📜

5. චම්මක්ඛන්ධකං

සොණකොළිවිසවත්ථුකථාවණ්ණනා

242. චම්මක්ඛන්ධකෙ උණ්ණපාවාරණන්ති උණ්ණාමයං පාවාරණං. විහාරපච්ඡායායන්ති විහාරපච්චන්තෙ ඡායායං. විහාරස්ස වඩ්ඪමානච්ඡායායන්තිපි වදන්ති.

සොණස්ස පබ්බජ්ජාකථාවණ්ණනා

243. සුත්තත්ථො පන සුත්තවණ්ණනාතොයෙව ගහෙතබ්බොති එත්ථායං සුත්තවණ්ණනා. සීතවනෙති (අ. නි. අට්ඨ. 3.6.55) එවංනාමකෙ වනෙ. තස්මිං කිර පටිපාටියා පඤ්ච චඞ්කමනසතානි මාපිතානි, තෙසු ථෙරො අත්තනො සප්පායං චඞ්කමනං ගහෙත්වා සමණධම්මං කරොති. තස්ස ආරද්ධවීරියස්ස හුත්වා චඞ්කමතො පාදතලානි භිජ්ජිංසු, ජාණූහි චඞ්කමතො ජාණුකානිපි හත්ථතලානිපි භිජ්ජිංසු, ඡිද්දානි අහෙසුං. එවං ආරද්ධවීරියො විහරන්තො ඔභාසනිමිත්තමත්තකම්පි දස්සෙතුං නාසක්ඛි. තස්ස වීරියෙන කිලමිතකායස්ස චඞ්කමනකොටියං පාසාණඵලකෙ නිසින්නස්ස යො විතක්කො උදපාදි, තං දස්සෙතුං ‘‘අථ ඛො ආයස්මතො’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ ආරද්ධවීරියාති පරිපුණ්ණපග්ගහිතවීරියා. න අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තං විමුච්චතීති ‘‘සචෙ අහං උග්ඝටිතඤ්ඤූ වා විපඤ්චිතඤ්ඤූ වා නෙය්යො වා, න මෙ චිත්තං න විමුච්චෙය්ය, අද්ධා පන පදපරමො, යෙන මෙ චිත්තං න මුච්චතී’’ති සන්නිට්ඨානං කත්වා ‘‘සංවිජ්ජන්ති ඛො පනා’’තිආදීනි චින්තෙසි. තත්ථ භොගාති උපයොගත්ථෙ පච්චත්තං.

පාතුරහොසීති ථෙරස්ස චිත්තාචාරං ඤත්වා ‘‘අයං සොණො අජ්ජ සීතවනෙ පධානභූමියං නිසින්නො ඉමං විතක්කං විතක්කෙති, ගන්ත්වාස්ස විතක්කං සහොඩ්ඪං ගණ්හිත්වා වීණොපමකම්මට්ඨානං කථෙස්සාමී’’ති සීතවනෙ පාතුරහොසි. පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙති පධානිකභික්ඛූ අත්තනො වසනට්ඨානෙ ඔවදිතුං ආගතස්ස බුද්ධස්ස භගවතො නිසීදනත්ථං යථාලාභෙන ආසනම්පි පඤ්ඤපෙත්වාව පධානං කරොන්ති , අඤ්ඤං අලභමානා පුරාණපණ්ණානි සඞ්ඝරිත්වා උපරි සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤපෙන්ති. ථෙරොපි ආසනං පඤ්ඤපෙත්වාව පධානං අකාසි, තං සන්ධාය වුත්තං ‘‘පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ’’ති.

තංකිං මඤ්ඤසීති සත්ථා ‘‘ඉමස්ස භික්ඛුනො අවසෙසකම්මට්ඨානෙන අත්ථො නත්ථි, අයං ගන්ධබ්බසිප්පෙ ඡෙකො චිණ්ණවසී, අත්තනො විසයෙ කථියමානෙ ඛිප්පමෙව සල්ලක්ඛෙස්සතී’’ති වීණොපමං කථෙතුං ‘‘තං කිං මඤ්ඤසී’’තිආදිමාහ. වීණාය තන්තිස්සරෙ කුසලතා නාම වීණාය වාදනකුසලතා, සො ච තත්ථ කුසලො. මාතාපිතරො හිස්ස ‘‘අම්හාකං පුත්තො අඤ්ඤං සිප්පං සික්ඛන්තො කායෙන කිලමිස්සති, ඉදං පන ආසනෙ නිසින්නෙනෙව සක්කා උග්ගණ්හිතු’’න්ති ගන්ධබ්බසිප්පමෙව උග්ගණ්හාපෙසුං. තස්ස –

‘‘සත්ත සරා තයො ගාමා, මුච්ඡනා එකවීසති;

ඨානා එකූනපඤ්ඤාස, ඉච්චෙතෙ සරමණ්ඩලා’’ති. –

ආදිකං ගන්ධබ්බසිප්පං සබ්බමෙව පගුණං අහොසි. අච්චායතාති අතිආයතා ඛරමුච්ඡනා. සරවතීති සරසම්පන්නා. කම්මඤ්ඤාති කම්මක්ඛමා කම්මයොග්ගා. අතිසිථිලාති මන්දමුච්ඡනා. සමෙ ගුණෙ පතිට්ඨිතාති මජ්ඣිමෙ සරෙ ඨපෙත්වා මුච්ඡිතා.

අච්චාරද්ධන්ති අතිගාළ්හං. උද්ධච්චාය සංවත්තතීති උද්ධතභාවාය සංවත්තති. අතිලීනන්ති අතිසිථිලං. කොසජ්ජායාති කුසීතභාවත්ථාය. වීරියසමථං අධිට්ඨාහීති වීරියසම්පයුත්තං සමථං අධිට්ඨාහි, වීරියං සමථෙන යොජෙහීති අත්ථො. ඉන්ද්රියානඤ්ච සමතං අධිට්ඨාහීති සද්ධාදීනං ඉන්ද්රියානං සමතං සමභාවං අධිට්ඨාහි. තත්ථ සද්ධං පඤ්ඤාය, පඤ්ඤඤ්ච සද්ධාය, වීරියං සමාධිනා, සමාධිඤ්ච වීරියෙන යොජයතා ඉන්ද්රියානං සමතා අධිට්ඨිතා නාම හොති. සති පන සබ්බත්ථිකා, සා සදාපි බලවතීයෙව වට්ටති. තඤ්ච පන නෙසං යොජනාවිධානං විසුද්ධිමග්ගෙ (විසුද්ධි. 1.60-62) ආගතනයෙන වෙදිතබ්බං. තත්ථ ච නිමිත්තං ගණ්හාහීති තස්මිඤ්ච සමභාවෙ සති යෙන ආදාසෙ මුඛබිම්බෙනෙව නිමිත්තෙන උප්පජ්ජිතබ්බං, තං සමථනිමිත්තං විපස්සනානිමිත්තං මග්ගනිමිත්තං ඵලනිමිත්තඤ්ච ගණ්හ නිබ්බත්තෙහීති එවමස්ස සත්ථා අරහත්තෙ පක්ඛිපිත්වා කම්මට්ඨානං කථෙසි.

