📜

20. පටිග්ගහණවිනිච්ඡයකථා

104. ඛාදනීයාදිපටිග්ගාහොති අජ්ඣොහරිතබ්බස්ස යස්ස කස්සචි ඛාදනීයස්ස වා භොජනීයස්ස වා පටිග්ගහණං. තත්රායං විනිච්ඡයො – පඤ්චහි අඞ්ගෙහි පටිග්ගහණං රුහති, ථාමමජ්ඣිමස්ස පුරිසස්ස උච්චාරණමත්තං හොති, හත්ථපාසො පඤ්ඤායති, අභිහාරො පඤ්ඤායති, දෙවො වා මනුස්සො වා තිරච්ඡානගතො වා කායෙන කායපටිබද්ධෙන නිස්සග්ගියෙන වා දෙති, තඤ්චෙ භික්ඛු කායෙන වා කායපටිබද්ධෙන වා පටිග්ගණ්හාති. එවං පඤ්චහඞ්ගෙහි පටිග්ගහණං රුහති.

තත්ථ ඨිතනිසින්නනිපන්නානං වසෙන එවං හත්ථපාසො වෙදිතබ්බො – සචෙ භික්ඛු නිසින්නො හොති, ආසනස්ස පච්ඡිමන්තතො පට්ඨාය, සචෙ ඨිතො, පණ්හිඅන්තතො පට්ඨාය, සචෙ නිපන්නො, යෙන පස්සෙන නිපන්නො, තස්ස පාරිමන්තතො පට්ඨාය, දායකස්ස නිසින්නස්ස වා ඨිතස්ස වා නිපන්නස්ස වා ඨපෙත්වා පසාරිතහත්ථං යං ආසන්නතරං අඞ්ගං, තස්ස ඔරිමන්තෙන පරිච්ඡින්දිත්වා අඩ්ඪතෙය්යහත්ථො හත්ථපාසො නාම.

සචෙ පන දායකපටිග්ගාහකෙසු එකො ආකාසෙ හොති, එකො භූමියං, භූමට්ඨස්ස ච සීසෙන, ආකාසට්ඨස්ස ච ඨපෙත්වා දාතුං වා ගහෙතුං වා පසාරිතහත්ථං යං ආසන්නතරං අඞ්ගං, තස්ස ඔරිමන්තෙන හත්ථපාසපමාණං පරිච්ඡින්දිතබ්බං. සචෙපි එකො කූපෙ හොති, එකො කූපතටෙ, එකො වා පන රුක්ඛෙ, එකො පථවියං, වුත්තනයෙනෙව හත්ථපාසපමාණං පරිච්ඡින්දිතබ්බං. එවරූපෙ හත්ථපාසෙ ඨත්වා සචෙපි පක්ඛී මුඛතුණ්ඩකෙන වා හත්ථී වා සොණ්ඩාය ගහෙත්වා පුප්ඵං වා ඵලං වා දෙති, පටිග්ගහණං රුහති. සචෙ පන අඩ්ඪට්ඨමරතනස්සපි හත්ථිනො ඛන්ධෙ නිසින්නො තෙන සොණ්ඩාය දීයමානං ගණ්හාති, වට්ටතියෙව. හත්ථාදීසු යෙන කෙනචි සරීරාවයවෙන අන්තමසො පාදඞ්ගුලියාපි දීයමානං කායෙන දින්නං නාම හොති. පටිග්ගහණෙපි එසෙව නයො. යෙන කෙනචි හි සරීරාවයවෙන ගහිතං කායෙන ගහිතමෙව හොති. සචෙපි නත්ථුකරණියං දීයමානං නාසාපුටෙන අකල්ලකො වා මුඛෙන පටිග්ගණ්හාති, ආභොගමෙව හෙත්ථ පමාණං.

105. කටච්ඡුආදීසු පන යෙන කෙනචි උපකරණෙන දින්නං කායපටිබද්ධෙන දින්නං නාම හොති. පටිග්ගහණෙපි එසෙව නයො. යෙන කෙනචි හි සරීරසම්බද්ධෙන පත්තථාලකාදිනා ගහිතං කායපටිබද්ධෙන ගහිතමෙව හොති. කායතො පන කායපටිබද්ධතො ච මොචෙත්වා හත්ථපාසෙ ඨිතස්ස කායෙ වා කායපටිබද්ධෙ වා පාතියමානම්පි නිස්සග්ගියෙන පයොගෙන දින්නං නාම හොති. එකො බහූනි භත්තබ්යඤ්ජනභාජනානි සීසෙ කත්වා භික්ඛුස්ස සන්තිකං ආගන්ත්වා ඨිතකොව ‘‘ගණ්හථා’’ති වදති, න තාව අභිහාරො පඤ්ඤායති, තස්මා න ගහෙතබ්බං. සචෙ පන ඊසකම්පි ඔනමති, භික්ඛුනා හත්ථං පසාරෙත්වා හෙට්ඨිමභාජනං එකදෙසෙනපි සම්පටිච්ඡිතබ්බං. එත්තාවතා සබ්බභාජනානි පටිග්ගහිතානි හොන්ති. තතො පට්ඨාය ඔරොපෙත්වා උග්ඝාටෙත්වා වා යං ඉච්ඡති, තං ගහෙතුං වට්ටති. භත්තපච්ඡිආදිම්හි පන එකභාජනෙ වත්තබ්බමෙව නත්ථි.

