📜

3. වස්සූපනායිකක්ඛන්ධකං

වස්සූපනායිකානුජානනකථාවණ්ණනා

184. වස්සූපනායිකක්ඛන්ධකෙ ඉධ-සද්දො නිපාතමත්තොති ඔකාසපරිදීපනස්සපි අසම්භවතො අත්ථන්තරස්ස අබොධනතො වුත්තං. අපරජ්ජුගතාය අස්සාති ඉමිනා අසමානාධිකරණවිසයො බාහිරත්ථසමාසොයන්ති දස්සෙති. අපරජ්ජූති ආසාළ්හීපුණ්ණමිතො අපරං දිනං, පාටිපදන්ති අත්ථො. අස්සාති ආසාළ්හීපුණ්ණමියා.

වස්සානෙ චාරිකාපටික්ඛෙපාදිකථාවණ්ණනා

185. අනපෙක්ඛගමනෙන වා අඤ්ඤත්ථ අරුණං උට්ඨාපනෙන වා ආපත්ති වෙදිතබ්බාති එත්ථ අනපෙක්ඛගමනෙන උපචාරාතික්කමෙ ආපත්ති වෙදිතබ්බා, සාපෙක්ඛගමනෙන අඤ්ඤත්ථ අරුණුට්ඨාපනෙන ආපත්ති වෙදිතබ්බා.

සත්තාහකරණීයානුජානනකථාවණ්ණනා

187-189. තීණි පරිහීනානීති භික්ඛුනීනං වච්චකුටිආදීනං පටික්ඛිත්තත්තා පහීනානි. වාරෙය්යන්ති ආවාහවිවාහමඞ්ගලං. සුත්තන්තොති අත්තනො පගුණසුත්තන්තො. න පලුජ්ජතීති න විනස්සති න අන්තරධායති.

පහිතෙයෙව අනුජානනකථාවණ්ණනා

199. භික්ඛුගතිකොති භික්ඛුනිස්සිතකො. සො පන යස්මා භික්ඛූහි සද්ධිං වසති, තස්මා වුත්තං ‘‘භික්ඛූහි සද්ධිං වසනකපුරිසො’’ති. සත්තාහකරණීයෙන ගන්ත්වා බහිද්ධා අරුණුට්ඨාපනං රත්තිච්ඡෙදො. අනිමන්තිතෙන ගන්තුං න වට්ටතීති එත්ථ අනිමන්තිතත්තා සත්තාහකිච්චං අධිට්ඨහිත්වා ගච්ඡන්තස්සපි වස්සච්ඡෙදො චෙව දුක්කටඤ්ච හොතීති වෙදිතබ්බං. යථාවුත්තඤ්හි රත්තිච්ඡෙදකාරණං විනා තිරොවිහාරෙ වසිත්වා ආගච්ඡිස්සාමීති ගච්ඡතොපි වස්සච්ඡෙදං වදන්ති. ගන්තුං වට්ටතීති සත්තාහකරණීයෙන ගන්තුං වට්ටති. එවං ගච්ඡන්තෙන ච අන්තොඋපචාරසීමායං ඨිතෙනෙව ‘‘අන්තොසත්තාහෙ ආගච්ඡිස්සාමී’’ති ආභොගං කත්වා ගන්තබ්බං. සචෙ ආභොගං අකත්වා උපචාරසීමං අතික්කමති, ඡින්නවස්සොව හොතීති වදන්ති. භණ්ඩකන්ති චීවරං සන්ධාය වුත්තං. පහිණන්තීති චීවරධොවනාදිකම්මෙන පහිණන්ති. සම්පාපුණිතුංන සක්කොති, වට්ටතීති එත්ථ ‘‘අජ්ජෙව ආගමිස්සාමී’’ති සාමන්තවිහාරං ගන්ත්වා පුන ආගච්ඡන්තස්ස අන්තරාමග්ගෙ සචෙ අරුණුග්ගමනං හොති, වස්සච්ඡෙදොපි න හොති, රත්තිච්ඡෙදදුක්කටඤ්ච නත්ථීති වදන්ති. ‘‘ආචරියං පස්සිස්සාමී’’ති පන ගන්තුං ලභතීති ‘‘අගිලානම්පි ආචරියං උපජ්ඣායං වා පස්සිස්සාමී’’ති සත්තාහකරණීයෙන ගන්තුං ලභති. සචෙ පන නං ආචරියො ‘‘අජ්ජ මා ගච්ඡා’’ති වදති, වට්ටතීති එවං සත්තාහකරණීයෙන ගතං අන්තොසත්තාහෙයෙව පුන ආගච්ඡන්තං සචෙ ආචරියො උපජ්ඣායො වා ‘‘අජ්ජ මා ගච්ඡා’’ති වදති, වට්ටති, සත්තාහාතික්කමෙපි අනාපත්තීති අධිප්පායො, වස්සච්ඡෙදො පන හොතියෙවාති දට්ඨබ්බං සත්තාහස්ස බහිද්ධා වීතිනාමිතත්තා.

