📜

එකුත්තරිකනයො

1. එකකවාරො

321. ආපත්තිකරා ධම්මා ජානිතබ්බා. අනාපත්තිකරා ධම්මා ජානිතබ්බා. ආපත්ති ජානිතබ්බා. අනාපත්ති ජානිතබ්බා. ලහුකා ආපත්ති ජානිතබ්බා. ගරුකා ආපත්ති ජානිතබ්බා. සාවසෙසා ආපත්ති ජානිතබ්බා. අනවසෙසා ආපත්ති ජානිතබ්බා. දුට්ඨුල්ලා ආපත්ති ජානිතබ්බා. අදුට්ඨුල්ලා ආපත්ති ජානිතබ්බා. සප්පටිකම්මා ආපත්ති ජානිතබ්බා. අප්පටිකම්මා ආපත්ති ජානිතබ්බා. දෙසනාගාමිනී ආපත්ති ජානිතබ්බා. අදෙසනාගාමිනී ආපත්ති ජානිතබ්බා. අන්තරායිකා ආපත්ති ජානිතබ්බා. අනන්තරායිකා ආපත්ති ජානිතබ්බා. සාවජ්ජපඤ්ඤත්ති ආපත්ති ජානිතබ්බා. අනවජ්ජපඤ්ඤත්ති ආපත්ති ජානිතබ්බා. කිරියතො සමුට්ඨිතා ආපත්ති ජානිතබ්බා. අකිරියතො සමුට්ඨිතා ආපත්ති ජානිතබ්බා. කිරියාකිරියතො සමුට්ඨිතා ආපත්ති ජානිතබ්බා. පුබ්බාපත්ති ජානිතබ්බා. අපරාපත්ති ජානිතබ්බා. පුබ්බාපත්තීනං අන්තරාපත්ති ජානිතබ්බා. අපරාපත්තීනං අන්තරාපත්ති ජානිතබ්බා. දෙසිතා ගණනූපගා ආපත්ති ජානිතබ්බා. දෙසිතා න ගණනූපගා ආපත්ති ජානිතබ්බා. පඤ්ඤත්ති ජානිතබ්බා. අනුපඤ්ඤත්ති ජානිතබ්බා. අනුප්පන්නපඤ්ඤත්ති ජානිතබ්බා. සබ්බත්ථපඤ්ඤත්ති ජානිතබ්බා. පදෙසපඤ්ඤත්ති ජානිතබ්බා. සාධාරණපඤ්ඤත්ති ජානිතබ්බා . අසාධාරණපඤ්ඤත්ති ජානිතබ්බා. එකතොපඤ්ඤත්ති ජානිතබ්බා. උභතොපඤ්ඤත්ති ජානිතබ්බා. ථුල්ලවජ්ජා ආපත්ති ජානිතබ්බා. අථුල්ලවජ්ජා ආපත්ති ජානිතබ්බා. ගිහිපටිසංයුත්තා ආපත්ති ජානිතබ්බා. න ගිහිපටිසංයුත්තා ආපත්ති ජානිතබ්බා. නියතා ආපත්ති ජානිතබ්බා. අනියතා ආපත්ති ජානිතබ්බා. ආදිකරො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අනාදිකරො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අධිච්චාපත්තිකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අභිණ්හාපත්තිකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. චොදකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. චුදිතකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අධම්මචොදකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අධම්මචුදිතකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. ධම්මචොදකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. ධම්මචුදිතකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො . නියතො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අනියතො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අභබ්බාපත්තිකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. භබ්බාපත්තිකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. උක්ඛිත්තකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අනුක්ඛිත්තකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. නාසිතකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අනාසිතකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. සමානසංවාසකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. අසමානසංවාසකො පුග්ගලො ජානිතබ්බො. ඨපනං ජානිතබ්බන්ති.

එකකං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

කරා ආපත්ති ලහුකා, සාවසෙසා ච දුට්ඨුල්ලා;

පටිකම්මදෙසනා ච, අන්තරා වජ්ජකිරියං.

කිරියාකිරියං පුබ්බා, අන්තරා ගණනූපගා;

පඤ්ඤත්ති අනානුප්පන්න, සබ්බසාධාරණා ච එකතො [පඤ්ඤත්තානුප්පන්නා සබ්බා, සාධාරණා ච එකතො (ස්යා.)].

ථුල්ලගිහිනියතා ච, ආදි අධිච්චචොදකො;

අධම්මධම්මනියතො, අභබ්බොක්ඛිත්තනාසිතා;

සමානං ඨපනඤ්චෙව, උද්දානං එකකෙ ඉදන්ති.

2. දුකවාරො

322. අත්ථාපත්ති සඤ්ඤා විමොක්ඛා, අත්ථාපත්ති නො සඤ්ඤාවිමොක්ඛා. අත්ථාපත්ති ලද්ධසමාපත්තිකස්ස, අත්ථාපත්ති න ලද්ධසමාපත්තිකස්ස. අත්ථාපත්ති සද්ධම්මපටිසඤ්ඤුත්තා, අත්ථාපත්ති අසද්ධම්මපටිසඤ්ඤුත්තා. අත්ථාපත්ති සපරික්ඛාරපටිසඤ්ඤුත්තා, අත්ථාපත්ති පරපරික්ඛාරපටිසඤ්ඤුත්තා. අත්ථාපත්ති සපුග්ගලපටිසඤ්ඤුත්තා, අත්ථාපත්ති පරපුග්ගලපටිසඤ්ඤුත්තා. අත්ථි සච්චං භණන්තො ගරුකං ආපත්තිං ආපජ්ජති, මුසා භණන්තො ලහුකං. අත්ථි මුසා භණන්තො ගරුකං ආපත්තිං ආපජ්ජති, සච්චං භණන්තො ලහුකං. අත්ථාපත්ති භූමිගතො ආපජ්ජති, නො වෙහාසගතො. අත්ථාපත්ති වෙහාසගතො ආපජ්ජති, නො භූමිගතො. අත්ථාපත්ති නික්ඛමන්තො ආපජ්ජති, නො පවිසන්තො. අත්ථාපත්ති පවිසන්තො ආපජ්ජති, නො නික්ඛමන්තො. අත්ථාපත්ති ආදියන්තො ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති අනාදියන්තො ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති සමාදියන්තො ආපජ්ජති , අත්ථාපත්ති න සමාදියන්තො ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති කරොන්තො ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති න කරොන්තො ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති දෙන්තො ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති න දෙන්තො ආපජ්ජති. (අත්ථාපත්ති දෙසෙන්තො ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති න දෙසෙන්තො ආපජ්ජති.) [( ) (නත්ථි කත්ථචි)] අත්ථාපත්ති පටිග්ගණ්හන්තො ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති න පටිග්ගණ්හන්තො ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති පරිභොගෙන ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති න පරිභොගෙන ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති රත්තිං ආපජ්ජති, නො දිවා. අත්ථාපත්ති දිවා ආපජ්ජති, නො රත්තිං. අත්ථාපත්ති අරුණුග්ගෙ ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති න අරුණුග්ගෙ ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති ඡින්දන්තො ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති න ඡින්දන්තො ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති ඡාදෙන්තො ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති න ඡාදෙන්තො ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති ධාරෙන්තො ආපජ්ජති, අත්ථාපත්ති න ධාරෙන්තො ආපජ්ජති.

ද්වෙ උපොසථා – චාතුද්දසිකො ච පන්නරසිකො ච. ද්වෙ පවාරණා – චාතුද්දසිකා ච පන්නරසිකා ච. ද්වෙ කම්මානි – අපලොකනකම්මං, ඤත්තිකම්මං. අපරානිපි ද්වෙ කම්මානි – ඤත්තිදුතියකම්මං, ඤත්තිචතුත්ථකම්මං. ද්වෙ කම්මවත්ථූනි – අපලොකනකම්මස්ස වත්ථු, ඤත්තිකම්මස්ස වත්ථු. අපරානිපි ද්වෙ කම්මවත්ථූනි – ඤත්තිදුතියකම්මස්ස වත්ථු, ඤත්තිචතුත්ථකම්මස්ස වත්ථු. ද්වෙ කම්මදොසා – අපලොකනකම්මස්ස දොසො, ඤත්තිකම්මස්ස දොසො. අපරෙපි ද්වෙ කම්මදොසා – ඤත්තිදුතියකම්මස්ස දොසො, ඤත්තිචතුත්ථකම්මස්ස දොසො. ද්වෙ කම්මසම්පත්තියො – අපලොකනකම්මස්ස සම්පත්ති, ඤත්තිකම්මස්ස සම්පත්ති. අපරාපි ද්වෙ කම්මසම්පත්තියො – ඤත්තිදුතියකම්මස්ස සම්පත්ති, ඤත්තිචතුත්ථකම්මස්ස සම්පත්ති. ද්වෙ නානාසංවාසකභූමියො – අත්තනා වා අත්තානං නානාසංවාසකං කරොති, සමග්ගො වා නං සඞ්ඝො උක්ඛිපති අදස්සනෙ වා අප්පටිකම්මෙ වා අප්පටිනිස්සග්ගෙ වා. ද්වෙ සමානසංවාසකභූමියො – අත්තනා වා අත්තානං සමානසංවාසකං කරොති, සමග්ගො වා නං සඞ්ඝො උක්ඛිත්තං ඔසාරෙති දස්සනෙ වා පටිකම්මෙ වා පටිනිස්සග්ගෙ වා. ද්වෙ පාරාජිකා – භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච. ද්වෙ සඞ්ඝාදිසෙසා, ද්වෙ ථුල්ලච්චයා, ද්වෙ පාචිත්තියා, ද්වෙ පාටිදෙසනීයා, ද්වෙ දුක්කටා, ද්වෙ දුබ්භාසිතා – භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච. සත්ත ආපත්තියො, සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධා. ද්වීහාකාරෙහි සඞ්ඝො භිජ්ජති – කම්මෙන වා සලාකග්ගාහෙන වා.

ද්වෙ පුග්ගලා න උපසම්පාදෙතබ්බා – අද්ධානහීනො, අඞ්ගහීනො. අපරෙපි ද්වෙ පුග්ගලා න උපසම්පාදෙතබ්බා – වත්ථුවිපන්නො, කරණදුක්කටකො. අපරෙපි ද්වෙ පුග්ගලා න උපසම්පාදෙතබ්බා – අපරිපූරො පරිපූරො නො ච යාචති. ද්වින්නං පුග්ගලානං නිස්සාය න වත්ථබ්බං – අලජ්ජිස්ස ච බාලස්ස ච. ද්වින්නං පුග්ගලානං නිස්සයො න දාතබ්බො – අලජ්ජිස්ස ච ලජ්ජිනො ච න යාචති. ද්වින්නං පුග්ගලානං නිස්සයො දාතබ්බො – බාලස්ස ච ලජ්ජිස්ස ච යාචති. ද්වෙ පුග්ගලා අභබ්බා ආපත්තිං ආපජ්ජිතුං – බුද්ධා ච පච්චෙකබුද්ධා ච. ද්වෙ පුග්ගලා භබ්බා, ආපත්තිං ආපජ්ජිතුං – භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච. ද්වෙ පුග්ගලා අභබ්බා සඤ්චිච්ච ආපත්තිං ආපජ්ජිතුං – භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච අරියපුග්ගලා. ද්වෙ පුග්ගලා භබ්බා සඤ්චිච්ච ආපත්තිං ආපජ්ජිතුං – භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච පුථුජ්ජනා. ද්වෙ පුග්ගලා අභබ්බා සඤ්චිච්ච සාතිසාරං වත්ථුං අජ්ඣාචරිතුං – භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච අරියපුග්ගලා. ද්වෙ පුග්ගලා භබ්බා සඤ්චිච්ච සාතිසාරං වත්ථුං අජ්ඣාචරිතුං – භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච පුථුජ්ජනා.