කාජෙන භත්තං හරන්තොපි සචෙ කාජං ඔනමෙත්වා දෙති, වට්ටති. තිංසහත්ථො වෙණු හොති, එකස්මිං අන්තෙ ගුළකුම්භො බද්ධො, එකස්මිං සප්පිකුම්භො, තඤ්චෙ පටිග්ගණ්හාති, සබ්බං පටිග්ගහිතමෙව. උච්ඡුයන්තදොණිතො පග්ඝරන්තමෙව ‘‘රසං ගණ්හථා’’ති වදති, අභිහාරො න පඤ්ඤායතීති න ගහෙතබ්බො. සචෙ පන කසටං ඡඩ්ඩෙත්වා හත්ථෙන උස්සිඤ්චිත්වා දෙති, වට්ටති. බහූ පත්තා මඤ්චෙ වා පීඨෙ වා කටසාරෙ වා දොණියං වා ඵලකෙ වා ඨපිතා හොන්ති, යත්ථ ඨිතස්ස දායකො හත්ථපාසෙ හොති, තත්ථ ඨත්වා පටිග්ගහණසඤ්ඤාය මඤ්චාදීනි අඞ්ගුලියාපි ඵුසිත්වා ඨිතෙන වා නිසින්නෙන වා නිපන්නෙන වා යං තෙසු පත්තෙසු දීයති, තං සබ්බං පටිග්ගහිතං හොති. සචෙපි ‘‘පටිග්ගහෙස්සාමී’’ති මඤ්චාදීනි අභිරුහිත්වා නිසීදති, වට්ටතියෙව.

පථවියං පන සචෙපි කුච්ඡියා කුච්ඡිං ආහච්ච ඨිතා හොන්ති, යං යං අඞ්ගුලියා වා සූචියා වා ඵුසිත්වා නිසින්නො හොති, තත්ථ තත්ථ දීයමානමෙව පටිග්ගහිතං හොති. යත්ථ කත්ථචි මහාකටසාරහත්ථත්ථරණාදීසු ඨපිතපත්තෙ පටිග්ගහණං න රුහතීති වුත්තං, තං හත්ථපාසාතික්කමං සන්ධාය වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං, හත්ථපාසෙ පන සති යත්ථ කත්ථචි වට්ටති අඤ්ඤත්ර තත්ථජාතකා. තත්ථජාතකෙ පන පදුමිනිපණ්ණෙ වා කිංසුකපණ්ණාදිම්හි වා න වට්ටති. න හි තං කායපටිබද්ධසඞ්ඛ්යං ගච්ඡති. යථා ච තත්ථජාතකෙ, එවං ඛාණුකෙ බන්ධිත්වා ඨපිතමඤ්චාදිම්හි අසංහාරිමෙ ඵලකෙ වා පාසාණෙ වා න රුහතියෙව. තෙපි හි තත්ථජාතකසඞ්ඛ්යුපගා හොන්ති. භූමියං අත්ථතෙසු සුඛුමෙසු තින්තිණිකාදිපණ්ණෙසු පටිග්ගහණං න රුහති. න හි තානි සන්ධාරෙතුං සමත්ථානීති. මහන්තෙසු පන පදුමිනිපණ්ණාදීසු රුහති. සචෙ හත්ථපාසං අතික්කම්මඨිතො දීඝදණ්ඩකෙන උළුඞ්කෙන දෙති, ‘‘ආගන්ත්වා දෙහී’’ති වත්තබ්බො. වචනං අසුත්වා වා අනාදියිත්වා වා පත්තෙ ආකිරතියෙව, පුන පටිග්ගහෙතබ්බං. දූරෙ ඨත්වා භත්තපිණ්ඩං ඛිපන්තෙපි එසෙව නයො.

106. සචෙ පත්තථවිකතො නීහරියමානෙ පත්තෙ රජනචුණ්ණානි හොන්ති, සති උදකෙ ධොවිතබ්බො, අසති රජනචුණ්ණං පුඤ්ඡිත්වා පටිග්ගහෙත්වා වා පිණ්ඩාය චරිතබ්බං. සචෙ පිණ්ඩාය චරන්තස්ස පත්තෙ රජං පතති, පටිග්ගහෙත්වා භික්ඛා ගණ්හිතබ්බා, අප්පටිග්ගහෙත්වා ගණ්හතො විනයදුක්කටං, තං පන පුන පටිග්ගහෙත්වා භුඤ්ජතො අනාපත්ති. සචෙ පන ‘‘පටිග්ගහෙත්වා දෙථා’’ති වුත්තෙ වචනං අසුත්වා වා අනාදියිත්වා වා භික්ඛං දෙන්තියෙව, විනයදුක්කටං නත්ථි, පුන පටිග්ගහෙත්වා අඤ්ඤා භික්ඛා ගහෙතබ්බා. සචෙ මහාවාතො තතො තතො රජං පාතෙති, න සක්කා හොති භික්ඛං ගහෙතුං, ‘‘අනුපසම්පන්නස්ස දස්සාමී’’ති සුද්ධචිත්තෙන ආභොගං කත්වා ගණ්හිතුං වට්ටති. එවං පිණ්ඩාය චරිත්වා විහාරං වා ආසනසාලං වා ගන්ත්වා තං අනුපසම්පන්නස්ස දත්වා පුන තෙන දින්නං වා තස්ස විස්සාසෙන වා පටිග්ගහෙත්වා භුඤ්ජිතුං වට්ටති. සචෙ භික්ඛාචාරෙ සරජං පත්තං භික්ඛුස්ස දෙති, සො වත්තබ්බො ‘‘ඉමං පටිග්ගහෙත්වා භික්ඛං වා ගණ්හෙය්යාසි පරිභුඤ්ජෙය්යාසි වා’’ති, තෙන තථා කාතබ්බං. සචෙ රජං උපරි උප්පිලවති, කඤ්ජිකං පවාහෙත්වා සෙසං භුඤ්ජිතබ්බං. සචෙ අන්තොපවිට්ඨං හොති, පටිග්ගහෙතබ්බං. අනුපසම්පන්නෙ අසති හත්ථතො අමොචෙන්තෙනෙව යත්ථ අනුපසම්පන්නො අත්ථි, තත්ථ නෙත්වා පටිග්ගහෙතබ්බං. සුක්ඛභත්තෙ පතිතරජං අපනෙත්වා භුඤ්ජිතුං වට්ටති. සචෙ අතිසුඛුමං හොති, උපරි භත්තෙන සද්ධිං අපනෙතබ්බං, පටිග්ගහෙත්වා වා භුඤ්ජිතබ්බං. යාගුං වා සූපං වා පුරතො ඨපෙත්වා ආලුළෙන්තානං භාජනතො ඵුසිතානි උග්ගන්ත්වා පත්තෙ පතන්ති, පත්තො පටිග්ගහෙතබ්බො.

