරො
304. යත්ථ ¶ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති, තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති; යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති. න තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති, න තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති.
යත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති, තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති; යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති. න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති, න තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති, න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති.
යත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති, තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති; යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති. න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති, න තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති, න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති, න තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති.
යත්ථ ¶ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති, තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ¶ ලබ්භති; යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති. න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති, න තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති, න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති, න තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති.
යත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති, තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති; යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති. න තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති, න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති, න තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති.
යත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති, තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති; යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති. න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති, න තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ¶ ලබ්භති, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති.
යත්ථ යෙභුය්යසිකා තත්ථ සම්මුඛාවිනයො; යත්ථ සම්මුඛාවිනයො තත්ථ යෙභුය්යසිකා. න තත්ථ සතිවිනයො, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා, න තත්ථ තිණවත්ථාරකො.
යත්ථ සතිවිනයො තත්ථ සම්මුඛාවිනයො; යත්ථ සම්මුඛාවිනයො තත්ථ සතිවිනයො. න තත්ථ අමූළ්හවිනයො, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා, න තත්ථ තිණවත්ථාරකො, න තත්ථ යෙභුය්යසිකා. සම්මුඛාවිනයං ¶ කාතුන මූලං…පෙ….
යත්ථ තිණවත්ථාරකො තත්ථ සම්මුඛාවිනයො; යත්ථ සම්මුඛාවිනයො තත්ථ තිණවත්ථාරකො. න තත්ථ යෙභුය්යසිකා, න තත්ථ සතිවිනයො, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා.
චක්කපෙය්යාලං.
යත්ථවාරො නිට්ඨිතො චුද්දසමො.
15. සමථවාරො, විස්සජ්ජනාවාරො
305. යස්මිං ¶ සමයෙ සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච අධිකරණං වූපසම්මති, යත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති. න තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති, න තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති.
යස්මිං ¶ සමයෙ සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අධිකරණං වූපසම්මති, යත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති. න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ¶ ලබ්භති, න තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති, න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති.
යස්මිං සමයෙ සම්මුඛාවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච අධිකරණං වූපසම්මති, යත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති. න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති, න තත්ථ ¶ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති, න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති, න තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති.
යස්මිං සමයෙ සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච අධිකරණං වූපසම්මති, යත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති. න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති, න තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති, න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති, න තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති.
යස්මිං සමයෙ සම්මුඛාවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච අධිකරණං වූපසම්මති, යත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති. න තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති, න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති, න ¶ තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති.
යස්මිං සමයෙ සම්මුඛාවිනයෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච අධිකරණං වූපසම්මති, යත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති තත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති, යත්ථ සම්මුඛාවිනයො ලබ්භති තත්ථ තිණවත්ථාරකො ලබ්භති. න තත්ථ යෙභුය්යසිකා ලබ්භති, න තත්ථ සතිවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ අමූළ්හවිනයො ලබ්භති, න තත්ථ පටිඤ්ඤාතකරණං ලබ්භති, න තත්ථ තස්සපාපියසිකා ලබ්භති.
සමථවාරො නිට්ඨිතො පන්නරසමො.
16. සංසට්ඨවාරො
306. අධිකරණන්ති ¶ ¶ වා සමථාති වා ඉමෙ ධම්මා සංසට්ඨා උදාහු විසංසට්ඨා? ලබ්භා ච පනිමෙසං ධම්මානං විනිබ්භුජිත්වා විනිබ්භුජිත්වා [විනිබ්භුජ්ජිත්වා විනිබ්භුජ්ජිත්වා (ක.), ටීකායං එකපදමෙව දිස්සති] නානාකරණං පඤ්ඤාපෙතුන්ති?