ද්වෙ පටික්කොසා – කායෙන වා පටික්කොසති වාචාය වා පටික්කොසති. ද්වෙ නිස්සාරණා – අත්ථි පුග්ගලො අප්පත්තො නිස්සාරණං තං චෙ සඞ්ඝො නිස්සාරෙති එකච්චො සුනිස්සාරිතො, එකච්චො දුන්නිස්සාරිතො. ද්වෙ ඔසාරණා – අත්ථි පුග්ගලො අප්පත්තො ඔසාරණං තං චෙ සඞ්ඝො ඔසාරෙති එකච්චො සොසාරිතො, එකච්චො දොසාරිතො. ද්වෙ පටිඤ්ඤා – කායෙන වා පටිජානාති වාචාය වා පටිජානාති. ද්වෙ පටිග්ගහා – කායෙන වා පටිග්ගණ්හාති කායපටිබද්ධෙන වා පටිග්ගණ්හාති. ද්වෙ පටික්ඛෙපා – කායෙන වා පටික්ඛිපති වාචාය වා පටික්ඛිපති. ද්වෙ උපඝාතිකා – සික්ඛූපඝාතිකා ච භොගූපඝාතිකා ච. ද්වෙ චොදනා – කායෙන වා චොදෙති වාචාය වා චොදෙති. ද්වෙ කථිනස්ස පලිබොධා – ආවාසපලිබොධො ච චීවරපලිබොධො ච. ද්වෙ කථිනස්ස අපලිබොධා – ආවාසඅපලිබොධො ච චීවරඅපලිබොධො ච. ද්වෙ චීවරානි – ගහපතිකඤ්ච පංසුකූලඤ්ච. ද්වෙ පත්තා – අයොපත්තො මත්තිකාපත්තො. ද්වෙ මණ්ඩලානි – තිපුමයං, සීසමයං. ද්වෙ පත්තස්ස අධිට්ඨානා – කායෙන වා අධිට්ඨෙති වාචාය වා අධිට්ඨෙති. ද්වෙ චීවරස්ස අධිට්ඨානා – කායෙන වා අධිට්ඨෙති වාචාය වා අධිට්ඨෙති. ද්වෙ විකප්පනා – සම්මුඛාවිකප්පනා ච පරම්මුඛාවිකප්පනා ච. ද්වෙ විනයා – භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච. ද්වෙ වෙනයිකා – පඤ්ඤත්තඤ්ච පඤ්ඤත්තානුලොමඤ්ච. ද්වෙ විනයස්ස සල්ලෙඛා – අකප්පියෙ සෙතුඝාතො, කප්පියෙ මත්තකාරිතා. ද්වීහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජති – කායෙන වා ආපජ්ජති වාචාය වා ආපජ්ජති. ද්වීහාකාරෙහි ආපත්තියා වුට්ඨාති – කායෙන වා වුට්ඨාති වාචාය වා වුට්ඨාති. ද්වෙ පරිවාසා – පටිච්ඡන්නපරිවාසො, අප්පටිච්ඡන්නපරිවාසො. අපරෙපි ද්වෙ පරිවාසා – සුද්ධන්තපරිවාසො සමොධානපරිවාසො. ද්වෙ මානත්තා – පටිච්ඡන්නමානත්තං, අප්පටිච්ඡන්නමානත්තං. අපරෙපි ද්වෙ මානත්තා – පක්ඛමානත්තං, සමොධානමානත්තං. ද්වින්නං පුග්ගලානං රත්තිච්ඡෙදො – පාරිවාසිකස්ස ච මානත්තචාරිකස්ස ච. ද්වෙ අනාදරියානි – පුග්ගලානාදරියඤ්ච ධම්මානාදරියඤ්ච. ද්වෙ ලොණානි – ජාතිමඤ්ච කාරිමඤ්ච [ජාතිමයඤ්ච ඛාරිමයඤ්ච (ස්යා.)]. අපරානිපි ද්වෙ ලොණානි – සාමුද්දං කාළලොණං. අපරානිපි ද්වෙ ලොණානි – සින්ධවං, උබ්භිදං [උබ්භිරං (ඉතිපි)]. අපරානිපි ද්වෙ ලොණානි – රොමකං, පක්කාලකං. ද්වෙ පරිභොගා – අබ්භන්තරපරිභොගො ච බාහිරපරිභොගො ච. ද්වෙ අක්කොසා – හීනො ච අක්කොසො උක්කට්ඨො ච අක්කොසො. ද්වීහාකාරෙහි පෙසුඤ්ඤං හොති – පියකම්යස්ස වා භෙදාධිප්පායස්ස වා. ද්වීහාකාරෙහි ගණභොජනං පසවති – නිමන්තනතො වා විඤ්ඤත්තිතො වා. ද්වෙ වස්සූපනායිකා – පුරිමිකා, පච්ඡිමිකා. ද්වෙ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. ද්වෙ ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

[අ. නි. 2.99 ආදයො] ද්වෙ පුග්ගලා බාලා – යො ච අනාගතං භාරං වහති, යො ච ආගතං භාරං න වහති. ද්වෙ පුග්ගලා පණ්ඩිතා – යො ච අනාගතං භාරං න වහති, යො ච ආගතං භාරං වහති. අපරෙපි ද්වෙ පුග්ගලා බාලා – යො ච අකප්පියෙ කප්පියසඤ්ඤී, යො ච කප්පියෙ අකප්පියසඤ්ඤී. ද්වෙ පුග්ගලා පණ්ඩිතා – යො ච අකප්පියෙ අකප්පියසඤ්ඤී, යො ච කප්පියෙ කප්පියසඤ්ඤී. අපරෙපි ද්වෙ පුග්ගලා බාලා – යො ච අනාපත්තියා ආපත්තිසඤ්ඤී, යො ච ආපත්තියා අනාපත්තිසඤ්ඤී. ද්වෙ පුග්ගලා පණ්ඩිතා – යො ච ආපත්තියා ආපත්තිසඤ්ඤී, යො ච අනාපත්තියා අනාපත්තිසඤ්ඤී. අපරෙපි ද්වෙ පුග්ගලා බාලා – යො ච අධම්මෙ ධම්මසඤ්ඤී, යො ච ධම්මෙ අධම්මසඤ්ඤී. ද්වෙ පුග්ගලා පණ්ඩිතා – යො ච අධම්මෙ අධම්මසඤ්ඤී, යො ච ධම්මෙ ධම්මසඤ්ඤී. අපරෙපි ද්වෙ පුග්ගලා බාලා – යො ච අවිනයෙ විනයසඤ්ඤී, යො ච විනයෙ අවිනයසඤ්ඤී. ද්වෙ පුග්ගලා පණ්ඩිතා – යො ච අවිනයෙ අවිනයසඤ්ඤී, යො ච විනයෙ විනයසඤ්ඤී.

[අ. නි. 2.109] ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා වඩ්ඪන්ති – යො ච න කුක්කුච්චායිතබ්බං කුක්කුච්චායති, යො ච කුක්කුච්චායිතබ්බං කුක්කුච්චායති. ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා න වඩ්ඪන්ති – යො ච කුක්කුච්චායිතබ්බං න කුක්කුච්චායති, යො ච කුක්කුච්චායිතබ්බං කුක්කුච්චායති. අපරෙසම්පි ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා වඩ්ඪන්ති – යො ච අකප්පියෙ කප්පියසඤ්ඤී, යො ච කප්පියෙ අකප්පියසඤ්ඤී. ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා න වඩ්ඪන්ති – යො ච අකප්පියෙ අකප්පියසඤ්ඤී, යො ච කප්පියෙ කප්පියසඤ්ඤී. අපරෙසම්පි ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා වඩ්ඪන්ති – යො ච අනාපත්තියා ආපත්තිසඤ්ඤී, යො ච ආපත්තියා අනාපත්තිසඤ්ඤී. ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා න වඩ්ඪන්ති – යො ච අනාපත්තියා අනාපත්තිසඤ්ඤී, යො ච ආපත්තියා ආපත්තිසඤ්ඤී. අපරෙසම්පි ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා වඩ්ඪන්ති – යො ච අධම්මෙ ධම්මසඤ්ඤී, යො ච ධම්මෙ අධම්මසඤ්ඤී. ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා න වඩ්ඪන්ති – යො ච අධම්මෙ අධම්මසඤ්ඤී, යො ච ධම්මෙ ධම්මසඤ්ඤී. අපරෙසම්පි ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා වඩ්ඪන්ති – යො ච අවිනයෙ විනයසඤ්ඤී, යො ච විනයෙ අවිනයසඤ්ඤී. ද්වින්නං පුග්ගලානං ආසවා න වඩ්ඪන්ති – යො ච අවිනයෙ අවිනයසඤ්ඤී, යො ච විනයෙ විනයසඤ්ඤී.

දුකා නිට්ඨිතා.

තස්සුද්දානං –

සඤ්ඤා ලද්ධා ච සද්ධම්මා, පරික්ඛාරා ච පුග්ගලා;

සච්චං භූමි නික්ඛමන්තො, ආදියන්තො සමාදියං.

කරොන්තො දෙන්තො ගණ්හන්තො, පරිභොගෙන රත්ති ච;

අරුණාඡින්දං ඡාදෙන්තො, ධාරෙන්තො ච උපොසථා.

පවාරණා කම්මාපරා, වත්ථු අපරා දොසා ච;

අපරා ද්වෙ ච සම්පත්ති, නානා සමානමෙව ච.

පාරාජිසඞ්ඝථුල්ලච්චය, පාචිත්ති පාටිදෙසනා;

දුක්කටා දුබ්භාසිතා චෙව, සත්ත ආපත්තික්ඛන්ධා ච.

භිජ්ජති උපසම්පදා, තථෙව අපරෙ දුවෙ;

න වත්ථබ්බං න දාතබ්බං, අභබ්බාභබ්බමෙව ච.

සඤ්චිච්ච සාතිසාරා ච, පටික්කොසා නිස්සාරණා;

ඔසාරණා පටිඤ්ඤා ච, පටිග්ගහා පටික්ඛිපා.

උපඝාති චොදනා ච, කථිනා ච දුවෙ තථා;

චීවරා පත්තමණ්ඩලා, අධිට්ඨානා තථෙව ද්වෙ.

විකප්පනා ච විනයා, වෙනයිකා ච සල්ලෙඛා;

ආපජ්ජති ච වුට්ඨාති, පරිවාසාපරෙ දුවෙ.

ද්වෙ මානත්තා අපරෙ ච, රත්තිච්ඡෙදො අනාදරි;

ද්වෙ ලොණා තයො අපරෙ, පරිභොගක්කොසෙන ච.

පෙසුඤ්ඤො ච ගණාවස්ස, ඨපනා භාරකප්පියං;

අනාපත්ති අධම්මධම්මා, විනයෙ ආසවෙ තථාති.

3. තිකවාරො

323. අත්ථාපත්ති තිට්ඨන්තෙ භගවති ආපජ්ජති, නො පරිනිබ්බුතෙ; අත්ථාපත්ති පරිනිබ්බුතෙ භගවති ආපජ්ජති, නො තිට්ඨන්තෙ; අත්ථාපත්ති තිට්ඨන්තෙපි භගවති ආපජ්ජති පරිනිබ්බුතෙපි. අත්ථාපත්ති කාලෙ ආපජ්ජති, නො විකාලෙ; අත්ථාපත්ති විකාලෙ ආපජ්ජති, නො කාලෙ; අත්ථාපත්ති කාලෙ චෙව ආපජ්ජති විකාලෙ ච. අත්ථාපත්ති රත්තිං ආපජ්ජති, නො දිවා; අත්ථාපත්ති දිවා ආපජ්ජති, නො රත්තිං; අත්ථාපත්ති රත්තිඤ්චෙව ආපජ්ජති දිවා ච. අත්ථාපත්ති දසවස්සො ආපජ්ජති, නො ඌනදසවස්සො; අත්ථාපත්ති ඌනදසවස්සො ආපජ්ජති, නො දසවස්සො; අත්ථාපත්ති දසවස්සො චෙව ආපජ්ජති ඌනදසවස්සො ච. අත්ථාපත්ති පඤ්චවස්සො ආපජ්ජති, නො ඌනපඤ්චවස්සො; අත්ථාපත්ති ඌනපඤ්චවස්සො ආපජ්ජති, නො පඤ්චවස්සො; අත්ථාපත්ති පඤ්චවස්සො චෙව ආපජ්ජති ඌනපඤ්චවස්සො ච. අත්ථාපත්ති කුසලචිත්තො ආපජ්ජති; අත්ථාපත්ති අකුසලචිත්තො ආපජ්ජති; අත්ථාපත්ති අබ්යාකතචිත්තො ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති සුඛවෙදනාසමඞ්ගී ආපජ්ජති; අත්ථාපත්ති දුක්ඛවෙදනාසමඞ්ගී ආපජ්ජති; අත්ථාපත්ති අදුක්ඛමසුඛවෙදනාසමඞ්ගී ආපජ්ජති. තීණි චොදනාවත්ථූනි – දිට්ඨෙන, සුතෙන, පරිසඞ්කාය. තයො සලාකග්ගාහා – ගුළ්හකො, විවටකො [විවට්ටකො (ක.)], සකණ්ණජප්පකො. තයො පටික්ඛෙපා – මහිච්ඡතා, අසන්තුට්ඨිතා [අසන්තුට්ඨතා (ස්යා.)], අසල්ලෙඛතා. තයො අනුඤ්ඤාතා – අප්පිච්ඡතා, සන්තුට්ඨිතා, සල්ලෙඛතා. අපරෙපි තයො පටික්ඛෙපා – මහිච්ඡතා, අසන්තුට්ඨිතා, අමත්තඤ්ඤුතා. තයො අනුඤ්ඤාතා – අප්පිච්ඡතා, සන්තුට්ඨිතා, මත්තඤ්ඤුතා. තිස්සො පඤ්ඤත්තියො – පඤ්ඤත්ති, අනුපඤ්ඤත්ති, අනුප්පන්නපඤ්ඤත්ති. අපරාපි තිස්සො පඤ්ඤත්තියො – සබ්බත්ථපඤ්ඤත්ති, පදෙසපඤ්ඤත්ති, සාධාරණපඤ්ඤත්ති. අපරාපි තිස්සො පඤ්ඤත්තියො – අසාධාරණපඤ්ඤත්ති, එකතොපඤ්ඤත්ති, උභතොපඤ්ඤත්ති.

අත්ථාපත්ති බාලො ආපජ්ජති, නො පණ්ඩිතො; අත්ථාපත්ති පණ්ඩිතො ආපජ්ජති, නො බාලො; අත්ථාපත්ති බාලො චෙව ආපජ්ජති පණ්ඩිතො ච. අත්ථාපත්ති කාළෙ ආපජ්ජති, නො ජුණ්හෙ; අත්ථාපත්ති ජුණ්හෙ ආපජ්ජති, නො කාළෙ; අත්ථාපත්ති කාළෙ චෙව ආපජ්ජති ජුණ්හෙ ච. අත්ථි කාළෙ කප්පති, නො ජුණ්හෙ; අත්ථි ජුණ්හෙ කප්පති, නො කාළෙ; අත්ථි කාළෙ චෙව කප්පති ජුණ්හෙ ච. අත්ථාපත්ති හෙමන්තෙ ආපජ්ජති, නො ගිම්හෙ නො වස්සෙ; අත්ථාපත්ති ගිම්හෙ ආපජ්ජති, නො හෙමන්තෙ නො වස්සෙ; අත්ථාපත්ති වස්සෙ ආපජ්ජති, නො හෙමන්තෙ නො ගිම්හෙ. අත්ථාපත්ති සඞ්ඝො ආපජ්ජති, න ගණො න පුග්ගලො; අත්ථාපත්ති ගණො ආපජ්ජති, න සඞ්ඝො න පුග්ගලො; අත්ථාපත්ති පුග්ගලො ආපජ්ජති, න සඞ්ඝො න ගණො. අත්ථි සඞ්ඝස්ස කප්පති, න ගණස්ස න පුග්ගලස්ස; අත්ථි ගණස්ස කප්පති, න සඞ්ඝස්ස න පුග්ගලස්ස; අත්ථි පුග්ගලස්ස කප්පති, න සඞ්ඝස්ස න ගණස්ස. තිස්සො ඡාදනා වත්ථුං ඡාදෙති, නො ආපත්තිං; ආපත්තිං ඡාදෙති, නො වත්ථුං; වත්ථුඤ්චෙව ඡාදෙති ආපත්තිඤ්ච. තිස්සො පටිච්ඡාදියො – ජන්තාඝරපටිච්ඡාදි, උදකපටිච්ඡාදි, වත්ථපටිච්ඡාදි. [අ. නි. 3.132] තීණි පටිච්ඡන්නානි වහන්ති, නො විවටානි – මාතුගාමො පටිච්ඡන්නො වහති, නො විවටො; බ්රාහ්මණානං මන්තා පටිච්ඡන්නා වහන්ති, නො විවටා; මිච්ඡාදිට්ඨි පටිච්ඡන්නා වහති, නො විවටා. තීණි විවටානි විරොචන්ති, නො පටිච්ඡන්නානි – චන්දමණ්ඩලං විවටං විරොචති, නො පටිච්ඡන්නං; සූරියමණ්ඩලං විවටං විරොචති, නො පටිච්ඡන්නං; තථාගතප්පවෙදිතො ධම්මවිනයො විවටො විරොචති, නො පටිච්ඡන්නො. තයො සෙනාසනග්ගාහා – පුරිමකො , පච්ඡිමකො, අන්තරාමුත්තකො. අත්ථාපත්ති ගිලානො ආපජ්ජති, නො අගිලානො; අත්ථාපත්ති අගිලානො ආපජ්ජති, නො ගිලානො; අත්ථාපත්ති ගිලානො චෙව ආපජ්ජති අගිලානො ච.