107. උළුඞ්කෙන ආහරිත්වා දෙන්තානං පඨමතරං උළුඞ්කතො ථෙවා පත්තෙ පතන්ති, සුපතිතා, අභිහටත්තා දොසො නත්ථි. සචෙපි චරුකෙන භත්තෙ ආකිරියමානෙ චරුකතො මසි වා ඡාරිකා වා පතති, අභිහටත්තා නෙවත්ථි දොසො. අනන්තරස්ස භික්ඛුනො දීයමානං පත්තතො උප්පතිත්වා ඉතරස්ස පත්තෙ පතති, සුපතිතං. පටිග්ගහිතමෙව හි තං හොති. සචෙ ජජ්ඣරිසාඛාදිං ඵාලෙත්වා එකස්ස භික්ඛුනො දෙන්තානං සාඛතො ඵුසිතානි අඤ්ඤස්ස පත්තෙ පතන්ති, පත්තො පටිග්ගහෙතබ්බො, යස්ස පත්තස්ස උපරි ඵාලෙන්ති, තස්ස පත්තෙ පතිතෙසු දාතුකාමතාය අභිහටත්තා දොසො නත්ථි. පායාසස්ස පූරෙත්වා පත්තං දෙන්ති, උණ්හත්තා හෙට්ඨා ගහෙතුං න සක්කොති, මුඛවට්ටියාපි ගහෙතුං වට්ටති. සචෙ තථාපි න සක්කොති, ආධාරකෙන ගහෙතබ්බො. ආසනසාලාය පත්තං ගහෙත්වා නිසින්නො භික්ඛු නිද්දං ඔක්කන්තො හොති, නෙව ආහරියමානං, න දීයමානං ජානාති, අප්පටිග්ගහිතං හොති. සචෙ පන ආභොගං කත්වා නිසින්නො හොති, වට්ටති. සචෙපි සො හත්ථෙන ආධාරකං මුඤ්චිත්වා පාදෙන පෙල්ලෙත්වා නිද්දායති, වට්ටතියෙව. පාදෙන ආධාරකං අක්කමිත්වා පටිග්ගණ්හන්තස්ස පන ජාගරන්තස්සපි අනාදරපටිග්ගහණං හොති, තස්මා න කත්තබ්බං. කෙචි ‘‘එවං ආධාරකෙන පටිග්ගහණං කායපටිබද්ධපටිබද්ධෙන පටිග්ගහණං නාම හොති , තස්මා න වට්ටතී’’ති වදන්ති, තං වචනමත්තමෙව, අත්ථතො පන සබ්බම්පෙතං කායපටිබද්ධමෙව හොති. කායසංසග්ගෙපි චෙස නයො දස්සිතො. යම්පි භික්ඛුස්ස දීයමානං පතති, තම්පි සාමං ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති.

තත්රිදං සුත්තං –

‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යං දීයමානං පතති, තං සාමං ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං, පරිච්චත්තං තං, භික්ඛවෙ, දායකෙහී’’ති (චූළව. 273).

ඉදඤ්ච පන සුත්තං නෙය්යත්ථං, තස්මා එවමෙත්ථ අධිප්පායො වෙදිතබ්බො – යං දීයමානං දායකස්ස හත්ථතො පරිගළිත්වා සුද්ධාය වා භූමියා පදුමිනිපණ්ණෙ වා වත්ථකටසාරකාදීසු වා පතති, තං සාමං ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. යං පන සරජාය භූමියං පතති, තං රජං පුඤ්ඡිත්වා වා ධොවිත්වා වා පටිග්ගහෙත්වා වා පරිභුඤ්ජිතබ්බං. සචෙ පවට්ටන්තං අඤ්ඤස්ස භික්ඛුනො සන්තිකං ගච්ඡති, තෙන ආහරාපෙතුම්පි වට්ටති. සචෙ තං භික්ඛුං වදති ‘‘ත්වංයෙව ඛාදා’’ති, තස්සපි ඛාදිතුං වට්ටති, අනාණත්තෙන පන තෙන න ගහෙතබ්බං. ‘‘අනාණත්තෙනපි ඉතරස්ස දස්සාමීති ගහෙතුං වට්ටතී’’ති කුරුන්දියං වුත්තං. කස්මා පනෙතං ඉතරස්ස භික්ඛුනො ගහෙතුං න වට්ටතීති? භගවතා අනනුඤ්ඤාතත්තා. භගවතා හි ‘‘සාමං ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතු’’න්ති වදන්තෙන යස්සෙව තං දීයමානං පතති, තස්ස අප්පටිග්ගහිතකම්පි තං ගහෙත්වා පරිභොගො අනුඤ්ඤාතො. ‘‘පරිච්චත්තං තං, භික්ඛවෙ, දායකෙහී’’ති වචනෙන පනෙත්ථ පරසන්තකභාවො දීපිතො, තස්මා අඤ්ඤස්ස සාමං ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං න වට්ටති, තස්ස පන ආණත්තියා වට්ටතීති අයං කිරෙත්ථ අධිප්පායො. යස්මා ච එතං අප්පටිග්ගහිතකත්තා අනුඤ්ඤාතං, තස්මා යථාඨිතංයෙව අනාමසිත්වා කෙනචි පිදහිත්වා ඨපිතං දුතියදිවසෙපි පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති, සන්නිධිපච්චයා අනාපත්ති, පටිග්ගහෙත්වා පන පරිභුඤ්ජිතබ්බං. තං දිවසංයෙව හි තස්ස සාමං ගහෙත්වා පරිභොගො අනුඤ්ඤාතො, න තතො පරන්ති අයම්පි කිරෙත්ථ අධිප්පායො.

