📜

7. කථිනක්ඛන්ධකං

කථිනානුජානනකථාවණ්ණනා

306. කථිනක්ඛන්ධකෙ සීසවසෙනාති පධානඞ්ගවසෙන. ‘‘කථිනන්ති පඤ්චානිසංසෙ අන්තොකරණසමත්ථතාය ථිරන්ති අත්ථො’’ති ගණ්ඨිපදෙසු වුත්තං. ‘‘සො නෙසං භවිස්සතී’’ති යුජ්ජතීති ‘‘සො තුම්හාක’’න්ති අවත්වා ‘‘නෙස’’න්ති වචනං යුජ්ජති. යෙ අත්ථතකථිනාති න කෙවලං තුම්හාකමෙව, යෙ අඤ්ඤෙපි අත්ථතකථිනා, තෙසම්පි භවිස්සතීති අත්ථො. අනාමන්තෙත්වා චරණන්ති චාරිත්තසික්ඛාපදෙ වුත්තනයෙන අනාපුච්ඡිත්වා කුලෙසු චරණං. මතකචීවරන්ති මතස්ස සන්තකං චීවරං. තත්රුප්පාදෙන ආභතන්ති විහාරසන්තකෙන ඛෙත්තවත්ථුආදිනා ආනීතං.

පඨමපවාරණාය පවාරිතාති ඉදං වස්සච්ඡෙදං අකත්වා වස්සංවුත්ථභාවසන්දස්සනත්ථං වුත්තං අන්තරායෙන අප්පවාරිතානම්පි වුත්ථවස්සානං කථිනත්ථාරසම්භවතො. තෙනෙව ‘‘අප්පවාරිතා වා’’ති අවත්වා ‘‘ඡින්නවස්සා වා පච්ඡිමිකාය උපගතා වා න ලභන්තී’’ති එත්තකමෙව වුත්තං. අඤ්ඤස්මිං විහාරෙ වුත්ථවස්සාපි න ලභන්තීති නානාසීමාය අඤ්ඤස්මිං විහාරෙ වුත්ථවස්සා ඉමස්මිං විහාරෙ කථිනත්ථාරං න ලභන්තීති අත්ථො. ඛලිමක්ඛිතසාටකොති අහතවත්ථං සන්ධාය වුත්තං. දානකම්මවාචාති කථිනදුස්සදානකම්මවාචා. අකාතුං න ලබ්භතීති ඉමිනා අනාදරියෙන අකරොන්තස්ස දුක්කටන්ති දීපෙති. කම්මවාචා පන එකායෙව වට්ටතීති කථිනත්ථාරසාටකස්ස දානකාලෙ වුත්තා එකායෙව කම්මවාචා වට්ටති. පුන තස්ස අඤ්ඤස්මිං වත්ථෙ දිය්යමානෙ කම්මවාචාය දාතබ්බකිච්චං නත්ථි, අපලොකනමෙව අලන්ති අධිප්පායො.

308. මහාභූමිකන්ති මහාවිසයං, චතුවීසතිආකාරවන්තතාය මහාවිත්ථාරිකන්ති වුත්තං හොති. පඤ්චකන්ති පඤ්චඛණ්ඩං. එස නයො සෙසෙසුපි. පඨමචිමිලිකාති කථිනවත්ථතො අඤ්ඤා අත්තනො පකතිචිමිලිකා. ‘‘කුච්ඡිචිමිලිකං කත්වා සිබ්බිතමත්තෙනාති ථිරජිණ්ණානං චිමිලිකානං එකතො කත්වා සිබ්බනස්සෙතං අධිවචන’’න්ති ගණ්ඨිපදෙසු වුත්තං. මහාපච්චරියං කුරුන්දියඤ්ච ‘‘වුත්තවචනනිදස්සනං බ්යඤ්ජනෙ එව භෙදො, අත්ථෙ නත්ථීති දස්සනත්ථං කත’’න්ති වදන්ති. පිට්ඨිඅනුවාතාරොපනමත්තෙනාති දීඝතො අනුවාතස්ස ආරොපනමත්තෙන. කුච්ඡිඅනුවාතාරොපනමත්තෙනාති පුථුලතො අනුවාතස්ස ආරොපනමත්තෙන. සාරුප්පං හොතීති සමණසාරුප්පං හොති. රත්තිනිස්සග්ගියෙනාති රත්තිඅතික්කන්තෙන.

කථිනානුජානනකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

ආදායසත්තකාදිකථාවණ්ණනා

311. අයන්ති ආසාවච්ඡෙදිකො කථිනුද්ධාරො. ඉධ න වුත්තොති පාළියං මාතිකාපදභාජනෙ සවනන්තිකානන්තරං න වුත්තො. තත්ථාති තස්මිං සීමාතික්කන්තිකෙ කථිනුද්ධාරෙ. ‘‘සීමාතික්කන්තිකො නාම චීවරකාලසීමාතික්කන්තිකො’’ති කෙනචි වුත්තං. ‘‘බහිසීමායං චීවරකාලසමයස්ස අතික්කන්තත්තා සීමාතික්කන්තිකො’’ති අයං අම්හාකං ඛන්ති. සහුබ්භාරෙ ‘‘සො කතචීවරො’’ති පාඨො දිස්සති, එවඤ්ච සති චීවරපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජතීති විඤ්ඤායති, ඉධ පන පරිවාරපාළියඤ්ච ‘‘ද්වෙ පලිබොධා අපුබ්බං අචරිමං ඡිජ්ජන්තී’’ති (පරි. 415) වචනතො තං න සමෙති, තස්මා වීමංසිතබ්බමෙත්ථ කාරණං.

312. ‘‘සමාදායවාරො ආදායවාරසදිසො, උපසග්ගමත්තමෙත්ථ විසෙසො’’ති ගණ්ඨිපදෙසු වුත්තං. කෙචි පන ‘‘සබ්බං අත්තනො පරික්ඛාරං අනවසෙසෙත්වා පක්කමන්තො ‘සමාදාය පක්කමතී’ති වුච්චතී’’ති වදන්ති. පුන සමාදායවාරෙපි තෙයෙව දස්සිතාති සම්බන්ධො. විප්පකතචීවරෙ පක්කමනන්තිකස්ස කථිනුද්ධාරස්ස අසම්භවතො ‘‘යථාසම්භව’’න්ති වුත්තං. පක්කමනන්තිකො හි කථිනුද්ධාරො නිට්ඨිතචීවරස්සෙව වසෙන වුත්තො ‘‘භික්ඛු අත්ථතකථිනො කතචීවරං ආදාය පක්කමතී’’ති වුත්තත්තා, තස්මා සො විප්පකතචීවරො න සම්භවතීති ඡළෙව උබ්භාරා තත්ථ දස්සිතා.

තත්රායං ආදිතො පට්ඨාය වාරවිභාවනා – ආදායවාරා සත්ත, තථා සමාදායවාරාති ද්වෙ සත්තකවාරා, තතො පක්කමනන්තිකං වජ්ජෙත්වා විප්පකතචීවරස්ස ආදායසමාදායවාරවසෙන ද්වෙ ඡක්කවාරා, තතො පරං නිට්ඨානසන්නිට්ඨානනාසනන්තිකානං වසෙන තීණි තිකානි දස්සිතානි. තත්ථ පඨමත්තිකං අන්තොසීමායං ‘‘පච්චෙස්සං න පච්චෙස්ස’’න්ති ඉමං විධිං අනාමසිත්වා බහිසීමායමෙව ‘‘න පච්චෙස්ස’’න්ති පවත්තං, තස්මා පක්කමනන්තිකසීමාතික්කන්තිකසඋබ්භාරා තත්ථ න යුජ්ජන්ති. දුතියත්තිකං අන්තොසීමායං ‘‘න පච්චෙස්ස’’න්ති පවත්තං. තතියත්තිකං අනධිට්ඨිත-පදෙන විසෙසෙත්වා පවත්තං, අත්ථතො පඨමත්තිකෙන සමෙති. අනධිට්ඨිතෙනාති ච ‘‘පච්චෙස්සං න පච්චෙස්ස’’න්ති එවං අනධිට්ඨිතෙන, අනියමිතෙනාති අත්ථො. තතියත්තිකානන්තරං චතුත්ථත්තිකං සම්භවන්තං අන්තොසීමායං ‘‘පච්චෙස්ස’’න්ති වචනවිසෙසෙන සම්භවති. තථා ච යොජියමානං ඉතරෙහි සවනන්තිකාදීහි අවිරුද්ධං හොතීති චතුත්ථත්තිකං අහුත්වා ඡක්කං ජාතන්ති වෙදිතබ්බං. එවං තීණි තිකානි එකං ඡක්කඤ්චාති පඨමං පන්නරසකං වෙදිතබ්බං.