තීණි අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. තීණි ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. තයො පරිවාසා – පටිච්ඡන්නපරිවාසො, අප්පටිච්ඡන්නපරිවාසො, සුද්ධන්තපරිවාසො. තයො මානත්තා – පටිච්ඡන්නමානත්තං, අප්පටිච්ඡන්නමානත්තං, පක්ඛමානත්තං. තයො පාරිවාසිකස්ස භික්ඛුනො රත්තිච්ඡෙදා – සහවාසො, විප්පවාසො, අනාරොචනා. අත්ථාපත්ති අන්තො ආපජ්ජති, නො බහි; අත්ථාපත්ති බහි ආපජ්ජති, නො අන්තො; අත්ථාපත්ති අන්තො චෙව ආපජ්ජති බහි ච. අත්ථාපත්ති අන්තොසීමාය ආපජ්ජති, නො බහිසීමාය; අත්ථාපත්ති බහිසීමාය ආපජ්ජති, නො අන්තොසීමාය; අත්ථාපත්ති අන්තොසීමාය චෙව ආපජ්ජති බහිසීමාය ච. තීහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජති – කායෙන ආපජ්ජති, වාචාය ආපජ්ජති, කායෙන වාචාය ආපජ්ජති. අපරෙහිපි තීහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජති – සඞ්ඝමජ්ඣෙ, ගණමජ්ඣෙ, පුග්ගලස්ස සන්තිකෙ. තීහාකාරෙහි ආපත්තියා වුට්ඨාති – කායෙන වුට්ඨාති, වාචාය වුට්ඨාති, කායෙන වාචාය වුට්ඨාති. අපරෙහිපි තීහාකාරෙහි ආපත්තියා වුට්ඨාති – සඞ්ඝමජ්ඣෙ, ගණමජ්ඣෙ, පුග්ගලස්ස සන්තිකෙ. තීණි අධම්මිකානි අමූළ්හවිනයස්ස දානානි. තීණි ධම්මිකානි අමූළ්හවිනයස්ස දානානි.

[චූළව. 6] තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො තජ්ජනීයකම්මං කරෙය්ය – භණ්ඩනකාරකො හොති කලහකාරකො විවාදකාරකො භස්සකාරකො සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො, බාලො හොති අබ්යත්තො, ආපත්තිබහුලො අනපදානො ගිහිසංසට්ඨො විහරති අනනුලොමිකෙහි ගිහිසංසග්ගෙහි. [චූළව. 15] තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො නියස්සකම්මං කරෙය්ය – භණ්ඩනකාරකො හොති…පෙ… සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො, බාලො හොති අබ්යත්තො, ආපත්තිබහුලො අනපදානො ගිහිසංසට්ඨො විහරති අනනුලොමිකෙහි ගිහිසංසග්ගෙහි. [චූළව. 27] තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො පබ්බාජනීයකම්මං කරෙය්ය – භණ්ඩනකාරකො හොති…පෙ… සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො, බාලො හොති අබ්යත්තො, ආපත්තිබහුලො අනපදානො කුලදූකකො හොති පාපසමාචාරො පාපසමාචාරා දිස්සන්ති චෙව සුය්යන්ති ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො පටිසාරණීයකම්මං කරෙය්ය – භණ්ඩනකාරකො හොති…පෙ… සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො, බාලො හොති අබ්යත්තො, ආපත්ති බහුලො අනපදානො ගිහී අක්කොසති පරිභාසති. [චූළව. 50] තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛෙපනීයකම්මං කරෙය්ය – භණ්ඩනකාරකො හොති…පෙ… සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො, බාලො හොති අබ්යත්තො, ආපත්තිබහුලො අනපදානො ආපත්තිං ආපජ්ජිත්වා න ඉච්ඡති ආපත්තිං පස්සිතුං. [චූළව. 59] තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො ආපත්තියා අප්පටිකම්මෙ උක්ඛෙපනීයකම්මං කරෙය්ය – භණ්ඩනකාරකො හොති…පෙ… සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො, බාලො හොති අබ්යත්තො, ආපත්තිබහුලො අනපදානො ආපත්තිං ආපජ්ජිත්වා න ඉච්ඡති ආපත්තිං පටිකාතුං. [චූළව. 69] තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො පාපිකාය දිට්ඨියා අප්පටිනිස්සග්ගෙ උක්ඛෙපනීයකම්මං කරෙය්ය – භණ්ඩනකාරකො හොති…පෙ… සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො, බාලො හොති අබ්යත්තො, ආපත්තිබහුලො අනපදානො න ඉච්ඡති පාපිකං දිට්ඨිං පටිනිස්සජ්ජිතුං.

තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො ආකඞ්ඛමානො සඞ්ඝො ආගාළ්හාය චෙතෙය්ය – භණ්ඩනකාරකො හොති කලහකාරකො විවාදකාරකො භස්සකාරකො සඞ්ඝෙ අධිකරණකාරකො, බාලො හොති අබ්යත්තො ආපත්තිබහුලො අනපදානො, ගිහිසංසට්ඨො විහරති අනනුලොමිකෙහි ගිහිසංසග්ගෙහි. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො කම්මං කාතබ්බං – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. අපරෙහිපි තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො කම්මං කාතබ්බං – අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති. අපරෙහිපි තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො කම්මං කාතබ්බං – කායිකෙන දවෙන සමන්නාගතො හොති, වාචසිකෙන දවෙන සමන්නාගතො හොති, කායිකවාචසිකෙන දවෙන සමන්නාගතො හොති. අපරෙහිපි තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො කම්මං කාතබ්බං – කායිකෙන අනාචාරෙන සමන්නාගතො හොති, වාචසිකෙන අනාචාරෙන සමන්නාගතො හොති, කායිකවාචසිකෙන අනාචාරෙන සමන්නාගතො හොති. අපරෙහිපි තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො කම්මං කාතබ්බං – කායිකෙන උපඝාතිකෙන සමන්නාගතො හොති, වාචසිකෙන උපඝාතිකෙන සමන්නාගතො හොති, කායිකවාචසිකෙන උපඝාතිකෙන සමන්නාගතො හොති. අපරෙහිපි තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො කම්මං කාතබ්බං – කායිකෙන මිච්ඡාජීවෙන සමන්නාගතො හොති, වාචසිකෙන මිච්ඡාජීවෙන සමන්නාගතො හොති, කායිකවාචසිකෙන මිච්ඡාජීවෙන සමන්නාගතො හොති. අපරෙහිපි තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො කම්මං කාතබ්බං – ආපත්තිං ආපන්නො කම්මකතො උපසම්පාදෙති, නිස්සයං දෙති, සාමණෙරං උපට්ඨාපෙති. අපරෙහිපි තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො කම්මං කාතබ්බං – යාය ආපත්තියා සඞ්ඝෙන කම්මං කතං හොති තං ආපත්තිං ආපජ්ජති, අඤ්ඤං වා තාදිසිකං, තතො වා පාපිට්ඨතරං. අපරෙහිපි තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො කම්මං කාතබ්බං – බුද්ධස්ස අවණ්ණං භාසති, ධම්මස්ස අවණ්ණං භාසති, සඞ්ඝස්ස අවණ්ණං භාසති.

තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො සඞ්ඝමජ්ඣෙ උපොසථං ඨපෙන්තස්ස – ‘‘අලං, භික්ඛු, මා භණ්ඩනං මා කලහං මා විග්ගහං මා විවාද’’න්ති ඔමද්දිත්වා සඞ්ඝෙන උපොසථො කාතබ්බො – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො සඞ්ඝමජ්ඣෙ පවාරණං ඨපෙන්තස්ස – ‘‘අලං, භික්ඛු, මා භණ්ඩනං මා කලහං මා විග්ගහං මා විවාද’’න්ති ඔමද්දිත්වා සඞ්ඝෙන පවාරෙතබ්බං – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො න කාචි සඞ්ඝසම්මුති දාතබ්බා – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝෙ න වොහරිතබ්බං [සංඝො න වොහරිතබ්බො (ස්යා.)] – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු න කිස්මිං චි පච්චෙකට්ඨානෙ ඨපෙතබ්බො – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො නිස්සාය න වත්ථබ්බං – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො නිස්සයො න දාතබ්බො – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො ඔකාසකම්මං කාරාපෙන්තස්ස නාලං ඔකාසකම්මං කාතුං – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො සවචනීයං නාදාතබ්බං – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො විනයො න පුච්ඡිතබ්බො – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා විනයො න පුච්ඡිතබ්බො – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො විනයො න විස්සජ්ජෙතබ්බො – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා විනයො න විස්සජ්ජෙතබ්බො – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො අනුයොගො න දාතබ්බො – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා සද්ධිං විනයො න සාකච්ඡිතබ්බො [සාකච්ඡාතබ්බො (ක.)] – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච. තීහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා න උපසම්පාදෙතබ්බං න නිස්සයො දාතබ්බො න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො – අලජ්ජී ච හොති, බාලො ච, අපකතත්තො ච.

තයො උපොසථා – චාතුද්දසිකො, පන්නරසිකො, සාමග්ගිඋපොසථො. අපරෙපි තයො උපොසථා – සඞ්ඝෙඋපොසථො, ගණෙඋපොසථො, පුග්ගලෙඋපොසථො. අපරෙපි තයො උපොසථා – සුත්තුද්දෙසොඋපොසථො, පාරිසුද්ධිඋපොසථො, අධිට්ඨානුපොසථො. තිස්සො පවාරණා – චාතුද්දසිකා, පන්නරසිකා, සාමග්ගිපවාරණා. අපරාපි තිස්සො පවාරණා – සඞ්ඝෙපවාරණා, ගණෙපවාරණා, පුග්ගලෙපවාරණා. අපරාපි තිස්සො පවාරණා – තෙවාචිකාපවාරණා , ද්වෙවාචිකාපවාරණා, සමානවස්සිකාපවාරණා.

තයො ආපායිකා නෙරයිකා – ඉදමප්පහාය, යො ච අබ්රහ්මචාරී බ්රහ්මචාරිපටිඤ්ඤො, යො ච සුද්ධං බ්රහ්මචාරිං පරිසුද්ධබ්රහ්මචරියං චරන්තං අමූලකෙන අබ්රහ්මචරියෙන අනුද්ධංසෙති, යො චායං එවංවාදී එවංදිට්ඨි [එවංදිට්ඨී (සී.)] – ‘‘නත්ථි කාමෙසු දොසො’’ති සො කාමෙසු පාතබ්යතං ආපජ්ජති. [අ. නි. 3.70] තීණි අකුසලමූලානි – ලොභො අකුසලමූලං, දොසො අකුසලමූලං, මොහො අකුසලමූලං. [අ. නි. 3.70] තීණි කුසලමූලානි – අලොභො කුසලමූලං, අදොසො කුසලමූලං, අමොහො කුසලමූලං. තීණි දුච්චරිතානි – කායදුච්චරිතං, වචීදුච්චරිතං, මනොදුච්චරිතං. තීණි සුචරිතානි – කායසුචරිතං, වචීසුචරිතං, මනොසුචරිතං. තයො අත්ථවසෙ පටිච්ච භගවතා කුලෙසු තිකභොජනං පඤ්ඤත්තං – දුම්මඞ්කූනං පුග්ගලානං නිග්ගහාය, පෙසලානං භික්ඛූනං ඵාසුවිහාරාය, ‘‘මා පාපිච්ඡා පක්ඛං නිස්සාය සඞ්ඝං භින්දෙය්යු’’න්ති කුලානුද්දයතාය ච. [චූළව. 350] තීහි අසද්ධම්මෙහි අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො පාපිච්ඡතා පාපමිත්තතා ඔරමත්තකෙන විසෙසාධිගමෙන අන්තරා වොසානං ආපාදි. තිස්සො සම්මුතියො – දණ්ඩසම්මුති, සික්කාසම්මුති, දණ්ඩසික්කාසම්මුති. තිස්සො පාදුකා ධුවට්ඨානිකා අසඞ්කමනීයා – වච්චපාදුකා, පස්සාවපාදුකා, ආචමනපාදුකා. තිස්සො පාදඝංසනියො – සක්ඛරං, කථලා, සමුද්දඵෙණකොති.

තිකං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

තිට්ඨන්තෙ කාලෙ රත්තිඤ්ච, දස පඤ්ච කුසලෙන;

වෙදනා චොදනා වත්ථු, සලාකා ද්වෙ පටික්ඛිපා.

පඤ්ඤත්ති අපරෙ ද්වෙ ච, බාලො කාළෙ ච කප්පති;

හෙමන්තෙ සඞ්ඝො සඞ්ඝස්ස, ඡාදනා ච පටිච්ඡාදි.

පටිච්ඡන්නා විවටා ච, සෙනාසනගිලායනා;

පාතිමොක්ඛං පරිවාසං, මානත්තා පාරිවාසිකා.