108. ඉදානි අබ්බොහාරිකනයො වුච්චති. භුඤ්ජන්තානඤ්හි දන්තා ඛීයන්ති, නඛා ඛීයන්ති, පත්තස්ස වණ්ණො ඛීයති, සබ්බං අබ්බොහාරිකං. සත්ථකෙන උච්ඡුආදීසු ඵාලිතෙසු මලං පඤ්ඤායති, එතං නවසමුට්ඨිතං නාම, පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බං. සත්ථකං ධොවිත්වා ඵාලිතෙසු මලං න පඤ්ඤායති, ලොහගන්ධමත්තං හොති, තං අබ්බොහාරිකං. යම්පි සත්ථකං ගහෙත්වා පරිහරන්ති , තෙන ඵාලිතෙපි එසෙව නයො. න හි තං පරිභොගත්ථාය පරිහරන්තීති. මූලභෙසජ්ජාදීනි පිසන්තානං වා කොට්ටෙන්තානං වා නිසදනිසදපොතකඋදුක්ඛලමුසලාදීනි ඛීයන්ති, පරිහරණකවාසිං තාපෙත්වා භෙසජ්ජත්ථාය තක්කෙ වා ඛීරෙ වා පක්ඛිපන්ති, තත්ථ නීලිකා පඤ්ඤායති, සත්ථකෙ වුත්තසදිසොව විනිච්ඡයො. ආමකතක්කාදීසු පන සයං න පක්ඛිපිතබ්බා, පක්ඛිපති චෙ, සාමංපාකතො න මුච්චති. දෙවෙ වස්සන්තෙ පිණ්ඩාය චරන්තස්ස සරීරතො වා චීවරතො වා කිලිට්ඨඋදකං පත්තෙ පතති, පටිග්ගහෙතබ්බං. රුක්ඛමූලාදීසු භුඤ්ජන්තස්ස පතිතෙපි එසෙව නයො. සචෙ පන සත්තාහං වස්සන්තෙ දෙවෙ සුද්ධං උදකං හොති, අබ්භොකාසතො වා පතති, වට්ටති.

109. සාමණෙරස්ස ඔදනං දෙන්තෙන තස්ස පත්තගතං අච්ඡුපන්තෙනෙව දාතබ්බො, පත්තො වාස්ස පටිග්ගහෙතබ්බො. අප්පටිග්ගහිතෙ ඔදනං ඡුපිත්වා පුන අත්තනො පත්තෙ ඔදනං ගණ්හන්තස්ස උග්ගහිතකො හොති. සචෙ පන දාතුකාමො හුත්වා ‘‘ආහර, සාමණෙර, පත්තං, ඔදනං ගණ්හාහී’’ති වදති, ඉතරො ‘‘අලං මය්හ’’න්ති පටික්ඛිපති, පුන ‘‘තවෙතං මයා පරිච්චත්ත’’න්ති ච වුත්තෙ ‘‘න මය්හං එතෙනත්ථො’’ති වදති, සතක්ඛත්තුම්පි පරිච්චජතු, යාව අත්තනො හත්ථගතං, තාව පටිග්ගහිතමෙව හොති. සචෙ පන ආධාරකෙ ඨිතං නිරපෙක්ඛො ‘‘ගණ්හාහී’’ති වදති, පුන පටිග්ගහෙතබ්බං. සාපෙක්ඛො ආධාරකෙ පත්තං ඨපෙත්වා ‘‘එත්තො පූවං වා භත්තං වා ගණ්හාහී’’ති සාමණෙරං වදති, සාමණෙරො හත්ථං ධොවිත්වා සචෙපි සතක්ඛත්තුං ගහෙත්වා අත්තනො පත්තගතං අඵුසන්තොව අත්තනො පත්තෙ පක්ඛිපති, පුන පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි. යදි පන අත්තනො පත්තගතං ඵුසිත්වා තතො ගණ්හාති, සාමණෙරසන්තකෙන සංසට්ඨං හොති, පුන පටිග්ගහෙතබ්බං. කෙචි පන ‘‘සචෙපි ගය්හමානං ඡිජ්ජිත්වා තත්ථ පතති, පුන පටිග්ගහෙතබ්බ’’න්ති වදන්ති. තං ‘‘එකං භත්තපිණ්ඩං ගණ්හ, එකං පූවං ගණ්හ, ඉමස්ස ගුළපිණ්ඩස්ස එත්තකං පදෙසං ගණ්හා’’ති එවං පරිච්ඡින්දිත්වා වුත්තෙ වෙදිතබ්බං, ඉධ පන පරිච්ඡෙදො නත්ථි, තස්මා යං සාමණෙරස්ස පත්තෙ පතති, තදෙව පටිග්ගහණං විජහති, හත්ථගතං පන යාව සාමණෙරො වා ‘‘අල’’න්ති න ඔරමති, භික්ඛු වා න වාරෙති, තාව භික්ඛුස්සෙව සන්තකං, තස්මා පටිග්ගහණං න විජහති. සචෙ අත්තනො වා භික්ඛූනං වා යාගුපචනකභාජනෙ කෙසඤ්චි අත්ථාය භත්තං පක්ඛිපති, ‘‘සාමණෙර, භාජනස්ස උපරි හත්ථං කරොහී’’ති වත්වා තස්ස හත්ථෙ පක්ඛිපිතබ්බං. තස්ස හත්ථතො භාජනෙ පතිතඤ්හි දුතියදිවසෙ භාජනස්ස අකප්පියභාවං න කරොති පරිච්චත්තත්තා. සචෙ එවං අකත්වා පක්ඛිපති, පත්තමිව භාජනං නිරාමිසං කත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බං.

