📜

1. පාරාජිකකණ්ඩං (භික්ඛුනීවිභඞ්ගවණ්ණනා)

1. පඨමපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා

656. භික්ඛුනීවිභඞ්ගෙ යොති යො භික්ඛුනීනං විභඞ්ගො. මිගාරනත්තාති මජ්ඣපදලොපෙනෙතං වුත්තන්ති ආහ ‘‘මිගාරමාතුයා පන නත්තා හොතී’’ති. මිගාරමාතාති විසාඛායෙතං අධිවචනං. නවකම්මාධිට්ඨායිකන්ති නවකම්මසංවිධායිකං. බ්යඤ්ජනානං පටිවිජ්ඣිතබ්බො ආකාරො නාතිගම්භීරො, යථාසුතං ධාරණමෙව තත්ථ කරණීයන්ති සතියා බ්යාපාරො අධිකො, පඤ්ඤා තත්ථ ගුණීභූතාති වුත්තං ‘‘සතිපුබ්බඞ්ගමාය පඤ්ඤායා’’ති. සති පුබ්බඞ්ගමා එතිස්සාති සතිපුබ්බඞ්ගමා. පුබ්බඞ්ගමතා චෙත්ථ පධානභාවො ‘‘මනොපුබ්බඞ්ගමා’’තිආදීසු විය. අත්ථග්ගහණෙ පන පඤ්ඤාය බ්යාපාරො අධිකො පටිවිජ්ඣිතබ්බස්ස අත්ථස්ස අතිගම්භීරත්තාති ආහ ‘‘පඤ්ඤාපුබ්බඞ්ගමාය සතියා’’ති. ආලසියවිරහිතාති කොසජ්ජරහිතා. යථා අඤ්ඤා කුසීතා නිසින්නට්ඨානෙ නිසින්නාව හොන්ති, ඨිතට්ඨානෙ ඨිතාව, එවං අහුත්වා විප්ඵාරිකෙන චිත්තෙන සබ්බකිච්චං නිප්ඵාදෙති.

සබ්බා භික්ඛුනියො සත්ථුලද්ධූපසම්පදා සඞ්ඝතො ලද්ධූපසම්පදාති දුවිධා. ගරුධම්මපඅග්ගහණෙන හි ලද්ධූපසම්පදා මහාපජාපතිගොතමී සත්ථුසන්තිකාව ලද්ධූපසම්පදත්තා සත්ථුලද්ධූපසම්පදා නාම. සෙසා සබ්බාපි සඞ්ඝතො ලද්ධූපසම්පදා. තාපි එකතොඋපසම්පන්නා උභතොඋපසම්පන්නාති දුවිධා. තත්ථ යා තා මහාපජාපතිගොතමියා සද්ධිං නික්ඛන්තා පඤ්චසතා සාකියානියො, තා එකතොඋපසම්පන්නා භික්ඛුසඞ්ඝතො එව ලද්ධූපසම්පදත්තා, ඉතරා උභතොඋපසම්පන්නා උභතොසඞ්ඝෙ උපසම්පන්නත්තා. එහිභික්ඛුනීභාවෙන උපසම්පන්නා පන භික්ඛුනියො න සන්ති තාසං තථා උපසම්පදාය අභාවතො. යදි එවං ‘‘එහි භික්ඛුනී’’ති ඉධ කස්මා වුත්තන්ති? දෙසනාය සොතපතිතභාවතො. අයඤ්හි සොතපතිතතා නාම කත්ථචි ලබ්භමානස්සපි අග්ගහණෙන හොති, යථා අභිධම්මෙ මනොධාතුනිද්දෙසෙ (ධ. ස. 160-161) ලබ්භමානම්පි ඣානඞ්ගං පඤ්චවිඤ්ඤාණසොතෙ පතිතාය න උද්ධටං කත්ථචි දෙසනාය අසම්භවතො, යථා තත්ථෙව වත්ථුනිද්දෙසෙ (ධ. ස. 984 ආදයො) හදයවත්ථු. කත්ථචි අලබ්භමානස්සපි ගහණවසෙන යථාඨිතකප්පීනිද්දෙසෙ. යථාහ –