අධිකරණන්ති වා සමථාති වා ඉමෙ ධම්මා විසංසට්ඨා, නො සංසට්ඨා. ලබ්භා ච පනිමෙසං ධම්මානං විනිබ්භුජිත්වා විනිබ්භුජිත්වා නානාකරණං පඤ්ඤාපෙතුන්ති. සො – ‘‘මා හෙව’’න්තිස්ස වචනීයො. අධිකරණන්ති වා සමථාති වා ඉමෙ ධම්මා සංසට්ඨා, නො විසංසට්ඨා. නො ච ලබ්භා [න ච ලබ්භා (ක.)] ඉමෙසං ධම්මානං විනිබ්භුජිත්වා විනිබ්භුජිත්වා නානාකරණං පඤ්ඤාපෙතුං. තං කිස්ස හෙතු? නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, අධිකරණානි, සත්ත සමථා. අධිකරණා සමථෙහි සම්මන්ති, සමථා අධිකරණෙහි සම්මන්ති. එවං, ඉමෙ ධම්මා සංසට්ඨා නො විසංසට්ඨා; නො ච ලබ්භා ඉමෙසං ධම්මානං විනිබ්භුජිත්වා විනිබ්භුජිත්වා නානාකරණං පඤ්ඤාපෙතු’’න්ති.
සංසට්ඨවාරො නිට්ඨිතො සොළසමො.
17. සම්මතිවාරො
307. විවාදාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති? අනුවාදාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති? ආපත්තාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති? කිච්චාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති?
[චූළව. 228, 236 ආදයො] විවාදාධිකරණං ¶ ද්වීහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච.
[චූළව. 228, 236 ආදයො] අනුවාදාධිකරණං චතූහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච.
[චූළව. 239, 242 ආදයො] ආපත්තාධිකරණං තීහි සමථෙහි ¶ සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
[චූළව. 239, 242 ආදයො] කිච්චාධිකරණං එකෙන සමථෙන සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන.
විවාදාධිකරණඤ්ච ¶ අනුවාදාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච පඤ්චහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච ¶ ආපත්තාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච චතූහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච ද්වීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච.
අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච ඡහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
අනුවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? අනුවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච චතූහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච.
ආපත්තාධිකරණඤ්ච ¶ කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ¶ ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච සත්තහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච පඤ්චහි සමථෙහි ¶ සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච.
අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච ඡහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච සත්තහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
සම්මතිවාරො නිට්ඨිතො සත්තරසමො.
18. සම්මන්ති න සම්මන්තිවාරො
308. විවාදාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති, කතිහි සමථෙහි න සම්මති? අනුවාදාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති, කතිහි සමථෙහි න සම්මති? ආපත්තාධිකරණං කතිහි ¶ සමථෙහි සම්මති, කතිහි සමථෙහි න සම්මති? කිච්චාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්මති, කතිහි සමථෙහි න සම්මති?
විවාදාධිකරණං ද්වීහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ¶ ච. පඤ්චහි සමථෙහි න සම්මති – සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
අනුවාදාධිකරණං චතූහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච. තීහි සමථෙහි න සම්මති – යෙභුය්යසිකාය ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
[චූළව. 239] ආපත්තාධිකරණං ¶ තීහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච. චතූහි සමථෙහි න සම්මති – යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච.
කිච්චාධිකරණං ¶ එකෙන සමථෙන සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන. ඡහි සමථෙහි න සම්මති – යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච පඤ්චහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච. ද්වීහි සමථෙහි න සම්මන්ති – පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච චතූහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච ¶ තිණවත්ථාරකෙන ච. තීහි සමථෙහි න සම්මන්ති – සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච ¶ කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච ද්වීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච. පඤ්චහි සමථෙහි න සම්මන්ති – සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච ඡහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච. එකෙන සමථෙන න සම්මන්ති – යෙභුය්යසිකාය.
අනුවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? අනුවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච චතූහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකා ¶ ච. තීහි සමථෙහි න සම්මන්ති – යෙභුය්යසිකාය ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච තීහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච ¶ . චතූහි සමථෙහි න සම්මන්ති – යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච සත්තහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච පඤ්චහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච. ද්වීහි සමථෙහි න සම්මන්ති – පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
අනුවාදාධිකරණඤ්ච ¶ ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච ඡහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච. එකෙන සමථෙන න සම්මන්ති – යෙභුය්යසිකාය.
විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච කතිහි සමථෙහි සම්මන්ති? කතිහි සමථෙහි න සම්මන්ති? විවාදාධිකරණඤ්ච අනුවාදාධිකරණඤ්ච ¶ ආපත්තාධිකරණඤ්ච කිච්චාධිකරණඤ්ච සත්තහි සමථෙහි සම්මන්ති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච.
සම්මන්ති න සම්මන්තිවාරො නිට්ඨිතො අට්ඨාරසමො.
19. සමථාධිකරණවාරො
309. සමථා ¶ සමථෙහි සම්මන්ති? සමථා අධිකරණෙහි සම්මන්ති? අධිකරණා සමථෙහි සම්මන්ති? අධිකරණා අධිකරණෙහි සම්මන්ති?
සියා ¶ සමථා සමථෙහි සම්මන්ති, සියා සමථා සමථෙහි න සම්මන්ති. සියා සමථා අධිකරණෙහි සම්මන්ති, සියා සමථා අධිකරණෙහි න සම්මන්ති. සියා අධිකරණා සමථෙහි සම්මන්ති, සියා අධිකරණා සමථෙහි න සම්මන්ති. සියා අධිකරණා අධිකරණෙහි සම්මන්ති, සියා අධිකරණා අධිකරණෙහි න සම්මන්ති.
310. කථං සියා සමථා සමථෙහි සම්මන්ති, කථං සියා සමථා සමථෙහි න සම්මන්ති? යෙභුය්යසිකා සම්මුඛාවිනයෙන සම්මති; සතිවිනයෙන න සම්මති, අමූළ්හවිනයෙන න සම්මති, පටිඤ්ඤාතකරණෙන න සම්මති, තස්සපාපියසිකාය න සම්මති, තිණවත්ථාරකෙන න සම්මති.
සතිවිනයො සම්මුඛාවිනයෙන සම්මති; අමූළ්හවිනයෙන න සම්මති, පටිඤ්ඤාතකරණෙන න ¶ සම්මාති, තස්සපාපියසිකාය න සම්මති, තිණවත්ථාරකෙන න සම්මති, යෙභුය්යසිකාය න සම්මති.
අමූළ්හවිනයො සම්මුඛාවිනයෙන සම්මති; පටිඤ්ඤාතකරණෙන න සම්මති, තස්සපාපියසිකාය ¶ න සම්මති, තිණවත්ථාරකෙන න සම්මති, යෙභුය්යසිකාය න සම්මති, සතිවිනයෙන න සම්මති.
පටිඤ්ඤාතකරණං සම්මුඛාවිනයෙන සම්මති; තස්සපාපියසිකාය න සම්මති, තිණවත්ථාරකෙන න සම්මති, යෙභුය්යසිකාය න සම්මති, සතිවිනයෙන න සම්මති, අමූළ්හවිනයෙන න සම්මති.
තස්සපාපියසිකා සම්මුඛාවිනයෙන සම්මති; තිණවත්ථාරකෙන න සම්මති, යෙභුය්යසිකාය න සම්මති, සතිවිනයෙන න සම්මති, අමූළ්හවිනයෙන න සම්මති, පටිඤ්ඤාතකරණෙන න සම්මති.
තිණවත්ථාරකො සම්මුඛාවිනයෙන සම්මති; යෙභුය්යසිකාය න සම්මති, සතිවිනයෙන න සම්මති, අමූළ්හවිනයෙන න සම්මති, පටිඤ්ඤාතකරණෙන න සම්මති, තස්සපාපියසිකාය න සම්මති. එවං සියා සමථා සමථෙහි සම්මන්ති. එවං සියා සමථා සමථෙහි න සම්මන්ති.
311. කථං ¶ සියා සමථා අධිකරණෙහි සම්මන්ති, කථං සියා සමථා අධිකරණෙහි න සම්මන්ති? සම්මුඛාවිනයො විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති.
යෙභුය්යසිකා විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති.
සතිවිනයො විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති.
අමූළ්හවිනයො ¶ ¶ විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති.
පටිඤ්ඤාතකරණං විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති.
තස්සපාපියසිකා විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති.