110. දායකා යාගුකුටං ඨපෙත්වා ගතා, තං දහරසාමණෙරො පටිග්ගණ්හාපෙතුං න සක්කොති, භික්ඛු පත්තං උපනාමෙති, සාමණෙරො කුටස්ස ගීවං පත්තස්ස මුඛවට්ටියං ඨපෙත්වා ආවජ්ජෙති, පත්තගතා යාගු පටිග්ගහිතාව හොති. අථ වා භික්ඛු භූමියං හත්ථං ඨපෙති, සාමණෙරො පවට්ටෙත්වා හත්ථං ආරොපෙති, වට්ටති. පූවපච්ඡිභත්තපච්ඡිඋච්ඡුභාරාදීසුපි එසෙව නයො. සචෙ පටිග්ගහණූපගං භාරං ද්වෙ තයො සාමණෙරා දෙන්ති, එකෙන වා බලවතා උක්ඛිත්තං ද්වෙ තයො භික්ඛූ ගණ්හන්ති, වට්ටති. මඤ්චස්ස වා පීඨස්ස වා පාදෙ තෙලඝටං වා ඵාණිතඝටං වා ලග්ගෙන්ති, භික්ඛුස්ස මඤ්චෙපි පීඨෙපි නිසීදිතුං වට්ටති, උග්ගහිතකං නාම න හොති.

නාගදන්තකෙ වා අඞ්කුසකෙ වා ද්වෙ තෙලඝටා ලග්ගිතා හොන්ති උපරි පටිග්ගහිතකො, හෙට්ඨා අප්පටිග්ගහිතකො. උපරිමං ගහෙතුං වට්ටති, හෙට්ඨා පටිග්ගහිතකො, උපරි අප්පටිග්ගහිතකො, උපරිමං ගහෙත්වා ඉතරං ගණ්හතො උපරිමො උග්ගහිතකො හොති. හෙට්ඨාමඤ්චෙ අප්පටිග්ගහිතකං තෙලථාලකං හොති, තඤ්චෙ සම්මජ්ජන්තො සම්මුඤ්ජනියා ඝට්ටෙති, උග්ගහිතකං න හොති, ‘‘පටිග්ගහිතකං ගණ්හිස්සාමී’’ති අප්පටිග්ගහිතකං ගහෙත්වා ඤත්වා පුන ඨපෙති, උග්ගහිතකං න හොති, බහි නීහරිත්වා සඤ්ජානාති, බහි අට්ඨපෙත්වා හරිත්වා තත්ථෙව ඨපෙතබ්බං, නත්ථි දොසො. සචෙ පන පුබ්බෙ විවරිත්වා ඨපිතං, න පිදහිතබ්බං. යථා පුබ්බෙ ඨිතං, තථෙව ඨපෙතබ්බං. සචෙ බහි ඨපෙති, පුන න ඡුපිතබ්බං.

111. පටිග්ගහිතකෙ තෙලාදිම්හි කණ්ණිකා උට්ඨෙති, සිඞ්ගිවෙරාදිම්හි ඝනචුණ්ණං, තංසමුට්ඨානමෙව නාම තං, පුන පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි. තාලං වා නාළිකෙරං වා ආරුළ්හො යොත්තෙන ඵලපිණ්ඩිං ඔතාරෙත්වා උපරි ඨිතොව ‘‘ගණ්හථා’’ති වදති, න ගහෙතබ්බං. සචෙ අඤ්ඤො භූමියං ඨිතො යොත්තපාසකෙ ගහෙත්වා උක්ඛිපිත්වා දෙති, වට්ටති. සඵලං මහාසාඛං කප්පියං කාරෙත්වා පටිග්ගණ්හාති, ඵලානි පටිග්ගහිතානෙව හොන්ති, යථාසුඛං පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. අන්තොවතියං ඨත්වා වතිං ඡින්දිත්වා උච්ඡුං වා තිම්බරූසකං වා දෙන්ති, හත්ථපාසෙ සති වට්ටති. දණ්ඩකෙසු අපහරිත්වා නිග්ගතං ගණ්හන්තස්ස වට්ටති, පහරිත්වා නිග්ගතෙ අට්ඨකථාසු දොසො න දස්සිතො. මයං පන ‘‘යං ඨානං පහටං, තතො සයංපතිතමිව හොතී’’ති තක්කයාම, තම්පි ඨත්වා ගච්ඡන්තෙ යුජ්ජති සුඞ්කඝාතතො පවට්ටෙත්වා බහිපතිතභණ්ඩං විය. වතිං වා පාකාරං වා ලඞ්ඝාපෙත්වා දෙන්ති, සචෙ පන අපුථුලො පාකාරො, අන්තොපාකාරෙ බහිපාකාරෙ ච ඨිතස්ස හත්ථපාසො පහොති, හත්ථසතම්පි උද්ධං ගන්ත්වා සම්පත්තං ගහෙතුං වට්ටති.

