📜

22. පබ්බජ්ජාවිනිච්ඡයකථා

123. පබ්බජ්ජාති එත්ථ පන පබ්බජ්ජාපෙක්ඛං කුලපුත්තං පබ්බාජෙන්තෙන යෙ පාළියං ‘‘න භික්ඛවෙ පඤ්චහි ආබාධෙහි ඵුට්ඨො පබ්බාජෙතබ්බො’’තිආදිනා (මහාව. 89) පටික්ඛිත්තා පුග්ගලා, තෙ වජ්ජෙත්වා පබ්බජ්ජාදොසවිරහිතො පුග්ගලො පබ්බාජෙතබ්බො. තත්රායං විනිච්ඡයො (මහාව. අට්ඨ. 88) – කුට්ඨං ගණ්ඩො කිලාසො සොසො අපමාරොති ඉමෙහි පඤ්චහි ආබාධෙහි ඵුට්ඨො න පබ්බාජෙතබ්බො, පබ්බාජෙන්තො පන දුක්කටං ආපජ්ජති ‘‘යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති වුත්තත්තා. තත්ථ කුට්ඨන්ති රත්තකුට්ඨං වා හොතු කාළකුට්ඨං වා, යං කිඤ්චි කිටිභදද්දඋකච්ඡුආදිප්පභෙදම්පි සබ්බං කුට්ඨමෙවාති වුත්තං. තඤ්චෙ නඛපිට්ඨිප්පමාණම්පි වඩ්ඪනකපක්ඛෙ ඨිතං හොති, න පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙ පන නිවාසනපාවුරණෙහි පකතිපටිච්ඡන්නට්ඨානෙ නඛපිට්ඨිප්පමාණං අවඩ්ඪනකපක්ඛෙ ඨිතං හොති, වට්ටති. ‘‘මුඛෙ පන හත්ථපාදපිට්ඨීසු වා සචෙපි අවඩ්ඪනකපක්ඛෙ ඨිතං, නඛපිට්ඨිතො ච ඛුද්දකතරම්පි න වට්ටතියෙවා’’ති කුරුන්දියං වුත්තං. තිකිච්ඡාපෙත්වා පබ්බාජෙන්තෙනපි පකතිවණ්ණෙ ජාතෙයෙව පබ්බාජෙතබ්බො, ගොධාපිට්ඨිසදිසචුණ්ණඔකිරණසරීරම්පි පබ්බාජෙතුං න වට්ටති.

ගණ්ඩොති මෙදගණ්ඩො වා හොතු අඤ්ඤො වා, යො කොචි කොලට්ඨිමත්තකොපි චෙ වඩ්ඪනකපක්ඛෙ ඨිතො ගණ්ඩො හොති, න පබ්බාජෙතබ්බො. පටිච්ඡන්නට්ඨානෙ පන කොලට්ඨිමත්තෙ අවඩ්ඪනකපක්ඛෙ ඨිතෙ වට්ටති, මුඛාදිකෙ අප්පටිච්ඡන්නට්ඨානෙ අවඩ්ඪනකපක්ඛෙ ඨිතෙපි න වට්ටති. තිකිච්ඡාපෙත්වා පබ්බාජෙන්තෙනපි සරීරං සච්ඡවිං කාරාපෙත්වා පබ්බාජෙතබ්බො. උණ්ණිගණ්ඩා නාම හොන්ති ගොථනකා විය අඞ්ගුලිකා විය ච තත්ථ තත්ථ ලම්බන්ති, එතෙපි ගණ්ඩායෙව, තෙසු සති පබ්බාජෙතුං න වට්ටති. දහරකාලෙ ඛීරපීළකා යොබ්බන්නකාලෙ ච මුඛෙ ඛරපීළකා නාම හොන්ති, මහල්ලකකාලෙ නස්සන්ති, න තා ගණ්ඩසඞ්ඛ්යං ගච්ඡන්ති, තාසු සති පබ්බාජෙතුං වට්ටති. අඤ්ඤා පන සරීරෙ ඛරපීළකා නාම, අපරා පදුමකණ්ණිකා නාම හොන්ති, අඤ්ඤා සාසපබීජකා නාම සාසපමත්තායෙව සකලසරීරං ඵරන්ති, සබ්බා කුට්ඨජාතිකාව, තාසු සති න පබ්බාජෙතබ්බො.

කිලාසොති න භිජ්ජනකං න පග්ඝරණකං පදුමපුණ්ඩරීකපත්තවණ්ණං කුට්ඨං. යෙන ගුන්නං විය සබලං සරීරං හොති, තස්මිං කුට්ඨෙ වුත්තනයෙනෙව විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො. සොසොති සොසබ්යාධි. තස්මිං සති න පබ්බාජෙතබ්බො. අපමාරොති පිත්තුම්මාදො වා යක්ඛුම්මාදො වා. තත්ථ පුබ්බවෙරිකෙන අමනුස්සෙන ගහිතො දුත්තිකිච්ඡො හොති, අප්පමත්තකෙපි පන අපමාරෙ සති න පබ්බාජෙතබ්බො.

124. ‘‘න, භික්ඛවෙ, රාජභටො පබ්බාජෙතබ්බො, යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 90) වචනතො රාජභටොපි න පබ්බාජෙතබ්බො. එත්ථ ච අමච්චො වා හොතු මහාමත්තො වා සෙවකො වා කිඤ්චි ඨානන්තරං පත්තො වා අප්පත්තො වා, යො කොචි රඤ්ඤො භත්තවෙතනභටො, සබ්බො රාජභටොති සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති, සො න පබ්බාජෙතබ්බො. තස්ස පන පුත්තනත්තභාතුකා යෙ රාජතො භත්තවෙතනං න ගණ්හන්ති, තෙ පබ්බාජෙතුං වට්ටති. යො පන රාජතො ලද්ධං නිබද්ධභොගං වා මාසසංවච්ඡරපරිබ්බයං වා රඤ්ඤොයෙව නිය්යාදෙති, පුත්තභාතුකෙ වා තං ඨානං සම්පටිච්ඡාපෙත්වා රාජානං ‘‘න දානාහං දෙවස්ස භටො’’ති ආපුච්ඡති, යෙන වා යංකාරණා වෙතනං ගහිතං, තං කම්මං කතං හොති, යො වා ‘‘පබ්බජස්සූ’’ති රඤ්ඤා අනුඤ්ඤාතො හොති, තම්පි පබ්බාජෙතුං වට්ටති.

125. චොරොපි ධජබන්ධො න පබ්බාජෙතබ්බො ‘‘න, භික්ඛවෙ, ධජබන්ධො චොරො පබ්බාජෙතබ්බො, යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 91) වුත්තත්තා. තත්ථ ධජං බන්ධිත්වා විය විචරතීති ධජබන්ධො, මූලදෙවාදයො විය ලොකෙ පාකටොති වුත්තං හොති. තස්මා යො ගාමඝාතං වා පන්ථදුහනං වා නගරෙ සන්ධිච්ඡෙදාදිකම්මං වා කරොන්තො විචරති, පඤ්ඤායති ච ‘‘අසුකො නාම ඉදං ඉදං කරොතී’’ති, සො න පබ්බාජෙතබ්බො. යො පන රාජපුත්තො රජ්ජං පත්ථෙන්තො ගාමඝාතාදීනි කරොති, සො පබ්බාජෙතබ්බො. රාජානො හි තස්මිං පබ්බජිතෙ තුස්සන්ති, සචෙ පන න තුස්සන්ති, න පබ්බාජෙතබ්බො. පුබ්බෙ මහාජනෙ පාකටො චොරො පච්ඡා චොරකම්මං පහාය පඤ්ච සීලානි සමාදියති, තඤ්චෙ මනුස්සා එවං ජානන්ති, පබ්බාජෙතබ්බො. යෙ පන අම්බලබුජාදිචොරකා සන්ධිච්ඡෙදාදිචොරා එව වා අදිස්සමානා ථෙය්යං කරොන්ති, පච්ඡාපි ‘‘ඉමිනා නාම ඉදං කත’’න්ති න පඤ්ඤායන්ති, තෙපි පබ්බාජෙතුං වට්ටති.

126. කාරභෙදකො පන චොරො න පබ්බාජෙතබ්බො ‘‘න, භික්ඛවෙ, කාරභෙදකො චොරො පබ්බාජෙතබ්බො, යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 92) වුත්තත්තා. තත්ථ කාරො වුච්චති බන්ධනාගාරං. ඉධ පන අන්දුබන්ධනං වා හොතු සඞ්ඛලිකබන්ධනං වා රජ්ජුබන්ධනං වා ගාමබන්ධනං වා නිගමබන්ධනං වා නගරබන්ධනං වා පුරිසගුත්ති වා ජනපදබන්ධනං වා දීපබන්ධනං වා, යො එතෙසු යං කිඤ්චි බන්ධනං භින්දිත්වා වා ඡින්දිත්වා වා මුඤ්චිත්වා වා විවරිත්වා වා අපස්සමානානං වා පලායති, සො කාරභෙදකොති සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති. තස්මා ඊදිසො කාරභෙදකො චොරො දීපබන්ධනං භින්දිත්වා දීපන්තරං ගතොපි න පබ්බාජෙතබ්බො. යො පන න චොරො, කෙවලං හත්ථකම්මං අකරොන්තො ‘‘එවං නො අපලායන්තො කරිස්සතී’’ති රාජයුත්තාදීහි බද්ධො, සො කාරං භින්දිත්වා පලාතොපි පබ්බාජෙතබ්බො. යො පන ගාමනිගමපට්ටනාදීනි කෙණියා ගහෙත්වා තං අසම්පාදෙන්තො බන්ධනාගාරං පවෙසිතො හොති, සොපි පලායිත්වා ආගතො න පබ්බාජෙතබ්බො. යොපි කසිකම්මාදීහි ධනං සම්පාදෙත්වා ජීවන්තො ‘‘නිධානං ඉමිනා ලද්ධ’’න්ති පෙසුඤ්ඤං උපසංහරිත්වා කෙනචි බන්ධාපිතො හොති, තං තත්ථෙව පබ්බාජෙතුං න වට්ටති, පලායිත්වා ගතං පන ගතට්ඨානෙ පබ්බාජෙතුං වට්ටති.

127. ‘‘න, භික්ඛවෙ, ලිඛිතකො චොරො පබ්බාජෙතබ්බො, යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 93) වචනතො පන ලිඛිතකො චොරො න පබ්බාජෙතබ්බො. තත්ථ ලිඛිතකො නාම යො කොචි චොරිකං වා අඤ්ඤං වා ගරුං රාජාපරාධං කත්වා පලාතො, රාජා ච නං පණ්ණෙ වා පොත්ථකෙ වා ‘‘ඉත්ථන්නාමො යත්ථ දිස්සති, තත්ථ ගහෙත්වා මාරෙතබ්බො’’ති වා ‘‘හත්ථපාදාදීනි අස්ස ඡින්දිතබ්බානී’’ති වා ‘‘එත්තකං නාම දණ්ඩං ආහරාපෙතබ්බො’’ති වා ලිඛාපෙති, අයං ලිඛිතකො නාම, සො න පබ්බාජෙතබ්බො.