අන්තරායෙ අනාපත්තිවස්සච්ඡෙදකථාවණ්ණනා

201. සචෙ දූරං ගතො හොති, සත්තාහවාරෙන අරුණො උට්ඨාපෙතබ්බොති ඉමිනා වස්සච්ඡෙදකාරණෙ සති සත්තාහකරණීයෙන ගන්තුං වට්ටතීති දීපෙති.

වජාදීසු වස්සූපගමනකථාවණ්ණනා

203. ‘‘ඉධ වස්සං උපෙමී’’ති තික්ඛත්තුං වත්තබ්බන්ති සත්ථස්සාවිහාරත්තා ‘‘ඉමස්මිං විහාරෙ’’ති අවත්වා ‘‘ඉධ වස්සං උපෙමී’’ති එත්තකමෙව වත්තබ්බං. සත්ථෙ පන වස්සං උපගන්තුං න වට්ටතීති කුටිකාදීනං අභාවෙ ‘‘ඉධ වස්සං උපෙමී’’ති වචීභෙදං කත්වා උපගන්තුං න වට්ටති, ආලයකරණමත්තෙනෙව වට්ටතීති අධිප්පායො. විප්පකිරතීති විසුං විසුං ගච්ඡති. තීසු ඨානෙසු නත්ථි වස්සච්ඡෙදෙ ආපත්තීති තෙහි සද්ධිං ගච්ඡන්තස්සෙව නත්ථි ආපත්ති, තෙහි වියුජ්ජිත්වා ගමනෙ පන ආපත්තියෙව, පවාරෙතුඤ්ච න ලභති.

වස්සං අනුපගන්තබ්බට්ඨානකථාවණ්ණනා

204. සෙය්යථාපිපිසාචිල්ලිකාති එත්ථ පිසාචා එව පිසාචිල්ලිකා, පිසාචදාරකාතිපි වදන්ති. පවිසනද්වාරං යොජෙත්වාති සකවාටබද්ධමෙව යොජෙත්වා. පඤ්චන්නං ඡදනානන්ති තිණපණ්ණඉට්ඨකසිලාසුධාසඞ්ඛාතානං පඤ්චන්නං ඡදනානං. ඉදඤ්ච යෙභුය්යෙන වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං රුක්ඛාදීසු පදරච්ඡදනායපි කුටිකාය වස්සූපගමනස්ස වුත්තත්තා. න, භික්ඛවෙ, අසෙනාසනිකෙන වස්සං උපගන්තබ්බන්ති වචීභෙදං කත්වා වස්සූපගමනං සන්ධායෙව පටික්ඛෙපො, න ආලයකරණවසෙන උපගමනං සන්ධායාති වදන්ති. පාළියං පන අවිසෙසෙන වුත්තත්තා අට්ඨකථායඤ්ච දුතියපාරාජිකසංවණ්ණනායං (පාරා. අට්ඨ. 1.84) ‘‘වස්සං උපගච්ඡන්තෙන හි නාලකපටිපදං පටිපන්නෙනපි පඤ්චන්නං ඡදනානං අඤ්ඤතරෙන ඡන්නෙයෙව සද්වාරබන්ධෙ සෙනාසනෙ උපගන්තබ්බං. තස්මා වස්සකාලෙ සචෙ සෙනාසනං ලභති, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ ලභති, හත්ථකම්මං පරියෙසිත්වාපි කාතබ්බං. හත්ථකම්මං අලභන්තෙන සාමම්පි කාතබ්බං, න ත්වෙව අසෙනාසනිකෙන වස්සං උපගන්තබ්බ’’න්ති දළ්හං කත්වා වුත්තත්තා අසෙනාසනිකස්ස නාවාදිං විනා අඤ්ඤත්ථ ආලයො න වට්ටතීති අම්හාකං ඛන්ති. නාවාසත්ථවජෙසුයෙව හි ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, නාවාය වස්සං උපගන්තු’’න්තිආදිනා සති අසති වා සෙනාසනෙ වස්සූපගමනස්ස විසුං අනුඤ්ඤාතත්තා ‘‘න, භික්ඛවෙ, අසෙනාසනිකෙන වස්සං උපගන්තබ්බ’’න්ති අයං පටික්ඛෙපො තත්ථ න ලබ්භතීති අසති සෙනාසනෙ ආලයවසෙනපි නාවාදීසු උපගමනං වුත්තං. ටඞ්කිතමඤ්චො නාම දීඝෙ මඤ්චපාදෙ මජ්ඣෙ විජ්ඣිත්වා අටනියො පවෙසෙත්වා කතො මඤ්චො. තස්ස ඉදං උපරි ඉදං හෙට්ඨාති නත්ථි, පරිවත්තෙත්වා අත්ථතොපි තාදිසොව හොති, තං සුසානෙ දෙවට්ඨානෙ ච ඨපෙන්ති, චතුන්නං පාසාණානං උපරි පාසාණං අත්ථරිත්වා කතං ගෙහම්පි ‘‘ටඞ්කිතමඤ්චො’’ති වුච්චති.