තත්ථ ච නිමිත්තං අග්ගහෙසීති සමථනිමිත්තඤ්ච විපස්සනානිමිත්තඤ්ච අග්ගහෙසි. එකොති අසහායො. වූපකට්ඨොති වත්ථුකාමෙහි ච කිලෙසකාමෙහි ච කායෙන චෙව චිත්තෙන ච වූපකට්ඨො. අප්පමත්තොති කම්මට්ඨානෙ සතිං අවිජහන්තො. ආතාපීති කායිකචෙතසිකවීරියාතාපෙන ආතාපො. ආතප්පති කිලෙසෙහීති ආතාපො, වීරියං. පහිතත්තොති කායෙ ච ජීවිතෙ ච අනපෙක්ඛතාය පෙසිතත්තො විස්සට්ඨඅත්තභාවො, නිබ්බානෙ වා පෙසිතචිත්තො. න චිරස්සෙවාති කම්මට්ඨානාරම්භතො න චිරෙනෙව. අඤ්ඤතරොති එකො. අරහතන්ති භගවතො සාවකානං අරහන්තානං අබ්භන්තරො එකො මහාසාවකො අහොසීති අත්ථො.

244. වුසිතවාති වුත්ථබ්රහ්මචරියවාසො. කතකරණීයොති චතූහි මග්ගෙහි කත්තබ්බං කත්වා ඨිතො. ඔහිතභාරොති ඛන්ධභාරං කිලෙසභාරං අභිසඞ්ඛාරභාරඤ්ච ඔතාරෙත්වා ඨිතො. අනුප්පත්තසදත්ථොති සදත්ථො වුච්චති අරහත්තං, තං පත්තොති අත්ථො. පරික්ඛීණභවසංයොජනොති ඛීණභවබන්ධනො. සම්මදඤ්ඤා විමුත්තොති සම්මා හෙතුනා කාරණෙන ජානිත්වා විමුත්තො. ඡ ඨානානීති ඡ කාරණානි. අධිමුත්තො හොතීති පටිවිජ්ඣිත්වා පච්චක්ඛං කත්වා ඨිතො හොති. නෙක්ඛම්මාධිමුත්තොතිආදි සබ්බං අරහත්තවසෙන වුත්තං. අරහත්තඤ්හි සබ්බකිලෙසෙහි නික්ඛන්තත්තා නෙක්ඛම්මං, තෙහෙව පවිවිත්තත්තා පවිවෙකො, බ්යාපජ්ජාභාවතො අබ්යාපජ්ජං, උපාදානස්ස ඛයන්තෙ උප්පන්නත්තා උපාදානක්ඛයො, තණ්හාය ඛයන්තෙ උප්පන්නත්තා තණ්හක්ඛයො, සම්මොහාභාවතො අසම්මොහොති ච වුච්චති.

කෙවලං සද්ධාමත්තකන්ති පටිවෙධරහිතං කෙවලං පටිවෙධපඤ්ඤාය අසම්මිස්සං සද්ධාමත්තකං. පටිචයන්ති පුනප්පුනං කරණෙන වඩ්ඪිං. වීතරාගත්තාති මග්ගපටිවෙධෙන රාගස්ස විහතත්තායෙව නෙක්ඛම්මසඞ්ඛාතං අරහත්තං පටිවිජ්ඣිත්වා සච්ඡිකත්වා ඨිතො හොති, ඵලසමාපත්තිවිහාරෙන විහරති, තන්නින්නමානසොයෙව හොතීති අත්ථො. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො.

ලාභසක්කාරසිලොකන්ති චතුපච්චයලාභඤ්ච තෙසංයෙව සුකතභාවඤ්ච වණ්ණභණනඤ්ච. නිකාමයමානොති ඉච්ඡමානො පත්ථයමානො. පවිවෙකාධිමුත්තොති ‘‘පවිවෙකෙ අධිමුත්තො අහ’’න්ති එවං අරහත්තං බ්යාකරොතීති අත්ථො.

සීලබ්බතපරාමාසන්ති සීලඤ්ච වතඤ්ච පරාමසිත්වා ගහිතග්ගහණමත්තං. සාරතො පච්චාගච්ඡන්තොති සාරභාවෙන ජානන්තො. අබ්යාපජ්ජාධිමුත්තොති අබ්යාපජ්ජං අරහත්තං බ්යාකරොති. ඉමිනාව නයෙන සබ්බවාරෙසු අත්ථො දට්ඨබ්බො. අපිචෙත්ථ ‘‘නෙක්ඛම්මාධිමුත්තොති ඉමස්මිංයෙව අරහත්තං කථිතං, සෙසෙසු පඤ්චසු නිබ්බාන’’න්ති එකෙ වදන්ති. අපරෙ ‘‘අසම්මොහාධිමුත්තොති එත්ථෙව නිබ්බානං කථිතං, සෙසෙසු අරහත්ත’’න්ති වදන්ති. අයං පනෙත්ථ සාරො – ‘‘සබ්බෙස්වෙවෙතෙසු අරහත්තම්පි නිබ්බානම්පි කථිතමෙවාති.