128. කසාහතො කතදණ්ඩකම්මොපි න පබ්බාජෙතබ්බො ‘‘න, භික්ඛවෙ, කසාහතො කතදණ්ඩකම්මො පබ්බාජෙතබ්බො, යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 94) වචනතො. එත්ථ පන යො වචනපෙසනාදීනි අකරොන්තො හඤ්ඤති, න සො කතදණ්ඩකම්මො. යො පන කෙණියා වා අඤ්ඤථා වා කිඤ්චි ගහෙත්වා ඛාදිත්වා පුන දාතුං අසක්කොන්තො ‘‘අයමෙව තෙ දණ්ඩො හොතූ’’ති කසාහි හඤ්ඤති, අයමෙව කසාහතො කතදණ්ඩකම්මො. සො ච කසාහි වා හතො හොතු අඩ්ඪදණ්ඩකාදීනං වා අඤ්ඤතරෙන, යාව අල්ලවණො හොති, න තාව පබ්බාජෙතබ්බො, වණෙ පන පාකතිකෙ කත්වා පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙ පන ජාණූහි වා කප්පරෙහි වා නාළිකෙරපාසාණාදීහි වා ඝාතෙත්වා මුත්තො හොති, සරීරෙ චස්ස ගණ්ඨියො පඤ්ඤායන්ති, න පබ්බාජෙතබ්බො, ඵාසුකං කත්වා එව ගණ්ඨීසු සන්නිසින්නාසු පබ්බාජෙතබ්බො.

129. ලක්ඛණාහතො පන කතදණ්ඩකම්මො න පබ්බාජෙතබ්බො ‘‘න, භික්ඛවෙ, ලක්ඛණහතො කතදණ්ඩකම්මො පබ්බාජෙතබ්බො, යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 95) වචනතො. එත්ථපි කතදණ්ඩකම්මභාවො පුරිමනයෙනෙව වෙදිතබ්බො. යස්ස පන නලාටෙ වා ඌරුආදීසු වා තත්තෙන ලොහෙන ලක්ඛණං ආහතං හොති, සො සචෙ භුජිස්සො, යාව අල්ලවණො හොති , තාව න පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙපිස්ස වණා රුළ්හා හොන්ති ඡවියා සමපරිච්ඡෙදා, ලක්ඛණං න පඤ්ඤායති, තිමණ්ඩලං නිවත්ථස්ස උත්තරාසඞ්ගෙ කතෙ පටිච්ඡන්නොකාසෙ චෙ හොති, පබ්බාජෙතුං වට්ටති, අප්පටිච්ඡන්නොකාසෙ චෙ, න වට්ටති.

130. ‘‘න, භික්ඛවෙ, ඉණායිකො පබ්බාජෙතබ්බො, යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 96) වචනතො ඉණායිකොපි න පබ්බාජෙතබ්බො. තත්ථ ඉණායිකො නාම යස්ස පිතිපිතාමහෙහි වා ඉණං ගහිතං හොති , සයං වා ඉණං ගහිතං හොති, යං වා ආඨපෙත්වා මාතාපිතූහි කිඤ්චි ගහිතං හොති, සො තං ඉණං පරෙසං ධාරෙතීති ඉණායිකො. යං පන අඤ්ඤෙ ඤාතකා ආඨපෙත්වා කිඤ්චි ගණ්හන්ති, සො න ඉණායිකො. න හි තෙ තං ආඨපෙතුං ඉස්සරා, තස්මා තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති, ඉතරං න වට්ටති. සචෙ පනස්ස ඤාතිසාලොහිතා ‘‘මයං දස්සාම, පබ්බාජෙථ න’’න්ති ඉණං අත්තනො භාරං කරොන්ති, අඤ්ඤො වා කොචි තස්ස ආචාරසම්පත්තිං දිස්වා ‘‘පබ්බාජෙථ නං, අහං ඉණං දස්සාමී’’ති වදති, පබ්බාජෙතුං වට්ටති. තෙසු අසති භික්ඛුනා තථාරූපස්ස උපට්ඨාකස්සපි ආරොචෙතබ්බං ‘‘සහෙතුකො සත්තො ඉණපලිබොධෙන න පබ්බජතී’’ති. සචෙ සො පටිපජ්ජති, පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙපි අත්තනො කප්පියභණ්ඩං අත්ථි, ‘‘එතං දස්සාමී’’ති පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙ පන නෙව ඤාතකාදයො පටිපජ්ජන්ති, න අත්තනො ධනං අත්ථි, ‘‘පබ්බාජෙත්වා භික්ඛාය චරිත්වා මොචෙස්සාමී’’ති පබ්බාජෙතුං න වට්ටති. සචෙ පබ්බාජෙති, දුක්කටං. පලාතොපි ආනෙත්වා දාතබ්බො. නො චෙ දෙති, සබ්බං ඉණං ගීවා හොති. අජානිත්වා පබ්බාජයතො අනාපත්ති, පස්සන්තෙන පන ආනෙත්වා ඉණසාමිකානං දස්සෙතබ්බො, අපස්සන්තස්ස ගීවා න හොති.

සචෙ ඉණායිකො අඤ්ඤං දෙසං ගන්ත්වා පුච්ඡියමානොපි ‘‘නාහං කස්සචි කිඤ්චි ධාරෙමී’’ති වත්වා පබ්බජති, ඉණසාමිකො ච තං පරියෙසන්තො තත්ථ ගච්ඡති, දහරො තං දිස්වා පලායති, සො ථෙරං උපසඞ්කමිත්වා ‘‘අයං, භන්තෙ, කෙන පබ්බාජිතො, මම එත්තකං නාම ධනං ගහෙත්වා පලාතො’’ති වදති, ථෙරෙන වත්තබ්බං ‘‘මයා, උපාසක, ‘අණණො අහ’න්ති වදන්තො පබ්බාජිතො, කිං දානි කරොමි, පස්ස මෙ පත්තචීවර’’න්ති. අයං තත්ථ සාමීචි. පලාතෙ පන ගීවා න හොති. සචෙ පන නං ථෙරස්ස සම්මුඛාව දිස්වා ‘‘අයං මම ඉණායිකො’’ති වදති, ‘‘තව ඉණායිකං ත්වමෙව ජානාහී’’ති වත්තබ්බො, එවම්පි ගීවා න හොති. සචෙපි සො ‘‘පබ්බජිතො අයං දානි කුහිං ගමිස්සතී’’ති වදති, ථෙරෙන ‘‘ත්වංයෙව ජානාහී’’ති වත්තබ්බො. එවම්පිස්ස පලාතෙ ගීවා න හොති. සචෙ පන ථෙරො ‘‘කුහිං දානි අයං ගමිස්සති, ඉධෙව අච්ඡතූ’’ති වදති, සො චෙ පලායති, ගීවා හොති. සචෙ සො සහෙතුකො සත්තො හොති වත්තසම්පන්නො , ථෙරෙන ‘‘ඊදිසො අය’’න්ති වත්තබ්බං. ඉණසාමිකො චෙ ‘‘සාධූ’’ති විස්සජ්ජෙති, ඉච්චෙතං කුසලං, ‘‘උපඩ්ඪුපඩ්ඪං දෙථා’’ති වදති, දාතබ්බං. අපරෙන සමයෙන අතිආරාධකො හොති, ‘‘සබ්බං දෙථා’’ති වුත්තෙපි දාතබ්බමෙව. සචෙ පන උද්දෙසපරිපුච්ඡාදීසු කුසලො හොති බහූපකාරො භික්ඛූනං, භික්ඛාචාරවත්තෙන පරියෙසිත්වාපි ඉණං දාතබ්බමෙව.

131. දාසොපි න පබ්බාජෙතබ්බො ‘‘න, භික්ඛවෙ, දාසො පබ්බාජෙතබ්බො, යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 97) වචනතො. තත්ථ චත්තාරො දාසා අන්තොජාතො ධනක්කීතො කරමරානීතො සාමං දාසබ්යං උපගතොති. තත්ථ අන්තොජාතො නාම ජාතියා දාසො ඝරදාසියා පුත්තො. ධනක්කීතො නාම මාතාපිතූනං සන්තිකා පුත්තො වා සාමිකානං සන්තිකා දාසො වා ධනං දත්වා දාසචාරිත්තං ආරොපෙත්වා කීතො. එතෙ ද්වෙපි න පබ්බාජෙතබ්බා. පබ්බාජෙන්තෙන තත්ථ තත්ථ චාරිත්තවසෙන අදාසෙ කත්වා පබ්බාජෙතබ්බා. කරමරානීතො නාම තිරොරට්ඨං විලොපං වා කත්වා උපලාපෙත්වා වා තිරොරට්ඨතො භුජිස්සමානුසකානි ආහරන්ති, අන්තොරට්ඨෙයෙව වා කතාපරාධං කිඤ්චි ගාමං රාජා ‘‘විලුම්පථා’’ති ච ආණාපෙති, තතො මානුසකානිපි ආහරන්ති, තත්ථ සබ්බෙ පුරිසා දාසා, ඉත්ථියො දාසියො. එවරූපො කරමරානීතො දාසො යෙහි ආනීතො, තෙසං සන්තිකෙ වසන්තො වා බන්ධනාගාරෙ බද්ධො වා පුරිසෙහි රක්ඛියමානො වා න පබ්බාජෙතබ්බො, පලායිත්වා පන ගතො ගතට්ඨානෙ පබ්බාජෙතබ්බො. රඤ්ඤා තුට්ඨෙන ‘‘කරමරානීතකෙ මුඤ්චථා’’ති වත්වා වා සබ්බසාධාරණෙන වා නයෙන බන්ධනමොක්ඛෙ කතෙ පබ්බාජෙතබ්බොව.

සාමං දාසබ්යං උපගතො නාම ජීවිතහෙතු වා ආරක්ඛහෙතු වා ‘‘අහං තෙ දාසො’’ති සයමෙව දාසභාවං උපගතො රාජූනං හත්ථිඅස්සගොමහිංසගොපකාදයො විය. තාදිසො දාසො න පබ්බාජෙතබ්බො. රඤ්ඤො වණ්ණදාසීනං පුත්තා හොන්ති අමච්චපුත්තසදිසා, තෙපි න පබ්බාජෙතබ්බා. භුජිස්සිත්ථියො අසඤ්ඤතා වණ්ණදාසීහි සද්ධිං විචරන්ති, තාසං පුත්තෙ පබ්බාජෙතුං වට්ටති. සචෙ සයමෙව පණ්ණං ආරොපෙන්ති, න වට්ටති. භටිපුත්තගණාදීනං දාසාපි තෙහි අදින්නා න පබ්බාජෙතබ්බා. විහාරෙසු රාජූහි ආරාමිකදාසා නාම දින්නා හොන්ති, තෙපි පබ්බාජෙතුං න වට්ටති, භුජිස්සෙ කත්වා පන පබ්බාජෙතුං වට්ටති. මහාපච්චරියං ‘‘අන්තොජාතධනක්කීතකෙ ආනෙත්වා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ‘ආරාමිකෙ දෙමා’ති දෙන්ති, තක්කං සීසෙ ආසිත්තකසදිසාව හොන්ති, තෙ පබ්බාජෙතුං වට්ටතී’’ති වුත්තං. කුරුන්දියං පන ‘‘ආරාමිකං දෙමාති කප්පියවොහාරෙන දෙන්ති, යෙන කෙනචි වොහාරෙන දින්නො හොතු, නෙව පබ්බාජෙතබ්බො’’ති වුත්තං. දුග්ගතමනුස්සා ‘‘සඞ්ඝං නිස්සාය ජීවිස්සාමා’’ති විහාරෙ කප්පියකාරකා හොන්ති, එතෙ පබ්බාජෙතුං වට්ටති. යස්ස මාතාපිතරො දාසා , මාතා එව වා දාසී, පිතා අදාසො, තං පබ්බාජෙතුං න වට්ටති. යස්ස පන මාතා අදාසී, පිතා දාසො, තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති. භික්ඛුස්ස ඤාතකා වා උපට්ඨාකා වා දාසං දෙන්ති ‘‘ඉමං පබ්බාජෙථ, තුම්හාකං වෙය්යාවච්චං කරිස්සතී’’ති, අත්තනො වාස්ස දාසො අත්ථි, භුජිස්සො කතොව පබ්බාජෙතබ්බො. සාමිකා දාසං දෙන්ති ‘‘ඉමං පබ්බාජෙථ, සචෙ අභිරමිස්සති, අදාසො. විබ්භමිස්සති චෙ, අම්හාකං දාසොව භවිස්සතී’’ති, අයං තාවකාලිකො නාම, තං පබ්බාජෙතුං න වට්ටතීති කුරුන්දියං වුත්තං. නිස්සාමිකදාසො හොති, සොපි භුජිස්සො කතොව පබ්බාජෙතබ්බො. අජානන්තො පබ්බාජෙත්වා උපසම්පාදෙත්වා වා පච්ඡා ජානන්ති, භුජිස්සං කාතුමෙව වට්ටති.

