📜

17. මඤ්චපීඨාදිසඞ්ඝිකසෙනාසනෙසු පටිපජ්ජිතබ්බවිනිච්ඡයකථා

82. විහාරෙසඞ්ඝිකෙ සෙය්යං, සන්ථරිත්වාන පක්කමොති සඞ්ඝිකෙ විහාරෙ සෙය්යං සන්ථරිත්වාන අඤ්ඤත්ථ වසිතුකාමතාය විහාරතො පක්කමනං. තත්රායං විනිච්ඡයො –

‘‘යො පන භික්ඛු සඞ්ඝිකෙ විහාරෙ සෙය්යං සන්ථරිත්වා වා සන්ථරාපෙත්වා වා තං පක්කමන්තො නෙව උද්ධරෙය්ය න උද්ධරාපෙය්ය අනාපුච්ඡං වා ගච්ඡෙය්ය, පාචිත්තිය’’න්ති (පාචි. 115) –

වචනතො සඞ්ඝිකෙ විහාරෙ සෙය්යං සයං සන්ථරිත්වා අඤ්ඤෙන වා සන්ථරාපෙත්වා උද්ධරණාදීනි අකත්වා පරික්ඛිත්තස්ස ආරාමස්ස පරික්ඛෙපං, අපරික්ඛිත්තස්ස උපචාරං අතික්කමන්තස්ස පාචිත්තියං.

තත්ථ සෙය්යා නාම භිසි චිමිලිකා උත්තරත්ථරණං භූමත්ථරණං තට්ටිකා චම්මඛණ්ඩො නිසීදනං පච්චත්ථරණං තිණසන්ථාරො පණ්ණසන්ථාරොති දසවිධා. තත්ථ භිසීති මඤ්චකභිසි වා පීඨකභිසි වා. චිමිලිකා නාම සුධාදිපරිකම්මකතාය භූමියා වණ්ණානුරක්ඛණත්ථං කතා, තං හෙට්ඨා පත්ථරිත්වා උපරි කටසාරකං පත්ථරන්ති. උත්තරත්ථරණං නාම මඤ්චපීඨානං උපරි අත්ථරිතබ්බකපච්චත්ථරණං. භූමත්ථරණං නාම භූමියං අත්ථරිතබ්බා කටසාරකාදිවිකති. තට්ටිකා නාම තාලපණ්ණෙහි වා වාකෙහි වා කතතට්ටිකා. චම්මඛණ්ඩො නාම සීහබ්යග්ඝදීපිතරච්ඡචම්මාදීසුපි යං කිඤ්චි චම්මං. අට්ඨකථාසු හි සෙනාසනපරිභොගෙ පටික්ඛිත්තචම්මං න දිස්සති, තස්මා සීහබ්යග්ඝචම්මාදීනං පරිහරණෙයෙව පටික්ඛෙපො වෙදිතබ්බො. නිසීදනන්ති සදසං වෙදිතබ්බං. පච්චත්ථරණන්ති පාවාරො කොජවොති එත්තකමෙව වුත්තං. තිණසන්ථාරොති යෙසං කෙසඤ්චි තිණානං සන්ථාරො. එස නයො පණ්ණසන්ථාරෙපි. එවං පන ඉමං දසවිධං සෙය්යං සඞ්ඝිකෙ විහාරෙ සන්ථරිත්වා වා සන්ථරාපෙත්වා වා පක්කමන්තෙන ආපුච්ඡිත්වා පක්කමිතබ්බං, ආපුච්ඡන්තෙන ච භික්ඛුම්හි සති භික්ඛු ආපුච්ඡිතබ්බො, තස්මිං අසති සාමණෙරො, තස්මිං අසති ආරාමිකො, තස්මිං අසති යෙන විහාරො කාරිතො, සො විහාරසාමිකො, තස්ස වා කුලෙ යො කොචි ආපුච්ඡිතබ්බො, තස්මිම්පි අසති චතූසු පාසාණෙසු මඤ්චං ඨපෙත්වා මඤ්චෙ අවසෙසමඤ්චපීඨානි ආරොපෙත්වා උපරි භිසිආදිකං දසවිධම්පි සෙය්යං රාසිං කත්වා දාරුභණ්ඩං මත්තිකාභණ්ඩං පටිසාමෙත්වා ද්වාරවාතපානානි පිදහිත්වා ගමියවත්තං පූරෙත්වා ගන්තබ්බං.