භික්ඛු ගිලානං සාමණෙරං ඛන්ධෙන වහති, සො ඵලාඵලං දිස්වා ගහෙත්වා ඛන්ධෙ නිසින්නොව දෙති , වට්ටති. අපරො භික්ඛුං වහන්තො ඛන්ධෙ නිසින්නස්ස භික්ඛුනො දෙති, වට්ටතියෙව. භික්ඛු ඵලිනිං සාඛං ඡායත්ථාය ගහෙත්වා ගච්ඡති, ඵලානි ඛාදිතුං චිත්තෙ උප්පන්නෙ පටිග්ගහාපෙත්වා ඛාදිතුං වට්ටති. මච්ඡිකවාරණත්ථං කප්පියං කාරෙත්වා පටිග්ගණ්හාති, ඛාදිතුකාමො චෙ හොති, මූලපටිග්ගහණමෙව වට්ටති, ඛාදන්තස්ස නත්ථි දොසො. භික්ඛු පටිග්ගහණාරහං භණ්ඩං මනුස්සානං යානෙ ඨපෙත්වා මග්ගං ගච්ඡති, යානං කද්දමෙ ලග්ගති, දහරො චක්කං ගහෙත්වා උක්ඛිපති, වට්ටති, උග්ගහිතකං නාම න හොති. නාවාය ඨපෙත්වා නාවං අරිත්තෙන වා පාජෙති, හත්ථෙන වා කඩ්ඪති, වට්ටති. උළුම්පෙපි එසෙව නයො. චාටියං වා කුණ්ඩකෙ වා ඨපෙත්වාපි තං අනුපසම්පන්නෙන ගාහාපෙත්වා අනුපසම්පන්නං බාහායං ගහෙත්වා තරිතුං වට්ටති. තස්මිම්පි අසති අනුපසම්පන්නං ගාහාපෙත්වා තං බාහායං ගහෙත්වා තරිතුං වට්ටති.

උපාසකා ගමිකභික්ඛූනං පාථෙය්යතණ්ඩුලෙ දෙන්ති, සාමණෙරා භික්ඛූනං තණ්ඩුලෙ ගහෙත්වා අත්තනො තණ්ඩුලෙ ගහෙතුං න සක්කොන්ති, භික්ඛූ තෙසං තණ්ඩුලෙ ගණ්හන්ති, සාමණෙරා අත්තනා ගහිතතණ්ඩුලෙසු ඛීණෙසු ඉතරෙහි තණ්ඩුලෙහි යාගුං පචිත්වා සබ්බෙසං පත්තානි පටිපාටියා ඨපෙත්වා යාගුං ආකිරන්ති, පණ්ඩිතො සාමණෙරො අත්තනො පත්තං ගහෙත්වා ථෙරස්ස දෙති, ථෙරස්ස පත්තං දුතියත්ථෙරස්සාති එවං සබ්බානිපි පරිවත්තෙති, සබ්බෙහි සාමණෙරස්ස සන්තකං භුත්තං හොති, වට්ටති. සචෙපි සාමණෙරො අපණ්ඩිතො හොති, අත්තනො පත්තෙ යාගුං සයමෙව පාතුං ආරභති, ‘‘ආවුසො, තුය්හං යාගුං මය්හං දෙහී’’ති ථෙරෙහි පටිපාටියා යාචිත්වාපි පිවිතුං වට්ටති, සබ්බෙහි සාමණෙරස්ස සන්තකමෙව භුත්තං හොති, නෙව උග්ගහිතපච්චයා, න සන්නිධිපච්චයා වජ්ජං ඵුසන්ති. එත්ථ පන මාතාපිතූනං තෙලාදීනි, ඡායාදීනං අත්ථාය සාඛාදීනි ච හරන්තානං ඉමෙසඤ්ච විසෙසො න දිස්සති, තස්මා කාරණං උපපරික්ඛිතබ්බං.

112. සාමණෙරො භත්තං පචිතුකාමො තණ්ඩුලෙ ධොවිත්වා නිච්චාලෙතුං න සක්කොති, භික්ඛුනා තණ්ඩුලෙ ච භාජනඤ්ච පටිග්ගහෙත්වා තණ්ඩුලෙ ධොවිත්වා නිච්චාලෙත්වා භාජනං උද්ධනං ආරොපෙතබ්බං, අග්ගි න කාතබ්බො, පක්කකාලෙ විවරිත්වා පක්කභාවො ජානිතබ්බො. සචෙ දුප්පක්කං හොති, පාකත්ථාය පිදහිතුං න වට්ටති, රජස්ස වා ඡාරිකාය වා අපතනත්ථාය වට්ටති, පක්කකාලෙ ඔරොපිතුං භුඤ්ජිතුම්පි වට්ටති, පුන පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි. සාමණෙරො පටිබලො පචිතුං, ඛණො පනස්ස නත්ථි කත්ථචි ගන්තුකාමො, භික්ඛුනා සතණ්ඩුලොදකං භාජනං පටිග්ගහෙත්වා උද්ධනං ආරොපෙත්වා ‘‘අග්ගිං ජාලෙත්වා ගච්ඡා’’ති වත්තබ්බො. තතො පරං පුරිමනයෙනෙව සබ්බං කාතුං වට්ටති. භික්ඛු යාගුඅත්ථාය සුද්ධභාජනං ආරොපෙත්වා උදකං තාපෙති, වට්ටති. තත්තෙ උදකෙ සාමණෙරො තණ්ඩුලෙ පක්ඛිපති, තතො පට්ඨාය භික්ඛුනා අග්ගි න කාතබ්බො, පක්කයාගුං පටිග්ගහෙත්වා පාතුං වට්ටති. සාමණෙරො යාගුං පචති, හත්ථකුක්කුච්චකො භික්ඛු කීළන්තො භාජනං ආමසති, පිධානං ආමසති, උග්ගතං ඵෙණං ඡින්දිත්වා පහරති, තස්සෙව පාතුං න වට්ටති, දුරුපචිණ්ණං නාම හොති. සචෙ පන දබ්බිං වා උළුඞ්කං වා ගහෙත්වා අනුක්ඛිපන්තො ආලොළෙති, සබ්බෙසං න වට්ටති, සාමංපාකඤ්චෙව හොති දුරුපචිණ්ණඤ්ච. සචෙ උක්ඛිපති, උග්ගහිතකම්පි හොති.