වස්සං අනුපගන්තබ්බට්ඨානකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

අධම්මිකකතිකකථාවණ්ණනා

205. තස්සා ලක්ඛණං මහාවිභඞ්ගෙ වුත්තන්ති චතුත්ථපාරාජිකසංවණ්ණනායං ‘‘යො ඉමම්හා ආවාසා පඨමං පක්කමිස්සති, තං මයං අරහාති ජානිස්සාමා’’ති (පාරා. 228) එත්ථ දස්සිතං අධම්මිකකතිකවත්තලක්ඛණං සන්ධාය වදති, පරතොපි සෙනාසනක්ඛන්ධකවණ්ණනායං අධම්මිකං කතිකවත්තං ආවි භවිස්සතියෙව.

පටිස්සවදුක්කටාපත්තිකථාවණ්ණනා

207. යස්මා නානාසීමායං ද්වීසු ආවාසෙසු වස්සං වසන්තස්ස දුතියෙ ‘‘වසාමී’’ති චිත්තෙ උප්පන්නෙ පඨමසෙනාසනග්ගාහො පටිප්පස්සම්භති, පුන පඨමෙයෙව ‘‘වසාමී’’ති චිත්තෙ උප්පන්නෙ දුතියො පටිප්පස්සම්භති, තස්මා ‘‘තස්ස, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පුරිමිකා ච න පඤ්ඤායතී’’ති වුත්තං. පටිස්සවස්ස විසංවාදනපච්චයා හොන්තම්පි දුක්කටං සතියෙව පටිස්සවෙ හොතීති ආහ ‘‘තස්ස තස්ස පටිස්සවෙ දුක්කට’’න්ති. තෙනෙවාහ ‘‘තඤ්ච ඛො…පෙ… පච්ඡා විසංවාදනපච්චයා’’ති.

අකරණීයොති සත්තාහකරණීයෙන අකරණීයො. සකරණීයොති සත්තාහකරණීයෙනෙව සකරණීයො. යදි එවං ‘‘සත්තාහකරණීයෙන අකරණීයො සකරණීයො’’ති ච කස්මා න වුත්තන්ති? ‘‘අකරණීයො’’ති වුත්තෙපි සත්තාහකරණීයෙන සකරණීයාකරණීයතා විඤ්ඤායතීති කත්වා න වුත්තං. යදි එවං පරතො ‘‘සත්තාහකරණීයෙන පක්කමතී’’ති වාරද්වයෙපි ‘‘සකරණීයො පක්කමතී’’ති එත්තකමෙව කස්මා න වුත්තන්ති? වුච්චතෙ – තත්ථ ‘‘සත්තාහකරණීයෙනා’’ති අවත්වා ‘‘සකරණීයො පක්කමතී’’ති වුත්තෙ සො තං සත්තාහං බහිද්ධා වීතිනාමෙතීති න සක්කා වත්තුන්ති ‘‘සත්තාහකරණීයෙන පක්කමතී’’ති වුත්තං. එවඤ්හි වුත්තෙ සත්තාහස්ස අධිකතත්තා සො තං සත්තාහං බහි වීතිනාමෙතීති සක්කා වත්තුං.