තිණවත්ථාරකො විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති. එවං සියා සමථා අධිකරණෙහි සම්මන්ති. එවං සියා සමථා අධිකරණෙහි න සම්මන්ති.
312. කථං සියා අධිකරණා සමථෙහි සම්මන්ති, කථං සියා අධිකරණා සමථෙහි න සම්මන්ති? විවාදාධිකරණං සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච සම්මති; සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච තිණවත්ථාරකෙන ච න සම්මති.
අනුවාදාධිකරණං සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච සම්මති; යෙභුය්යසිකාය ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච න සම්මති.
ආපත්තාධිකරණං සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තිණවත්ථාරකෙන ච සම්මති; යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච න සම්මති.
කිච්චාධිකරණං ¶ සම්මුඛාවිනයෙන සම්මති ¶ ; යෙභුය්යසිකාය ච සතිවිනයෙන ච අමූළ්හවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ච තස්සපාපියසිකාය ¶ තිණවත්ථාරකෙන ච න සම්මති. එවං සියා අධිකරණා සමථෙහි සම්මන්ති. එවං සියා අධිකරණා සමථෙහි න සම්මන්ති.
313. කථං ¶ සියා අධිකරණා අධිකරණෙහි සම්මන්ති? කථං සියා අධිකරණා අධිකරණෙහි න සම්මන්ති? විවාදාධිකරණං විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති.
අනුවාදාධිකරණං විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති.
ආපත්තාධිකරණං විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති.
කිච්චාධිකරණං විවාදාධිකරණෙන න සම්මති, අනුවාදාධිකරණෙන න සම්මති, ආපත්තාධිකරණෙන න සම්මති; කිච්චාධිකරණෙන සම්මති. එවං සියා අධිකරණා අධිකරණෙහි සම්මන්ති. එවං සියා අධිකරණා අධිකරණෙහි න සම්මන්ති.
ඡාපි සමථා චත්තාරොපි අධිකරණා සම්මුඛාවිනයෙන සම්මන්ති; සම්මුඛාවිනයො න කෙනචි සම්මති.
සමථාධිකරණවාරො නිට්ඨිතො එකූනවීසතිමො.
20. සමුට්ඨාපනවාරො
314. විවාදාධිකරණං ¶ චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං සමුට්ඨාපෙති? විවාදාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං න කතමං අධිකරණං සමුට්ඨාපෙති; අපිච, විවාදාධිකරණපච්චයා චත්තාරො අධිකරණා ජායන්ති. යථා කථං විය? [චූළව. 215; පරි. 348 ආදයො] ඉධ භික්ඛූ විවදන්ති – ‘‘ධම්මොති වා, අධම්මොති වා, විනයොති වා, අවිනයොති වා, අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති වා, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති වා, අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති වා, ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති ¶ වා, අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති වා, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති වා, ආපත්තීති වා, අනාපත්තීති වා, ලහුකා ආපත්තීති වා, ගරුකා ආපත්තීති වා, සාවසෙසා ආපත්තීති වා, අනවසෙසා ආපත්තීති වා, දුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති වා අදුට්ඨුල්ලා ආපත්තීති වා’’. යං තත්ථ භණ්ඩනං කලහො විග්ගහො විවාදො නානාවාදො අඤ්ඤථාවාදො විපච්චතාය වොහාරො මෙධකං [මෙධගං (ක.)], ඉදං වුච්චති විවාදාධිකරණං. විවාදාධිකරණෙ සඞ්ඝො විවදති. විවාදාධිකරණං ¶ විවදමානො අනුවදති. අනුවාදාධිකරණං අනුවදමානො ආපත්තිං ආපජ්ජති ආපත්තාධිකරණං. තාය ආපත්තියා සඞ්ඝො කම්මං කරොති කිච්චාධිකරණං. එවං විවාදාධිකරණපච්චයා චත්තාරො අධිකරණා ජායන්ති.
315. අනුවාදාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං සමුට්ඨාපෙති? අනුවාදාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං න කතමං අධිකරණං සමුට්ඨාපෙති; අපිච, අනුවාදාධිකරණපච්චයා චත්තාරො අධිකරණා ¶ ජායන්ති. යථා කථං විය? [චූළව. 215; පරි. 348 ආදයො] ඉධ භික්ඛූ භික්ඛුං අනුවදන්ති සීලවිපත්තියා වා ආචාරවිපත්තියා වා දිට්ඨිවිපත්තියා වා ආජීවවිපත්තියා වා. යො තත්ථ අනුවාදො අනුවදනා අනුල්ලපනා අනුභණනා අනුසම්පවඞ්කතා අබ්භුස්සහනතා අනුබලප්පදානං, ඉදං වුච්චති අනුවාදාධිකරණං. අනුවාදාධිකරණෙ සඞ්ඝො විවදති. විවාදාධිකරණං විවදමානො අනුවදති. අනුවාදාධිකරණං අනුවදමානො ආපත්තිං ආපජ්ජති ආපත්තාධිකරණං. තාය ආපත්තියා සඞ්ඝො කම්මං කරොති කිච්චාධිකරණං. එවං අනුවාදාධිකරණපච්චයා චත්තාරො අධිකරණා ජායන්ති.
316. ආපත්තාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං සමුට්ඨාපෙති? ආපත්තාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං න කතමං අධිකරණං සමුට්ඨාපෙති; අපිච, ආපත්තාධිකරණපච්චයා චත්තාරො අධිකරණා ජායන්ති. යථා කථං විය? පඤ්චපි ආපත්තික්ඛන්ධා ආපත්තාධිකරණං, සත්තපි ආපත්තික්ඛන්ධා ආපත්තාධිකරණං, ඉදං වුච්චති ආපත්තාධිකරණං. ආපත්තාධිකරණෙ සඞ්ඝො විවදති. විවාදාධිකරණං විවදමානො ¶ අනුවදති. අනුවාදාධිකරණං අනුවදමානො ආපත්තිං ආපජ්ජති ආපත්තාධිකරණං. තාය ¶ ආපත්තියා සඞ්ඝො කම්මං කරොති කිච්චාධිකරණං. එවං ආපත්තාධිකරණපච්චයා චත්තාරො අධිකරණා ජායන්ති.
317. කිච්චාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං සමුට්ඨාපෙති ¶ ? කිච්චාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං න කතමං අධිකරණං සමුට්ඨාපෙති, අපිච කිච්චාධිකරණපච්චයා චත්තාරො අධිකරණා ජායන්ති. යථා කථං විය? යා සඞ්ඝස්ස කිච්චයතා කරණීයතා අපලොකනකම්මං ඤත්තිකම්මං ඤත්තිදුතියකම්මං ඤත්තිචතුත්ථකම්මං, ඉදං වුච්චති කිච්චාධිකරණං. කිච්චාධිකරණෙ සඞ්ඝො විවදති. විවාදාධිකරණං විවදමානො අනුවදති. අනුවාදාධිකරණං අනුවදමානො ආපත්තිං ආපජ්ජති ආපත්තාධිකරණං. තාය ආපත්තියා ¶ සඞ්ඝො කම්මං කරොති කිච්චාධිකරණං. එවං කිච්චාධිකරණපච්චයා චත්තාරො අධිකරණා ජායන්ති.
සමුට්ඨාපනවාරො නිට්ඨිතො වීසතිමො.
21. භජතිවාරො
318. විවාදාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං භජති? කතමං අධිකරණං උපනිස්සිතං? කතමං අධිකරණං පරියාපන්නං? කතමෙන අධිකරණෙන සඞ්ගහිතං?
අනුවාදාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං භජති? කතමං අධිකරණං උපනිස්සිතං? කතමං අධිකරණං පරියාපන්නං? කතමෙන අධිකරණෙන සඞ්ගහිතං?
ආපත්තාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං භජති? කතමං අධිකරණං උපනිස්සිතං? කතමං අධිකරණං පරියාපන්නං? කතමෙන අධිකරණෙන සඞ්ගහිතං?
කිච්චාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණං භජති? කතමං අධිකරණං උපනිස්සිතං? කතමං අධිකරණං පරියාපන්නං? කතමෙන අධිකරණෙන ¶ සඞ්ගහිතං?
විවාදාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං විවාදාධිකරණං භජති, විවාදාධිකරණං උපනිස්සිතං, විවාදාධිකරණං පරියාපන්නං, විවාදාධිකරණෙන සඞ්ගහිතං.