භුසාති බලවන්තො දිබ්බරූපසදිසා. නෙවස්ස චිත්තං පරියාදියන්තීති එතස්ස ඛීණාසවස්ස චිත්තං ගහෙත්වා ඨාතුං න සක්කොන්ති. කිලෙසා හි උප්පජ්ජමානා චිත්තං ගණ්හන්ති නාම. අමිස්සීකතන්ති අමිස්සකතං. කිලෙසා හි ආරම්මණෙන සද්ධිං චිත්තං මිස්සං කරොන්ති, තෙසං අභාවා අමිස්සීකතං. ඨිතන්ති පතිට්ඨිතං. ආනෙඤ්ජප්පත්තන්ති අචලනප්පත්තං. වයඤ්චස්සානුපස්සතීති තස්ස චෙස චිත්තස්ස උප්පාදම්පි වයම්පි පස්සති. භුසා වාතවුට්ඨීති බලවා වාතක්ඛන්ධො. නෙව නං සඞ්කම්පෙය්යාති එකභාගෙන චාලෙතුං න සක්කුණෙය්ය. න සම්පකම්පෙය්යාති ථූණං විය සබ්බභාගතො කම්පෙතුං න සක්කුණෙය්ය. න සම්පවෙධෙය්යාති වෙධෙත්වා පවෙධෙත්වා පාතෙතුං න සක්කුණෙය්ය.

නෙක්ඛම්මං අධිමුත්තස්සාති අරහත්තං පටිවිජ්ඣිත්වා ඨිතස්ස. සෙසපදෙසුපි අරහත්තමෙව කථිතං. උපාදානක්ඛයස්ස චාති උපයොගත්ථෙ සාමිවචනං. අසම්මොහඤ්ච චෙතසොති චිත්තස්ස ච අසම්මොහං අධිමුත්තස්ස. දිස්වා ආයතනුප්පාදන්ති ආයතනානං උප්පාදඤ්ච වයඤ්ච දිස්වා. සම්මා චිත්තං විමුච්චතීති සම්මා හෙතුනා නයෙන ඉමාය විපස්සනාය පටිපත්තියා ඵලසමාපත්තිවසෙන චිත්තං විමුච්චති, නිබ්බානාරම්මණෙ අධිමුච්චති. අථ වා ඉමිනා ඛීණාසවස්ස පුබ්බභාගපටිපදා කථිතා. තස්ස හි ආයතනුප්පාදං දිස්වා ඉමාය විපස්සනාය අධිගතස්ස අරියමග්ගස්ස ආනුභාවෙන සබ්බකිලෙසෙහි සම්මා චිත්තං විමුච්චති. එවං තස්ස සම්මා විමුත්තස්ස…පෙ… න විජ්ජති. තත්ථ සන්තචිත්තස්සාති නිබ්බුතචිත්තස්ස. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථමෙව.

සොණස්ස පබ්බජ්ජාකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සබ්බනීලිකාදිපටික්ඛෙපකථාවණ්ණනා

246. අද්දාරිට්ඨකවණ්ණාති අභිනවාරිට්ඨඵලවණ්ණා. උදකෙන තින්තකාකපත්තවණ්ණාතිපි වදන්ති.

අජ්ඣාරාමෙ උපාහනපටික්ඛෙපකථාවණ්ණනා

248. අභිජීවන්ති එතෙනාති අභිජීවනිකං. කින්තං? සිප්පං. තෙනාහ ‘‘යෙන සිප්පෙනා’’තිආදි.

කට්ඨපාදුකාදිපටික්ඛෙපකථාවණ්ණනා

251. උණ්ණාහි කතපාදුකාති උණ්ණාලොමමයකම්බලෙහි, උණ්ණාලොමෙහි එව වා කතපාදුකා. න, භික්ඛවෙ, ගාවීනං විසාණෙසු ගහෙතබ්බන්තිආදීසු ‘‘මොක්ඛාධිප්පායෙන විසාණාදීසු ගහෙතුං වට්ටතී’’ති ගණ්ඨිපදෙසු වුත්තං.

යානාදිපටික්ඛෙපකථාවණ්ණනා

253. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පුරිසයුත්තං හත්ථවට්ටකන්ති එත්ථ ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පුරිසයුත්තං, අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, හත්ථවට්ටක’’න්ති එවං පච්චෙකවාක්යපරිසමාපනං අධිප්පෙතන්ති ආහ ‘‘පුරිසයුත්තං ඉත්ථිසාරථි වා…පෙ… පුරිසා වා, වට්ටතියෙවා’’ති. පීඨකසිවිකන්ති පීඨකයානං. පාටඞ්කින්ති අන්දොලිකායෙතං අධිවචනං.

උච්චාසයනමහාසයනපටික්ඛෙපකථාවණ්ණනා

254. වාළරූපානීති ආහරිමානි වාළරූපානි. ‘‘අකප්පියරූපාකුලො අකප්පියමඤ්චො පල්ලඞ්කො’’ති සාරසමාසෙ වුත්තං. ‘‘දීඝලොමකො මහාකොජවොති චතුරඞ්ගුලාධිකලොමො කාළකොජවො. ‘‘චතුරඞ්ගුලාධිකානි කිර තස්ස ලොමානී’’ති වචනතො චතුරඞ්ගුලතො හෙට්ඨා වට්ටතීති වදන්ති. වානචිත්රො උණ්ණාමයත්ථරණොති භිත්තිච්ඡෙදාදිවසෙන විචිත්රො උණ්ණාමයත්ථරණො. ඝනපුප්ඵකො උණ්ණාමයත්ථරණොති උණ්ණාමයලොහිතත්ථරණො. පකතිතූලිකාති රුක්ඛතූලලතාතූලපොටකීතූලසඞ්ඛාතානං තිණ්ණං තූලානං අඤ්ඤතරපුණ්ණා තූලිකා. ‘‘උද්දලොමීති උභතොදසං උණ්ණාමයත්ථරණං. එකන්තලොමීති එකතොදසං උණ්ණාමයත්ථරණ’’න්ති දීඝනිකායට්ඨකථායං (දී. නි. අට්ඨ. 1.15) වුත්තං, සාරසමාසෙ පන ‘‘උද්දලොමීති එකතො උග්ගතපුප්ඵං. එකන්තලොමීති උභතො උග්ගතපුප්ඵ’’න්ති වුත්තං. ‘‘කොසෙය්යකට්ටිස්සමයන්ති කොසෙය්යකසටමය’’න්ති ආචරියධම්මපාලත්ථෙරෙන වුත්තං. සුද්ධකොසෙය්යන්ති රතනපරිසිබ්බනරහිතං. දීඝනිකායට්ඨකථායං පනෙත්ථ ‘‘ඨපෙත්වා තූලිකං සබ්බානෙව ගොනකාදීනි රතනපරිසිබ්බිතානි වට්ටන්තී’’ති වුත්තං. තත්ථ ‘‘ඨපෙත්වා තූලික’’න්ති එතෙන රතනපරිසිබ්බනරහිතාපි තූලිකා න වට්ටතීති දීපෙති. ‘‘රතනපරිසිබ්බිතානි වට්ටන්තී’’ති ඉමිනා පන යානි රතනපරිසිබ්බිතානි, තානි භූමත්ථරණවසෙන යථානුරූපං මඤ්චාදීසු ච උපනෙතුං වට්ටතීති දීපිතන්ති වෙදිතබ්බං. එත්ථ ච විනයපරියායං පත්වා ගරුකෙ ඨාතබ්බත්තා ඉධ වුත්තනයෙනෙවෙත්ථ විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො. සුත්තන්තිකදෙසනායං පන ගහට්ඨානම්පි වසෙන වුත්තත්තා තෙසං සඞ්ගණ්හනත්ථං ‘‘ඨපෙත්වා තූලිකං…පෙ… වට්ටන්තී’’ති වුත්තන්ති අපරෙ.