සචෙ පන සෙනාසනං ඔවස්සති, ඡදනත්ථඤ්ච තිණං වා ඉට්ඨකා වා ආනීතා හොන්ති, සචෙ උස්සහති, ඡාදෙතබ්බං. නො චෙ සක්කොති, යො ඔකාසො අනොවස්සකො, තත්ථ මඤ්චපීඨාදීනි නික්ඛිපිත්වා ගන්තබ්බං. සචෙ සබ්බම්පි ඔවස්සති, උස්සහන්තෙන අන්තොගාමෙ උපාසකානං ඝරෙ ඨපෙතබ්බං. සචෙ තෙපි ‘‘සඞ්ඝිකං නාම, භන්තෙ, භාරියං, අග්ගිදාහාදීනං භායාමා’’ති න සම්පටිච්ඡන්ති, අබ්භොකාසෙපි පාසාණානං උපරි මඤ්චං ඨපෙත්වා සෙසං පුබ්බෙ වුත්තනයෙනෙව නික්ඛිපිත්වා තිණෙහි ච පණ්ණෙහි ච පටිච්ඡාදෙත්වා ගන්තුං වට්ටති. යඤ්හි තත්ථ අඞ්ගමත්තම්පි අවසිස්සති, තං අඤ්ඤෙසං තත්ථ ආගතභික්ඛූනං උපකාරං භවිස්සතීති. උද්ධරිත්වා ගච්ඡන්තෙන පන මඤ්චපීඨකවාටං සබ්බං අපනෙත්වා සංහරිත්වා චීවරවංසෙ ලග්ගෙත්වාව ගන්තබ්බං. පච්ඡා ආගන්ත්වා වසනකභික්ඛුනාපි පුන මඤ්චපීඨං ඨපයිත්වා ගච්ඡන්තෙන තථෙව කාතබ්බං. අන්තොකුට්ටතො සෙය්යං බහිකුට්ටෙ පඤ්ඤපෙත්වා වසන්තෙන ගමනකාලෙ පුන ගහිතට්ඨානෙයෙව පටිසාමෙතබ්බං. උපරිපාසාදතො ඔරොපෙත්වා හෙට්ඨාපාසාදෙ වසන්තස්සපි එසෙව නයො. රත්තිට්ඨානදිවාට්ඨානෙසු මඤ්චපීඨං පඤ්ඤපෙත්වා බහිගමනකාලෙ පුන ගහිතට්ඨානෙයෙව ඨපෙතබ්බං.