ඉමස්ස ච අත්ථස්ස පකාසනත්ථං ඉදං වත්ථුං වදන්ති – එකා කිර කුලදාසී එකෙන සද්ධිං අනුරාධපුරා පලායිත්වා රොහණෙ වසමානා පුත්තං පටිලභි, සො පබ්බජිත්වා උපසම්පන්නකාලෙ ලජ්ජී කුක්කුච්චකො අහොසි. අථෙකදිවසං මාතරං පුච්ඡි ‘‘කිං උපාසිකෙ තුම්හාකං භාතා වා භගිනී වා නත්ථි, න කිඤ්චි ඤාතකං පස්සාමී’’ති. තාත, අහං අනුරාධපුරෙ කුලදාසී, තව පිතරා සද්ධිං පලායිත්වා ඉධ වසාමීති. සීලවා භික්ඛු ‘‘අසුද්ධා කිර මෙ පබ්බජ්ජා’’ති සංවෙගං ලභිත්වා මාතරං තස්ස කුලස්ස නාමගොත්තං පුච්ඡිත්වා අනුරාධපුරං ආගම්ම තස්ස කුලස්ස ඝරද්වාරෙ අට්ඨාසි, ‘‘අතිච්ඡථ, භන්තෙ’’ති වුත්තෙපි නාතික්කමි. තෙ ආගන්ත්වා ‘‘කිං, භන්තෙ’’ති පුච්ඡිංසු. ‘‘තුම්හාකං ඉත්ථන්නාමා දාසී පලාතා අත්ථී’’ති? ‘‘අත්ථි, භන්තෙ’’. අහං තස්සා පුත්තො, සචෙ මං තුම්හෙ අනුජානාථ, පබ්බජ්ජං ලභාමි, තුම්හෙ මය්හං සාමිකාති. තෙ හට්ඨතුට්ඨා හුත්වා ‘‘සුද්ධා, භන්තෙ, තුම්හාකං පබ්බජ්ජා’’ති තං භුජිස්සං කත්වා මහාවිහාරෙ වසාපෙසුං චතූහි පච්චයෙහි පටිජග්ගන්තා. ථෙරො තං කුලං නිස්සාය වසමානොයෙව අරහත්තං පාපුණීති.

132. ‘‘න, භික්ඛවෙ, හත්ථච්ඡින්නො පබ්බාජෙතබ්බො. න පාදච්ඡින්නො, න හත්ථපාදච්ඡින්නො, න කණ්ණච්ඡින්නො, න කණ්ණනාසච්ඡින්නො, න අඞ්ගුලිච්ඡින්නො, න අළච්ඡින්නො, න කණ්ඩරච්ඡින්නො, න ඵණහත්ථකො, න ඛුජ්ජො, න වාමනො න ගලගණ්ඩී, න ලක්ඛණාහතො, න කසාහතො, න ලිඛිතකො, න සීපදී, න පාපරොගී, න පරිසදූසකො, න කාණො, න කුණී, න ඛඤ්ජො, න පක්ඛහතො, න ඡින්නිරියාපථො, න ජරාදුබ්බලො, න අන්ධො, න මූගො, න බධිරො, න අන්ධමූගො, න අන්ධබධිරො, න මූගබධිරො, න අන්ධමූගබධිරො පබ්බාජෙතබ්බො, යො පබ්බාජෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 119) වචනතො පන හත්ථච්ඡින්නාදයොපි න පබ්බාජෙතබ්බා.

තත්ථ හත්ථච්ඡින්නොති යස්ස හත්ථතලෙ වා මණිබන්ධෙ වා කප්පරෙ වා යත්ථ කත්ථචි එකො වා ද්වෙ වා හත්ථා ඡින්නා හොන්ති. පාදච්ඡින්නොති යස්ස අග්ගපාදෙ වා ගොප්ඵකෙසු වා ජඞ්ඝාය වා යත්ථ කත්ථචි එකො වා ද්වෙ වා පාදා ඡින්නා හොන්ති. හත්ථපාදච්ඡින්නොති යස්ස වුත්තප්පකාරෙනෙව චතූසු හත්ථපාදෙසු ද්වෙ වා තයො වා සබ්බෙ වා හත්ථපාදා ඡින්නා හොන්ති. කණ්ණච්ඡින්නොති යස්ස කණ්ණමූලෙ වා කණ්ණසක්ඛලිකාය වා එකො වා ද්වෙ වා කණ්ණා ඡින්නා හොන්ති. යස්ස පන කණ්ණාවට්ටෙ ඡිජ්ජන්ති, සක්කා ච හොති සඞ්ඝාටෙතුං, සො කණ්ණං සඞ්ඝාටෙත්වා පබ්බාජෙතබ්බො. නාසච්ඡින්නොති යස්ස අජපදකෙ වා අග්ගෙ වා එකපුටෙ වා යත්ථ කත්ථචි නාසා ඡින්නා හොති. යස්ස පන නාසිකා සක්කා හොති සන්ධෙතුං, සො තං ඵාසුකං කත්වා පබ්බාජෙතබ්බො. කණ්ණනාසච්ඡින්නො උභයවසෙන වෙදිතබ්බො. අඞ්ගුලිච්ඡින්නොති යස්ස නඛසෙසං අදස්සෙත්වා එකා වා බහූ වා අඞ්ගුලියො ඡින්නා හොන්ති. යස්ස පන සුත්තතන්තුමත්තම්පි නඛසෙසං පඤ්ඤායති, තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති. අළච්ඡින්නොති යස්ස චතූසු අඞ්ගුට්ඨකෙසු අඞ්ගුලියං වුත්තනයෙනෙව එකො වා බහූ වා අඞ්ගුට්ඨකා ඡින්නා හොන්ති. කණ්ඩරච්ඡින්නොති යස්ස කණ්ඩරනාමකා මහාන්හාරූ පුරතො වා පච්ඡතො වා ඡින්නා හොන්ති, යෙසු එකස්සපි ඡින්නත්තා අග්ගපාදෙන වා චඞ්කමති, මූලෙන වා චඞ්කමති, න පාදං පතිට්ඨාපෙතුං සක්කොති.

ඵණහත්ථකොති යස්ස වග්ගුලිපක්ඛකා විය අඞ්ගුලියො සම්බද්ධා හොන්ති, එතං පබ්බාජෙතුකාමෙන අඞ්ගුලන්තරිකායො ඵාලෙත්වා සබ්බං අන්තරචම්මං අපනෙත්වා ඵාසුකං කත්වා පබ්බාජෙතබ්බො. යස්සපි ඡ අඞ්ගුලියො හොන්ති, තං පබ්බාජෙතුකාමෙන අධිකං අඞ්ගුලිං ඡින්දිත්වා ඵාසුකං කත්වා පබ්බාජෙතබ්බො. ඛුජ්ජොති යො උරස්ස වා පිට්ඨියා වා පස්සස්ස වා නික්ඛන්තත්තා ඛුජ්ජසරීරො. යස්ස පන කිඤ්චි කිඤ්චි අඞ්ගපච්චඞ්ගං ඊසකං වඞ්කං, තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති. මහාපුරිසො එව හි බ්රහ්මුජුගත්තො, අවසෙසො සත්තො අඛුජ්ජො නාම නත්ථි. වාමනොති ජඞ්ඝවාමනො වා කටිවාමනො වා උභයවාමනො වා. ජඞ්ඝවාමනස්ස කටිතො පට්ඨාය හෙට්ඨිමකායො රස්සො හොති, උපරිමකායො පරිපුණ්ණො. කටිවාමනස්ස කටිතො පට්ඨාය උපරිමකායො රස්සො හොති, හෙට්ඨිමකායො පරිපුණ්ණො. උභයවාමනස්ස උභොපි කායා රස්සා හොන්ති, යෙසං රස්සත්තා භූතානං විය පරිවටුමො මහාකුච්ඡිඝටසදිසො අත්තභාවො හොති, තං තිවිධම්පි පබ්බාජෙතුං න වට්ටති.

ගලගණ්ඩීති යස්ස කුම්භණ්ඩං විය ගලෙ ගණ්ඩො හොති. දෙසනාමත්තමෙව චෙතං, යස්මිං කිස්මිඤ්චි පන පදෙසෙ ගණ්ඩෙ සති න පබ්බාජෙතබ්බො. තත්ථ විනිච්ඡයො ‘‘න, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ආබාධෙහි ඵුට්ඨො පබ්බාජෙතබ්බො’’ති (මහාව. 89) එත්ථ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො. ලක්ඛණාහතකසාහතලිඛිතකෙසු යං වත්තබ්බං, තං හෙට්ඨා වුත්තමෙව. සීපදීති භාරපාදො වුච්චති. යස්ස පාදො ථූලො හොති සඤ්ජාතපීළකො ඛරො, සො න පබ්බාජෙතබ්බො. යස්ස පන න තාව ඛරභාවං ගණ්හාති, සක්කා හොති උපනාහං බන්ධිත්වා උදකආවාටෙ පවෙසෙත්වා උදකවාලිකාය පූරෙත්වා යථා සිරා පඤ්ඤායන්ති, ජඞ්ඝා ච තෙලනාළිකා විය හොති, එවං මිලාපෙතුං, තස්ස පාදං ඊදිසං කත්වා තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති. සචෙ පුන වඩ්ඪති, උපසම්පාදෙන්තෙනපි තථා කත්වාව උපසම්පාදෙතබ්බො. පාපරොගීති අරිසභගන්දරපිත්තසෙම්හකාසසොසාදීසු යෙන කෙනචි රොගෙන නිච්චාතුරො අතෙකිච්ඡරොගො ජෙගුච්ඡො අමනාපො, අයං න පබ්බාජෙතබ්බො.