එත්ථ ච ආදිම්හි චත්තාරො වාරා නිරපෙක්ඛගමනං සන්ධාය වුත්තා, තත්ථාපි පුරිමා ද්වෙ වාරා වස්සං අනුපගතස්ස වසෙන වුත්තා, පච්ඡිමා පන ද්වෙ වාරා වස්සං උපගතස්ස වසෙන, තතො පරං ද්වෙ වාරා සාපෙක්ඛගමනං සන්ධාය වුත්තා, තත්ථාපි පඨමවාරො සාපෙක්ඛස්සපි සත්තාහකරණීයෙන ගන්ත්වා තං සත්තාහං බහිද්ධා වීතිනාමෙන්තස්ස වස්සච්ඡෙදදස්සනත්ථං වුත්තො, ඉතරො වුත්තනයෙනෙව ගන්ත්වා අන්තොසත්තාහෙ නිවත්තන්තස්ස වස්සච්ඡෙදාභාවදස්සනත්ථං. ‘‘සො සත්තාහං අනාගතාය පවාරණාය සකරණීයො පක්කමතී’’ති අයං පන වාරො නවමිතො පට්ඨාය ගන්ත්වා සත්තාහං බහිද්ධා වීතිනාමෙන්තස්සපි වස්සච්ඡෙදාභාවදස්සනත්ථං වුත්තො. එත්ථ ච ‘‘අකරණීයො පක්කමතී’’ති දුතියවාරස්ස අනාගතත්තා නවමිතො පට්ඨාය ගච්ඡන්තෙනපි සතියෙව කරණීයෙ ගන්තබ්බං, නාසතීති දට්ඨබ්බං. ඉමෙ ච සත්ත වාරා බහිද්ධා කතඋපොසථිකස්ස වසෙන ආගතා, අපරෙ සත්ත අන්තොවිහාරං ගන්ත්වා කතඋපොසථස්ස වසෙනාති එවං පුරිමිකාය වසෙන චුද්දස වාරා වුත්තා, තතො පරං පච්ඡිමිකාය වසෙන තෙයෙව චුද්දස වාරා වුත්තාති එවමෙතෙසං නානාකරණං වෙදිතබ්බං.

ඉමෙහි පන සබ්බවාරෙහි වුත්තමත්ථං සම්පිණ්ඩෙත්වා දස්සෙතුං ‘‘සො තදහෙව අකරණීයොතිආදීසූ’’තිආදි ආරද්ධං. කො පන වාදො ද්වීහතීහං වසිත්වා අන්තොසත්තාහෙ නිවත්තන්තස්සාති වස්සං උපගන්ත්වා ද්වීහතීහං වසිත්වා සත්තාහකරණීයෙන ගන්ත්වා අන්තොසත්තාහෙ නිවත්තන්තස්ස කො පන වාදො, කථා එව නත්ථීති අධිප්පායො. අසතියා පන වස්සං න උපෙතීති ‘‘ඉමස්මිං විහාරෙ ඉමං තෙමාසං වස්සං උපෙමී’’ති වචීභෙදං කත්වා න උපෙති.

කොමුදියා චාතුමාසිනියාති පච්ඡිමකත්තිකපුණ්ණමායං. සා හි කුමුදානං අත්ථිතාය කොමුදී, චතුන්නං වස්සිකානං මාසානං පරියොසානත්තා ‘‘චාතුමාසිනී’’ති වුච්චති. තදා හි කුමුදානි සුපුප්ඵිතානි හොන්ති, තස්මා කුමුදානං සමූහො, කුමුදානි එව වා කොමුදා, තෙ එත්ථ අත්ථීති ‘‘කොමුදී’’ති වුච්චති, කුමුදවතීති වුත්තං හොති. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

පටිස්සවදුක්කටාපත්තිකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

වස්සූපනායිකක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.