83. සෙනාසනෙසු පන අයං ආපුච්ඡිතබ්බානාපුච්ඡිතබ්බවිනිච්ඡයො – යා තාව භූමියං දීඝසාලා වා පණ්ණසාලා වා හොති, යං වා රුක්ඛත්ථම්භෙසු කතගෙහං උපචිකානං උට්ඨානට්ඨානං හොති, තතො පක්කමන්තෙන තාව ආපුච්ඡිත්වාව පක්කමිතබ්බං. තස්මිඤ්හි කතිපයානි දිවසානි අජග්ගියමානෙ වම්මිකාව සන්තිට්ඨන්ති. යං පන පාසාණපිට්ඨියං වා පාසාණත්ථම්භෙසු වා කතසෙනාසනං සිලුච්චයලෙණං වා සුධාලිත්තසෙනාසනං වා, යත්ථ යත්ථ උපචිකාසඞ්කා නත්ථි, තතො පක්කමන්තස්ස ආපුච්ඡිත්වාපි අනාපුච්ඡිත්වාපි ගන්තුං වට්ටති, ආපුච්ඡනං පන වත්තං. සචෙ තාදිසෙපි සෙනාසනෙ එකෙන පස්සෙන උපචිකා ආරොහන්ති, ආපුච්ඡිත්වාව ගන්තබ්බං. යො පන ආගන්තුකො භික්ඛු සඞ්ඝිකසෙනාසනං ගහෙත්වාව සන්තං භික්ඛුං අනුවත්තන්තො අත්තනො සෙනාසනං අග්ගහෙත්වා වසති, යාව සො න ගණ්හාති, තාව තං සෙනාසනං පුරිමභික්ඛුස්සෙව පලිබොධො. යදා පන සො සෙනාසනං ගහෙත්වා අත්තනො ඉස්සරියෙන වසති, තතො පට්ඨාය ආගන්තුකස්සෙව පලිබොධො. සචෙ උභොපි විභජිත්වා ගණ්හන්ති, උභින්නම්පි පලිබොධො.

මහාපච්චරියං පන වුත්තං – සචෙ ද්වෙ තයො එකතො හුත්වා පඤ්ඤපෙන්ති, ගමනකාලෙ සබ්බෙහි ආපුච්ඡිතබ්බං. තෙසු චෙ පඨමං ගච්ඡන්තො ‘‘පච්ඡිමො ජග්ගිස්සතී’’ති ආභොගං කත්වා ගච්ඡති, වට්ටති , පච්ඡිමස්ස ආභොගෙන මුත්ති නත්ථි. බහූ එකං පෙසෙත්වා සන්ථරාපෙන්ති, ගමනකාලෙ සබ්බෙහි වා ආපුච්ඡිතබ්බං, එකං වා පෙසෙත්වා ආපුච්ඡිතබ්බං. අඤ්ඤතො මඤ්චපීඨාදීනි ආනෙත්වා අඤ්ඤත්ර වසිත්වා ගමනකාලෙ තත්ථෙව නෙතබ්බානි. සචෙ අඤ්ඤතො ආනෙත්වා වසමානස්ස අඤ්ඤො වුඩ්ඪතරො ආගච්ඡති, න පටිබාහිතබ්බො , ‘‘මයා, භන්තෙ, අඤ්ඤාවාසතො ආනීතං, පාකතිකං කරෙය්යාථා’’ති වත්තබ්බං. තෙන ‘‘එවං කරිස්සාමී’’ති සම්පටිච්ඡිතෙ ඉතරස්ස ගන්තුං වට්ටති. එවං අඤ්ඤත්ථ හරිත්වාපි සඞ්ඝිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජන්තස්ස හි නට්ඨං වා ජිණ්ණං වා චොරෙහි වා හටං ගීවා නෙව හොති, පුග්ගලිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජන්තස්ස පන ගීවා හොති. අඤ්ඤස්ස මඤ්චපීඨං පන සඞ්ඝිකපරිභොගෙන වා පුග්ගලිකපරිභොගෙන වා පරිභුඤ්ජන්තස්ස නට්ඨං ගීවායෙව. අන්තොවිහාරෙ සෙය්යං සන්ථරිත්වා ‘‘අජ්ජෙව ආගන්ත්වා පටිජග්ගිස්සාමී’’ති එවං සාපෙක්ඛො නදීපාරං ගාමන්තරං වා ගන්ත්වා යත්ථස්ස ගමනචිත්තං උප්පන්නං, තත්ථෙව ඨිතො කඤ්චි පෙසෙත්වා ආපුච්ඡති, නදීපූරරාජචොරාදීසු වා කෙනචි පලිබොධො හොති උපද්දුතො, න සක්කොති පච්චාගන්තුං, එවංභූතස්ස අනාපත්ති.