අජිනචම්මෙහීති අජිනමිගචම්මෙහි. තානි කිර චම්මානි සුඛුමතරානි, තස්මා දුපට්ටතිපට්ටානි කත්වා සිබ්බන්ති. තෙන වුත්තං ‘‘අජිනපවෙණී’’ති. උත්තරං උපරිභාගං ඡාදෙතීති උත්තරච්ඡදො, විතානං, තඤ්ච ලොහිතවිතානං ඉධාධිප්පෙතන්ති ආහ ‘‘උපරිබද්ධෙන රත්තවිතානෙනා’’ති. ‘‘රත්තවිතානෙසු ච කාසාවං වට්ටති, කුසුම්භාදිරත්තමෙව න වට්ටතී’’ති ගණ්ඨිපදෙසු වුත්තං. මහාඋපධානන්ති පමාණාතික්කන්තං උපධානං. එත්ථ ච කිඤ්චාපි දීඝනිකායට්ඨකථායං (දී. නි අට්ඨ. 1.15) ‘‘අලොහිතකානි ද්වෙපි වට්ටන්තියෙව, තතො උත්තරි ලභිත්වා අඤ්ඤෙසං දාතබ්බානි, දාතුං අසක්කොන්තො මඤ්චෙ තිරියං අත්ථරිත්වා උපරි පච්චත්ථරණං දත්වා නිපජ්ජිතුම්පි ලභතී’’ති අවිසෙසෙන වුත්තං, සෙනාසනක්ඛන්ධකවණ්ණනායං (චූළව. අට්ඨ. 297) පන ‘‘අගිලානස්ස සීසුපධානඤ්ච පාදුපධානඤ්චාති ද්වයමෙව වට්ටති, ගිලානස්ස බිම්බොහනානි සන්ථරිත්වා උපරි පච්චත්ථරණං දත්වා නිපජ්ජිතුම්පි වට්ටතී’’ති වුත්තත්තා ගිලානොයෙව මඤ්චෙ තිරියං අත්ථරිත්වා නිපජ්ජිතුං ලභතීති වෙදිතබ්බං.

උච්චාසයනමහාසයනපටික්ඛෙපකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

ගිහිවිකතානුඤ්ඤාතාදිකථාවණ්ණනා

256. අභිනිස්සායනිසීදිතුන්ති අපස්සාය නිසීදිතුං.

සොණකුටිකණ්ණවත්ථුකථාවණ්ණනා

257. පපතකෙ පබ්බතෙති එත්ථ ‘‘පවත්තෙ පබ්බතෙ’’තිපි පඨන්ති, පවත්තනාමකෙ පබ්බතෙති අත්ථො. සොණො උපාසකොතිආදීසු (උදා. අට්ඨ. 46) නාමෙන සොණො නාම, තීහි සරණගමනෙහි උපාසකත්තපටිවෙදනෙන උපාසකො, කොටිඅග්ඝනකස්ස කණ්ණපිළන්ධනස්ස ධාරණෙන ‘‘කොටිකණ්ණො’’ති ච වත්තබ්බෙ ‘‘කුටිකණ්ණො’’ති එවං අභිඤ්ඤාතො, න සුකුමාරසොණොති අධිප්පායො. අයඤ්හි ආයස්මතො මහාකච්චානස්ස සන්තිකෙ ධම්මං සුත්වා සාසනෙ අභිප්පසන්නො සරණෙසු ච සීලෙසු ච පතිට්ඨිතො පපතකෙ පබ්බතෙ ඡායූදකසම්පන්නෙ ඨානෙ විහාරං කාරෙත්වා ථෙරං තත්ථ වසාපෙත්වා චතූහි පච්චයෙහි උපට්ඨාති. තෙන වුත්තං ‘‘ආයස්මතො මහාකච්චානස්ස උපට්ඨාකො හොතී’’ති.

සො කාලෙන කාලං ථෙරස්ස උපට්ඨානං ගච්ඡති, ථෙරො චස්ස ධම්මං දෙසෙති, තෙන සංවෙගබහුලො ධම්මචරියායං උස්සාහජාතො විහරති. සො එකදා සත්ථෙන සද්ධිං වාණිජ්ජත්ථාය උජ්ජෙනිං ගච්ඡන්තො අන්තරාමග්ගෙ අටවියං සත්ථෙ නිවිට්ඨෙ රත්තියං ජනසම්බාධභයෙන එකමන්තං අපක්කම්ම නිද්දං උපගඤ්ඡි. සත්ථො පච්චූසවෙලායං උට්ඨාය ගතො, න එකොපි සොණං පබොධෙසි, සබ්බෙ විස්සරිත්වා අගමිංසු. සො පභාතාය රත්තියා පබුජ්ඣිත්වා උට්ඨාය කඤ්චි අපස්සන්තො සත්ථෙන ගතමග්ගං ගහෙත්වා සීඝං සීඝං ගච්ඡන්තො එකං වටරුක්ඛං උපගඤ්ඡි. තත්ථ අද්දස එකං මහාකායං විරූපදස්සනං බීභච්ඡං පුරිසං අට්ඨිතො මුත්තානි අත්තනො මංසානි සයමෙව ඛාදන්තං, දිස්වාන ‘‘කොසි ත්ව’’න්ති පුච්ඡි. පෙතොස්මි, භන්තෙති. කස්මා එවං කරොසීති? අත්තනො පුබ්බකම්මෙනාති. කිං පන තං කම්මන්ති? අහං පුබ්බෙ භාරුකච්ඡනගරවාසී කූටවාණිජො හුත්වා පරෙසං සන්තකං වඤ්චෙත්වා ඛාදිං, සමණෙ ච භික්ඛාය උපගතෙ ‘‘තුම්හාකං මංසං ඛාදථා’’ති අක්කොසිං, තෙන කම්මෙන එතරහි ඉමං දුක්ඛං අනුභවාමීති. තං සුත්වා සොණො අතිවිය සංවෙගං පටිලභි.