133. පරිසදූසකොති යො අත්තනො විරූපතාය පරිසං දූසෙති, අතිදීඝො වා හොති අඤ්ඤෙසං සීසප්පමාණනාභිප්පදෙසො, අතිරස්සො වා උභයවාමනභූතරූපං විය, අතිකාළො වා ඣාපිතක්ඛෙත්තෙ ඛාණුකො විය, අච්චොදාතො වා දධිතක්කාදීහි පමජ්ජිතතම්බලොහවණ්ණො, අතිකිසො වා මන්දමංසලොහිතො අට්ඨිසිරාචම්මසරීරො විය, අතිථූලො වා භාරියමංසො මහොදරො මහාභූතසදිසො, අභිමහන්තසීසො වා පච්ඡිං සීසෙ කත්වා ඨිතො විය, අතිඛුද්දකසීසො වා සරීරස්ස අනනුරූපෙන අතිඛුද්දකෙන සීසෙන සමන්නාගතො, කූටකූටසීසො වා තාලඵලපිණ්ඩිසදිසෙන සීසෙන සමන්නාගතො, සිඛරසීසො වා උද්ධං අනුපුබ්බතනුකෙන සීසෙන සමන්නාගතො, නාළිසීසො වා මහාවෙණුපබ්බසදිසෙන සීසෙන සමන්නාගතො, කප්පසීසො වා පබ්භාරසීසො වා චතූසු පස්සෙසු යෙන කෙනචි පස්සෙන ඔනතෙන සීසෙන සමන්නාගතො, වණසීසො වා පූතිසීසො වා කණ්ණිකකෙසො වා පාණකෙහි ඛායිතකෙදාරෙ සස්සසදිසෙහි තහිං තහිං උට්ඨිතෙහි කෙසෙහි සමන්නාගතො, නිල්ලොමසීසො වා ථූලථද්ධකෙසො වා තාලහීරසදිසෙහි කෙසෙහි සමන්නාගතො, ජාතිපලිතෙහි පණ්ඩරකෙසො වා පකතිතම්බකෙසො වා ආදිත්තෙහි විය කෙසෙහි සමන්නාගතො, ආවට්ටසීසො වා ගුන්නං සරීරෙ ආවට්ටසදිසෙහි උද්ධග්ගෙහි කෙසාවට්ටෙහි සමන්නාගතො, සීසලොමෙහි සද්ධිං එකාබද්ධභමුකලොමො වා ජාලබද්ධෙන විය නලාටෙන සමන්නාගතො.

සම්බද්ධභමුකො වා නිල්ලොමභමුකො වා මක්කටභමුකො වා අතිමහන්තක්ඛි වා අතිඛුද්දකක්ඛි වා මහිංසචම්මෙ වාසිකොණෙන පහරිත්වා කතඡිද්දසදිසෙහි අක්ඛීහි සමන්නාගතො, විසමක්ඛි වා එකෙන මහන්තෙන, එකෙන ඛුද්දකෙන අක්ඛිනා සමන්නාගතො, විසමචක්කලො වා එකෙන උද්ධං, එකෙන අධොති එවං විසමජාතෙහි අක්ඛිචක්කෙහි සමන්නාගතො, කෙකරො වා ගම්භීරක්ඛි වා යස්ස ගම්භීරෙ උදපානෙ උදකතාරකා විය අක්ඛිතාරකා පඤ්ඤායන්ති, නික්ඛන්තක්ඛි වා යස්ස කක්කටස්සෙව අක්ඛිතාරකා නික්ඛන්තා හොන්ති, හත්ථිකණ්ණො වා මහන්තාහි කණ්ණසක්ඛලීහි සමන්නාගතො, මූසිකකණ්ණො වා ජතුකකණ්ණො වා ඛුද්දකාහි කණ්ණසක්ඛලීහි සමන්නාගතො, ඡිද්දමත්තකණ්ණො වා යස්ස විනා කණ්ණසක්ඛලීහි කණ්ණච්ඡිද්දමත්තමෙව හොති, අවිද්ධකණ්ණො වා, යොනකජාතිකො පන පරිසදූසකො න හොති, සභාවොයෙව හි සො තස්ස. කණ්ණභගන්දරිකො වා නිච්චපූතිනා කණ්ණෙන සමන්නාගතො, ගණ්ඩකණ්ණො වා සදා පග්ඝරිතපුබ්බෙන කණ්ණෙන සමන්නාගතො, ටඞ්කිතකණ්ණො වා ගොභත්තනාළිකාය අග්ගසදිසෙහි කණ්ණෙහි සමන්නාගතො, අතිපිඞ්ගලක්ඛි වා, මධුපිඞ්ගලං පන පබ්බාජෙතුං වට්ටති. නිප්පඛුමක්ඛි වා අස්සුපග්ඝරණක්ඛි වා පුප්ඵිතක්ඛි වා අක්ඛිපාකෙන සමන්නාගතක්ඛි වා.

අතිමහන්තනාසිකො වා අතිඛුද්දකනාසිකො වා චිපිටනාසිකො වා මජ්ඣෙ අප්පතිට්ඨහිත්වා එකපස්සෙ ඨිතවඞ්කනාසිකො වා දීඝනාසිකො වා සුකතුණ්ඩසදිසාය ජිව්හාය ලෙහිතුං සක්කුණෙය්යාය නාසිකාය සමන්නාගතො, නිච්චං පග්ඝරිතසිඞ්ඝාණිකනාසො වා, මහාමුඛො වා යස්ස පටඞ්ගමණ්ඩූකස්සෙව මුඛනිමිත්තංයෙව මහන්තං හොති, මුඛං පන ලාබුසදිසං අතිඛුද්දකං, භින්නමුඛො වා වඞ්කමුඛො වා මහාඔට්ඨො වා උක්ඛලිමුඛවට්ටිසදිසෙහි ඔට්ඨෙහි සමන්නාගතො, තනුකඔට්ඨො වා භෙරිචම්මසදිසෙහි දන්තෙ පිදහිතුං අසමත්ථෙහි ඔට්ඨෙහි සමන්නාගතො, මහාධරොට්ඨො වා තනුකඋත්තරොට්ඨො වා තනුකඅධරොට්ඨො වා මහාඋත්තරොට්ඨො වා ඔට්ඨඡින්නකො වා එළමුඛො වා උප්පක්කමුඛො වා සඞ්ඛතුණ්ඩකො වා බහි සෙතෙහි අන්තො අතිරත්තෙහි ඔට්ඨෙහි සමන්නාගතො, දුග්ගන්ධකුණපමුඛො වා, මහාදන්තො වා අට්ඨකදන්තසදිසෙහි දන්තෙහි සමන්නාගතො, අසුරදන්තො වා හෙට්ඨා වා උපරි වා බහි නික්ඛන්තදන්තො, යස්ස පන සක්කා හොති ඔට්ඨෙහි පිදහිතුං, කථෙන්තස්සෙව පඤ්ඤායති, නො අකථෙන්තස්ස, තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති. පූතිදන්තො වා නිද්දන්තො වා අතිඛුද්දකදන්තො වා යස්ස පන දන්තන්තරෙ කලන්දකදන්තො විය සුඛුමදන්තො හොති, තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති.

මහාහනුකො වා ගොහනුසදිසෙන හනුනා සමන්නාගතො, දීඝහනුකො වා චිපිටහනුකො වා අන්තොපවිට්ඨෙන විය අතිරස්සෙන හනුකෙන සමන්නාගතො, භින්නහනුකො වා වඞ්කහනුකො වා නිම්මස්සුදාඨිකො වා භික්ඛුනීසදිසමුඛො, දීඝගලො වා බකගලසදිසෙන ගලෙන සමන්නාගතො, රස්සගලො වා අන්තොපවිට්ඨෙන විය ගලෙන සමන්නාගතො, භින්නගලො වා භට්ඨඅංසකූටො වා අහත්ථො වා එකහත්ථො වා අතිරස්සහත්ථො වා අතිදීඝහත්ථො වා භින්නඋරො වා භින්නපිට්ඨි වා කච්ඡුගත්තො වා කණ්ඩුගත්තො වා දද්දුගත්තො වා ගොධාගත්තො වා යස්ස ගොධාය විය ගත්තතො චුණ්ණානි පතන්ති. සබ්බඤ්චෙතං විරූපකරණං සන්ධාය විත්ථාරිතවසෙන වුත්තං, විනිච්ඡයො පනෙත්ථ පඤ්චාබාධෙසු වුත්තනයෙන වෙදිතබ්බො.

භට්ඨකටිකො වා මහාආනිසදො වා උද්ධනකූටසදිසෙහි ආනිසදමංසෙහි අච්චුග්ගතෙහි සමන්නාගතො, මහාඌරුකො වා වාතණ්ඩිකො වා මහාජාණුකො වා සඞ්ඝට්ටනජාණුකො වා දීඝජඞ්ඝො වා යට්ඨිසදිසජඞ්ඝො, විකටො වා සඞ්ඝට්ටො වා උබ්බද්ධපිණ්ඩිකො වා, සො දුවිධො හෙට්ඨා ඔරුළ්හාහි වා උපරි ආරුළ්හාහි වා මහතීහි ජඞ්ඝපිණ්ඩිකාහි සමන්නාගතො, මහාජඞ්ඝො වා ථූලජඞ්ඝපිණ්ඩිකො වා මහාපාදො වා මහාපණ්හි වා පිට්ඨිකපාදො වා පාදවෙමජ්ඣතො උට්ඨිතජඞ්ඝො, වඞ්කපාදො වා, සො දුවිධො අන්තො වා බහි වා පරිවත්තපාදො, ගණ්ඨිකඞ්ගුලි වා සිඞ්ගිවෙරඵණසදිසාහි අඞ්ගුලීහි සමන්නාගතො, අන්ධනඛො වා කාළවණ්ණෙහි පූතිනඛෙහි සමන්නාගතො, සබ්බොපි එස පරිසදූසකො. එවරූපො පරිසදූසකො න පබ්බාජෙතබ්බො.

134. කාණොති පසන්නන්ධො වා හොතු පුප්ඵාදීහි වා උපහතපසාදො, ද්වීහි වා එකෙන වා අක්ඛිනා න පස්සති, සො න පබ්බාජෙතබ්බො. මහාපච්චරියං පන එකක්ඛිකාණො ‘‘කාණො’’ති වුත්තො, ද්විඅක්ඛිකාණො අන්ධෙන සඞ්ගහිතො. මහාඅට්ඨකථායං ජච්චන්ධො ‘‘අන්ධො’’ති වුත්තො. තස්මා උභයම්පි පරියායෙන යුජ්ජති. කුණීති හත්ථකුණී වා පාදකුණී වා අඞ්ගුලිකුණී වා, යස්ස එතෙසු හත්ථාදීසු යං කිඤ්චි වඞ්කං පඤ්ඤායති. ඛඤ්ජොති නතජාණුකො වා භින්නජඞ්ඝො වා මජ්ඣෙ සංකුටිතපාදත්තා කුණ්ඨපාදකො වා පිට්ඨිපාදමජ්ඣෙන චඞ්කමන්තො, අග්ගෙ සංකුටිතපාදත්තා කුණ්ඨපාදකො වා පිට්ඨිපාදග්ගෙන චඞ්කමන්තො, අග්ගපාදෙනෙව චඞ්කමනඛඤ්ජො වා පණ්හිකාය චඞ්කමනඛඤ්ජො වා පාදස්ස බාහිරන්තෙන චඞ්කමනඛඤ්ජො වා පාදස්ස අබ්භන්තරෙන චඞ්කමනඛඤ්ජො වා ගොප්ඵකානං උපරි භග්ගත්තා සකලෙන පිට්ඨිපාදෙන චඞ්කමනඛඤ්ජො වා. සබ්බොපෙස ඛඤ්ජොයෙව, න පබ්බාජෙතබ්බො.