විහාරස්ස උපචාරෙ පන උපට්ඨානසාලාය වා මණ්ඩපෙ වා රුක්ඛමූලෙ වා සෙය්යං සන්ථරිත්වා වා සන්ථරාපෙත්වා වා තං පක්කමන්තො නෙව උද්ධරති න උද්ධරාපෙති අනාපුච්ඡං වා ගච්ඡති, දුක්කටං. වුත්තප්පකාරඤ්හි දසවිධං සෙය්යං අන්තොගබ්භාදිම්හි ගුත්තට්ඨානෙ පඤ්ඤපෙත්වා ගච්ඡන්තස්ස යස්මා සෙය්යාපි සෙනාසනම්පි උපචිකාහි පලුජ්ජති, වම්මිකරාසියෙව හොති, තස්මා පාචිත්තියං වුත්තං. බහි පන උපට්ඨානසාලාදීසු පඤ්ඤපෙත්වා ගච්ඡන්තස්ස සෙය්යාමත්තමෙව නස්සෙය්ය ඨානස්ස අගුත්තතාය, න සෙනාසනං, තස්මා එත්ථ දුක්කටං වුත්තං. මඤ්චපීඨං පන යස්මා න සක්කා සහසා උපචිකාහි ඛායිතුං, තස්මා තං විහාරෙපි සන්ථරිත්වා ගච්ඡන්තස්ස දුක්කටං. විහාරස්සූපචාරෙ උපට්ඨානසාලායං මණ්ඩපෙ රුක්ඛමූලෙපි සන්ථරිත්වා පක්කමන්තස්ස දුක්කටමෙව.

84. ‘‘යො පන භික්ඛු සඞ්ඝිකං මඤ්චං වා පීඨං වා භිසිං වා කොච්ඡං වා අජ්ඣොකාසෙ සන්ථරිත්වා වා සන්ථරාපෙත්වා වා තං පක්කමන්තො නෙව උද්ධරෙය්ය න උද්ධරාපෙය්ය අනාපුච්ඡං වා ගච්ඡෙය්ය, පාචිත්තිය’’න්ති (පාචි. 109) වචනතො සඞ්ඝිකානි පන මඤ්චපීඨාදීනි චත්තාරි අජ්ඣොකාසෙ සන්ථරිත්වා වා සන්ථරාපෙත්වා වා උද්ධරණාදීනි අකත්වා ‘‘අජ්ජෙව ආගමිස්සාමී’’ති ගච්ඡන්තස්සපි ථාමමජ්ඣිමස්ස පුරිසස්ස ලෙඩ්ඩුපාතාතික්කමෙ පාචිත්තියං. එත්ථ කොච්ඡං නාම වාකමයං වා උසීරමයං වා මුඤ්ජමයං වා පබ්බජමයං වා හෙට්ඨා ච උපරි ච විත්ථතං මජ්ඣෙ සංඛිත්තං පණවසණ්ඨානං කත්වා බද්ධං. තං කිර මජ්ඣෙ සීහබ්යග්ඝචම්මපරික්ඛිත්තම්පි කරොන්ති, අකප්පියචම්මං නාමෙත්ථ නත්ථි. සෙනාසනඤ්හි සොවණ්ණමයම්පි වට්ටති, තස්මා තං මහග්ඝං හොති.

‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අට්ඨ මාසෙ අවස්සිකසඞ්කෙතෙ මණ්ඩපෙ වා රුක්ඛමූලෙ වා යත්ථ කාකා වා කුලලා වා න ඌහදන්ති, තත්ථ සෙනාසනං නික්ඛිපිතු’’න්ති (පාචි. 110) වචනතො පන වස්සිකවස්සානමාසාති එවං අපඤ්ඤාතෙ චත්තාරො හෙමන්තිකෙ, චත්තාරො ගිම්හිකෙති අට්ඨ මාසෙ සාඛාමණ්ඩපෙ වා පදරමණ්ඩපෙ වා රුක්ඛමූලෙ වා නික්ඛිපිතුං වට්ටති. යස්මිං පන කාකා වා කුලලා වා අඤ්ඤෙ වා සකුන්තා ධුවනිවාසෙන කුලාවකෙ කත්වා වසන්ති, තස්ස රුක්ඛස්ස මූලෙ න නික්ඛිපිතබ්බං. ‘‘අට්ඨ මාසෙ’’ති වචනතො යෙසු ජනපදෙසු වස්සකාලෙ න වස්සති, තෙසු චත්තාරො මාසෙ නික්ඛිපිතුං න වට්ටතියෙව. ‘‘අවස්සිකසඞ්කෙතෙ’’ති වචනතො යත්ථ හෙමන්තෙ දෙවො වස්සති, තත්ථ හෙමන්තෙපි අජ්ඣොකාසෙ නික්ඛිපිතුං න වට්ටති. ගිම්හෙ පන සබ්බත්ථ විගතවලාහකං විසුද්ධං නතං හොති, එවරූපෙ කාලෙ කෙනචිදෙව කරණීයෙන අජ්ඣොකාසෙ මඤ්චපීඨං නික්ඛිපිතුං වට්ටති.

85. අබ්භොකාසිකෙනපි වත්තං ජානිතබ්බං. තස්ස හි සචෙ පුග්ගලිකමඤ්චකො අත්ථි, තත්ථෙව සයිතබ්බං. සඞ්ඝිකං ගණ්හන්තෙන වෙත්තෙන වා වාකෙන වා වීතමඤ්චකො ගහෙතබ්බො, තස්මිං අසති පුරාණමඤ්චකො ගහෙතබ්බො, තස්මිං අසති නවවායිමො වා ඔනද්ධකො වා ගහෙතබ්බො. ගහෙත්වා පන ‘‘අහං උක්කට්ඨරුක්ඛමූලිකො උක්කට්ඨඅබ්භොකාසිකො’’ති චීවරකුටිම්පි අකත්වා අසමයෙ අජ්ඣොකාසෙ වා රුක්ඛමූලෙ වා පඤ්ඤපෙත්වා නිපජ්ජිතුං න වට්ටති. සචෙ පන චතුග්ගුණෙනපි චීවරෙන කතා කුටි අතෙමෙන්තං රක්ඛිතුං න සක්කොති, සත්තාහවද්දලිකාදීනි භවන්ති, භික්ඛුනො කායානුගතිකත්තා වට්ටති. අරඤ්ඤෙ පණ්ණකුටීසු වසන්තානං සීලසම්පදාය පසන්නචිත්තා මනුස්සා නවං මඤ්චපීඨං දෙන්ති ‘‘සඞ්ඝිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජථා’’ති, වසිත්වා ගච්ඡන්තෙහි සාමන්තවිහාරෙ සභාගභික්ඛූනං පෙසෙත්වා ගන්තබ්බං, සභාගානං අභාවෙන අනොවස්සකෙ නික්ඛිපිත්වා ගන්තබ්බං, අනොවස්සකෙ අසති රුක්ඛෙ ලග්ගෙත්වා ගන්තබ්බං. චෙතියඞ්ගණෙ සම්මජ්ජනිං ගහෙත්වා භොජනසාලඞ්ගණං වා උපොසථාගාරඞ්ගණං වා පරිවෙණදිවාට්ඨානඅග්ගිසාලාදීසු වා අඤ්ඤතරං සම්මජ්ජිත්වා ධොවිත්වා පුන සම්මජ්ජනිමාළකෙයෙව ඨපෙතබ්බා. උපොසථාගාරාදීසු අඤ්ඤතරස්මිං ගහෙත්වා අවසෙසානි සම්මජ්ජන්තස්සපි එසෙව නයො.