‘‘කතමො ච පුග්ගලො ඨිතකප්පී? අයඤ්ච පුග්ගලො සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො අස්ස, කප්පස්ස ච උඩ්ඩය්හනවෙලා අස්ස, නෙව තාව කප්පො උඩ්ඩය්හෙය්ය, යාවායං පුග්ගලො න සොතාපත්තිඵලං සච්ඡිකරෙය්යා’’ති (පු. ප. 17).

එවමිධාපි අලබ්භමානගහණවසෙන වෙදිතබ්බං. පරිකප්පවචනඤ්හෙතං ‘‘සචෙ භගවා භික්ඛුනීභාවයොග්යං කඤ්චි මාතුගාමං ‘එහි භික්ඛුනී’ති වදෙය්ය, එවං භික්ඛුනීභාවො සියා’’ති.

කස්මා පන භගවා එවං න කථෙසීති? තථා කතාධිකාරානං අභාවතො. යෙ පන ‘‘අනාසන්නාසන්නිහිතභාවතො’’ති කාරණං වත්වා ‘‘භික්ඛූ එව හි සත්ථු ආසන්නචාරිනො සදා සන්නිහිතා ච හොන්ති, තස්මා තෙ එව ‘එහිභික්ඛූ’ති වත්තබ්බතං අරහන්ති, න භික්ඛුනියො’’ති වදන්ති, තං තෙසං මතිමත්තං සත්ථු ආසන්නදූරභාවස්ස භබ්බාභබ්බභාවසිද්ධත්තා. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා –

‘‘සඞ්ඝාටිකණ්ණෙ චෙපි මෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ගහෙත්වා පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබන්ධො අස්ස පාදෙ පාදං නික්ඛිපන්තො, සො ච හොති අභිජ්ඣාලු කාමෙසු තිබ්බසාරාගො බ්යාපන්නචිත්තො පදුට්ඨමනසඞ්කප්පො මුට්ඨස්සති අසම්පජානො අසමාහිතො විබ්භන්තචිත්තො පාකතින්ද්රියො, අථ ඛො සො ආරකාව මය්හං, අහඤ්ච තස්ස. තං කිස්ස හෙතු? ධම්මඤ්හි සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න පස්සති, ධම්මං අපස්සන්තො න මං පස්සති. යොජනසතෙ චෙපි සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විහරෙය්ය, සො ච හොති අනභිජ්ඣාලු කාමෙසු න තිබ්බසාරාගො අබ්යාපන්නචිත්තො අප්පදුට්ඨමනසඞ්කප්පො උපට්ඨිතස්සති සම්පජානො සමාහිතො එකග්ගචිත්තො සංවුතින්ද්රියො, අථ ඛො සො සන්තිකෙව මය්හං, අහඤ්ච තස්ස. තං කිස්ස හෙතු? ධම්මඤ්හි සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පස්සති, ධම්මං පස්සන්තො මං පස්සතී’’ති (ඉතිවු. 92).

තස්මා අකාරණං දෙසතො සත්ථු ආසන්නානාසන්නතා. අකතාධිකාරතාය පන භික්ඛුනීනං එහිභික්ඛුනූපසම්පදාය අයොග්යතා වෙදිතබ්බා.