අන්තො අන්තො ච සීමාය, ආපජ්ජති පුනාපරෙ;

වුට්ඨාති අපරෙ චෙව, අමූළ්හවිනයා දුවෙ.

තජ්ජනීයා නියස්සා ච, පබ්බාජපටිසාරණී;

අදස්සනා පටිකම්මෙ, අනිස්සග්ගෙ ච දිට්ඨියා.

ආගාළ්හකම්මාධිසීලෙ, දවානාචාර ඝාතිකා;

ආජීවාපන්නා තාදිසිකා, අවණ්ණුපොසථෙන ච.

පවාරණා සම්මුති ච, වොහාරපච්චෙකෙන ච;

න වත්ථබ්බං න දාතබ්බං, ඔකාසං න කරෙ තථා.

න කරෙ සවචනීයං, න පුච්ඡිතබ්බකා දුවෙ;

න විස්සජ්ජෙ දුවෙ චෙව, අනුයොගම්පි නො දදෙ.

සාකච්ඡා උපසම්පදා, නිස්සයසාමණෙරා ච;

උපොසථතිකා තීණි, පවාරණතිකා තයො.

ආපායිකා අකුසලා, කුසලා චරිතා දුවෙ;

තිකභොජනසද්ධම්මෙ, සම්මුති පාදුකෙන ච;

පාදඝංසනිකා චෙව, උද්දානං තිකකෙ ඉදන්ති.

4. චතුක්කවාරො

324. අත්ථාපත්ති සකවාචාය ආපජ්ජති, පරවාචාය වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති පරවාචාය ආපජ්ජති, සකවාචාය වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති සකවාචාය ආපජ්ජති, සකවාචාය වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති පරවාචාය ආපජ්ජති, පරවාචාය වුට්ඨාති. අත්ථාපත්ති කායෙන ආපජ්ජති, වාචාය වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති වාචාය ආපජ්ජති, කායෙන වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති කායෙන ආපජ්ජති, කායෙන වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති වාචාය ආපජ්ජති, වාචාය වුට්ඨාති. අත්ථාපත්ති පසුත්තො ආපජ්ජති, පටිබුද්ධො වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති පටිබුද්ධො ආපජ්ජති, පසුත්තො වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති පසුත්තො ආපජ්ජති, පසුත්තො වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති පටිබුද්ධො ආපජ්ජති, පටිබුද්ධො වුට්ඨාති. අත්ථාපත්ති අචිත්තකො ආපජ්ජති, සචිත්තකො වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති සචිත්තකො ආපජ්ජති, අචිත්තකො වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති අචිත්තකො ආපජ්ජති, අචිත්තකො වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති සචිත්තකො ආපජ්ජති, සචිත්තකො වුට්ඨාති. අත්ථාපත්ති ආපජ්ජන්තො දෙසෙති; දෙසෙන්තො ආපජ්ජති; අත්ථාපත්ති ආපජ්ජන්තො වුට්ඨාති; වුට්ඨහන්තො ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති කම්මෙන ආපජ්ජති, අකම්මෙන වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති අකම්මෙන ආපජ්ජති, කම්මෙන වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති කම්මෙන ආපජ්ජති, කම්මෙන වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති අකම්මෙන ආපජ්ජති, අකම්මෙන වුට්ඨාති.

[අ. නි. 4.250; දී. නි. 3.313; විභ. 939] චත්තාරො අනරියවොහාරා – අදිට්ඨෙ දිට්ඨවාදිතා, අස්සුතෙ සුතවාදිතා, අමුතෙ මුතවාදිතා, අවිඤ්ඤාතෙ විඤ්ඤාතවාදිතා. චත්තාරො අරියවොහාරා – අදිට්ඨෙ අදිට්ඨවාදිතා, අස්සුතෙ අස්සුතවාදිතා, අමුතෙ අමුතවාදිතා, අවිඤ්ඤාතෙ අවිඤ්ඤාතවාදිතා. අපරෙපි චත්තාරො අනරියවොහාරා – දිට්ඨෙ අදිට්ඨවාදිතා, සුතෙ අස්සුතවාදිතා, මුතෙ අමුතවාදිතා, විඤ්ඤාතෙ අවිඤ්ඤාතවාදිතා. චත්තාරො අරියවොහාරා – දිට්ඨෙ දිට්ඨවාදිතා, සුතෙ සුතවාදිතා, මුතෙ මුතවාදිතා, විඤ්ඤාතෙ විඤ්ඤාතවාදිතා.

චත්තාරො පාරාජිකා භික්ඛූනං භික්ඛුනීහි සාධාරණා; චත්තාරො පාරාජිකා භික්ඛුනීනං භික්ඛූහි අසාධාරණා. චත්තාරො පරික්ඛාරා – අත්ථි පරික්ඛාරො රක්ඛිතබ්බො ගොපෙතබ්බො මමායිතබ්බො පරිභුඤ්ජිතබ්බො; අත්ථි පරික්ඛාරො රක්ඛිතබ්බො ගොපෙතබ්බො මමායිතබ්බො, න පරිභුඤ්ජිතබ්බො; අත්ථි පරික්ඛාරො රක්ඛිතබ්බො ගොපෙතබ්බො, න මමායිතබ්බො න පරිභුඤ්ජිතබ්බො; අත්ථි පරික්ඛාරො න රක්ඛිතබ්බො න ගොපෙතබ්බො, න මමායිතබ්බො න පරිභුඤ්ජිතබ්බො. අත්ථාපත්ති සම්මුඛා ආපජ්ජති, පරම්මුඛා වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති පරම්මුඛා ආපජ්ජති , සම්මුඛා වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති සම්මුඛා ආපජ්ජති, සම්මුඛා වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති පරම්මුඛා ආපජ්ජති, පරම්මුඛා වුට්ඨාති. අත්ථාපත්ති අජානන්තො ආපජ්ජති, ජානන්තො වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති ජානන්තො ආපජ්ජති, අජානන්තො වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති අජානන්තො ආපජ්ජති, අජානන්තො වුට්ඨාති; අත්ථාපත්ති ජානන්තො ආපජ්ජති, ජානන්තො වුට්ඨාති.

චතූහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජති – කායෙන ආපජ්ජති, වාචාය ආපජ්ජති, කායෙන වාචාය ආපජ්ජති, කම්මවාචාය ආපජ්ජති. අපරෙහිපි චතූහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජති – සඞ්ඝමජ්ඣෙ, ගණමජ්ඣෙ, පුග්ගලස්ස සන්තිකෙ, ලිඞ්ගපාතුභාවෙන. චතූහාකාරෙහි ආපත්තියා වුට්ඨාති – කායෙන වුට්ඨාති, වාචාය වුට්ඨාති, කායෙන වාචාය වුට්ඨාති, කම්මවාචාය වුට්ඨාති. අපරෙහිපි චතූහාකාරෙහි ආපත්තියා වුට්ඨාති – සඞ්ඝමජ්ඣෙ, ගණමජ්ඣෙ, පුග්ගලස්ස සන්තිකෙ, ලිඞ්ගපාතුභාවෙන. සහ පටිලාභෙන පුරිමං ජහති, පච්ඡිමෙ පතිට්ඨාති, විඤ්ඤත්තියො පටිප්පස්සම්භන්ති, පණ්ණත්තියො නිරුජ්ඣන්ති. සහ පටිලාභෙන පච්ඡිමං ජහති, පුරිමෙ පතිට්ඨාති, විඤ්ඤත්තියො පටිප්පස්සම්භන්ති, පණ්ණත්තියො නිරුජ්ඣන්ති. චතස්සො චොදනා – සීලවිපත්තියා චොදෙති , ආචාරවිපත්තියා චොදෙති, දිට්ඨිවිපත්තියා චොදෙති, ආජීවවිපත්තියා චොදෙති. චත්තාරො පරිවාසා – පටිච්ඡන්නපරිවාසො , අප්පටිච්ඡන්නපරිවාසො, සුද්ධන්තපරිවාසො, සමොධානපරිවාසො. චත්තාරො මානත්තා – පටිච්ඡන්නමානත්තං, අප්පටිච්ඡන්නමානත්තං, පක්ඛමානත්තං, සමොධානමානත්තං. චත්තාරො මානත්තචාරිකස්ස භික්ඛුනො රත්තිච්ඡෙදා – සහවාසො, විප්පවාසො, අනාරොචනා, ඌනෙ ගණෙ චරති. චත්තාරො සාමුක්කංසා . චත්තාරො පටිග්ගහිතපරිභොගා – යාවකාලිකං, යාමකාලිකං, සත්තාහකාලිකං, යාවජීවිකං. චත්තාරි මහාවිකටානි – ගූථො, මුත්තං, ඡාරිකා, මත්තිකා. චත්තාරි කම්මානි – අපලොකනකම්මං, ඤත්තිකම්මං, ඤත්තිදුතියකම්මං, ඤත්තිචතුත්ථකම්මං. අපරානිපි චත්තාරි කම්මානි – අධම්මෙන වග්ගකම්මං, අධම්මෙන සමග්ගකම්මං, ධම්මෙන වග්ගකම්මං, ධම්මෙන සමග්ගකම්මං. චතස්සො විපත්තියො – සීලවිපත්ති, ආචාරවිපත්ති, දිට්ඨිවිපත්ති, ආජීවවිපත්ති. චත්තාරි අධිකරණානි – විවාදාධිකරණං, අනුවාදාධිකරණං, ආපත්තාධිකරණං, කිච්චාධිකරණං. [අ. නි. 4.211] චත්තාරො පරිසදූසනා – භික්ඛු දුස්සීලො පාපධම්මො පරිසදූසනො, භික්ඛුනී දුස්සීලා පාපධම්මා පරිසදූසනා, උපාසකො දුස්සීලො පාපධම්මො පරිසදූසනො, උපාසිකා දුස්සීලා පාපධම්මා පරිසදූසනා. චත්තාරො පරිසසොභනා [පරිසසොභණා (ස්යා. ක.)] – භික්ඛු සීලවා කල්යාණධම්මො පරිසසොභනො, භික්ඛුනී සීලවතී කල්යාණධම්මා පරිසසොභනා, උපාසකො සීලවා කල්යාණධම්මො පරිසසොභනො, උපාසිකා සීලවතී කල්යාණධම්මා පරිසසොභනා.

අත්ථාපත්ති ආගන්තුකො ආපජ්ජති, නො ආවාසිකො; අත්ථාපත්ති ආවාසිකො ආපජ්ජති, නො ආගන්තුකො; අත්ථාපත්ති ආගන්තුකො චෙව ආපජ්ජති ආවාසිකො ච අත්ථාපත්ති නෙව ආගන්තුකො ආපජ්ජති, නො ආවාසිකො. අත්ථාපත්ති ගමිකො ආපජ්ජති, නො ආවාසිකො; අත්ථාපත්ති ආවාසිකො ආපජ්ජති, නො ගමිකො; අත්ථාපත්ති ගමිකො චෙව ආපජ්ජති ආවාසිකො ච; අත්ථාපත්ති නෙව ගමිකො ආපජ්ජති නො ආවාසිකො. අත්ථි වත්ථුනානත්තතා නො ආපත්තිනානත්තතා, අත්ථි ආපත්තිනානත්තතා නො වත්ථුනානත්තතා, අත්ථි වත්ථුනානත්තතා චෙව ආපත්තිනානත්තතා ච, අත්ථි නෙව වත්ථුනානත්තතා නො ආපත්තිනානත්තතා. අත්ථි වත්ථුසභාගතා නො ආපත්තිසභාගතා, අත්ථි ආපත්තිසභාගතා නො වත්ථුසභාගතා, අත්ථි වත්ථුසභාගතා චෙව ආපත්තිසභාගතා ච අත්ථි නෙව වත්ථුසභාගතා නො ආපත්තිසභාගතා. අත්ථාපත්ති උපජ්ඣායො ආපජ්ජති නො සද්ධිවිහාරිකො, අත්ථාපත්ති සද්ධිවිහාරිකො ආපජ්ජති නො උපජ්ඣායො, අත්ථාපත්ති උපජ්ඣායො චෙව ආපජ්ජති සද්ධිවිහාරිකො ච, අත්ථාපත්ති නෙව උපජ්ඣායො ආපජ්ජති නො සද්ධිවිහාරිකො. අත්ථාපත්ති ආචරියො ආපජ්ජති නො අන්තෙවාසිකො, අත්ථාපත්ති අන්තෙවාසිකො ආපජ්ජති නො ආචරියො, අත්ථාපත්ති ආචරියො චෙව ආපජ්ජති අන්තෙවාසිකො ච, අත්ථාපත්ති නෙව ආචරියො ආපජ්ජති නො අන්තෙවාසිකො. චත්තාරො පච්චයා අනාපත්ති වස්සච්ඡෙදස්ස – සඞ්ඝො වා භින්නො හොති, සඞ්ඝං වා භින්දිතුකාමා හොන්ති, ජීවිතන්තරායො වා හොති, බ්රහ්මචරියන්තරායො වා හොති. චත්තාරි වචීදුච්චරිතානි – මුසාවාදො, පිසුණා වාචා, ඵරුසා වාචා, සම්ඵප්පලාපො. චත්තාරි වචීසුචරිතානි – සච්චවාචා, අපිසුණා වාචා, සණ්හා වාචා, මන්තා භාසා. අත්ථි ආදියන්තො ගරුකං ආපත්තිං ආපජ්ජති, පයොජෙන්තො ලහුකං; අත්ථි ආදියන්තො ලහුකං ආපත්තිං ආපජ්ජති, පයොජෙන්තො ගරුකං, අත්ථි ආදියන්තොපි පයොජෙන්තොපි ගරුකං ආපත්තිං ආපජ්ජති; අත්ථි ආදියන්තොපි පයොජෙන්තොපි ලහුකං ආපත්තිං ආපජ්ජති.