113. භික්ඛුනා පිණ්ඩාය චරිත්වා ආධාරකෙ පත්තො ඨපිතො හොති. තත්ර චෙ අඤ්ඤො ලොලභික්ඛු කීළන්තො පත්තං ආමසති, පත්තපිධානං ආමසති, තස්සෙව තතො ලද්ධභත්තං න වට්ටති. සචෙ න පත්තං උක්ඛිපිත්වා ඨපෙති, සබ්බෙසං න වට්ටති. තත්ථජාතකඵලිනිසාඛාය වා වල්ලියා වා ගහෙත්වා චාලෙති, තස්සෙව තතො ලද්ධඵලං න වට්ටති, දුරුපචිණ්ණදුක්කටඤ්ච ආපජ්ජති. ‘‘ඵලරුක්ඛං පන අපස්සයිතුං වා තත්ථ කණ්ටකං වා බන්ධිතුං වට්ටති, දුරුපචිණ්ණං න හොතී’’ති මහාපච්චරියං වුත්තං. අරඤ්ඤෙ පතිතං පන අම්බඵලාදිං දිස්වා ‘‘සාමණෙරස්ස දස්සාමී’’ති ආහරිත්වා දාතුං වට්ටති. සීහවිඝාසාදිං දිස්වාපි ‘‘සාමණෙරස්ස දස්සාමී’’ති පටිග්ගහෙත්වා වා අප්පටිග්ගහෙත්වා වා ආහරිත්වා දාතුං වට්ටති. සචෙ පන සක්කොති විතක්කං සොධෙතුං, තතො ලද්ධං ඛාදිතුම්පි වට්ටති, නෙව ආමකමංසපටිග්ගහණපච්චයා, න උග්ගහිතකපච්චයා වජ්ජං ඵුසති. මාතාපිතූනං අත්ථාය තෙලාදීනි ගහෙත්වා ගච්ඡතො අන්තරාමග්ගෙ බ්යාධි උප්පජ්ජති, තතො යං ඉච්ඡති, තං පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. සචෙ පන මූලෙපි පටිග්ගහිතං හොති, පුන පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි. මාතාපිතූනං තණ්ඩුලෙ ආහරිත්වා දෙති, තෙ තතොයෙව යාගුආදීනි සම්පාදෙත්වා තස්ස දෙන්ති, වට්ටති, සන්නිධිපච්චයා උග්ගහිතපච්චයා වා දොසො නත්ථි.

114. භික්ඛු පිදහිත්වා උදකං තාපෙති, යාව පරික්ඛයා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. සචෙ පනෙත්ථ ඡාරිකා පතති, පටිග්ගහෙතබ්බං. දීඝසණ්ඩාසෙන ථාලකං ගහෙත්වා තෙලං පචන්තස්ස ඡාරිකා පතති, හත්ථෙන අමුඤ්චන්තෙනෙව පචිත්වා ඔතාරෙත්වා පටිග්ගහෙතබ්බං. සචෙ අඞ්ගාරාපි දාරූනිපි පටිග්ගහෙත්වා ඨපිතානි, මූලපටිග්ගහණමෙව වට්ටති. භික්ඛු උච්ඡුං ඛාදති, සාමණෙරො ‘‘මය්හම්පි දෙථා’’ති වදති, ‘‘ඉතො ඡින්දිත්වා ගණ්හා’’ති වුත්තො ගණ්හාති, අවසෙසෙ පුන පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි. ගුළපිණ්ඩං ඛාදන්තස්සපි එසෙව නයො. වුත්තොකාසතො ඡින්දිත්වා ගහිතාවසෙසඤ්හි අජහිතපටිග්ගහණමෙව හොති. භික්ඛු ගුළං භාජෙන්තො පටිග්ගහෙත්වා කොට්ඨාසෙ කරොති, භික්ඛූපි සාමණෙරාපි ආගන්ත්වා එකග්ගහණෙනෙව එකමෙකං කොට්ඨාසං ගණ්හන්ති, ගහිතාවසෙසං පටිග්ගහිතමෙව හොති. සචෙ ලොලසාමණෙරො ගණ්හිත්වා ගණ්හිත්වා පුන ඨපෙති, තස්ස ගහිතාවසෙසං අප්පටිග්ගහිතකමෙව හොති.

භික්ඛු ධූමවට්ටිං පටිග්ගහෙත්වා ධූමං පිවති, මුඛඤ්ච කණ්ඨො ච මනොසිලාය ලිත්තො විය හොති, යාවකාලිකං භුඤ්ජිතුං වට්ටති, යාවකාලිකෙන යාවජීවිකසංසග්ගෙ දොසො නත්ථි. පත්තං වා රජනං වා පචන්තස්ස කණ්ණනාසච්ඡිද්දෙහි ධූමො පවිසති, බ්යාධිපච්චයා පුප්ඵං වා ඵලං වා උපසිඞ්ඝති, අබ්බොහාරිකත්තා වට්ටති. භත්තුග්ගාරො තාලුං ආහච්ච අන්තොයෙව පවිසති, අවිසයත්තා වට්ටති, මුඛං පවිට්ඨං පන අජ්ඣොහරතො විකාලෙ ආපත්ති. දන්තන්තරෙ ලග්ගස්ස ආමිසස්ස රසො පවිසති, ආපත්තියෙව. සචෙ සුඛුමං ආමිසං හොති, රසො න පඤ්ඤායති, අබ්බොහාරිකපක්ඛං භජති. උපකට්ඨෙ කාලෙ නිරුදකට්ඨානෙ භත්තං භුඤ්ජිත්වා කක්ඛාරෙත්වා ද්වෙ තයො ඛෙළපිණ්ඩෙ පාතෙත්වා උදකට්ඨානං ගන්ත්වා මුඛං වික්ඛාලෙතබ්බං. පටිග්ගහෙත්වා ඨපිතසිඞ්ගිවෙරාදීනං අඞ්කුරා නික්ඛමන්ති, පුන පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි. ලොණෙ අසති සමුද්දොදකෙන ලොණකිච්චං කාතුං වට්ටති, පටිග්ගහෙත්වා ඨපිතලොණොදකං ලොණං හොති, ලොණං වා උදකං හොති, රසො වා ඵාණිතං හොති, ඵාණිතං වා රසො හොති, මූලපටිග්ගහණමෙව වට්ටති.