තතො පරං ගච්ඡන්තො මුඛතො පග්ඝරිතකාළලොහිතෙ ද්වෙ පෙතදාරකෙ පස්සිත්වා තථෙව පුච්ඡි, තෙපිස්ස අත්තනො කම්මං කථෙසුං. තෙ කිර භාරුකච්ඡනගරෙ දාරකකාලෙ ගන්ධවාණිජ්ජාය ජීවිකං කප්පෙන්තා අත්තනො මාතරි ඛීණාසවෙ නිමන්තෙත්වා භොජෙන්තියා ගෙහං ගන්ත්වා ‘‘අම්හාකං සන්තකං කස්මා සමණානං දෙසි, තයා දින්නං භොජනං භුඤ්ජනකසමණානං මුඛතො කාළලොහිතං පග්ඝරතූ’’ති අක්කොසිංසු. තෙ තෙන කම්මෙන නිරයෙ පච්චිත්වා තස්ස විපාකාවසෙසෙන පෙතයොනියං නිබ්බත්තිත්වා තදා ඉමං දුක්ඛං අනුභවන්ති. තම්පි සුත්වා සොණො අතිවිය සංවෙගජාතො අහොසි.

සො උජ්ජෙනිං ගන්ත්වා තං කරණීයං තීරෙත්වා කුරරඝරං පච්චාගතො ථෙරං උපසඞ්කමිත්වා කතපටිසන්ථාරො තමත්ථං ආරොචෙසි. ථෙරොපිස්ස පවත්තිනිවත්තීසු ආදීනවානිසංසෙ විභාවෙන්තො ධම්මං දෙසෙසි. සො ථෙරං වන්දිත්වා ගෙහං ගතො සායමාසං භුඤ්ජිත්වා සයනං උපගතො ථොකංයෙව නිද්දායිත්වා පබුජ්ඣිත්වා සයනතලෙ නිසජ්ජ යථාසුතං ධම්මං පච්චවෙක්ඛිතුං ආරද්ධො. තස්ස තං ධම්මං පච්චවෙක්ඛතො තෙ ච පෙතත්තභාවෙ අනුස්සරතො සංසාරදුක්ඛං අතිවිය භයානකං හුත්වා උපට්ඨාසි, පබ්බජ්ජාය චිත්තං නමි. සො විභාතාය රත්තියා සරීරපටිජග්ගනං කත්වා ථෙරං උපගන්ත්වා අත්තනො අජ්ඣාසයං ආරොචෙත්වා පබ්බජ්ජං යාචි. තෙන වුත්තං ‘‘අථ ඛො සොණො උපාසකො…පෙ… පබ්බාජෙතු මං, භන්තෙ, අය්යො මහාකච්චානො’’ති.

තත්ථ යථා යථාතිආදිපදානං අයං සඞ්ඛෙපත්ථො – යෙන යෙන ආකාරෙන අය්යො මහාකච්චානො ධම්මං දෙසෙති ආචික්ඛති පඤ්ඤපෙති පට්ඨපෙති විවරති විභජති උත්තානිං කරොති පකාසෙති, තෙන තෙන මෙ උපපරික්ඛතො එවං හොති ‘‘යදෙතං සික්ඛත්තයබ්රහ්මචරියං එකම්පි දිවසං අඛණ්ඩං කත්වා චරිමකචිත්තං පාපෙතබ්බතාය එකන්තපරිපුණ්ණං, එකදිවසම්පි කිලෙසමලෙන අමලීනං කත්වා චරිමකචිත්තං පාපෙතබ්බතාය එකන්තපරිසුද්ධං, සඞ්ඛලිඛිතං ලිඛිතසඞ්ඛසදිසං ධොතසඞ්ඛසප්පටිභාගං චරිතබ්බං, ඉදං න සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා අගාරමජ්ඣෙ වසන්තෙන එකන්තපරිපුණ්ණං…පෙ… චරිතු’’න්ති.

එවං අත්තනො පරිවිතක්කිතං සොණො උපාසකො ථෙරස්ස ආරොචෙත්වා තං පටිපජ්ජිතුකාමො ‘‘ඉච්ඡාමහං භන්තෙ’’තිආදිමාහ. ථෙරො පන ‘‘න තාවස්ස ඤාණං පරිපාකං ගත’’න්ති උපධාරෙත්වා ඤාණපරිපාකං ආගමයමානො ‘‘දුක්කරං ඛො’’තිආදිනා පබ්බජ්ජාඡන්දං නිවාරෙසි. තත්ථ එකසෙය්යන්ති අදුතියසෙය්යං. එත්ථ ච සෙය්යාසීසෙන ‘‘එකො තිට්ඨති, එකො ගච්ඡති, එකො නිසීදතී’’තිආදිනා නයෙන වුත්තං චතූසු ඉරියාපථෙසු කායවිවෙකං දීපෙති, න එකිකා හුත්වා සයනමත්තං. එකභත්තන්ති ‘‘එකභත්තිකො හොති රත්තූපරතො විරතො විකාලභොජනා’’ති (දී. නි. 1.10, 194; ම. නි. 1.293 අ. නි. 3.71) එවං වුත්තං විකාලභොජනා විරතිං සන්ධාය වදති. බ්රහ්මචරියන්ති මෙථුනවිරතිබ්රහ්මචරියං, සික්ඛත්තයානුයොගසඞ්ඛාතං සාසනබ්රහ්මචරියං වා. ඉඞ්ඝාති චොදනත්ථෙ නිපාතො. තත්ථෙවාති ගෙහෙයෙව. බුද්ධානං සාසනං අනුයුඤ්ජාති නිච්චසීලඋපොසථසීලනියමාදිභෙදං පඤ්චඞ්ගං අට්ඨඞ්ගං දසඞ්ගඤ්ච සීලං තදනුරූපඤ්ච සමාධිපඤ්ඤාභාවනං අනුයුඤ්ජ. එතඤ්හි උපාසකෙන පුබ්බභාගෙ අනුයුඤ්ජිතබ්බං බුද්ධසාසනං නාම. තෙනාහ ‘‘කාලයුත්තං එකසෙය්යං එකභත්තං බ්රහ්මචරිය’’න්ති.