අත්ථි පුග්ගලො අභිවාදනාරහො, නො පච්චුට්ඨානාරහො; අත්ථි පුග්ගලො පච්චුට්ඨානාරහො, නො අභිවාදනාරහො; අත්ථි පුග්ගලො අභිවාදනාරහො චෙව පච්චුට්ඨානාරහො ච; අත්ථි පුග්ගලො නෙව අභිවාදනාරහො නො පච්චුට්ඨානාරහො. අත්ථි පුග්ගලො ආසනාරහො, නො අභිවාදනාරහො; අත්ථි පුග්ගලො අභිවාදනාරහො, නො ආසනාරහො; අත්ථි පුග්ගලො ආසනාරහො චෙව අභිවාදනාරහො ච; අත්ථි පුග්ගලො නෙව ආසනාරහො නො අභිවාදනාරහො. අත්ථාපත්ති කාලෙ ආපජ්ජති, නො විකාලෙ; අත්ථාපත්ති විකාලෙ ආපජ්ජති, නො කාලෙ; අත්ථාපත්ති කාලෙ චෙව ආපජ්ජති විකාලෙ ච; අත්ථාපත්ති නෙව කාලෙ ආපජ්ජති නො විකාලෙ. අත්ථි පටිග්ගහිතං කාලෙ කප්පති, නො විකාලෙ; අත්ථි පටිග්ගහිතං විකාලෙ කප්පති, නො කාලෙ; අත්ථි පටිග්ගහිතං කාලෙ චෙව කප්පති විකාලෙ ච; අත්ථි පටිග්ගහිතං නෙව කාලෙ කප්පති නො විකාලෙ. අත්ථාපත්ති පච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු ආපජ්ජති, නො මජ්ඣිමෙසු; අත්ථාපත්ති මජ්ඣිමෙසු ජනපදෙසු ආපජ්ජති, නො පච්චන්තිමෙසු; අත්ථාපත්ති පච්චන්තිමෙසු චෙව ජනපදෙසු ආපජ්ජති මජ්ඣිමෙසු ච; අත්ථාපත්ති නෙව පච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු ආපජ්ජති නො මජ්ඣිමෙසු. අත්ථි පච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු කප්පති, නො මජ්ඣිමෙසු; අත්ථි මජ්ඣිමෙසු ජනපදෙසු කප්පති, නො පච්චන්තිමෙසු; අත්ථි පච්චන්තිමෙසු චෙව ජනපදෙසු කප්පති මජ්ඣිමෙසු ච; අත්ථි නෙව පච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු කප්පති නො මජ්ඣිමෙසු. අත්ථාපත්ති අන්තො ආපජ්ජති, නො බහි; අත්ථාපත්ති බහි ආපජ්ජති, නො අන්තො; අත්ථාපත්ති අන්තො චෙව ආපජ්ජති බහි ච; අත්ථාපත්ති නෙව අන්තො ආපජ්ජති නො බහි. අත්ථාපත්ති අන්තොසීමාය ආපජ්ජති, නො බහිසීමාය; අත්ථාපත්ති බහිසීමාය ආපජ්ජති, නො අන්තොසීමාය; අත්ථාපත්ති අන්තොසීමාය චෙව ආපජ්ජති බහිසීමාය ච; අත්ථාපත්ති නෙව අන්තොසීමාය ආපජ්ජති නො බහිසීමාය. අත්ථාපත්ති ගාමෙ ආපජ්ජති, නො අරඤ්ඤෙ; අත්ථාපත්ති අරඤ්ඤෙ ආපජ්ජති, නො ගාමෙ; අත්ථාපත්ති ගාමෙ චෙව ආපජ්ජති අරඤ්ඤෙ ච; අත්ථාපත්ති නෙව ගාමෙ ආපජ්ජති නො අරඤ්ඤෙ.

චතස්සො චොදනා – වත්ථුසන්දස්සනා, ආපත්තිසන්දස්සනා, සංවාසපටික්ඛෙපො , සාමීචිපටික්ඛෙපො. චත්තාරො පුබ්බකිච්චා. චත්තාරො පත්තකල්ලා. චත්තාරි අනඤ්ඤපාචිත්තියානි. චතස්සො භික්ඛුසම්මුතියො. [අ. නි. 4.17; විභ. 939; දී. නි. 3.311] චත්තාරි අගතිගමනානි – ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, දොසාගතිං ගච්ඡති, මොහාගතිං ගච්ඡති, භයාගතිං ගච්ඡති. චත්තාරි නාගතිගමනානි – න ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, න දොසාගතිං ගච්ඡති, න මොහාගතිං ගච්ඡති, න භයාගතිං ගච්ඡති. චතූහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො අලජ්ජී භික්ඛු සඞ්ඝං භින්දති – ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්තො, දොසාගතිං ගච්ඡන්තො, මොහාගතිං ගච්ඡන්තො, භයාගතිං ගච්ඡන්තො. චතූහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො පෙසලො භික්ඛු භින්නං සඞ්ඝං සමග්ගං කරොති – න ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්තො, න දොසාගතිං ගච්ඡන්තො, න මොහාගතිං ගච්ඡන්තො, න භයාගතිං ගච්ඡන්තො. චතූහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො විනයො න පුච්ඡිතබ්බො – ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, දොසාගතිං ගච්ඡති, මොහාගතිං ගච්ඡති , භයාගතිං ගච්ඡති. චතූහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා විනයො න පුච්ඡිතබ්බො – ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, දොසාගතිං ගච්ඡති, මොහාගතිං ගච්ඡති, භයාගතිං ගච්ඡති. චතූහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො විනයො න විස්සජ්ජෙතබ්බො – ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, දොසාගතිං ගච්ඡති, මොහාගතිං ගච්ඡති, භයාගතිං ගච්ඡති. චතූහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා විනයො න විස්සජ්ජෙතබ්බො – ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, දොසාගතිං ගච්ඡති, මොහාගතිං ගච්ඡති, භයාගතිං ගච්ඡති. චතූහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස භික්ඛුනො අනුයොගො න දාතබ්බො – ඡන්දාගතිං ගච්ඡති , දොසාගතිං ගච්ඡති, මොහාගතිං ගච්ඡති, භයාගතිං ගච්ඡති. චතූහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙ භික්ඛුනා සද්ධිං විනයො න සාකච්ඡිතබ්බො – ඡන්දාගතිං ගච්ඡති, දොසාගතිං ගච්ඡති, මොහාගතිං ගච්ඡති, භයාගතිං ගච්ඡති. අත්ථාපත්ති ගිලානො ආපජ්ජති, නො අගිලානො; අත්ථාපත්ති අගිලානො ආපජ්ජති, නො ගිලානො; අත්ථාපත්ති ගිලානො චෙව ආපජ්ජති අගිලානො ච; අත්ථාපත්ති නෙව ගිලානො ආපජ්ජති නො අගිලානො. චත්තාරි අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. චත්තාරි ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

චතුක්කං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

සකවාචාය කායෙන, පසුත්තො ච අචිත්තකො;

ආපජ්ජන්තො ච කම්මෙන, වොහාරා චතුරො තථා.

භික්ඛූනං භික්ඛුනීනඤ්ච, පරික්ඛාරො ච සම්මුඛා;

අජානකායෙ මජ්ඣෙ ච, වුට්ඨාති දුවිධා තථා.

පටිලාභෙන චොදනා, පරිවාසා ච වුච්චති;

මානත්තචාරිකා චාපි, සාමුක්කංසා පටිග්ගහි.

මහාවිකටකම්මානි, පුන කම්මෙ විපත්තියො;

අධිකරණා දුස්සීලා ච, සොභනාගන්තුකෙන ච.

ගමිකො වත්ථුනානත්තා, සභාගුපජ්ඣායෙන ච;

ආචරියො පච්චයා වා, දුච්චරිතං සුචරිතං.

ආදියන්තො පුග්ගලො ච, අරහො ආසනෙන ච;

කාලෙ ච කප්පති චෙව, පච්චන්තිමෙසු කප්පති.

අන්තො අන්තො ච සීමාය, ගාමෙ ච චොදනාය ච;

පුබ්බකිච්චං පත්තකල්ලං, අනඤ්ඤා සම්මුතියො ච.

අගති නාගති චෙව, අලජ්ජී පෙසලෙන ච;

පුච්ඡිතබ්බා දුවෙ චෙව, විස්සජ්ජෙය්යා තථා දුවෙ;

අනුයොගො ච සාකච්ඡා, ගිලානො ඨපනෙන චාති.

5. පඤ්චකවාරො

325. පඤ්ච ආපත්තියො. පඤ්ච ආපත්තික්ඛන්ධා. පඤ්ච විනීතවත්ථූනි. පඤ්ච කම්මානි ආනන්තරිකානි. පඤ්ච පුග්ගලා නියතා. පඤ්ච ඡෙදනකා ආපත්තියො. පඤ්චහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජති. පඤ්ච ආපත්තියො. මුසාවාදපච්චයා පඤ්චහාකාරෙහි කම්මං න උපෙති – සයං වා කම්මං න කරොති, පරං වා න අජ්ඣෙසති, ඡන්දං වා පාරිසුද්ධිං වා න දෙති, කයිරමානෙ කම්මෙ පටික්කොසති, කතෙ වා පන කම්මෙ අධම්මදිට්ඨි හොති. පඤ්චහාකාරෙහි කම්මං උපෙති – සයං වා කම්මං කරොති, පරං වා අජ්ඣෙසති, ඡන්දං වා පාරිසුද්ධිං වා දෙති, කයිරමානෙ කම්මෙ නප්පටික්කොසති, කතෙ වා පන කම්මෙ ධම්මදිට්ඨි හොති. පඤ්ච පිණ්ඩපාතිකස්ස භික්ඛුනො කප්පන්ති – අනාමන්තචාරො, ගණභොජනං, පරම්පරභොජනං, අනධිට්ඨානං, අවිකප්පනා. [අ. නි. 5.102] පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු උස්සඞ්කිතපරිසඞ්කිතො හොති – පාපභික්ඛුපි අකුප්පධම්මොපි වෙසියාගොචරො වා හොති, විධවාගොචරො වා හොති, ථුල්ලකුමාරිගොචරො වා හොති, පණ්ඩකගොචරො වා හොති, භික්ඛුනිගොචරො වා හොති. පඤ්ච තෙලානි – තිලතෙලං, සාසපතෙලං, මධුකතෙලං, එරණ්ඩකතෙලං, වසාතෙලං. පඤ්ච වසානි – අච්ඡවසං, මච්ඡවසං, සුසුකාවසං, සූකරවසං, ගද්රභවසං. [අ. නි. 5.130; දී. නි. 3.316] පඤ්ච බ්යසනානි – ඤාතිබ්යසනං, භොගබ්යසනං, රොගබ්යසනං, සීලබ්යසනං, දිට්ඨිබ්යසනං. [අ. නි. 5.130; දී. නි. 3.316] පඤ්ච සම්පදා – ඤාතිසම්පදා, භොගසම්පදා, අරොගසම්පදා, සීලසම්පදා, දිට්ඨිසම්පදා. පඤ්ච නිස්සයපටිප්පස්සද්ධියො උපජ්ඣායම්හා – උපජ්ඣායො පක්කන්තො වා හොති, විබ්භන්තො වා, කාලඞ්කතො වා, පක්ඛසඞ්කන්තො වා, ආණත්තියෙව පඤ්චමී. පඤ්ච පුග්ගලා න උපසම්පාදෙතබ්බා – අද්ධානහීනො, අඞ්ගහීනො, වත්ථුවිපන්නො, කරණදුක්කටකො, අපරිපූරො. පඤ්ච පංසුකූලානි – සොසානිකං, පාපණිකං, උන්දූරක්ඛායිකං, උපචිකක්ඛායිකං, අග්ගිදඩ්ඪං. අපරානිපි පඤ්ච පංසුකූලානි – ගොඛායිකං, අජක්ඛායිකං, ථූපචීවරං, ආභිසෙකිකං, ගතපටියාගතං [භතපටියාභතං (ක.)]. පඤ්ච අවහාරා – ථෙය්යාවහාරො, පසය්හාවහාරො, පරිකප්පාවහාරො , පටිච්ඡන්නාවහාරො, කුසාවහාරො. පඤ්ච මහාචොරා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. පඤ්ච අවිස්සජ්ජනියානි. පඤ්ච අවෙභඞ්ගියානි. පඤ්චාපත්තියො කායතො සමුට්ඨන්ති, න වාචතො න චිත්තතො. පඤ්චාපත්තියො කායතො ච වාචතො ච සමුට්ඨන්ති, චිත්තතො. පඤ්චාපත්තියො දෙසනාගාමිනියො. පඤ්ච සඞ්ඝා . පඤ්ච පාතිමොක්ඛුද්දෙසා. සබ්බපච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු විනයධරපඤ්චමෙන ගණෙන උපසම්පාදෙතබ්බං. පඤ්චානිසංසා කථිනත්ථාරෙ. පඤ්ච කම්මානි. යාවතතියකෙ පඤ්ච ආපත්තියො. පඤ්චහාකාරෙහි අදින්නං ආදියන්තස්ස ආපත්ති පාරාජිකස්ස. පඤ්චහාකාරෙහි අදින්නං ආදියන්තස්ස ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්ස. පඤ්චහාකාරෙහි අදින්නං ආදියන්තස්ස ආපත්ති දුක්කටස්ස. පඤ්ච අකප්පියානි න පරිභුඤ්ජිතබ්බානි – අදින්නඤ්ච හොති, අවිදිතඤ්ච හොති, අකප්පියඤ්ච හොති, අප්පටිග්ගහිතඤ්ච හොති, අකතාතිරිත්තඤ්ච හොති. පඤ්ච කප්පියානි පරිභුඤ්ජිතබ්බානි – දින්නඤ්ච හොති, විදිතඤ්ච හොති, කප්පියඤ්ච හොති, පටිග්ගහිතඤ්ච හොති, කතාතිරිත්තඤ්ච හොති. පඤ්ච දානානි අපුඤ්ඤානි පුඤ්ඤසම්මතානි ලොකස්මිං [ලොකස්ස (ස්යා.)] – මජ්ජදානං, සමජ්ජදානං, ඉත්ථිදානං, උසභදානං, චිත්තකම්මදානං. පඤ්ච උප්පන්නා දුප්පටිවිනොදයා [විනොදියා (ස්යා.)] – උප්පන්නො රාගො දුප්පටිවිනොදයො, උප්පන්නො දොසො දුප්පටිවිනොදයො, උප්පන්නො මොහො දුප්පටිවිනොදයො, උප්පන්නං පටිභානං දුප්පටිවිනොදයං, උප්පන්නං ගමියචිත්තං දුප්පටිවිනොදයං . පඤ්චානිසංසා සම්මජ්ජනියා – සකචිත්තං පසීදති, පරචිත්තං පසීදති, දෙවතා අත්තමනා හොන්ති, පාසාදිකසංවත්තනිකකම්මං උපචිනති, කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. අපරෙපි පඤ්චානිසංසා සම්මජ්ජනියා – සකචිත්තං පසීදති, පරචිත්තං පසීදති, දෙවතා අත්තමනා හොන්ති, සත්ථුසාසනං කතං හොති, පච්ඡිමා ජනතා දිට්ඨානුගතිං ආපජ්ජති.

පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො ‘‘බාලො’’ ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – අත්තනො භාසපරියන්තං න උග්ගණ්හාති, පරස්ස භාසපරියන්තං න උග්ගණ්හාති, අත්තනො භාසපරියන්තං න උග්ගහෙත්වා පරස්ස භාසපරියන්තං න උග්ගහෙත්වා අධම්මෙන කාරෙති අප්පටිඤ්ඤාය. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො ‘‘පණ්ඩිතො’’ ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – අත්තනො භාසපරියන්තං උග්ගණ්හාති, පරස්ස භාසපරියන්තං උග්ගණ්හාති, අත්තනො භාසපරියන්තං උග්ගහෙත්වා පරස්ස භාසපරියන්තං උග්ගහෙත්වා ධම්මෙන කාරෙති පටිඤ්ඤාය. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තිං න ජානාති, ආපත්තියා මූලං න ජානාති, ආපත්තිසමුදයං න ජානාති, ආපත්තිනිරොධං න ජානාති, ආපත්තිනිරොධගාමිනිං පටිපදං න ජානාති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තිං ජානාති, ආපත්තියා මූලං ජානාති, ආපත්තිසමුදයං ජානාති, ආපත්තිනිරොධං ජානාති , ආපත්තිනිරොධගාමිනිං පටිපදං ජානාති. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – අධිකරණං න ජානාති, අධිකරණස්ස මූලං න ජානාති, අධිකරණසමුදයං න ජානාති, අධිකරණනිරොධං න ජානාති, අධිකරණනිරොධගාමිනිං පටිපදං න ජානාති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – අධිකරණං ජානාති , අධිකරණස්ස මූලං ජානාති, අධිකරණසමුදයං ජානාති, අධිකරණනිරොධං ජානාති, අධිකරණනිරොධගාමිනිං පටිපදං ජානාති. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – වත්ථුං න ජානාති, නිදානං න ජානාති, පඤ්ඤත්තිං න ජානාති, අනුපඤ්ඤත්තිං න ජානාති, අනුසන්ධිවචනපථං න ජානාති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – වත්ථුං ජානාති, නිදානං ජානාති, පඤ්ඤත්තිං ජානාති, අනුපඤ්ඤත්තිං ජානාති, අනුසන්ධිවචනපථං ජානාති. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ඤත්තිං න ජානාති, ඤත්තියා කරණං න ජානාති, න පුබ්බකුසලො හොති, න අපරකුසලො හොති, අකාලඤ්ඤූ ච හොති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ඤත්තිං ජානාති, ඤත්තියා කරණං ජානාති, පුබ්බකුසලො හොති, අපරකුසලො හොති, කාලඤ්ඤූ ච හොති. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තානාපත්තිං න ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං න ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං න ජානාති, ආචරියපරම්පරා ඛො පනස්ස න සුග්ගහිතා හොති න සුමනසිකතා න සූපධාරිතා. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තානාපත්තිං ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං ජානති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ජානාති, ආචරියපරම්පරා ඛො පනස්ස සුග්ගහිතා හොති සුමනසිකතා සූපධාරිතා. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තානාපත්තිං න ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං න ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි න විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති න සුවිභත්තානි න සුප්පවත්තීනි න සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තානාපත්තිං ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තානාපත්තිං න ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං න ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං න ජානාති, අධිකරණෙ ච න විනිච්ඡයකුසලො හොති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තානාපත්තිං ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ජානාති, අධිකරණෙ ච විනිච්ඡයකුසලො හොති.

[අ. නි. 5.181; පරි. 443] පඤ්ච ආරඤ්ඤිකා – මන්දත්තා මොමූහත්තා ආරඤ්ඤිකො හොති, පාපිච්ඡො ඉච්ඡාපකතො ආරඤ්ඤිකො හොති, උම්මාදා චිත්තක්ඛෙපා ආරඤ්ඤිකො හොති, වණ්ණිතං බුද්ධෙහි බුද්ධසාවකෙහීති ආරඤ්ඤිකො හොති, අපි ච අප්පිච්ඡඤ්ඤෙව නිස්සාය සන්තුට්ඨිඤ්ඤෙව නිස්සාය සල්ලෙඛඤ්ඤෙව නිස්සාය පවිවෙකඤ්ඤෙව නිස්සාය ඉදමත්ථිතඤ්ඤෙව [ඉදමට්ඨිතඤ්ඤෙව (සී. ස්යා.)] නිස්සාය ආරඤ්ඤිකො හොති. පඤ්ච පිණ්ඩපාතිකා…පෙ… පඤ්ච පංසුකූලිකා…පෙ… පඤ්ච රුක්ඛමූලිකා…පෙ… පඤ්ච සොසානිකා…පෙ… පඤ්ච අබ්භොකාසිකා…පෙ… පඤ්ච තෙචීවරිකා…පෙ… පඤ්ච සපදානචාරිකා…පෙ… පඤ්ච නෙසජ්ජිකා…පෙ… පඤ්ච යථාසන්ථතිකා…පෙ… පඤ්ච එකාසනිකා…පෙ… පඤ්ච ඛලුපච්ඡාභත්තිකා…පෙ… පඤ්ච පත්තපිණ්ඩිකා – මන්දත්තා මොමූහත්තා පත්තපිණ්ඩිකො හොති, පාපිච්ඡො ඉච්ඡාපකතො පත්තපිණ්ඩිකො හොති, උම්මාදා චිත්තක්ඛෙපා පත්තපිණ්ඩිකො හොති, වණ්ණිතං බුද්ධෙහි බුද්ධසාවකෙහීති පත්තපිණ්ඩිකො හොති, අපි ච අප්පිච්ඡඤ්ඤෙව නිස්සාය සන්තුට්ඨිඤ්ඤෙව නිස්සාය සල්ලෙඛඤ්ඤෙව නිස්සාය පවිවෙකඤ්ඤෙව නිස්සාය ඉදමත්ථිතඤ්ඤෙව නිස්සාය පත්තපිණ්ඩිකො හොති.

[පරි. 417] පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා නානිස්සිතෙන වත්ථබ්බං – උපොසථං න ජානාති, උපොසථකම්මං න ජානාති, පාතිමොක්ඛං න ජානාති, පාතිමොක්ඛුද්දෙසං න ජානාති, ඌනපඤ්චවස්සො හොති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං – උපොසථං ජානාති, උපොසථකම්මං ජානාති, පාතිමොක්ඛං ජානාති, පාතිමොක්ඛුද්දෙසං ජානාති, පඤ්චවස්සො වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සො වා. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා නානිස්සිතෙන වත්ථබ්බං – පවාරණං න ජානාති, පවාරණාකම්මං න ජානාති, පාතිමොක්ඛං න ජානාති, පාතිමොක්ඛුද්දෙසං න ජානාති, ඌනපඤ්චවස්සො හොති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං – පවාරණං ජානාති, පවාරණාකම්මං ජානාති, පාතිමොක්ඛං ජානාති, පාතිමොක්ඛුද්දෙසං ජානාති, පඤ්චවස්සො වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සො වා. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා නානිස්සිතෙන වත්ථබ්බං – ආපත්තානාපත්තිං න ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං න ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං න ජානාති, ඌනපඤ්චවස්සො හොති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා අනිස්සිතෙන වත්ථබ්බං – ආපත්තානාපත්තිං ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ජානාති, පඤ්චවස්සො වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සො වා. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතාය භික්ඛුනියා නානිස්සිතාය වත්ථබ්බං – උපොසථං න ජානාති, උපොසථකම්මං න ජානාති, පාතිමොක්ඛං න ජානාති, පාතිමොක්ඛුද්දෙසං න ජානාති, ඌනපඤ්චවස්සා හොති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතාය භික්ඛුනියා අනිස්සිතාය වත්ථබ්බං – උපොසථං ජානාති, උපොසථකම්මං ජානාති, පාතිමොක්ඛං ජානාති, පාතිමොක්ඛුද්දෙසං ජානාති, පඤ්චවස්සා වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සා වා. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතාය භික්ඛුනියා නානිස්සිතාය වත්ථබ්බං – පවාරණං න ජානාති, පවාරණාකම්මං න ජානාති, පාතිමොක්ඛං න ජානාති, පාතිමොක්ඛුද්දෙසං න ජානාති, ඌනපඤ්චවස්සා හොති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතාය භික්ඛුනියා අනිස්සිතාය වත්ථබ්බං – පවාරණං ජානාති, පවාරණාකම්මං ජානාති, පාතිමොක්ඛං ජානාති, පාතිමොක්ඛුද්දෙසං ජානාති, පඤ්චවස්සා වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සා වා. අපරෙහිපි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතාය භික්ඛුනියා නානිස්සිතාය වත්ථබ්බං – ආපත්තානාපත්තිං න ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං න ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං න ජානාති, ඌනපඤ්චවස්සා හොති. පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතාය භික්ඛුනියා අනිස්සිතාය වත්ථබ්බං – ආපත්තානාපත්තිං ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ජානාති, පඤ්චවස්සා වා හොති අතිරෙකපඤ්චවස්සා වා.

පඤ්ච ආදීනවා අපාසාදිකෙ – අත්තාපි අත්තානං උපවදති, අනුවිච්චපි විඤ්ඤූ ගරහන්ති, පාපකො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති, සම්මූළ්හො කාලං කරොති, කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජති. පඤ්චානිසංසා පාසාදිකෙ – අත්තාපි අත්තානං න උපවදති, අනුවිච්චපි විඤ්ඤූ පසංසන්ති, කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති, අසම්මූළ්හො කාලං කරොති, කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. අපරෙපි පඤ්ච ආදීනවා අපාසාදිකෙ – අප්පසන්නා න පසීදන්ති, පසන්නානං එකච්චානං අඤ්ඤථත්තං හොති, සත්ථුසාසනං අකතං හොති, පච්ඡිමා ජනතා දිට්ඨානුගතිං නාපජ්ජති, චිත්තමස්ස න පසීදති. පඤ්චානිසංසා පාසාදිකෙ – අප්පසන්නා පසීදන්ති, පසන්නානං භිය්යොභාවාය හොති, සත්ථුසාසනං කතං හොති, පච්ඡිමා ජනතා දිට්ඨානුගතිං ආපජ්ජති, චිත්තමස්ස පසීදති. පඤ්ච ආදීනවා කුලූපකෙ – අනාමන්තචාරෙ ආපජ්ජති, රහො නිසජ්ජාය ආපජ්ජති, පටිච්ඡන්නෙ ආසනෙ ආපජ්ජති, මාතුගාමස්ස උත්තරිඡප්පඤ්චවාචාහි ධම්මං දෙසෙන්තො ආපජ්ජති, කාමසඞ්කප්පබහුලො ච විහරති. පඤ්ච ආදීනවා කුලූපකස්ස භික්ඛුනො – අතිවෙලං කුලෙසු සංසට්ඨස්ස විහරතො මාතුගාමස්ස අභිණ්හදස්සනං, දස්සනෙ සති සංසග්ගො, සංසග්ගෙ සති විස්සාසො, විස්සාසෙ සති ඔතාරො, ඔතිණ්ණචිත්තස්සෙතං භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං අනභිරතො වා බ්රහ්මචරියං චරිස්සති අඤ්ඤතරං වා සංකිලිට්ඨං ආපත්තිං ආපජ්ජිස්සති සික්ඛං වා පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තිස්සති.

[පාචි. 92] පඤ්ච බීජජාතානි – මූලබීජං, ඛන්ධබීජං, ඵළුබීජං, අග්ගබීජං, බීජබීජඤ්ඤෙව [බීජබීජමෙව (ක.)] පඤ්චමං. පඤ්චහි සමණකප්පෙහි ඵලං පරිභුඤ්ජිතබ්බං – අග්ගිපරිජිතං, සත්ථපරිජිතං, නඛපරිජිතං, අබීජං, නිබ්බත්තබීජඤ්ඤෙව [නිබ්බට්ටබීජඤ්ඤෙව (සී.), නිබ්බටබීජඤ්ඤෙව (ස්යා.), නිප්පට්ටබීජඤ්ඤෙව (ක.)] පඤ්චමං. පඤ්ච විසුද්ධියො – නිදානං උද්දිසිත්වා අවසෙසං සුතෙන සාවෙතබ්බං, අයං පඨමා විසුද්ධි; නිදානං උද්දිසිත්වා චත්තාරි පාරාජිකානි උද්දිසිත්වා අවසෙසං සුතෙන සාවෙතබ්බං, අයං දුතියා විසුද්ධි; නිදානං උද්දිසිත්වා චත්තාරි පාරාජිකානි උද්දිසිත්වා තෙරස සඞ්ඝාදිසෙසෙ උද්දිසිත්වා අවසෙසං සුතෙන සාවෙතබ්බං, අයං තතියා විසුද්ධි; නිදානං උද්දිසිත්වා චත්තාරි පාරාජිකානි උද්දිසිත්වා තෙරස සඞ්ඝාදිසෙසෙ උද්දිසිත්වා ද්වෙ අනියතෙ උද්දිසිත්වා අවසෙසං සුතෙන සාවෙතබ්බං, අයං චතුත්ථා විසුද්ධි; විත්ථාරෙනෙව පඤ්චමී. අපරාපි පඤ්ච විසුද්ධියො – සුත්තුද්දෙසො, පාරිසුද්ධිඋපොසථො, අධිට්ඨානුපොසථො, පවාරණා, සාමග්ගීඋපොසථොයෙව පඤ්චමො. පඤ්චානිසංසා විනයධරෙ – අත්තනො සීලක්ඛන්ධො සුගුත්තො හොති සුරක්ඛිතො, කුක්කුච්චපකතානං පටිසරණං හොති, විසාරදො සඞ්ඝමජ්ඣෙ වොහරති, පච්චත්ථිකෙ සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගණ්හාති, සද්ධම්මට්ඨිතියා පටිපන්නො හොති. පඤ්ච අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි . පඤ්ච ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානීති.