316-320. තතො ඉදමෙව පන්නරසකං උපසග්ගවිසෙසෙන දුතියං සමාදායපන්නරසකං නාම කතං. පුන ‘‘විප්පකතචීවරං ආදායා’’ති තතියං පන්නරසකං, ‘‘සමාදායා’’ති චතුත්ථං පන්නරසකං දස්සිතන්ති එවං චත්තාරි පන්නරසකානි වෙදිතබ්බානි. තත්ථ පඨමදුතියෙසු පන්නරසකෙසු සබ්බෙන සබ්බං අකතචීවරං අධිප්පෙතං, ඉතරෙසු ද්වීසු විප්පකතන්ති වෙදිතබ්බං. තතො පරං ‘‘චීවරාසාය පක්කමතී’’තිආදිනා නයෙන නිට්ඨානසන්නිට්ඨානනාසනආසාවච්ඡෙදිකවසෙන එකො වාරොති ඉදමෙකං චතුක්කං ජාතං, තස්මා පුබ්බෙ වුත්තානි තිකානි ආසාවච්ඡෙදිකානි තීණි ච තිකානීති එතං අනාසායද්වාදසකන්ති වෙදිතබ්බං. තදනන්තරෙ ආසායද්වාදසකෙ කිඤ්චාපි පඨමං ද්වාදසකං ලබ්භති, තථාපි තං නිබ්බිසෙසන්ති තමෙකං ද්වාදසකං අවුත්තසිද්ධං කත්වා විසෙසතො දස්සෙතුං ආදිතො පට්ඨාය ‘‘අන්තොසීමායං පච්චෙස්ස’’න්ති වුත්තං. තං දුතියචතුක්කෙ ‘‘සො බහිසීමගතො සුණාතී’’තිආදිවචනස්ස තතියචතුක්කෙ සවනන්තිකාදීනඤ්ච ඔකාසකරණත්ථන්ති වෙදිතබ්බං. ඉදං පන ද්වාදසකං අනාසායවසෙනපි ලබ්භමානං ඉමිනා අවුත්තසිද්ධං කත්වා න දස්සිතන්ති වෙදිතබ්බං. එවමෙත්ථ ද්වෙ ද්වාදසකානි උද්ධරිතබ්බානි. කරණීයද්වාදසකෙපි යථාදස්සිතං අනාසායද්වාදසකං අවුත්තසිද්ධං ආසායද්වාදසකඤ්චාති ද්වෙ ද්වාදසකානි උද්ධරිතබ්බානි.

321-322. යස්මා දිසංගමිකනවකෙ ‘‘දිසංගමිකො පක්කමතී’’ති වචනෙනෙව ‘‘න පච්චෙස්ස’’න්ති ඉදං අවුත්තසිද්ධමෙව, තස්මා තං න වුත්තං. එත්තාවතා ච ආවාසපලිබොධාභාවො දස්සිතො. චීවරපටිවීසං අපවිලායමානොති ඉමිනා චීවරපලිබොධසමඞ්ගිතමස්ස දස්සෙති. තත්ථ චීවරපටිවීසන්ති අත්තනො පත්තබ්බචීවරභාගං. අපවිලායමානොති ආකඞ්ඛමානො. තස්ස චීවරලාභෙ සති වස්සංවුත්ථාවාසෙ නිට්ඨානසන්නිට්ඨානනාසනන්තිකානං වසෙන එකං තිකං, තෙසංයෙව වසෙන අන්තරාමග්ගෙ එකං, ගතට්ඨානෙ එකන්ති තිණ්ණං තිකානං වසෙන එකං නවකං වෙදිතබ්බං.

324. තතො පරං නිට්ඨානසන්නිට්ඨානනාසනන්තිකසීමාතික්කන්තිකසඋබ්භාරානං වසෙන ඵාසුවිහාරපඤ්චකං වුත්තං. සෙසමෙත්ථ පාළිතො අට්ඨකථාතො ච සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.

ආදායසත්තකාදිකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

කථිනක්ඛන්ධකවණ්ණනා නිට්ඨිතා.