යො පන භික්ඛාචාරමග්ගං සම්මජ්ජන්තො ගන්තුකාමො හොති, තෙන සම්මජ්ජිත්වා සචෙ අන්තරාමග්ගෙ සාලා අත්ථි, තත්ථ ඨපෙතබ්බා. සචෙ නත්ථි, වලාහකානං අනුට්ඨිතභාවං සල්ලක්ඛෙත්වා ‘‘යාවාහං ගාමතො නික්ඛමාමි, තාව න වස්සිස්සතී’’ති ජානන්තෙන යත්ථ කත්ථචි නික්ඛිපිත්වා පුන පච්චාගච්ඡන්තෙන පාකතිකට්ඨානෙ ඨපෙතබ්බා. ‘‘සචෙ වස්සිස්සතීති ජානන්තො අජ්ඣොකාසෙ ඨපෙති, දුක්කට’’න්ති මහාපච්චරියං වුත්තං. සචෙ පන තත්ර තත්රෙව සම්මජ්ජනත්ථාය සම්මජ්ජනී නික්ඛිත්තා හොති, තං තං ඨානං සම්මජ්ජිත්වා තත්ර තත්රෙව නික්ඛිපිතුං වට්ටති, ආසනසාලං සම්මජ්ජන්තෙන වත්තං ජානිතබ්බං. තත්රිදං වත්තං – මජ්ඣතො පට්ඨාය පාදට්ඨානාභිමුඛා වාලිකා හරිතබ්බා, කචවරං හත්ථෙහි ගහෙත්වා බහි ඡඩ්ඩෙතබ්බං.

86. සචෙ වුත්තප්පකාරං චතුබ්බිධම්පි සඞ්ඝිකං සෙනාසනං අජ්ඣොකාසෙ වා රුක්ඛමූලෙ වා මණ්ඩපෙ වා අනුපසම්පන්නෙන සන්ථරාපෙති, යෙන සන්ථරාපිතං, තස්ස පලිබොධො. සචෙ පන උපසම්පන්නෙන සන්ථරාපෙති, යෙන සන්ථතං, තස්ස පලිබොධො. තත්රායං විනිච්ඡයො (පාචි. අට්ඨ. 111) – ථෙරො භොජනසාලායං භත්තකිච්චං කත්වා දහරං ආණාපෙති ‘‘ගච්ඡ දිවාට්ඨානෙ මඤ්චපීඨං පඤ්ඤපෙහී’’ති. සො තථා කත්වා නිසින්නො, ථෙරො යථාරුචි විචරිත්වා තත්ථ ගන්ත්වා ථවිකං වා උත්තරාසඞ්ගං වා ඨපෙති, තතො පට්ඨාය ථෙරස්ස පලිබොධො. නිසීදිත්වා සයං ගච්ඡන්තො නෙව උද්ධරති න උද්ධරාපෙති, ලෙඩ්ඩුපාතාතික්කමෙ පාචිත්තියං. සචෙ පන ථෙරො තත්ථ ථවිකං වා උත්තරාසඞ්ගං වා අට්ඨපෙත්වා චඞ්කමන්තොව දහරං ‘‘ගච්ඡ ත්ව’’න්ති භණති, තෙන ‘‘ඉදං, භන්තෙ, මඤ්චපීඨ’’න්ති ආචික්ඛිතබ්බං. සචෙ ථෙරො වත්තං ජානාති, ‘‘ත්වං ගච්ඡ, අහං පාකතිකං කරිස්සාමී’’ති වත්තබ්බං. සචෙ බාලො හොති අනුග්ගහිතවත්තො, ‘‘ගච්ඡ, මා ඉධ තිට්ඨ, නෙව නිසීදිතුං න නිපජ්ජිතුං දෙමී’’ති දහරං තජ්ජෙතියෙව. දහරෙන ‘‘භන්තෙ, සුඛං සයථා’’ති කප්පං ලභිත්වා වන්දිත්වා ගන්තබ්බං. තස්මිං ගතෙ ථෙරස්සෙව පලිබොධො, පුරිමනයෙනෙව චස්ස ආපත්ති වෙදිතබ්බා.