අනුවාදාධිකරණං ¶ චතුන්නං අධිකරණානං අනුවාදාධිකරණං භජති, අනුවාදාධිකරණං උපනිස්සිතං, අනුවාදාධිකරණං පරියාපන්නං, අනුවාදාධිකරණෙන සඞ්ගහිතං.
ආපත්තාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං ආපත්තාධිකරණං භජති, ආපත්තාධිකරණං උපනිස්සිතං, ආපත්තාධිකරණං පරියාපන්නං, ආපත්තාධිකරණෙන සඞ්ගහිතං.
කිච්චාධිකරණං චතුන්නං අධිකරණානං කිච්චාධිකරණං භජති, කිච්චාධිකරණං උපනිස්සිතං, කිච්චාධිකරණං පරියාපන්නං, කිච්චාධිකරණෙන සඞ්ගහිතං.
319. විවාදාධිකරණං ¶ සත්තන්නං සමථානං කති සමථෙ භජති, කති සමථෙ උපනිස්සිතං, කති සමථෙ පරියාපන්නං, කතිහි සමථෙහි සඞ්ගහිතං, කතිහි සමථෙහි සම්මති?
අනුවාදාධිකරණං සත්තන්නං සමථානං කති සමථෙ භජති, කති සමථෙ උපනිස්සිතං, කති සමථෙ පරියාපන්නං, කතිහි සමථෙහි සඞ්ගහිතං, කතිහි සමථෙහි සම්මති?
ආපත්තාධිකරණං සත්තන්නං සමථානං කති සමථෙ භජති, කති සමථෙ උපනිස්සිතං, කති සමථෙ පරියාපන්නං, කතිහි සමථෙහි සඞ්ගහිතං, කතිහි සමථෙහි සම්මති?
කිච්චාධිකරණං සත්තන්නං සමථානං කති සමථෙ භජති, කති සමථෙ උපනිස්සිතං, කති සමථෙ පරියාපන්නං, කතිහි සමථෙහි සඞ්ගහිතං, කතිහි සමථෙහි සම්මති?
විවාදාධිකරණං සත්තන්නං සමථානං ද්වෙ සමථෙ භජති, ද්වෙ සමථෙ උපනිස්සිතං, ද්වෙ සමථෙ පරියාපන්නං, ද්වීහි සමථෙහි සඞ්ගහිතං, ද්වීහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච යෙභුය්යසිකාය ච.
අනුවාදාධිකරණං සත්තන්නං සමථානං චත්තාරො සමථෙ භජති, චත්තාරො සමථෙ උපනිස්සිතං, චත්තාරො සමථෙ පරියාපන්නං, චතූහි සමථෙහි සඞ්ගහිතං, චතූහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච සතිවිනයෙන ¶ ච අමූළ්හවිනයෙන ච තස්සපාපියසිකාය ච.
ආපත්තාධිකරණං ¶ සත්තන්නං සමථානං තයො සමථෙ භජති, තයො සමථෙ උපනිස්සිතං, තයො සමථෙ පරියාපන්නං, තීහි සමථෙහි සඞ්ගහිතං තීහි සමථෙහි සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙන ච පටිඤ්ඤාතකරණෙන ¶ තිණවත්ථාරකෙන ච.
කිච්චාධිකරණං සත්තන්නං සමථානං එකං සමථං භජති, එකං සමථං උපනිස්සිතං, එකං සමථං පරියාපන්නං, එකෙන සමථෙන සඞ්ගහිතං, එකෙන සමථෙන සම්මති – සම්මුඛාවිනයෙනාති.
භජතිවාරො නිට්ඨිතො එකවීසතිමො.
සමථභෙදො නිට්ඨිතො.
තස්සුද්දානං –
අධිකරණං ¶ පරියායං, සාධාරණා ච භාගියා;
සමථා සාධාරණිකා, සමථස්ස තබ්භාගියා.
සමථා සම්මුඛා චෙව, විනයෙන කුසලෙන ච;
යත්ථ සමථසංසට්ඨා, සම්මන්ති න සම්මන්ති ච.
සමථාධිකරණඤ්චෙව, සමුට්ඨානං භජන්ති චාති.