තත්ථ කාලයුත්තන්ති චාතුද්දසීපඤ්චද්දසීඅට්ඨමීපාටිහාරිකපක්ඛසඞ්ඛාතෙන කාලෙන යුත්තං, යථාවුත්තකාලෙ වා තුය්හං අනුයුඤ්ජන්තස්ස යුත්තං පතිරූපං සක්කුණෙය්යං, න සබ්බකාලං සබ්බන්ති අධිප්පායො . සබ්බමෙතං ඤාණස්ස අපරිපක්කත්තා තස්ස කාමානං දුප්පහානතාය සම්මා පටිපත්තියං යොග්යං කාරාපෙතුං වදති, න පබ්බජ්ජාඡන්දං නිවාරෙතුං. පබ්බජ්ජාභිසඞ්ඛාරොති පබ්බජිතුං ආරම්භො උස්සාහො. පටිප්පස්සම්භීති ඉන්ද්රියානං අපරිපක්කත්තා සංවෙගස්ස ච නාතිතික්ඛභාවතො වූපසමි. කිඤ්චාපි පටිප්පස්සම්භි, ථෙරෙන වුත්තවිධිං පන අනුතිට්ඨන්තො කාලෙන කාලං ථෙරං උපසඞ්කමිත්වා පයිරුපාසන්තො ධම්මං සුණාති. තස්ස වුත්තනයෙනෙව දුතියම්පි පබ්බජ්ජාය චිත්තං උප්පජ්ජි, ථෙරස්ස ච ආරොචෙසි, දුතියම්පි ථෙරො පටික්ඛිපි. තතියවාරෙ පන ඤාණස්ස පරිපක්කභාවං ඤත්වා ‘‘ඉදානි නං පබ්බාජෙතුං කාලො’’ති ථෙරො පබ්බාජෙසි, පබ්බජිතඤ්ච තං තීණි සංවච්ඡරානි අතික්කමිත්වා ගණං පරියෙසිත්වා උපසම්පාදෙසි. තං සන්ධාය වුත්තං ‘‘දුතියම්පි ඛො සොණො…පෙ… උපසම්පාදෙසී’’ති.

තත්ථ අප්පභික්ඛුකොති කතිපයභික්ඛුකො. තදා කිර භික්ඛූ යෙභුය්යෙන මජ්ඣිමදෙසෙයෙව වසිංසු, තස්මා තත්ථ කතිපයා එව අහෙසුං . තෙ ච එකස්මිං ගාමෙ එකො, එකස්මිං නිගමෙ ද්වෙති එවං විසුං විසුං වසිංසු. කිච්ඡෙනාති දුක්ඛෙන. කසිරෙනාති ආයාසෙන. තතො තතොති තස්මා තස්මා ගාමනිගමාදිතො. ථෙරෙන හි කතිපයෙ භික්ඛූ ආනෙත්වා අඤ්ඤෙසු ආනීයමානෙසු පුබ්බෙ ආනීතා කෙනචිදෙව කරණීයෙන පක්කමිංසු, කඤ්චි කාලං ආගමෙත්වා පුන තෙසු ආනීයමානෙසු ඉතරෙ පක්කමිංසු. එවං පුනප්පුනං ආනයනෙන සන්නිපාතො චිරෙනෙව අහොසි. ථෙරොපි තදා එකවිහාරී අහොසි. තෙන වුත්තං ‘‘තිණ්ණං වස්සානං…පෙ… සන්නිපාතාපෙත්වා’’ති.

වස්සංවුත්ථස්සාති වස්සං උපගන්ත්වා වුසිතවතො. එදිසො ච එදිසො චාති එවරූපො ච එවරූපො ච. ‘‘එවරූපාය නාම රූපකායසම්පත්තියා සමන්නාගතො, එවරූපාය ධම්මකායසම්පත්තියා සමන්නාගතො’’ති සුතොයෙව මෙ සො භගවා. න ච මයා සම්මුඛා දිට්ඨොති එත්ථ පන පුථුජ්ජනසද්ධාය එව ආයස්මා සොණො භගවන්තං දට්ඨුකාමො අහොසි. අපරභාගෙ පන සත්ථාරා සද්ධිං එකගන්ධකුටියං වසිත්වා පච්චූසසමයං අජ්ඣිට්ඨො සොළස අට්ඨකවග්ගියානි සත්ථු සම්මුඛා අට්ඨිං කත්වා මනසි කත්වා සබ්බං චෙතසා සමන්නාහරිත්වා අත්ථධම්මපටිසංවෙදී හුත්වා භණන්තො ධම්මුපසඤ්හිතපාමොජ්ජාදිමුඛෙන සමාහිතො සරභඤ්ඤපරියොසානෙ විපස්සනං පට්ඨපෙත්වා සඞ්ඛාරෙ සම්මසන්තො අනුපුබ්බෙන අරහත්තං පාපුණි. එතදත්ථමෙව හිස්ස භගවතා අත්තනා සද්ධිං එකගන්ධකුටියං වාසො ආණත්තොති වදන්ති.

කෙචි පනාහු ‘‘න ච මයා සම්මුඛා දිට්ඨොති ඉදං රූපකායදස්සනමෙව සන්ධාය වුත්තං. ආයස්මා හි සොණො පබ්බජිත්වා ථෙරස්ස සන්තිකෙ කම්මට්ඨානං ගහෙත්වා ඝටෙන්තො වායමන්තො අනුපසම්පන්නොව සොතාපන්නො හුත්වා උපසම්පජ්ජිත්වා ‘උපාසකාපි සොතාපන්නා හොන්ති, අහම්පි සොතාපන්නො, කිමෙත්ථ චිත්ත’න්ති උපරිමග්ගත්ථාය විපස්සනං වඩ්ඪෙත්වා අන්තොවස්සෙයෙව ඡළභිඤ්ඤො හුත්වා විසුද්ධිපවාරණාය පවාරෙසි. අරියසච්චදස්සනෙන භගවතො ධම්මකායො දිට්ඨො නාම හොති. වුත්තඤ්හෙතං ‘යො ඛො, වක්කලි, ධම්මං පස්සති, සො මං පස්සතී’ති (සං. නි. 3.87). තස්මාස්ස ධම්මකායදස්සනං පගෙව සිද්ධං, පවාරෙත්වා පන රූපකායං දට්ඨුකාමො අහොසී’’ති.