පක්ඛහතොති යස්ස එකො හත්ථො වා පාදො වා අද්ධසරීරං වා සුඛං න වහති. ඡින්නිරියාපථොති පීඨසප්පී වුච්චති. ජරාදුබ්බලොති ජිණ්ණභාවෙන දුබ්බලො අත්තනො චීවරරජනාදිකම්මම්පි කාතුං අසමත්ථො. යො පන මහල්ලකොපි බලවා හොති, අත්තානං පටිජග්ගිතුං සක්කොති, සො පබ්බාජෙතබ්බො. අන්ධොති ජච්චන්ධො වුච්චති. මූගොති යස්ස වචීභෙදො න පවත්තති, යස්සපි පවත්තති, සරණගමනං පන පරිපුණ්ණං භාසිතුං න සක්කොති, තාදිසං මම්මනම්පි පබ්බාජෙතුං න වට්ටති. යො පන සරණගමනමත්තං පරිපුණ්ණං භාසිතුං සක්කොති, තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති. බධිරොති යො සබ්බෙන සබ්බං න සුණාති. යො පන මහාසද්දං සුණාති, තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති. අන්ධමූගාදයො උභයදොසවසෙන වුත්තා. යෙසඤ්ච පබ්බජ්ජා පටික්ඛිත්තා, උපසම්පදාපි තෙසං පටික්ඛිත්තාව. සචෙ පන නෙ සඞ්ඝො උපසම්පාදෙති, සබ්බෙපි සූපසම්පන්නා, කාරකසඞ්ඝො පන ආචරියුපජ්ඣායා ච ආපත්තිතො න මුච්චන්ති.

135. පණ්ඩකො උභතොබ්යඤ්ජනකො ථෙය්යසංවාසකො තිත්ථියපක්කන්තකො තිරච්ඡානගතො මාතුඝාතකො පිතුඝාතකො අරහන්තඝාතකො ලොහිතුප්පාදකො සඞ්ඝභෙදකො භික්ඛුනීදූසකොති ඉමෙ පන එකාදස පුග්ගලා ‘‘පණ්ඩකො, භික්ඛවෙ, අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බො’’ති (මහාව. 109) ආදිවචනතො අභබ්බා, නෙව නෙසං පබ්බජ්ජා, න උපසම්පදා ච රුහති, තස්මා න පබ්බාජෙතබ්බා න උපසම්පාදෙතබ්බා, ජානිත්වා පබ්බාජෙන්තො උපසම්පාදෙන්තො ච දුක්කටං ආපජ්ජති. අජානිත්වාපි පබ්බාජිතා උපසම්පාදිතා ච ජානිත්වා ලිඞ්ගනාසනාය නාසෙතබ්බා.

තත්ථ පණ්ඩකොති ආසිත්තපණ්ඩකො උසූයපණ්ඩකො ඔපක්කමිකපණ්ඩකො පක්ඛපණ්ඩකො නපුංසකපණ්ඩකොති පඤ්ච පණ්ඩකා. තෙසු යස්ස පරෙසං අඞ්ගජාතං මුඛෙන ගහෙත්වා අසුචිනා ආසිත්තස්ස පරිළාහො වූපසම්මති, අයං ආසිත්තපණ්ඩකො. යස්ස පරෙසං අජ්ඣාචාරං පස්සතො උසූයාය උප්පන්නාය පරිළාහො වූපසම්මති, අයං උසූයපණ්ඩකො. යස්ස උපක්කමෙන බීජානි අපනීතානි, අයං ඔපක්කමිකපණ්ඩකො. එකච්චො පන අකුසලවිපාකානුභාවෙන කාළපක්ඛෙ පණ්ඩකො හොති, ජුණ්හපක්ඛෙ පනස්ස පරිළාහො වූපසම්මති, අයං පක්ඛපණ්ඩකො. යො පන පටිසන්ධියංයෙව අභාවකො උප්පන්නො, අයං න පුංසකපණ්ඩකො. තෙසු ආසිත්තපණ්ඩකස්ස ච උසූයපණ්ඩකස්ස ච පබ්බජ්ජා න වාරිතා, ඉතරෙසං තිණ්ණං වාරිතා. ‘‘තෙසුපි පක්ඛපණ්ඩකස්ස යස්මිං පක්ඛෙ පණ්ඩකො හොති, තස්මිංයෙවස්ස පක්ඛෙ පබ්බජ්ජා වාරිතා’’ති කුරුන්දියං වුත්තං.

136. උභතොබ්යඤ්ජනකොති (මහාව. අට්ඨ. 116) ඉත්ථිනිමිත්තුප්පාදනකම්මතො ච පුරිසනිමිත්තුප්පාදනකම්මතො ච උභතොබ්යඤ්ජනමස්ස අත්ථීති උභතොබ්යඤ්ජනකො. සො දුවිධො හොති ඉත්ථිඋභතොබ්යඤ්ජනකො පුරිසඋභතොබ්යඤ්ජනකොති. තත්ථ ඉත්ථිඋභතොබ්යඤ්ජනකස්ස ඉත්ථිනිමිත්තං පාකටං හොති, පුරිසනිමිත්තං පටිච්ඡන්නං. පුරිසඋභතොබ්යඤ්ජනකස්ස පුරිසනිමිත්තං පාකටං, ඉත්ථිනිමිත්තං පටිච්ඡන්නං. ඉත්ථිඋභතොබ්යඤ්ජනකස්ස ඉත්ථීසු පුරිසත්තං කරොන්තස්ස ඉත්ථිනිමිත්තං පටිච්ඡන්නං හොති, පුරිසනිමිත්තං පාකටං. පුරිසඋභතොබ්යඤ්ජනකස්ස පුරිසානං ඉත්ථිභාවං උපගච්ඡන්තස්ස පුරිසනිමිත්තං පටිච්ඡන්නං හොති, ඉත්ථිනිමිත්තං පාකටං හොති. ඉත්ථිඋභතොබ්යඤ්ජනකො සයඤ්ච ගබ්භං ගණ්හාති, පරඤ්ච ගණ්හාපෙති, පුරිසඋභතොබ්යඤ්ජනකො පන සයං න ගණ්හාති, පරං පන ගණ්හාපෙතීති ඉදමෙතෙසං නානාකරණං. ඉමස්ස පන දුවිධස්සපි උභතොබ්යඤ්ජනකස්ස නෙව පබ්බජ්ජා අත්ථි, න උපසම්පදා.

137. ථෙය්යසංවාසකොති තයො ථෙය්යසංවාසකා ලිඞ්ගත්ථෙනකො සංවාසත්ථෙනකො උභයත්ථෙනකොති . තත්ථ යො සයං පබ්බජිත්වා විහාරං ගන්ත්වා න භික්ඛුවස්සානි ගණෙති, න යථාවුඩ්ඪං වන්දනං සාදියති, න ආසනෙන පටිබාහති, න උපොසථපවාරණාදීසු සන්දිස්සති, අයං ලිඞ්ගමත්තස්සෙව ථෙනිතත්තා ලිඞ්ගත්ථෙනකො නාම. යො පන භික්ඛූහි පබ්බාජිතො සාමණෙරො සමානො විදෙසං ගන්ත්වා ‘‘අහං දසවස්සො වා වීසතිවස්සො වා’’ති මුසා වත්වා භික්ඛුවස්සානි ගණෙති, යථාවුඩ්ඪං වන්දනං සාදියති, ආසනෙන පටිබාහති, උපොසථපවආරණාදීසු සන්දිස්සති, අයං සංවාසමත්තස්සෙව ථෙනිතත්තා සංවාසත්ථෙනකො නාම. භික්ඛුවස්සගණනාදිකො හි සබ්බොපි කිරියභෙදො ඉමස්මිං අත්ථෙ ‘‘සංවාසො’’ති වෙදිතබ්බො. සික්ඛං පච්චක්ඛාය ‘‘න මං කොචි ජානාතී’’ති පුන එවං පටිපජ්ජන්තෙපි එසෙව නයො. යො පන සයං පබ්බජිත්වා විහාරං ගන්ත්වා භික්ඛුවස්සානි ගණෙති, යථාවුඩ්ඪං වන්දනං සාදියති, ආසනෙන පටිබාහති, උපොසථපවාරණාදීසු සන්දිස්සති, අයං ලිඞ්ගස්ස චෙව සංවාසස්ස ච ථෙනිතත්තා උභයත්ථෙනකො නාම. අයං තිවිධොපි ථෙය්යසංවාසකො අනුපසම්පන්නො න උපසම්පාදෙතබ්බො, උපසම්පන්නො නාසෙතබ්බො, පුන පබ්බජ්ජං යාචන්තොපි න පබ්බාජෙතබ්බො.

138. එත්ථ ච අසම්මොහත්ථං ඉදං පකිණ්ණකං වෙදිතබ්බං –

‘‘රාජදුබ්භික්ඛකන්තාර, රොගවෙරිභයෙන වා;

චීවරාහරණත්ථං වා, ලිඞ්ගං ආදියතීධ යො.

‘‘සංවාසං නාධිවාසෙති, යාව සො සුද්ධමානසො;

ථෙය්යසංවාසකො නාම, තාව එස න වුච්චතී’’ති. (මහාව. අට්ඨ. 110);

තත්රායං විත්ථාරනයො – ඉධෙකච්චස්ස රාජා කුද්ධො හොති, සො ‘‘එවං මෙ සොත්ථි භවිස්සතී’’ති සයමෙව ලිඞ්ගං ගහෙත්වා පලායති. තං දිස්වා රඤ්ඤො ආරොචෙන්ති, රාජා ‘‘සචෙ පබ්බජිතො, න තං ලබ්භා කිඤ්චි කාතු’’න්ති තස්මිං කොධං පටිවිනෙති. සො ‘‘වූපසන්තං මෙ රාජභය’’න්ති සඞ්ඝමජ්ඣං අනොසරිත්වාව ගිහිලිඞ්ගං ගහෙත්වා ආගතො පබ්බාජෙතබ්බො. අථාපි ‘‘සාසනං නිස්සාය මයා ජීවිතං ලද්ධං, හන්ද දානි අහං පබ්බජාමී’’ති උප්පන්නසංවෙගො තෙනෙව ලිඞ්ගෙන ආගන්ත්වා ආගන්තුකවත්තං න සාදියති, භික්ඛූහි පුට්ඨො වා අපුට්ඨො වා යථාභූතමත්තානං ආවිකත්වා පබ්බජ්ජං යාචති, ලිඞ්ගං අපනෙත්වා පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙ පන සො වත්තං සාදියති, පබ්බජිතාලයං දස්සෙති, සබ්බං පුබ්බෙ වුත්තං වස්සගණනාදිභෙදං විධිං පටිපජ්ජති, අයං න පබ්බාජෙතබ්බො.

ඉධ පනෙකච්චො දුබ්භික්ඛෙ ජීවිතුං අසක්කොන්තො සයමෙව ලිඞ්ගං ගහෙත්වා සබ්බපාසණ්ඩියභත්තානි භුඤ්ජන්තො දුබ්භික්ඛෙ වීතිවත්තෙ සඞ්ඝමජ්ඣං අනොසරිත්වාව ගිහිලිඞ්ගං ගහෙත්වා ආගතොති සබ්බං පුරිමසදිසමෙව.