යදි එවං යං තං ථෙරීගාථාසු භද්දාය කුණ්ඩලකෙසාය වුත්තං –

‘‘නිහච්ච ජාණුං වන්දිත්වා, සම්මුඛා අඤ්ජලිං අකං;

එහි භද්දෙති මං අවච, සා මෙ ආසූපසම්පදා’’ති. (ථෙරීගා. 109);

තථා අපදානෙපි –

‘‘ආයාචිතො තදා ආහ, එහි භද්දෙති නායකො;

තදාහං උපසම්පන්නා, පරිත්තං තොයමද්දස’’න්ති. (අප. ථෙරී 2.3.44);

තං කථන්ති? නයිදං එහිභික්ඛුනීභාවෙන උපසම්පදං සන්ධාය වුත්තං, උපසම්පදාය පන හෙතුභාවතො ‘‘යා සත්ථු ආණත්ති, සා මෙ ආසූපසම්පදා’’ති වුත්තා. තථා හි වුත්තං අට්ඨකථායං (ථෙරීගා. අට්ඨ. 111) ‘‘එහි භද්දෙ භික්ඛුනුපස්සයං ගන්ත්වා භික්ඛුනීනං සන්තිකෙ පබ්බජ උපසම්පජ්ජස්සූති මං අවච ආණාපෙසි, සා සත්ථු ආණා මය්හං උපසම්පදාය කාරණත්තා උපසම්පදා ආසි අහොසී’’ති. අපදානගාථායම්පි එවමෙව අත්ථො ගහෙතබ්බො. තස්මා භික්ඛුනීනං එහිභික්ඛුනූපසම්පදා නත්ථියෙවාති නිට්ඨමෙත්ථ ගන්තබ්බං. යථා චෙතං සොතපතිතවසෙන ‘‘එහි භික්ඛුනී’’ති වුත්තං, එවං ‘‘තීහි සරණගමනෙහි උපසම්පන්නාති භික්ඛුනී’’ති ඉදම්පි සොතපතිතවසෙනෙව වුත්තන්ති දට්ඨබ්බං සරණගමනූපසම්පදායපි භික්ඛුනීනං අසම්භවතො.

659. භික්ඛුවිභඞ්ගෙ ‘‘කායසංසග්ගං සාදියෙය්යා’’ති අවත්වා ‘‘සමාපජ්ජෙය්යා’’ති වුත්තත්තා ‘‘භික්ඛු ආපත්තියා න කාරෙතබ්බො’’ති වුත්තං. තබ්බහුලනයෙනාති කිරියාසමුට්ඨානස්සෙව බහුලභාවතො. දිස්සති හි තබ්බහුලනයෙන තබ්බොහාරො යථා ‘‘බ්රාහ්මණගාමො’’ති. බ්රාහ්මණගාමෙපි හි අන්තමසො රජකාදීනි පඤ්ච කුලානි සන්ති. සාති කිරියාසමුට්ඨානතා.

662. තථෙවාති කායසංසග්ගරාගෙන අවස්සුතොයෙවාති අත්ථො. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

පඨමපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

2. දුතියපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා

666. දුතියෙ ‘‘කිස්ස පන ත්වං අය්යෙ ජානං පාරාජිකං ධම්මං අජ්ඣාපන්න’’න්ති වචනතො ‘‘උද්දිට්ඨා ඛො අය්යායො අට්ඨ පාරාජිකා ධම්මා’’තිආදිවචනතො ච භික්ඛුනීවිභඞ්ගං පත්වා සාධාරණානි සික්ඛාපදානි භික්ඛූනං උප්පන්නවත්ථුස්මිංයෙව ‘‘යා පන භික්ඛුනී ඡන්දසො මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවෙය්ය, අන්තමසො තිරච්ඡානගතෙනපි, පාරාජිකා හොති අසංවාසා’’තිආදිනා නයෙන සවිසෙසම්පි අවිසෙසම්පි මාතිකං ඨපෙත්වා අනුක්කමෙන පදභාජනං ආපත්තිභෙදං තිකච්ඡෙදං අනාපත්තිවාරඤ්ච අනවසෙසං වත්වා විත්ථාරෙසි. සඞ්ගීතිකාරකෙහි පන අසාධාරණපඤ්ඤත්තියොයෙව ඉධ විත්ථාරිතාති වෙදිතබ්බා.