පාසාදිකන්තිආදිපදානං අත්ථො අට්ඨකථායමෙව වුත්තො. තත්ථ විසූකායිකවිප්ඵන්දිතානන්ති පටිපක්ඛභූතානං දිට්ඨිචිත්තවිප්ඵන්දිතානන්ති අත්ථො. පාසාදිකන්ති (උදා. අට්ඨ. 10) වා ද්වත්තිංසමහාපුරිසලක්ඛණඅසීතිඅනුබ්යඤ්ජනබ්යාමප්පභාකෙතුමාලාලඞ්කතාය සමන්තපාසාදිකාය අත්තනො සරීරප්පභාය සම්පත්තියා රූපකායදස්සනබ්යාවටස්ස ජනස්ස සබ්බභාගතො පසාදාවහං. පසාදනීයන්ති දසබලචතුවෙසාරජ්ජඡඅසාධාරණඤාණඅට්ඨාරසආවෙණිකබුද්ධධම්මප්පභුතිඅපරිමාණගුණගණසමන්නාගතාය ධම්මකායසම්පත්තියා පරික්ඛකජනස්ස පසාදනීයං පසීදිතබ්බයුත්තං පසාදකං වා. සන්තින්ද්රියන්ති චක්ඛාදිපඤ්චින්ද්රියලොලතාවිගමෙන වූපසන්තපඤ්චින්ද්රියං. සන්තමානසන්ති ඡට්ඨස්ස මනින්ද්රියස්ස නිබ්බිසෙවනභාවූපගමනෙන වූපසන්තමානසං. උත්තමදමථසමථං අනුප්පත්තන්ති ලොකුත්තරපඤ්ඤාවිමුත්තිචෙතොවිමුත්තිසඞ්ඛාතං උත්තමං දමථං සමථඤ්ච අනුප්පත්වා අධිගන්ත්වා ඨිතං. දන්තන්ති සුපරිසුද්ධකායසමාචාරතාය හත්ථපාදකුක්කුච්චාභාවතො දවාදිඅභාවතො ච කායෙන දන්තං. ගුත්තන්ති සුපරිසුද්ධවචීසමාචාරතාය නිරත්ථකවාචාභාවතො රවාදිඅභාවතො ච වාචාය ගුත්තං. යතින්ද්රියන්ති සුපරිසුද්ධමනොසමාචාරතාය අරියිද්ධියොගෙන අබ්යාවටඅප්පටිසඞ්ඛුපෙක්ඛාභාවතො ච මනින්ද්රියවසෙන යතින්ද්රියං. නාගන්ති ඡන්දාදිවසෙන අගමනතො, පහීනානං රාගාදිකිලෙසානං අපුනාගමනතො අපච්චාගමනතො කස්සචිපි ආගුස්ස සබ්බථාපි අකරණතො, පුනබ්භවස්ස ච අගමනතොති ඉමෙහි කාරණෙහි නාගං. එත්ථ ච ‘‘පාසාදික’’න්ති ඉමිනා රූපකායෙන භගවතො පමාණභූතතං දීපෙති, ‘‘පසාදනීය’’න්ති ඉමිනා ධම්මකායෙන. ‘‘සන්තින්ද්රිය’’න්තිආදිනා සෙසෙහි පමාණභූතතං දීපෙති, තෙන චතුප්පමාණිකෙ ලොකසන්නිවාසෙ අනවසෙසතො සත්තානං භගවතො පමාණභාවො පකාසිතොති වෙදිතබ්බො. එකවිහාරෙති එකගන්ධකුටියං. ගන්ධකුටි හි ඉධ ‘‘විහාරො’’ති අධිප්පෙතො. වත්ථුන්ති වසිතුං.

258. අජ්ඣොකාසෙ වීතිනාමෙත්වාති (උදා. අට්ඨ. 46) අජ්ඣොකාසෙ නිසජ්ජාය වීතිනාමෙත්වා. ‘‘යස්මා භගවා ආයස්මතො සොණස්ස සමාපත්තිසමාපජ්ජනෙන පටිසන්ථාරං කරොන්තො සාවකසාධාරණා සබ්බා සමාපත්තියො අනුලොමපටිලොමං සමාපජ්ජන්තො බහුදෙව රත්තිං අජ්ඣොකාසෙ නිසජ්ජාය වීතිනාමෙත්වා පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා විහාරං පාවිසි, තස්මා ආයස්මාපි සොණො භගවතො අධිප්පායං ඤත්වා තදනුරූපං සබ්බා තා සමාපත්තියො සමාපජ්ජන්තො බහුදෙව රත්තිං අජ්ඣොකාසෙ නිසජ්ජාය වීතිනාමෙත්වා පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා විහාරං පාවිසී’’ති කෙචි වදන්ති. පවිසිත්වා ච භගවතා අනුඤ්ඤාතො චීවරං තිරොකරණීයං කත්වාපි භගවතො පාදපස්සෙ නිසජ්ජාය වීතිනාමෙසි. අජ්ඣෙසීති ආණාපෙසි. පටිභාතු තං භික්ඛු ධම්මො භාසිතුන්ති භික්ඛු තුය්හං ධම්මො භාසිතුං උපට්ඨාතු ඤාණමුඛං ආගච්ඡතු, යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං භණාහීති අත්ථො.