අපරො මහාකන්තාරං නිත්ථරිතුකාමො හොති, සත්ථවාහො ච පබ්බජිතෙ ගහෙත්වා ගච්ඡති. සො ‘‘එවං මං සත්ථවාහො ගහෙත්වා ගමිස්සතී’’ති සයමෙව ලිඞ්ගං ගහෙත්වා සත්ථවාහෙන සද්ධිං කන්තාරං නිත්ථරිත්වා ඛෙමන්තං පත්වා සඞ්ඝමජ්ඣං අනොසරිත්වාව ගිහිලිඞ්ගං ගහෙත්වා ආගතොති සබ්බං පුරිමසදිසමෙව.

අපරො රොගභයෙ උප්පන්නෙ ජීවිතුං අසක්කොන්තො සයමෙව ලිඞ්ගං ගහෙත්වා සබ්බපාසණ්ඩියභත්තානි භුඤ්ජන්තො රොගභයෙ වූපසන්තෙ සඞ්ඝමජ්ඣං අනොසරිත්වාව ගිහිලිඞ්ගං ගහෙත්වා ආගතොති සබ්බං පුරිමසදිසමෙව.

අපරස්ස එකො වෙරිකො කුද්ධො හොති, ඝාතෙතුකාමො නං විචරති. සො ‘‘එවං මෙ සොත්ථි භවිස්සතී’’ති සයමෙව ලිඞ්ගං ගහෙත්වා පලායති. වෙරිකො ‘‘කුහිං සො’’ති පරියෙසන්තො ‘‘පබ්බජිත්වා පලාතො’’ති සුත්වා ‘‘සචෙ පබ්බජිතො, න තං ලබ්භා කිඤ්චි කාතු’’න්ති තස්මිං කොධං පටිවිනෙති. සො ‘‘වූපසන්තං මෙ වෙරිභය’’න්ති සඞ්ඝමජ්ඣං අනොසරිත්වාව ගිහිලිඞ්ගං ගහෙත්වා ආගතොති සබ්බං පුරිමසදිසමෙව.

අපරො ඤාතිකුලං ගන්ත්වා සික්ඛං පච්චක්ඛාය ගිහී හුත්වා ‘‘ඉමානි චීවරානි ඉධ නස්සිස්සන්ති, සචෙපි ඉමානි ගහෙත්වා විහාරං ගමිස්සාමි, අන්තරාමග්ගෙ මං ‘චොරො’ති ගහෙස්සන්ති, යංනූනාහං කායපරිහාරියානි කත්වා ගච්ඡෙය්ය’’න්ති චීවරාහරණත්ථං නිවාසෙත්වා ච පාරුපිත්වා ච විහාරං ගච්ඡති. තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං දිස්වා සාමණෙරා ච දහරා ච අබ්භුග්ගච්ඡන්ති, වත්තං දස්සෙන්ති. සො න සාදියති, යථාභූතමත්තානං ආවිකරොති. සචෙ භික්ඛූ ‘‘න දානි මයං තං මුඤ්චිස්සාමා’’ති බලක්කාරෙන පබ්බාජෙතුකාමා හොන්ති, කාසායානි අපනෙත්වා පුන පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙ පන ‘‘නයිමෙ මං හීනායාවත්තභාවං ජානන්තී’’ති තංයෙව භික්ඛුභාවං පටිජානිත්වා සබ්බං පුබ්බෙ වුත්තං වස්සගණනාදිභෙදං විධිං පටිපජ්ජති, අයං න පබ්බාජෙතබ්බො.

අපරො මහාසාමණෙරො ඤාතිකුලං ගන්ත්වා උප්පබ්බජිත්වා කම්මන්තානුට්ඨානෙන උබ්බාළ්හො පුන ‘‘දානි අහං සාමණෙරො භවිස්සාමි, ථෙරොපි මෙ උප්පබ්බජිතභාවං න ජානාතී’’ති තදෙව පත්තචීවරං ආදාය විහාරං ගච්ඡති, තමත්ථං භික්ඛූනං න ආරොචෙති, සාමණෙරභාවං පටිජානාති, අයං ථෙය්යසංවාසකොයෙව, පබ්බජ්ජං න ලභති. සචෙපිස්ස ලිඞ්ගග්ගහණකාලෙ එවං හොති ‘‘නාහං කස්සචි ආරොචෙස්සාමී’’ති, විහාරඤ්ච ගතො ආරොචෙති, ගහණෙනෙව ථෙය්යසංවාසකො. අථාපිස්ස ගහණකාලෙ ‘‘ආචික්ඛිස්සාමී’’ති චිත්තං උප්පන්නං හොති, විහාරඤ්ච ගන්ත්වා ‘‘කුහිං ත්වං, ආවුසො, ගතො’’ති වුත්තො ‘‘න දානි මං ඉමෙ ජානන්තී’’ති වඤ්චෙත්වා නාචික්ඛති, ‘‘නාචික්ඛිස්සාමී’’ති සහ ධුරනික්ඛෙපෙන අයම්පි ථෙය්යසංවාසකොව. සචෙ පනස්ස ගහණකාලෙපි ‘‘ආචික්ඛිස්සාමී’’ති හොති, විහාරං ගන්ත්වාපි ආචික්ඛති, අයං පුන පබ්බජ්ජං ලභති.

අපරො දහරසාමණෙරො මහන්තො වා පන අබ්යත්තො. සො පුරිමනයෙනෙව උප්පබ්බජිත්වා ඝරෙ වච්ඡකගොරක්ඛණාදීනි කම්මානි කාතුං න ඉච්ඡති. තමෙනං ඤාතකා තානියෙව කාසායානි අච්ඡාදෙත්වා ථාලකං වා පත්තං වා හත්ථෙ දත්වා ‘‘ගච්ඡ, සමණොව හොහී’’ති ඝරා නීහරන්ති. සො විහාරං ගච්ඡති, නෙව නං භික්ඛූ ජානන්ති ‘‘අයං උප්පබ්බජිත්වා පුන සයමෙව පබ්බජිතො’’ති, නාපි සයං ජානාති ‘‘යො එවං පබ්බජති, සො ථෙය්යසංවාසකො නාම හොතී’’ති. සචෙ පන තං පරිපුණ්ණවස්සං උපසම්පාදෙන්ති, සූපසම්පන්නො. සචෙ පන අනුපසම්පන්නකාලෙයෙව විනයවිනිච්ඡයෙ වත්තමානෙ සුණාති ‘‘යො එවං පබ්බජති, සො ථෙය්යසංවාසකො නාම හොතී’’ති, තෙන ‘‘මයා එවං කත’’න්ති භික්ඛූනං ආචික්ඛිතබ්බං. එවං පුන පබ්බජ්ජං ලභති. සචෙ පන ‘‘දානි න මං කොචි ජානාතී’’ති නාරොචෙති, ධුරං නික්ඛිත්තමත්තෙයෙව ථෙය්යසංවාසකො.

භික්ඛු සික්ඛං පච්චක්ඛාය ලිඞ්ගං අනපනෙත්වා දුස්සීලකම්මං කත්වා වා අකත්වා වා පුන සබ්බං පුබ්බෙ වුත්තං වස්සගණනාදිභෙදං විධිං පටිපජ්ජති, ථෙය්යසංවාසකො හොති. සික්ඛං අප්පච්චක්ඛාය සලිඞ්ගෙ ඨිතො මෙථුනං පටිසෙවිත්වා වස්සගණනාදිභෙදං විධිං ආපජ්ජන්තො ථෙය්යසංවාසකො න හොති, පබ්බජ්ජාමත්තං ලභති. අන්ධකට්ඨකථායං පන ‘‘එසො ථෙය්යසංවාසකො’’ති වුත්තං, තං න ගහෙතබ්බං.

එකො භික්ඛු කාසායෙ සඋස්සාහොව ඔදාතං නිවාසෙත්වා මෙථුනං පටිසෙවිත්වා පුන කාසායානි නිවාසෙත්වා වස්සගණනාදිභෙදං විධිං ආපජ්ජති, අයම්පි ථෙය්යසංවාසකො න හොති, පබ්බජ්ජාමත්තං ලභති. සචෙ පන කාසායෙ ධුරං නික්ඛිපිත්වා ඔදාතං නිවාසෙත්වා මෙථුනං පටිසෙවිත්වා පුන කාසායානි නිවාසෙත්වා වස්සගණනාදිභෙදං විධිං ආපජ්ජති, ථෙය්යසංවාසකො හොති. සාමණෙරො සලිඞ්ගෙ ඨිතො මෙථුනාදිඅස්සමණකරණධම්මං ආපජ්ජිත්වාපිථෙය්යසංවාසකො න හොති. සචෙපි කාසායෙ සඋස්සාහොව කාසායානි අපනෙත්වා මෙථුනං පටිසෙවිත්වා පුන කාසායානි නිවාසෙති, නෙව ථෙය්යසංවාසකො හොති. සචෙ පන කාසායෙ ධුරං නික්ඛිපිත්වා නග්ගො වා ඔදාතවත්ථො වා මෙථුනසෙවනාදීහි අස්සමණො හුත්වා කාසායං නිවාසෙති, ථෙය්යසංවාසකො හොති.

සචෙ ගිහිභාවං පත්ථයමානො කාසායං ඔවට්ටිකං කත්වා අඤ්ඤෙන වා ආකාරෙන ගිහිනිවාසනෙන නිවාසෙති ‘‘සොභති නු ඛො මෙ ගිහිලිඞ්ගං, න සොභතී’’ති වීමංසනත්ථං, රක්ඛති තාව. ‘‘සොභතී’’ති සම්පටිච්ඡිත්වා පන පුන ලිඞ්ගං සාදියන්තො ථෙය්යසංවාසකො හොති. ඔදාතං නිවාසෙත්වා වීමංසනසම්පටිච්ඡනෙසුපි එසෙව නයො. සචෙ පන නිවත්ථකාසාවස්ස උපරි ඔදාතං නිවාසෙත්වා වීමංසති වා සම්පටිච්ඡති වා, රක්ඛතියෙව. භික්ඛුනියාපි එසෙව නයො. සාපි ගිහිභාවං පත්ථයමානා සචෙ කාසායං ගිහිනිවාසනං නිවාසෙති ‘‘සොභති නු ඛො මෙ ගිහිලිඞ්ගං, න සොභතී’’ති වීමංසනත්ථං, රක්ඛතියෙව. සචෙ ‘‘සොභතී’’ති සම්පටිච්ඡති, න රක්ඛති. ඔදාතං නිවාසෙත්වා වීමංසනසම්පටිච්ඡනෙසුපි එසෙව නයො. නිවත්ථකාසායස්ස පන උපරි ඔදාතං නිවාසෙත්වා වීමංසතු වා සම්පටිච්ඡතු වා, රක්ඛතියෙව.