අථ පන ආණත්තික්ඛණෙයෙව දහරො ‘‘මය්හං භණ්ඩෙ භණ්ඩධොවනාදි කිඤ්චි කරණීයං අත්ථී’’ති වදති, ථෙරො පන තං ‘‘පඤ්ඤපෙත්වා ගච්ඡාහී’’ති වත්වා භොජනසාලතො නික්ඛමිත්වා අඤ්ඤත්ථ ගච්ඡති, පාදුද්ධාරෙන කාරෙතබ්බො . සචෙ තත්ථෙව ගන්ත්වා නිසීදති, පුරිමනයෙනෙව චස්ස ලෙඩ්ඩුපාතාතික්කමෙ ආපත්ති. සචෙ පන ථෙරො සාමණෙරං ආණාපෙති, සාමණෙරෙ තත්ථ මඤ්චපීඨං පඤ්ඤපෙත්වා නිසින්නෙපි භොජනසාලතො අඤ්ඤත්ථ ගච්ඡන්තො පාදුද්ධාරෙන කාරෙතබ්බො. ගන්ත්වා නිසින්නො පුන ගමනකාලෙ ලෙඩ්ඩුපාතාතික්කමෙ ආපත්තියා කාරෙතබ්බො. සචෙ පන ආණාපෙන්තො ‘‘මඤ්චපීඨං පඤ්ඤපෙත්වා තත්ථෙව නිසීදා’’ති ආණාපෙති, යත්රිච්ඡති, තත්ර ගන්ත්වා ආගන්තුං ලභති. සයං පන පාකතිකං අකත්වා ගච්ඡන්තස්ස ලෙඩ්ඩුපාතාතික්කමෙ පාචිත්තියං. අන්තරසන්නිපාතෙ මඤ්චපීඨාදීනි පඤ්ඤපෙත්වා නිසින්නෙහි ගමනකාලෙ ආරාමිකානං ‘‘ඉදං පටිසාමෙථා’’ති වත්තබ්බං, අවත්වා ගච්ඡන්තානං ලෙඩ්ඩුපාතාතික්කමෙ ආපත්ති.

87. මහාධම්මස්සවනං නාම හොති, තත්ථ උපොසථාගාරතොපි භොජනසාලතොපි ආහරිත්වා මඤ්චපීඨානි පඤ්ඤපෙන්ති, ආවාසිකානංයෙව පලිබොධො. සචෙ ආගන්තුකා ‘‘ඉදං අම්හාකං උපජ්ඣායස්ස, ඉදං ආචරියස්සා’’ති ගණ්හන්ති, තතො පට්ඨාය තෙසං පලිබොධො. ගමනකාලෙ පාකතිකං අකත්වා ලෙඩ්ඩුපාතං අතික්කමන්තානං ආපත්ති. මහාපච්චරියං පන වුත්තං ‘‘යාව අඤ්ඤෙ න නිසීදන්ති, තාව යෙහි පඤ්ඤත්තං, තෙසං භාරො, අඤ්ඤෙසු ආගන්ත්වා නිසින්නෙසු නිසින්නකානං භාරො. සචෙ තෙ අනුද්ධරිත්වා වා අනුද්ධරාපෙත්වා වා ගච්ඡන්ති, දුක්කටං. කස්මා? අනාණත්තියා පඤ්ඤපිතත්තා’’ති. ධම්මාසනෙ පඤ්ඤත්තෙ යාව උස්සාරකො වා ධම්මකථිකො වා නාගච්ඡති, තාව පඤ්ඤාපකානං පලිබොධො. තස්මිං ආගන්ත්වා නිසින්නෙ තස්ස පලිබොධො. සකලං අහොරත්තං ධම්මස්සවනං හොති, අඤ්ඤො උස්සාරකො වා ධම්මකථිකො වා උට්ඨාති, අඤ්ඤො නිසීදති, යො යො ආගන්ත්වා නිසීදති, තස්ස තස්සෙව භාරො. උට්ඨහන්තෙන පන ‘‘ඉදමාසනං තුම්හාකං භාරො’’ති වත්වා ගන්තබ්බං. සචෙපි ඉතරස්මිං අනාගතෙ පඨමං නිසින්නො උට්ඨාය ගච්ඡති, තස්මිඤ්ච අන්තොඋපචාරට්ඨෙයෙව ඉතරො ආගන්ත්වා නිසීදති, උට්ඨාය ගතො ආපත්තියා න කාරෙතබ්බො. සචෙ පන ඉතරස්මිං අනාගතෙයෙව පඨමං නිසින්නො උට්ඨායාසනා ලෙඩ්ඩුපාතං අතික්කමති, ආපත්තියා කාරෙතබ්බො. ‘‘සබ්බත්ථ ලෙඩ්ඩුපාතාතික්කමෙ පඨමපාදෙ දුක්කටං, දුතියපාදෙ පාචිත්තිය’’න්ති අයං නයො මහාපච්චරියං වුත්තොති.