සබ්බානෙව අට්ඨකවග්ගිකානීති අට්ඨකවග්ගභූතානි කාමසුත්තාදීනි (මහානි. 1) සොළස සුත්තානි. සරෙන අභාසීති සුත්තුස්සාරණසරෙන අභාසි, සරභඤ්ඤවසෙන කථෙසීති අත්ථො. සරභඤ්ඤපරියොසානෙති උස්සාරණාවසානෙ. සුග්ගහිතානීති සම්මා උග්ගහිතානි. සුමනසිකතානීති සුට්ඨු මනසි කතානි. එකච්චො උග්ගහණකාලෙ සම්මා උග්ගහෙත්වාපි පච්ඡා සජ්ඣායාදිවසෙන මනසිකරණකාලෙ බ්යඤ්ජනානි වා මිච්ඡා රොපෙති, පදපච්චාභට්ඨං වා කරොති, න එවමයං. ඉමිනා පන සම්මදෙව යථුග්ගහිතං මනසි කතානි. තෙන වුත්තං ‘‘සුමනසිකතානීති සුට්ඨු මනසි කතානී’’ති. සූපධාරිතානීති අත්ථතොපි සුට්ඨු උපධාරිතානි. අත්ථෙ හි සුට්ඨු උපධාරිතෙ සක්කා පාළි සම්මා උස්සාරෙතුං. කල්යාණියාපි වාචාය සමන්නාගතොති සිථිලධනිතාදීනං යථාවිධානං වචනෙන පරිමණ්ඩලපදබ්යඤ්ජනාය පොරියා වාචාය සමන්නාගතො. විස්සට්ඨායාති විමුත්තාය. එතෙනස්ස විමුත්තවාදිතං දස්සෙති. අනෙලගලායාති එලං වුච්චති දොසො, තං න පග්ඝරතීති අනෙලගලා, තාය නිද්දොසායාති අත්ථො. අථ වා අනෙලගලායාති අනෙලාය ච අගලාය ච, නිද්දොසාය අගලිතපදබ්යඤ්ජනාය අපරිහීනපදබ්යඤ්ජනායාති අත්ථො. තථා හි නං භගවා ‘‘එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, මම සාවකානං භික්ඛූනං කල්යාණවාක්කරණානං යදිදං සොණො කුටිකණ්ණො’’ති (අ. නි. 1.198, 206) එතදග්ගෙ ඨපෙසි. අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනියාති යථාධිප්පෙතං අත්ථං ඤාපෙතුං සමත්ථාය.

කතිවස්සොති සො කිර මජ්ඣිමවයස්ස තතියෙ කොට්ඨාසෙ ඨිතො ආකප්පසම්පන්නො ච පරෙසං චිරතරපබ්බජිතො විය ඛායති. තං සන්ධාය භගවා පුච්ඡීති කෙචි, තං අකාරණං. එවං සන්තං සමාධිසුඛං අනුභවිතුං යුත්තො, එත්තකං කාලං කස්මා පමාදං ආපන්නොසීති පන අනුයුඤ්ජිතුං සත්ථා ‘‘කතිවස්සොසී’’ති තං පුච්ඡි. තෙනෙවාහ ‘‘කිස්ස පන ත්වං භික්ඛු එවං චිරං අකාසී’’ති. තත්ථ කිස්සාති කිංකාරණා. එවං චිරං අකාසීති එවං චිරායි, කෙන කාරණෙන එවං චිරකාලං පබ්බජ්ජං අනුපගන්ත්වා අගාරමජ්ඣෙ වසීති අත්ථො. චිරං දිට්ඨො මෙති චිරෙන චිරකාලෙන මයා දිට්ඨො. කාමෙසූති වත්ථුකාමෙසු කිලෙසකාමෙසු ච. ආදීනවොති දොසො. අපිචාති කාමෙසු ආදීනවෙ කෙනචි පකාරෙන දිට්ඨෙපි න තාවාහං ඝරාවාසතො නික්ඛමිතුං අසක්ඛිං. කස්මා? සම්බාධො ඝරාවාසො, උච්චාවචෙහි කිච්චකරණීයෙහි සමුපබ්යූළ්හො අගාරියභාවො. තෙනෙවාහ ‘‘බහුකිච්චො බහුකරණීයො’’ති.

එතමත්ථං විදිත්වාති කාමෙසු යථාභූතං ආදීනවදස්සිනො චිත්තං චිරායිත්වාපි ඝරාවාසෙ න පක්ඛන්දති, අඤ්ඤදත්ථු පදුමපලාසෙ උදකබින්දු විය විනිවත්තතියෙවාති එතමත්ථං සබ්බාකාරතො විදිත්වා. ඉමං උදානන්ති පවත්තිං නිවත්තිඤ්ච සම්මදෙව ජානන්තො පවත්තියං තංනිමිත්තෙ ච න කදාචිපි රමතීති ඉදමත්ථදීපකං ඉමං උදානං උදානෙසි.

තත්ථ දිස්වා ආදීනවං ලොකෙති සබ්බස්මිම්පි සඞ්ඛාරලොකෙ ‘‘අනිච්චො දුක්ඛො විපරිණාමධම්මො’’තිආදීනවං දොසං පඤ්ඤාචක්ඛුනා පස්සිත්වා. එතෙන විපස්සනාචාරො කථිතො. ඤත්වා ධම්මං නිරූපධින්ති සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගත්තා නිරුපධිං නිබ්බානධම්මං යථාභූතං ඤත්වා, නිස්සරණවිවෙකාසඞ්ඛතාමතසභාවතො මග්ගඤාණෙන පටිවිජ්ඣිත්වා. ‘‘දිස්වා ඤත්වා’’ති ඉමෙසං පදානං ‘‘ඝතං පිවිත්වා බලං හොති, සීහං දිස්වා භයං හොති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්තී’’තිආදීසු (ම. නි. 1.271) විය හෙතුඅත්ථතා දට්ඨබ්බා. අරියො න රමතී පාපෙති කිලෙසෙහි ආරකත්තා අරියො සප්පුරිසො අණුමත්තෙපි පාපෙ න රමති. කස්මා? පාපෙ න රමතී සුචීති සුවිසුද්ධකායසමාචාරාදිතාය සුචි සුද්ධපුග්ගලො රාජහංසො විය උච්චාරට්ඨානෙ පාපෙ සංකිලිට්ඨධම්මෙ න රමති නාභිනන්දති. ‘‘පාපො න රමතී සුචි’’න්තිපි පාඨො, තස්සත්ථො – පාපො පුග්ගලො සුචිං අනවජ්ජං වොදානධම්මං න රමති, අඤ්ඤදත්ථු ගාමසූකරාදයො විය උච්චාරට්ඨානං අසුචිං සංකිලෙසධම්මංයෙව රමතීති පටිපක්ඛතො දෙසනං පරිවත්තෙති.

සොණකුටිකණ්ණවත්ථුකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

259. කාළසීහොති කාළමුඛවානරජාති. සෙසමෙත්ථ පාළිතො අට්ඨකථාතො ච සුවිඤ්ඤෙය්යමෙවාති.

චම්මක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.