සචෙ කොචි වුඩ්ඪපබ්බජිතො වස්සානි අගණෙත්වා පාළියම්පි අට්ඨත්වා එකපස්සෙන ගන්ත්වා මහාපෙළාදීසු කටච්ඡුනා උක්ඛිත්තෙ භත්තපිණ්ඩෙ පත්තං උපනාමෙත්වා සෙනො විය මංසපෙසිං ගහෙත්වා ගච්ඡති, ථෙය්යසංවාසකො න හොති, භික්ඛුවස්සානි පන ගණෙත්වා ගණ්හන්තො ථෙය්යසංවාසකො හොති. සයං සාමණෙරොව සාමණෙරපටිපාටියා කූටවස්සානි ගණෙත්වා ගණ්හන්තො ථෙය්යසංවාසකො න හොති. භික්ඛු භික්ඛුපටිපාටියා කූටවස්සානි ගණෙත්වා ගණ්හන්තො භණ්ඩග්ඝෙන කාරෙතබ්බො.

139. තිත්ථියපක්කන්තකොති තිත්ථියෙසු පක්කන්තො පවිට්ඨොති තිත්ථියපක්කන්තකො, සොපි න පබ්බාජෙතබ්බො. තත්රායං විනිච්ඡයො – උපසම්පන්නො භික්ඛු ‘‘තිත්ථියො භවිස්සාමී’’ති සලිඞ්ගෙනෙව තෙසං උපස්සයං ගච්ඡති, පදවාරෙ පදවාරෙ දුක්කටං, තෙසං ලිඞ්ගෙ ආදින්නමත්තෙ තිත්ථියපක්කන්තකො හොති. යොපි සයමෙව ‘‘තිත්ථියො භවිස්ස’’න්ති කුසචීරාදීනි නිවාසෙති, තිත්ථියපක්කන්තකො හොතියෙව. යො පන නග්ගො නහායන්තො අත්තානං ඔලොකෙත්වා ‘‘සොභති මෙ ආජීවකභාවො, ආජීවකො භවිස්ස’’න්ති කාසායානි අනාදාය නග්ගො ආජීවකානං උපස්සයං ගච්ඡති, පදවාරෙ පදවාරෙ දුක්කටං. සචෙ පනස්ස අන්තරාමග්ගෙ හිරොත්තප්පං උප්පජ්ජති, දුක්කටානි දෙසෙත්වා මුච්චති. තෙසං උපස්සයං ගන්ත්වාපි තෙහි වා ඔවදිතො අත්තනා වා ‘‘ඉමෙසං පබ්බජ්ජා අතිදුක්ඛා’’ති දිස්වා නිවත්තන්තොපි මුච්චතියෙව. සචෙ පන ‘‘කිං තුම්හාකං පබ්බජ්ජාය උක්කට්ඨ’’න්ති පුච්ඡිත්වා ‘‘කෙසමස්සුලුඤ්චනාදීනී’’ති වුත්තො එකකෙසම්පි ලුඤ්චාපෙති, උක්කුටිකප්පධානාදීනි වා වත්තානි ආදියති, මොරපිඤ්ඡාදීනි වා නිවාසෙති, තෙසං ලිඞ්ගං ගණ්හාති, ‘‘අයං පබ්බජ්ජා සෙට්ඨා’’ති සෙට්ඨභාවං වා උපගච්ඡති, න මුච්චති, තිත්ථියපක්කන්තකො හොති. සචෙ පන ‘‘සොභති නු ඛො මෙ තිත්ථියපබ්බජ්ජා, නනු ඛො සොභතී’’ති වීමංසනත්ථං කුසචීරාදීනි වා නිවාසෙති, ජටං වා බන්ධති, ඛාරිකාජං වා ආදියති, යාව න සම්පටිච්ඡති ලද්ධිං, තාව රක්ඛති, සම්පටිච්ඡිතමත්තෙ තිත්ථියපක්කන්තකො හොති. අච්ඡින්නචීවරො පන කුසචීරාදීනි නිවාසෙන්තො රාජභයාදීහි වා තිත්ථියලිඞ්ගං ගණ්හන්තො ලද්ධියා අභාවෙන නෙව තිත්ථියපක්කන්තකො හොති. ‘‘අයඤ්ච තිත්ථියපක්කන්තකො නාම උපසම්පන්නභික්ඛුනා කථිතො, තස්මා සාමණෙරො සලිඞ්ගෙන තිත්ථියායතනං ගතොපි පුන පබ්බජ්ජඤ්ච උපසම්පදඤ්ච ලභතී’’ති කුරුන්දියං වුත්තං. පුරිමො පන ථෙය්යසංවාසකො අනුපසම්පන්නෙන කථිතො, තස්මා උපසම්පන්නො කූටවස්සං ගණෙන්තොපි අස්සමණො න හොති. ලිඞ්ගෙ සඋස්සාහො පාරාජිකං ආපජ්ජිත්වා භික්ඛුවස්සාදීනි ගණ්හන්තොපි ථෙය්යසංවාසකො න හොති.

140. තිරච්ඡානගතොති නාගො වා හොතු සුපණ්ණමාණවකාදීනං වා අඤ්ඤතරො අන්තමසො සක්කං දෙවරාජානං උපාදාය යො කොචි අමනුස්සජාතියො, සබ්බොව ඉමස්මිං අත්ථෙ ‘‘තිරච්ඡානගතො’’ති වෙදිතබ්බො. සො ච නෙව උපසම්පාදෙතබ්බො න පබ්බාජෙතබ්බො, උපසම්පන්නොපි නාසෙතබ්බො.

141. මාතුඝාතකාදීසු පන යෙන මනුස්සිත්ථිභූතා ජනිකා මාතා සයම්පි මනුස්සජාතිකෙනෙව සභා සඤ්චිච්ච ජීවිතා වොරොපිතා, අයං ආනන්තරියෙන මාතුඝාතකකම්මෙන මාතුඝාතකො. එතස්ස පබ්බජ්ජා ච උපසම්පදා ච පටික්ඛිත්තා. යෙන පන මනුස්සිත්ථිභූතාපි අජනිකා පොසාවනිකා මාතා වා චූළමාතා වා ජනිකාපි වා න මනුස්සිත්ථිභූතා මාතා ඝාතිතා, තස්ස පබ්බජ්ජා න වාරිතා, න ච ආනන්තරිකො හොති. යෙන සයං තිරච්ඡානභූතෙන මනුස්සිත්ථිභූතා මාතා ඝාතිතා, සොපි ආනන්තරිකො න හොති, තිරච්ඡානගතත්තා පනස්ස පබ්බජ්ජා පටික්ඛිත්තා. පිතුඝාතකෙපි එසෙව නයො. සචෙපි හි වෙසියා පුත්තො හොති, ‘‘අයං මෙ පිතා’’ති න ජානාති, යස්ස සම්භවෙන නිබ්බත්තො, සො චෙ අනෙන ඝාතිතො, පිතුඝාතකොත්වෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති, ආනන්තරියඤ්ච ඵුසති.

අරහන්තඝාතකොපි මනුස්සඅරහන්තවසෙනෙව වෙදිතබ්බො. මනුස්සජාතියඤ්හි අන්තමසො අපබ්බජිතම්පි ඛීණාසවං දාරකං වා දාරිකං වා සඤ්චිච්ච ජීවිතා වොරොපෙන්තො අරහන්තඝාතකොව හොති, ආනන්තරියඤ්ච ඵුසති, පබ්බජ්ජා චස්ස වාරිතා. අමනුස්සජාතිකං පන අරහන්තං මනුස්සජාතිකං වා අවසෙසං අරියපුග්ගලං ඝාතෙත්වා ආනන්තරිකො න හොති, පබ්බජ්ජාපිස්ස න වාරිතා, කම්මං පන බලවං හොති. තිරච්ඡානො මනුස්සඅරහන්තම්පි ඝාතෙත්වා ආනන්තරිකො න හොති, කම්මං පන භාරියන්ති අයමෙත්ථ විනිච්ඡයො.

යො පන දෙවදත්තො විය දුට්ඨචිත්තෙන වධකචිත්තෙන තථාගතස්ස ජීවමානකසරීරෙ ඛුද්දකමක්ඛිකාය පිවනමත්තම්පි ලොහිතං උප්පාදෙති, අයං ලොහිතුප්පාදකො නාම. එතස්ස පබ්බජ්ජා ච උපසම්පදා ච වාරිතා. යො පන රොගවූපසමත්ථං ජීවකො විය සත්ථෙන ඵාලෙත්වා පූතිමංසලොහිතං හරිත්වා ඵාසුකං කරොති, බහුං සො පුඤ්ඤං පසවතීති.

යො දෙවදත්තො විය සාසනං උද්ධම්මං උබ්බිනයං කත්වා චතුන්නං කම්මානං අඤ්ඤතරවසෙන සඞ්ඝං භින්දති, අයං සඞ්ඝභෙදකො නාම. එතස්ස පබ්බජ්ජා ච උපසම්පදා ච වාරිතා.

යො පන පකතත්තං භික්ඛුනිං තිණ්ණං මග්ගානං අඤ්ඤතරස්මිං දූසෙති, අයං භික්ඛුනීදූසකො නාම. එතස්ස පබ්බජ්ජා ච උපසම්පදා ච වාරිතා. යො පන කායසංසග්ගෙන සීලවිනාසං පාපෙති, තස්ස පබ්බජ්ජා ච උපසම්පදා ච න වාරිතා. බලක්කාරෙන ඔදාතවත්ථවසනං කත්වා අනිච්ඡමානංයෙව දූසෙන්තොපි භික්ඛුනීදූසකොයෙව, බලක්කාරෙන පන ඔදාතවත්ථවසනං කත්වා ඉච්ඡමානං දූසෙන්තො භික්ඛුනීදූසකො න හොති. කස්මා? යස්මා ගිහිභාවෙ සම්පටිච්ඡි තමත්තෙයෙව සා අභික්ඛුනී හොති. සකිංසීලවිපන්නං පච්ඡා දූසෙන්තො සික්ඛමානසාමණෙරීසු ච විප්පටිපජ්ජන්තො නෙව භික්ඛුනීදූසකො හොති, පබ්බජ්ජම්පි උපසම්පදම්පි ලභති. ඉති ඉමෙ එකාදස අභබ්බපුග්ගලා වෙදිතබ්බා.

142. ඌනවීසතිවස්සස්ස පන උපසම්පදායෙව පටික්ඛිත්තා, න පබ්බජ්ජා, තස්මා පටිසන්ධිග්ගහණතො පට්ඨාය පරිපුණ්ණවීසතිවස්සො උපසම්පාදෙතබ්බො. ගබ්භවීසොපි හි පරිපුණ්ණවීසතිවස්සොත්වෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති. යථාහ භගවා –

‘‘යං, භික්ඛවෙ, මාතුකුච්ඡිස්මිං පඨමං චිත්තං උප්පන්නං, පඨමං විඤ්ඤාණං පාතුභූතං, තදුපාදාය සාවස්ස ජාති. අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගබ්භවීසං උපසම්පාදෙතු’’න්ති (මහාව. 124).