88. සචෙ පන වුත්තප්පකාරසෙනාසනතො අඤ්ඤං සඞ්ඝිකං චිමිලිකං වා උත්තරත්ථරණං වා භූමත්ථරණං වා තට්ටිකං වා චම්මඛණ්ඩං වා පාදපුඤ්ඡනිං වා ඵලකපීඨං වා අජ්ඣොකාසෙ සන්ථරිත්වා වා සන්ථරාපෙත්වා වා තං පක්කමන්තො නෙව උද්ධරති න උද්ධරාපෙති අනාපුච්ඡං වා ගච්ඡති, දුක්කටං. ආධාරකං පත්තපිධානකං පාදකඨලිකං තාලවණ්ටං බීජනිපත්තකං යං කිඤ්චි දාරුභණ්ඩං අන්තමසො පානීයඋළුඞ්කං පානීයසඞ්ඛං අජ්ඣොකාසෙ නික්ඛිපිත්වා ගච්ඡන්තස්සපි දුක්කටං. අජ්ඣොකාසෙ රජනං පචිත්වා රජනභාජනං රජනඋළුඞ්කො රජනදොණිකාති සබ්බං අග්ගිසාලාය පටිසාමෙතබ්බං. සචෙ අග්ගිසාලා නත්ථි, අනොවස්සකෙ පබ්භාරෙ නික්ඛිපිතබ්බං. තස්මිම්පි අසති යත්ථ ඔලොකෙන්තා භික්ඛූ පස්සන්ති, තාදිසෙ ඨානෙ ඨපෙත්වා ගන්තුං වට්ටති. අඤ්ඤපුග්ගලිකෙ පන මඤ්චපීඨාදිසෙනාසනෙපි දුක්කටමෙව. එත්ථ පන ‘‘යස්මිං විස්සාසග්ගාහො න රුහති, තස්ස සන්තකෙ දුක්කටං. යස්මිං පන විස්සාසග්ගාහො රුහති, තස්ස සන්තකං අත්තනො පුග්ගලිකමෙව හොතී’’ති මහාපච්චරියාදීසු වුත්තං. අත්තනො පුග්ගලිකෙ පන අනාපත්තියෙව. යො භික්ඛු වා සාමණෙරො වා ආරාමිකො වා ලජ්ජී හොති, අත්තනො පලිබොධං විය මඤ්ඤති, තථාරූපං අනාපුච්ඡිත්වා ගච්ඡන්තස්සපි අනාපත්ති. යො පන ආතපෙ ඔතාපෙන්තො ‘‘ආගන්ත්වා උද්ධරිස්සාමී’’ති ගච්ඡති, තස්සපි අනාපත්ති.

ඉති පාළිමුත්තකවිනයවිනිච්ඡයසඞ්ගහෙ

මඤ්චපීඨාදිසඞ්ඝිකසෙනාසනෙසු

පටිපජ්ජිතබ්බවිනිච්ඡයකථා සමත්තා.