අථ උපරිමෙසු ද්වීසු අපඤ්ඤත්තෙසු අට්ඨන්නං පාරාජිකානං අඤ්ඤතරන්ති ඉදං වචනං න යුජ්ජතීති ආහ ‘‘ඉදඤ්ච පාරාජිකං පච්ඡා පඤ්ඤත්ත’’න්තිආදි. යදි එවං ඉමස්මිං ඔකාසෙ කස්මා ඨපිතන්ති ආහ ‘‘පුරිමෙන පන සද්ධිං යුගළත්තා’’තිආදි, පුරිමෙන සද්ධිං එකසම්බන්ධභාවතො ඉධ වුත්තන්ති අධිප්පායො. ‘‘අට්ඨන්නං පාරාජිකානං අඤ්ඤතර’’න්ති වචනතො ච වජ්ජපටිච්ඡාදිකං යා පටිච්ඡාදෙති, සාපි වජ්ජපටිච්ඡාදිකායෙවාති දට්ඨබ්බං. කිඤ්චාපි වජ්ජපටිච්ඡාදනං පෙමවසෙන හොති, තථාපි සික්ඛාපදවීතික්කමචිත්තං දොමනස්සිතමෙව හොතීති කත්වා ‘‘දුක්ඛවෙදන’’න්ති වුත්තං. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

දුතියපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

668. තතියං උත්තානත්ථමෙව.

4. චතුත්ථපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා

675. චතුත්ථෙ ලොකස්සාදමිත්තසන්ථවවසෙනාති ලොකස්සාදසඞ්ඛාතස්ස මිත්තසන්ථවස්ස වසෙන. වුත්තමෙවත්ථං පරියායන්තරෙන විභාවෙතුං ‘‘කායසංසග්ගරාගෙනා’’ති වුත්තං.

තිස්සිත්ථියො මෙථුනං තං න සෙවෙති (පරි. අට්ඨ. 481) යා තිස්සො ඉත්ථියො වුත්තා, තාසුපි යං තං මෙථුනං නාම, තං න සෙවති. තයො පුරිසෙති තයො පුරිසෙපි උපගන්ත්වා මෙථුනං න සෙවති. තයො ච අනරියපණ්ඩකෙති උභතොබ්යඤ්ජනසඞ්ඛාතෙ තයො අනරියෙ, තයො ච පණ්ඩකෙති ඉමෙපි ඡ ජනෙ උපගන්ත්වා මෙථුනං න සෙවති. න චාචරෙ මෙථුනං බ්යඤ්ජනස්මින්ති අනුලොමපාරාජිකවසෙනපි අත්තනො නිමිත්තෙ මෙථුනං නාචරති. ඡෙජ්ජං සියා මෙථුනධම්මපච්චයාති සියා මෙථුනධම්මපච්චයා පාරාජිකන්ති අයං පඤ්හො අට්ඨවත්ථුකංව සන්ධාය වුත්තො. තස්සා හි මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගකායසංසග්ගං ආපජ්ජිතුං වායමන්තියා මෙථුනධම්මපච්චයා ඡෙජ්ජං හොති. ඡෙදොයෙව ඡෙජ්ජං.

මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගත්තාති ඉමිනා මෙථුනධම්මස්ස පුබ්බභාගභූතො කායසංසග්ගොයෙව තත්ථ මෙථුනධම්ම-සද්දෙන වුත්තො, න ද්වයංද්වයසමාපත්තීති දීපෙති. වණ්ණාවණ්ණොති ද්වීහි සුක්කවිස්සට්ඨි වුත්තා. ගමනුප්පාදනන්ති සඤ්චරිත්තං. සබ්බපදෙසූති ‘‘සඞ්ඝාටිකණ්ණග්ගහණං සාදියෙය්යා’’තිආදීසු. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව. කායසංසග්ගරාගො, සඋස්සාහතා, අට්ඨමස්ස වත්ථුස්ස පූරණන්ති ඉමානි පනෙත්ථ තීණි අඞ්ගානි.

චතුත්ථපාරාජිකසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

භික්ඛුනීවිභඞ්ගෙ පාරාජිකකණ්ඩවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පාරාජිකකණ්ඩං නිට්ඨිතං.