පඤ්චකං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

ආපත්ති ආපත්තික්ඛන්ධා, විනීතානන්තරෙන ච;

පුග්ගලා ඡෙදනා චෙව, ආපජ්ජති ච පච්චයා.

න උපෙති උපෙති ච, කප්පන්තුසඞ්කිතෙලඤ්ච;

වසං බ්යසනා සම්පදා, පස්සද්ධි පුග්ගලෙන ච.

සොසානිකං ඛායිතඤ්ච, ථෙය්යං චොරො ච වුච්චති;

අවිස්සජ්ජි අවෙභඞ්ගි, කායතො කායවාචතො.

දෙසනා සඞ්ඝං උද්දෙසං, පච්චන්තිකථිනෙන ච;

කම්මානි යාවතතියං, පාරාජිථුල්ලදුක්කටං.

අකප්පියං කප්පියඤ්ච, අපුඤ්ඤදුවිනොදයා;

සම්මජ්ජනී අපරෙ ච, භාසං ආපත්තිමෙව ච.

අධිකරණං වත්ථු ඤත්ති, ආපත්තා උභයානි ච;

ලහුකට්ඨමකා එතෙ, කණ්හසුක්කා විජානථ.

අරඤ්ඤං පිණ්ඩපාතඤ්ච, පංසුරුක්ඛසුසානිකා;

අබ්භොකාසො චීවරඤ්ච, සපදානො නිසජ්ජිකො.

සන්ථති ඛලු පච්ඡාපි, පත්තපිණ්ඩිකමෙව ච;

උපොසථං පවාරණං, ආපත්තානාපත්තිපි ච.

කණ්හසුක්කපදා එතෙ, භික්ඛුනීනම්පි තෙ තථා;

අපාසාදිකපාසාදි, තථෙව අපරෙ දුවෙ.

කුලූපකෙ අතිවෙලං, බීජං සමණකප්පි ච;

විසුද්ධි අපරෙ චෙව, විනයාධම්මිකෙන ච;

ධම්මිකා ච තථා වුත්තා, නිට්ඨිතා සුද්ධිපඤ්චකාති.

6. ඡක්කවාරො

326. [දී. නි. 3.324] ඡ අගාරවා. ඡ ගාරවා. ඡ විනීතවත්ථූනි. ඡ සාමීචියො. ඡ ආපත්තිසමුට්ඨානා. ඡච්ඡෙදනකා ආපත්තියො. ඡහාකාරෙහි ආපත්තිං ආපජ්ජති. ඡානිසංසා විනයධරෙ. ඡ පරමානි. ඡාරත්තං තිචීවරෙන විප්පවසිතබ්බං. ඡ චීවරානි . ඡ රජනානි. ඡ ආපත්තියො කායතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති න වාචතො. ඡ ආපත්තියො වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති න කායතො. ඡ ආපත්තියො කායතො ච වාචතො ච චිත්තතො ච සමුට්ඨන්ති. ඡ කම්මානි. ඡ විවාදමූලානි. ඡ අනුවාදමූලානි. ඡ සාරණීයා ධම්මා දීඝසො. ඡ විදත්ථියො, සුගතවිදත්ථියා, තිරියං ඡ විදත්ථියො. ඡ නිස්සයපටිප්පස්සද්ධියො ආචරියම්හා. ඡ නහානෙ අනුපඤ්ඤත්තියො – විප්පකතචීවරං ආදාය පක්කමති, විප්පකතචීවරං සමාදාය පක්කමති.

[මහාව. 85 ආදයො] ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං නිස්සයො දාතබ්බො සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො – අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා.

අපරෙහිපි ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං නිස්සයො දාතබ්බො සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො – අත්තනා අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙ සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ සීලක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ සමාධික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ පඤ්ඤක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තික්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; අත්තනා අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, පරං අසෙක්ඛෙ විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙ සමාදපෙතා; දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා.

අපරෙහිපි ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං නිස්සයො දාතබ්බො සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො – සද්ධො හොති, හිරිමා හොති, ඔත්තප්පී හොති, ආරද්ධවීරියො හොති , උපට්ඨිතස්සති හොති, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා.

අපරෙහිපි ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං නිස්සයො දාතබ්බො සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො – න අධිසීලෙ සීලවිපන්නො හොති, න අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො හොති, න අතිදිට්ඨියා දිට්ඨිවිපන්නො හොති, බහුස්සුතො හොති, පඤ්ඤවා හොති, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා.

අපරෙහිපි ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං නිස්සයො දාතබ්බො සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො – පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා ගිලානං උපට්ඨාතුං වා උපට්ඨාපෙතුං වා, අනභිරතං වූපකාසෙතුං වා වූපකාසාපෙතුං වා [අනභිරතිං (ක.)], උප්පන්නං කුක්කුච්චං ධම්මතො විනොදෙතුං [විනොදෙතුං වා විනොදාපෙතුං වා (ස්යා.) මහාව. 85], ආපත්තිං ජානාති, ආපත්තිවුට්ඨානං ජානාති, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා.

අපරෙහිපි ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං නිස්සයො දාතබ්බො සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො – පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා ආභිසමාචාරිකාය සික්ඛාය සික්ඛාපෙතුං, ආදිබ්රහ්මචාරියකාය සික්ඛාය විනෙතුං, අභිධම්මෙ විනෙතුං, අභිවිනයෙ විනෙතුං, උප්පන්නං දිට්ඨිගතං ධම්මතො විවෙචෙතුං, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා.

අපරෙහිපි ඡහඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං නිස්සයො දාතබ්බො සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො – ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො, දසවස්සො වා හොති අතිරෙකදසවස්සො වා.

ඡ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, ඡ ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානීති.

ඡක්කං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

අගාරවා ගාරවා ච, විනීතා සාමීචිපි ච;

සමුට්ඨානා ඡෙදනා චෙව, ආකාරානිසංසෙන ච.

පරමානි ච ඡාරත්තං, චීවරං රජනානි ච;

කායතො චිත්තතො චාපි, වාචතො චිත්තතොපි ච.

කායවාචාචිත්තතො ච, කම්මවිවාදමෙව ච;

අනුවාදා දීඝසො ච, තිරියං නිස්සයෙන ච.

අනුපඤ්ඤත්ති ආදාය, සමාදාය තථෙව ච;

අසෙක්ඛෙ සමාදපෙතා, සද්ධො අධිසීලෙන ච;

ගිලානාභිසමාචාරී, ආපත්තාධම්මධම්මිකාති.

7. සත්තකවාරො

327. සත්තාපත්තියො . සත්තාපත්තික්ඛන්ධා. සත්ත විනීතවත්ථූනි. සත්ත සාමීචියො. සත්ත අධම්මිකා පටිඤ්ඤාතකරණා. සත්ත ධම්මිකා පටිඤ්ඤාතකරණා. සත්තන්නං අනාපත්ති සත්තාහකරණීයෙන ගන්තුං. සත්තානිසංසා විනයධරෙ. සත්ත පරමානි . සත්තමෙ අරුණුග්ගමනෙ නිස්සග්ගියං හොති. සත්ත සමථා. සත්ත කම්මානි. සත්ත ආමකධඤ්ඤානි. තිරියං සත්තන්තරා. ගණභොජනෙ සත්ත අනුපඤ්ඤත්තියො. භෙසජ්ජානි පටිග්ගහෙත්වා සත්තාහපරමං සන්නිධිකාරකං පරිභුඤ්ජිතබ්බානි. කතචීවරං ආදාය පක්කමති. කතචීවරං සමාදාය පක්කමති. භික්ඛුස්ස න හොති ආපත්ති දට්ඨබ්බා. භික්ඛුස්ස හොති ආපත්ති දට්ඨබ්බා. භික්ඛුස්ස හොති ආපත්ති දට්ඨබ්බා [පටිකාතබ්බා (සබ්බත්ථ) අට්ඨකථා ච චම්පෙය්යක්ඛන්ධකෙ අධම්මකම්මාදිකථා ච ඔලොකෙතබ්බා]. සත්ත අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. සත්ත ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි.

[අ. නි. 7.75] සත්තහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු විනයධරො හොති – ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු, චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති.

අපරෙහිපි සත්තහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු විනයධරො හොති – ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති තථාරූපස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා [ධතා (සී. ස්යා.)] වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා, චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති.

අපරෙහිපි සත්තහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු විනයධරො හොති – ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො, චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති.

අපරෙහිපි සත්තහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු විනයධරො හොති – ආපත්තිං ජානාති; අනාපත්තිං ජානාති; ලහුකං ආපත්තිං ජානාති; ගරුකං ආපත්තිං ජානාති; අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො තිස්සොපි ජාතියො චතස්සොපි ජාතියො පඤ්චපි ජාතියො දසපි ජාතියො වීසම්පි ජාතියො තිංසම්පි ජාතියො චත්තාලීසම්පි ජාතියො පඤ්ඤාසම්පි ජාතියො ජාතිසතම්පි ජාතිසහස්සම්පි ජාතිසතසහස්සම්පි අනෙකෙපි සංවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි විවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි සංවට්ටවිවට්ටකප්පෙ – ‘‘අමුත්රාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො අමුත්ර උදපාදිං; තත්රාපාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො ඉධූපපන්නො’’ති ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති; දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන [අතික්කන්තමානුස්සකෙන (ක.)] සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති – ‘‘ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා වචීදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා මනොදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා, ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’’ති ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති; ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති.

සත්තහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො සොභති – ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සීලවා හොති…පෙ… සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු, චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති.

අපරෙහිපි සත්තහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො. සොභති – ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, බහුස්සුතො හොති…පෙ… දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධො චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති.

අපරෙහිපි සත්තහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො සොභති – ආපත්තිං ජානාති, අනාපත්තිං ජානාති, ලහුකං ආපත්තිං ජානාති, ගරුකං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො, චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති.

අපරෙහිපි සත්තහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො සොභති – ආපත්තිං ජානාති; අනාපත්තිං ජානාති; ලහුකං ආපත්තිං ජානාති; ගරුකං ආපත්තිං ජානාති; අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති…පෙ… ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති; ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති.

[දී. නි. 3.330] සත්ත අසද්ධම්මා – අස්සද්ධො හොති, අහිරිකො හොති, අනොත්තප්පී හොති, අප්පස්සුතො හොති, කුසීතො හොති, මුට්ඨස්සති හොති, දුප්පඤ්ඤො හොති.

[දී. නි. 3.330] සත්ත සද්ධම්මා – සද්ධො හොති, හිරිමා හොති, ඔත්තප්පී හොති, බහුස්සුතො හොති, ආරද්ධවීරියො හොති, උපට්ඨිතස්සති හොති, පඤ්ඤවා හොතීති.

සත්තකං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

ආපත්ති ආපත්තික්ඛන්ධා, විනීතා සාමීචිපි ච;

අධම්මිකා ධම්මිකා ච, අනාපත්ති ච සත්තාහං.

ආනිසංසා පරමානි, අරුණසමථෙන ච;

කම්මා ආමකධඤ්ඤා ච, තිරියං ගණභොජනෙ.

සත්තාහපරමං ආදාය, සමාදාය තථෙව ච;

න හොති හොති හොති ච, අධම්මා ධම්මිකානි ච.

චතුරො විනයධරා, චතුභික්ඛූ ච සොභනෙ;

සත්ත චෙව අසද්ධම්මා, සත්ත සද්ධම්මා දෙසිතාති.

8. අට්ඨකවාරො

328. අට්ඨානිසංසෙ සම්පස්සමානෙන න සො භික්ඛු ආපත්තියා අදස්සනෙ උක්ඛිපිතබ්බො. අට්ඨානිසංසෙ සම්පස්සමානෙන පරෙසම්පි සද්ධාය සා ආපත්ති දෙසෙතබ්බා. අට්ඨ යාවතතියකා. අට්ඨහාකාරෙහි කුලානි දූසෙති. අට්ඨ මාතිකා චීවරස්ස උප්පාදාය. අට්ඨ මාතිකා කථිනස්ස උබ්භාරාය. අට්ඨ පානානි. [චූළව. 348; අ. නි. 8.7] අට්ඨහි අසද්ධම්මෙහි අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො . අට්ඨ ලොකධම්මා. අට්ඨ ගරුධම්මා. අට්ඨ පාටිදෙසනීයා. අට්ඨඞ්ගිකො මුසාවාදො . අට්ඨ උපොසථඞ්ගානි. අට්ඨ දූතෙය්යඞ්ගානි. අට්ඨ තිත්ථියවත්තානි. අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතධම්මා මහාසමුද්දෙ. අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතධම්මා ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ. අට්ඨ අනතිරිත්තා. අට්ඨ අතිරිත්තා. අට්ඨමෙ අරුණුග්ගමනෙ නිස්සග්ගියං හොති. අට්ඨ පාරාජිකා. අට්ඨමං වත්ථුං පරිපූරෙන්තී නාසෙතබ්බා. අට්ඨමං වත්ථුං පරිපූරෙන්තියා දෙසිතාපි අදෙසිතා හොති. අට්ඨවාචිකා උපසම්පදා. අට්ඨන්නං පච්චුට්ඨාතබ්බං. අට්ඨන්නං ආසනං දාතබ්බං. උපාසිකා අට්ඨ වරානි යාචති. අට්ඨහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු භික්ඛුනොවාදකො සම්මන්නිතබ්බො [සම්මනිතබ්බො (ක.)]. අට්ඨානිසංසා විනයධරෙ. අට්ඨ පරමානි. තස්සපාපියසිකකම්මකතෙන භික්ඛුනා අට්ඨසු ධම්මෙසු සම්මා වත්තිතබ්බං. අට්ඨ අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි අට්ඨ ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානීති.