හිමකරකා උදකගතිකා එව. පාරිහාරිකෙන කතකට්ඨිනා උදකං පසාදෙන්ති, තං අබ්බොහාරිකං, ආමිසෙන සද්ධිං වට්ටති. ආමිසගතිකෙහි කපිත්ථඵලාදීහි පසාදිතං පුරෙභත්තමෙව වට්ටති. පොක්ඛරණීආදීසු උදකං බහලං හොති, වට්ටති. සචෙ පන මුඛෙ හත්ථෙ ච ලග්ගති, න වට්ටති, පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බං. ඛෙත්තෙසු කසිතට්ඨානෙ බහලං උදකං හොති, පටිග්ගහෙතබ්බං. සචෙ සන්දිත්වා කන්දරාදීනි පවිසිත්වා නදිං පූරෙති, වට්ටති. කකුධසොබ්භාදයො හොන්ති රුක්ඛතො පතිතෙහි පුප්ඵෙහි සඤ්ඡන්නොදකා. සචෙ පුප්ඵරසො න පඤ්ඤායති, පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි. පරිත්තං උදකං හොති, රසො පඤ්ඤායති, පටිග්ගහෙතබ්බං. පබ්බතකන්දරාදීසු කාළවණ්ණපණ්ණච්ඡන්නඋදකෙපි එසෙව නයො.

පානීයඝටෙ සරෙණුකානි වා සවණ්ටඛීරානි වා පුප්ඵානි පක්ඛිත්තානි හොන්ති, පටිග්ගහෙතබ්බං, පුප්ඵානි වා පටිග්ගහෙත්වා පක්ඛිපිතබ්බානි. පාටලිමල්ලිකා පක්ඛිත්තා හොන්ති, වාසමත්තං තිට්ඨති, තං අබ්බොහාරිකං. දුභියදිවසෙපි ආමිසෙන සද්ධිං වට්ටති. භික්ඛුනා ඨපිතපුප්ඵවාසිතකපානීයතො සාමණෙරො පානීයං ගහෙත්වා පීතාවසෙසකං තත්ථෙව ආකිරති, පටිග්ගහෙතබ්බං. පදුමසරාදීසු උදකං සන්ථරිත්වා ඨිතං පුප්ඵරෙණුං ඝටෙන වික්ඛම්භෙත්වා උදකං ගහෙතුං වට්ටති. කප්පියං කාරාපෙත්වා පටිග්ගහෙත්වා ඨපිතං දන්තකට්ඨං හොති, සචෙ තස්ස රසං පිවිතුකාමො , මූලපටිග්ගහණමෙව වට්ටති, අප්පටිග්ගහෙත්වා ඨපිතං පටිග්ගහෙතබ්බං. අජානන්තස්ස රසෙ පවිට්ඨෙපි ආපත්තියෙව. අචිත්තකඤ්හි ඉදං සික්ඛාපදං.

115. මහාභූතෙසු කිං වට්ටති, කිං න වට්ටතීති? ඛීරං තාව වට්ටති, කප්පියමංසඛීරං වා හොතු අකප්පියමංසඛීරං වා, පිවන්තස්ස අනාපත්ති. අස්සු ඛෙළො සිඞ්ඝාණිකා මුත්තං කරීසං සෙම්හං දන්තමලං අක්ඛිගූථකො කණ්ණගූථකො සරීරෙ උට්ඨිතලොණන්ති ඉදං සබ්බං වට්ටති. යං පනෙත්ථ ඨානතො චවිත්වා පත්තෙ වා හත්ථෙ වා පතති, තං පටිග්ගහෙතබ්බං, අඞ්ගලග්ගං පටිග්ගහිතකමෙව. උණ්හපායාසං භුඤ්ජන්තස්ස සෙදො අඞ්ගුලිඅනුසාරෙන එකාබද්ධොව හුත්වා පායාසෙ සන්තිට්ඨති, පිණ්ඩාය වා චරන්තස්ස හත්ථතො පත්තස්ස මුඛවට්ටිතො වා පත්තතලං ඔරොහති, එත්ථ පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි, ඣාමමහාභූතෙ ඉදං නාම න වට්ටතීති නත්ථි, දුජ්ඣාපිතං පන න වට්ටති. සුජ්ඣාපිතං පන මනුස්සට්ඨිම්පි චුණ්ණං කත්වා ලෙහෙ උපනෙතුං වට්ටති. චත්තාරි මහාවිකටානි අසති කප්පියකාරකෙ සාමං ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටන්ති. එත්ථ ච දුබ්බචොපි අසමත්ථොපි කප්පියකාරකො අසන්තපක්ඛෙයෙව තිට්ඨති. ඡාරිකාය අසති සුක්ඛදාරුං ඣාපෙත්වා ඡාරිකා ගහෙතබ්බා. සුක්ඛදාරුම්හි අසති අල්ලදාරුං රුක්ඛතො ඡින්දිත්වාපි කාතුං වට්ටති. ඉදං පන චතුබ්බිධම්පි මහාවිකටං කාලොදිස්සං නාම, සප්පදට්ඨක්ඛණෙයෙව වට්ටති.

ඉති පාළිමුත්තකවිනයවිනිච්ඡයසඞ්ගහෙ

පටිග්ගහණවිනිච්ඡයකථා සමත්තා.