අට්ඨකං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

න සො භික්ඛු පරෙසම්පි, යාවතතියදූසනා;

මාතිකා කථිනුබ්භාරා, පානා අභිභූතෙන ච.

ලොකධම්මා ගරුධම්මා, පාටිදෙසනීයා මුසා;

උපොසථා ච දූතඞ්ගා, තිත්ථියා සමුද්දෙපි ච.

අබ්භුතා අනතිරිත්තං, අතිරිත්තං නිස්සග්ගියං;

පාරාජිකට්ඨමං වත්ථු, අදෙසිතූපසම්පදා.

පච්චුට්ඨානාසනඤ්චෙව, වරං ඔවාදකෙන ච;

ආනිසංසා පරමානි, අට්ඨධම්මෙසු වත්තනා;

අධම්මිකා ධම්මිකා ච, අට්ඨකා සුප්පකාසිතාති.

9. නවකවාරො

329. නව ආඝාතවත්ථූනි. නව ආඝාතපටිවිනයා. නව විනීතවත්ථූනි. නව පඨමාපත්තිකා. නවහි සඞ්ඝො භිජ්ජති. නව පණීතභොජනානි . නවමංසෙහි දුක්කටං. නව පාතිමොක්ඛුද්දෙසා. නව පරමානි. නව තණ්හාමූලකා ධම්මා. නව විධමානා. නව චීවරානි අධිට්ඨාතබ්බානි. නව චීවරානි න විකප්පෙතබ්බානි. දීඝසො නව විදත්ථියො සුගතවිදත්ථියා. නව අධම්මිකානි දානානි. නව අධම්මිකා පටිග්ගහා. නව අධම්මිකා පරිභොගා – තීණි ධම්මිකානි දානානි, තයො ධම්මිකා පටිග්ගහා, තයො ධම්මිකා පරිභොගා. නව අධම්මිකා සඤ්ඤත්තියො [පඤ්ඤත්තියො (සබ්බත්ථ) අට්ඨකථා ච සමථක්ඛන්ධකෙ කණ්හපක්ඛනවකඤ්ච ඔලොකෙතබ්බං]. නව ධම්මිකා සඤ්ඤත්තියො. අධම්මකම්මෙ ද්වෙ නවකානි. ධම්මකම්මෙ ද්වෙ නවකානි. නව අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. නව ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානීති.

නවකං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

ආඝාතවත්ථුවිනයා, විනීතා පඨමෙන ච;

භිජ්ජති ච පණීතඤ්ච, මංසුද්දෙසපරමානි ච.

තණ්හා මානා අධිට්ඨානා, විකප්පෙ ච විදත්ථියො;

දානා පටිග්ගහා භොගා, තිවිධා පුන ධම්මිකා.

අධම්මධම්මසඤ්ඤත්ති, දුවෙ ද්වෙ නවකානි ච;

පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, අධම්මධම්මිකානි චාති.

10. දසකවාරො

330. දස ආඝාතවත්ථූනි. දස ආඝාතපටිවිනයා. දස විනීතවත්ථූනි. දසවත්ථුකා මිච්ඡාදිට්ඨි. දසවත්ථුකා සම්මාදිට්ඨි. දස අන්තග්ගාහිකා දිට්ඨි. දස මිච්ඡත්තා. දස සම්මත්තා. දස අකුසලකම්මපථා. දස කුසලකම්මපථා. දස අධම්මිකා සලාකග්ගාහා. දස ධම්මිකා සලාකග්ගාහා. සාමණෙරානං දස සික්ඛාපදානි. දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො සාමණෙරො නාසෙතබ්බො.

දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – අත්තනො භාසපරියන්තං න උග්ගණ්හාති, පරස්ස භාසපරියන්තං න උග්ගණ්හාති , අත්තනො භාසපරියන්තං අනුග්ගහෙත්වා පරස්ස භාසපරියන්තං අනුග්ගහෙත්වා අධම්මෙන කාරෙති, අප්පටිඤ්ඤාය ආපත්තිං න ජානාති, ආපත්තියා මූලං න ජානාති, ආපත්තිසමුදයං න ජානාති, ආපත්තිනිරොධං න ජානාති, ආපත්තිනිරොධගාමිනිං පටිපදං න ජානාති.

දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – අත්තනො භාසපරියන්තං උග්ගණ්හාති, පරස්ස භාසපරියන්තං උග්ගණ්හාති, අත්තනො භාසපරියන්තං උග්ගහෙත්වා පරස්ස භාසපරියන්තං උග්ගහෙත්වා ධම්මෙන කාරෙති, පටිඤ්ඤාය ආපත්තිං ජානාති, ආපත්තියා මූලං ජානාති, ආපත්තිසමුදයං ජානාති, ආපත්තිනිරොධං ජානාති, ආපත්තිනිරොධගාමිනිං පටිපදං ජානාති.

අපරෙහිපි දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – අධිකරණං න ජානාති, අධිකරණස්ස මූලං න ජානාති, අධිකරණසමුදයං න ජානාති, අධිකරණනිරොධං න ජානාති, අධිකරණනිරොධගාමිනිං පටිපදං න ජානාති, වත්ථුං න ජානාති, නිදානං [උද්දානං (ක.)] න ජානාති, පඤ්ඤත්තිං න ජානාති, අනුපඤ්ඤත්තිං න ජානාති , අනුසන්ධිවචනපථං න ජානාති.

දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – අධිකරණං ජානාති, අධිකරණස්ස මූලං ජානාති, අධිකරණසමුදයං ජානාති, අධිකරණනිරොධං ජානාති, අධිකරණනිරොධගාමිනිං පටිපදං ජානාති, වත්ථුං ජානාති, නිදානං ජානාති, පඤ්ඤත්තිං ජානාති, අනුපඤ්ඤත්තිං ජානාති, අනුසන්ධිවචනපථං ජානාති.

අපරෙහිපි දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ඤත්තිං න ජානාති, ඤත්තියා කරණං න ජානාති, න පුබ්බකුසලො හොති, න අපරකුසලො හොති, අකාලඤ්ඤූ ච හොති, ආපත්තානාපත්තිං න ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං න ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං න ජානාති, ආචරියපරම්පරා ඛො පනස්ස න සුග්ගහිතා හොති න සුමනසිකතා න සූපධාරිතා.

දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ඤත්තිං ජානාති, ඤත්තියා කරණං ජානාති, පුබ්බකුසලො හොති, අපරකුසලො හොති, කාලඤ්ඤූ ච හොති, ආපත්තානාපත්තිං ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ජානාති, ආචරියපරම්පරා ඛො පනස්ස සුග්ගහිතා හොති සුමනසිකතා සූපධාරිතා.

අපරෙහිපි දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො බාලො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තානාපත්තිං න ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං න ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං න ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන න ස්වාගතානි හොන්ති න සුවිභත්තානි න සුප්පවත්තීනි න සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො , ආපත්තානාපත්තිං න ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං න ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං න ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං න ජානාති, අධිකරණෙ ච න විනිච්ඡයකුසලො හොති.

දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො විනයධරො පණ්ඩිතො ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති – ආපත්තානාපත්තිං ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ජානාති, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො, ආපත්තානාපත්තිං ජානාති, ලහුකගරුකං ආපත්තිං ජානාති, සාවසෙසානවසෙසං ආපත්තිං ජානාති, දුට්ඨුල්ලාදුට්ඨුල්ලං ආපත්තිං ජානාති, අධිකරණෙ ච විනිච්ඡයකුසලො හොති.

[අ. නි. 10.33] දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු උබ්බාහිකාය සම්මන්නිතබ්බො. දස අත්ථවසෙ පටිච්ච තථාගතෙන සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං. දස ආදීනවා රාජන්තෙපුරප්පවෙසනෙ. දස දානවත්ථූනි. දස රතනානි. දසවග්ගො භික්ඛුසඞ්ඝො. දසවග්ගෙන ගණෙන උපසම්පාදෙතබ්බං. දස පංසුකූලානි. දස චීවරධාරණා [චීවරධාරණානි (ස්යා.)]. දසාහපරමං අතිරෙකචීවරං ධාරෙතබ්බං . දස සුක්කානි. දස ඉත්ථියො. දස භරියායො. වෙසාලියා දස වත්ථූනි දීපෙන්ති. දස පුග්ගලා අවන්දියා. දස අක්කොසවත්ථූනි. දසහාකාරෙහි පෙසුඤ්ඤං උපසංහරති. දස සෙනාසනානි. දස වරානි යාචිංසු. දස අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. දස ධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි. දසානිසංසා යාගුයා. දස මංසා අකප්පියා. දස පරමානි. දසවස්සෙන භික්ඛුනා බ්යත්තෙන පටිබලෙන පබ්බාජෙතබ්බං උපසම්පාදෙතබ්බං නිස්සයො දාතබ්බො සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. දසවස්සාය භික්ඛුනියා බ්යත්තාය පටිබලාය පබ්බාජෙතබ්බං උපසම්පාදෙතබ්බං නිස්සයො දාතබ්බො සාමණෙරී උපට්ඨාපෙතබ්බා. දසවස්සාය භික්ඛුනියා බ්යත්තාය පටිබලාය වුට්ඨාපනසම්මුති සාදිතබ්බා. දසවස්සාය ගිහිගතාය සික්ඛා දාතබ්බාති.

දසකං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

ආඝාතං විනයං වත්ථු, මිච්ඡා සම්මා ච අන්තගා;

මිච්ඡත්තා චෙව සම්මත්තා, අකුසලා කුසලාපි ච.

සලාකා අධම්මා ධම්මා, සාමණෙරා ච නාසනා;

භාසාධිකරණඤ්චෙව, ඤත්තිලහුකමෙව ච.

ලහුකා ගරුකා එතෙ, කණ්හසුක්කා විජානථ;

උබ්බාහිකා ච සික්ඛා ච, අන්තෙපුරෙ ච වත්ථූනි.

රතනං දසවග්ගො ච, තථෙව උපසම්පදා;

පංසුකූලධාරණා ච, දසාහසුක්කඉත්ථියො.

භරියා දස වත්ථූනි, අවන්දියක්කොසෙන ච;

පෙසුඤ්ඤඤ්චෙව සෙනානි, වරානි ච අධම්මිකා.

ධම්මිකා යාගුමංසා ච, පරමා භික්ඛු භික්ඛුනී;

වුට්ඨාපනා ගිහිගතා, දසකා සුප්පකාසිතාති.

11. එකාදසකවාරො

331. එකාද පුග්ගලා අනුපසම්පන්නා න උපසම්පාදෙතබ්බා, උපසම්පන්නා නාසෙතබ්බා. එකාදස පාදුකා අකප්පියා. එකාදස පත්තා අකප්පියා. එකාදස චීවරානි අකප්පියානි. එකාදස යාවතතියකා. භික්ඛුනීනං එකාදස අන්තරායිකා ධම්මා පුච්ඡිතබ්බා. එකාදස චීවරානි අධිට්ඨාතබ්බානි. එකාදස චීවරානි න විකප්පෙතබ්බානි. එකාදසෙ අරුණුග්ගමනෙ නිස්සග්ගියං හොති. එකාදස ගණ්ඨිකා කප්පියා. එකාදස විධා [වීථා (ස්යා.)] කප්පියා. එකාදස පථවී අකප්පියා. එකාදස පථවී කප්පියා. එකාදස නිස්සයපටිප්පස්සද්ධියො. එකාදස පුග්ගලා අවන්දියා. එකාදස පරමානි. එකාදස වරානි යාචිංසු. එකාදස සීමාදොසා. අක්කොසකපරිභාසකෙ පුග්ගලෙ එකාදසාදීනවා පාටිකඞ්ඛා. [අ. නි. 11.15; මි. ප. 4.4.6] මෙත්තාය චෙතොවිමුත්තියා ආසෙවිතාය භාවිතාය බහුලීකතාය යානීකතාය වත්ථුකතාය අනුට්ඨිතාය පරිචිතාය සුසමාරද්ධාය එකාදසානිසංසා පාටිකඞ්ඛා . සුඛං සුපති, සුඛං පටිබුජ්ඣති, න පාපකං සුපිනං පස්සති, මනුස්සානං පියො හොති, අමනුස්සානං පියො හොති, දෙවතා රක්ඛන්ති, නාස්ස අග්ගි වා විසං වා සත්ථං වා කමති, තුවට්ටං චිත්තං සමාධියති, මුඛවණ්ණො විප්පසීදති, අසම්මූළ්හො කාලඞ්කරොති, උත්තරි අප්පටිවිජ්ඣන්තො බ්රහ්මලොකූපගො හොති – මෙත්තාය චෙතොවිමුත්තියා ආසෙවිතාය භාවිතාය බහුලීකතාය යානීකතාය වත්ථුකතාය අනුට්ඨිතාය පරිචිතාය සුසමාරද්ධාය ඉමෙ එකාදසානිසංසා පාටිකඞ්ඛාති.

එකාදසකං නිට්ඨිතං.

තස්සුද්දානං –

නාසෙතබ්බා පාදුකා ච, පත්තා ච චීවරානි ච;

තතියා පුච්ඡිතබ්බා ච, අධිට්ඨානවිකප්පනා.

අරුණා ගණ්ඨිකා විධා, අකප්පියා ච කප්පියං;

නිස්සයාවන්දියා චෙව, පරමානි වරානි ච;

සීමාදොසා ච අක්කොසා, මෙත්තායෙකාදසා කතාති.

එකුත්තරිකනයො.

තස්සුද්දානං –

එකකා ච දුකා චෙව, තිකා ච චතුපඤ්චකා;

ඡසත්තට්ඨනවකා ච, දස එකාදසානි ච.

හිතාය සබ්බසත්තානං, ඤාතධම්මෙන තාදිනා;

එකුත්තරිකා විමලා, මහාවීරෙන දෙසිතාති.

එකුත්තරිකනයො නිට්ඨිතො.