තත්ථ (පාචි. අට්ඨ. 404) යො ද්වාදස මාසෙ මාතුකුච්ඡිස්මිං වසිත්වා මහාපවාරණාය ජාතො, සො තතො පට්ඨාය යාව එකූනවීසතිමෙ වස්සෙ මහාපවාරණා, තං අතික්කමිත්වා පාටිපදෙ උපසම්පාදෙතබ්බො. එතෙනුපායෙන හායනවඩ්ඪනං වෙදිතබ්බං. පොරාණකත්ථෙරා පන එකූනවීසතිවස්සං සාමණෙරං නික්ඛමනීයපුණ්ණමාසිං අතික්කම්ම පාටිපදදිවසෙ උපසම්පාදෙන්ති. කස්මා? එකස්මිං වස්සෙ ඡ චාතුද්දසිකඋපොසථා හොන්ති, ඉති වීසතියා වස්සෙසු චත්තාරො මාසා පරිහායන්ති, රාජානො තතියෙ තතියෙ ගස්සෙ වස්සං උක්කඩ්ඪන්ති, ඉති අට්ඨාරසවස්සෙසු ඡ මාසා වඩ්ඪන්ති, තතො උපොසථවසෙන පරිහීනෙ චත්තාරො මාසෙ අපනෙත්වා ද්වෙ මාසා අවසෙසා හොන්ති, තෙ ද්වෙ මාසෙ ගහෙත්වා වීසති වස්සානි පරිපුණ්ණානි හොන්තීති නික්කඞ්ඛා හුත්වා නික්ඛමනීයපුණ්ණමාසිං අතික්කම්ම පාටිපදෙ උපසම්පාදෙන්ති.

එත්ථ පන යො පවාරෙත්වා වීසතිවස්සො භවිස්සති, තං සන්ධාය ‘‘එකූනවීසතිවස්ස’’න්ති වුත්තං. තස්මා යො මාතුකුච්ඡිස්මිං ද්වාදස මාසෙ වසි, සො එකවීසතිවස්සො හොති. යො සත්ත මාසෙ වසි, සො සත්තමාසාධිකවීසතිවස්සො. ඡමාසජාතො පන න ජීවති, ඌනවීසතිවස්සං පන ‘‘පරිපුණ්ණවීසතිවස්සො’’ති සඤ්ඤාය උපසම්පාදෙන්තස්ස අනාපත්ති, පුග්ගලො පන අනුපසම්පන්නොව හොති. සචෙ පන සො දසවස්සච්චයෙන අඤ්ඤං උපසම්පාදෙති, තඤ්චෙ මුඤ්චිත්වා ගණො පූරති, සූපසම්පන්නො. සොපි ච යාව න ජානාති, තාවස්ස නෙව සග්ගන්තරායො න මොක්ඛන්තරායො, ඤත්වා පන පුන උපසම්පජ්ජිතබ්බං.

143. ඉති ඉමෙහි පබ්බජ්ජාදොසෙහි විරහිතොපි ‘‘න, භික්ඛවෙ, අනනුඤ්ඤාතො මාතාපිතූහි පුත්තො පබ්බාජෙතබ්බො’’ති (මහාව. 105) වචනතො මාතාපිතූහි අනනුඤ්ඤාතො න පබ්බාජෙතබ්බො. තත්ථ (මහාව. අට්ඨ. 105) මාතාපිතූහීති ජනකෙ සන්ධාය වුත්තං. සචෙ ද්වෙපි අත්ථි, ද්වෙපි ආපුච්ඡිතබ්බා. සචෙ පිතා මතො හොති මාතා වා, යො ජීවති, සො ආපුච්ඡි තබ්බො, පබ්බජිතාපි ආපුච්ඡිතබ්බාව. ආපුච්ඡන්තෙන සයං වා ගන්ත්වා ආපුච්ඡිතබ්බං, අඤ්ඤො වා පෙසෙතබ්බො. සො එව වා පෙසෙතබ්බො ‘‘ගච්ඡ මාතාපිතරො ආපුච්ඡිත්වා එහී’’ති. සචෙ ‘‘අනුඤ්ඤාතොම්හී’’ති වදති, සද්දහන්තෙන පබ්බාජෙතබ්බො. පිතා සයං පබ්බජිතො පුත්තම්පි පබ්බාජෙතුකාමො හොති, මාතරං ආපුච්ඡිත්වා පබ්බාජෙතු. මාතා වා ධීතරං පබ්බාජෙතුකාමා පිතරං ආපුච්ඡිත්වාව පබ්බාජෙතු. පිතා පුත්තදාරෙන අනත්ථිකො පලායි, මාතා ‘‘ඉමං පබ්බජෙථා’’ති පුත්තං භික්ඛූනං දෙති, ‘‘පිතාස්ස කුහි’’න්ති වුත්තෙ ‘‘චිත්තකෙළිං කීළිතුං පලාතො’’ති වදති, තං පබ්බාජෙතුං වට්ටති. මාතා කෙනචි පුරිසෙන සද්ධිං පලාතා හොති, පිතා පන ‘‘පබ්බාජෙථා’’ති වදති, එත්ථාපි එසෙව නයො. පිතා විප්පවුත්ථො හොති, මාතා පුත්තං ‘‘පබ්බාජෙථා’’ති අනුජානාති, ‘‘පිතාස්ස කුහි’’න්ති වුත්තෙ ‘‘කිං තුම්හාකං පිතරා, අහං ජානිස්සාමී’’ති වදති, පබ්බාජෙතුං වට්ටතීති කුරුන්දියං වුත්තං.

මාතාපිතරො මතා, දාරකො චූළමාතාදීනං සන්තිකෙ සංවද්ධො, තස්මිං පබ්බාජියමානෙ ඤාතකා කලහං වා කරොන්ති ඛිය්යන්ති වා, තස්මා විවාදුපච්ඡෙදනත්ථං ආපුච්ඡිත්වා පබ්බාජෙතබ්බො, අනාපුච්ඡිත්වා පබ්බාජෙන්තස්ස පන ආපත්ති නත්ථි. දහරකාලෙ ගහෙත්වා පොසකා මාතාපිතරො නාම හොන්ති, තෙසුපි එසෙව නයො. පුත්තො අත්තානං නිස්සාය ජීවති, න මාතාපිතරො. සචෙපි රාජා හොති, ආපුච්ඡිත්වාව පබ්බාජෙතබ්බො. මාතාපිතූහි අනුඤ්ඤාතො පබ්බජිත්වා පුන විබ්භමති, සචෙපි සතක්ඛත්තුං පබ්බජිත්වා විබ්භමති, ආගතාගතකාලෙ පුනප්පුනං ආපුච්ඡිත්වාව පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙපි එවං වදන්ති ‘‘අයං විබ්භමිත්වා ගෙහං ආගතො, අම්හාකං කම්මං න කරොති, පබ්බජිත්වා තුම්හාකං වත්තං න පූරෙති, නත්ථි ඉමස්ස ආපුච්ඡනකිච්චං , ආගතාගතං නං පබ්බාජෙය්යාථා’’ති, එවං නිස්සට්ඨං පුන අනාපුච්ඡාපි පබ්බාජෙතුං වට්ටති.

යොපි දහරකාලෙයෙව ‘‘අයං තුම්හාකං දින්නො, යදා ඉච්ඡථ, තදා පබ්බාජෙය්යාථා’’ති එවං දින්නො හොති, සොපි ආගතාගතො පුන අනාපුච්ඡිත්වාව පබ්බාජෙතබ්බො. යං පන දහරකාලෙයෙව ‘‘ඉමං, භන්තෙ, පබ්බාජෙය්යාථා’’ති අනුජානිත්වා පච්ඡා වුඩ්ඪිප්පත්තකාලෙ නානුජානන්ති, අයං න අනාපුච්ඡා පබ්බාජෙතබ්බො. එකො මාතාපිතූහි සද්ධිං භණ්ඩිත්වා ‘‘පබ්බාජෙථ ම’’න්ති ආගච්ඡති, ‘‘ආපුච්ඡිත්වා එහී’’ති ච වුත්තො ‘‘නාහං ගච්ඡාමි, සචෙ මං න පබ්බාජෙථ, විහාරං වා ඣාපෙමි, සත්ථෙන වා තුම්හෙ පහරාමි, තුම්හාකං ඤාතකානං වා උපට්ඨාකානං වා ආරාමච්ඡෙදනාදීහි අනත්ථං උප්පාදෙමි, රුක්ඛා වා පතිත්වා මරාමි, චොරමජ්ඣං වා පවිසාමි, දෙසන්තරං වා ගච්ඡාමී’’ති වදති, තං තස්සෙව රක්ඛණත්ථාය පබ්බාජෙතුං වට්ටති. සචෙ පනස්ස මාතාපිතරො ආගන්ත්වා ‘‘කස්මා අම්හාකං පුත්තං පබ්බාජයිත්ථා’’ති වදන්ති, තෙසං තමත්ථං ආරොචෙත්වා ‘‘රක්ඛණත්ථාය නං පබ්බාජයිම්හ, පඤ්ඤායථ තුම්හෙ පුත්තෙනා’’ති වත්තබ්බා. ‘‘රුක්ඛා පතිස්සාමී’’ති අභිරුහිත්වා පන හත්ථපාදෙ මුඤ්චන්තං පබ්බාජෙතුං වට්ටතියෙව.

එකො විදෙසං ගන්ත්වා පබ්බජ්ජං යාචති, ආපුච්ඡිත්වා චෙ ගතො, පබ්බාජෙතබ්බො. නො චෙ, දහරභික්ඛුං පෙසෙත්වා ආපුච්ඡාපෙත්වා පබ්බාජෙතබ්බො. අතිදූරඤ්චෙ හොති, පබ්බාජෙත්වාපි භික්ඛූහි සද්ධිං පෙසෙත්වා දස්සෙතුං වට්ටති. කුරුන්දියං පන වුත්තං ‘‘සචෙ දූරං හොති, මග්ගො ච මහාකන්තාරො, ‘ගන්ත්වා ආපුච්ඡිස්සාමී’ති පබ්බාජෙතුං වට්ටතී’’ති. සචෙ පන මාතාපිතූනං බහූ පුත්තා හොන්ති, එවඤ්ච වදන්ති ‘‘භන්තෙ, එතෙසං දාරකානං යං ඉච්ඡථ, තං පබ්බාජෙය්යාථා’’ති, දාරකෙ වීමංසිත්වා යං ඉච්ඡති, සො පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙපි සකලෙන කුලෙන වා ගාමෙන වා අනුඤ්ඤාතො හොති ‘‘භන්තෙ, ඉමස්මිං කුලෙ වා ගාමෙ වා යං ඉච්ඡථ, තං පබ්බාජෙය්යාථා’’ති, යං ඉච්ඡති, සො පබ්බාජෙතබ්බොති.

144. එවං (මහාව. අට්ඨ. 34) පබ්බජ්ජාදොසවිරහිතං මාතාපිතූහි අනුඤ්ඤාතං පබ්බාජෙන්තෙනපි ච සචෙ අච්ඡින්නකෙසො හොති, එකසීමායඤ්ච අඤ්ඤෙපි භික්ඛූ අත්ථි, කෙසච්ඡෙදනත්ථාය භණ්ඩුකම්මං ආපුච්ඡිතබ්බං. තත්රායං ආපුච්ඡනවිධි (මහාව. අට්ඨ. 98) – සීමාපරියාපන්නෙ භික්ඛූ සන්නිපාතෙත්වා පබ්බජ්ජාපෙක්ඛං තත්ථ නෙත්වා ‘‘සඞ්ඝං, භන්තෙ, ඉමස්ස දාරකස්ස භණ්ඩුකම්මං ආපුච්ඡාමී’’ති තික්ඛත්තුං වා ද්වික්ඛත්තුං වා සකිං වා වත්තබ්බං. එත්ථ ච ‘‘ඉමස්ස දාරකස්ස භණ්ඩුකම්මං ආපුච්ඡාමී’’තිපි ‘‘ඉමස්ස සමණකරණං ආපුච්ඡාමී’’තිපි ‘‘අයං සමණො හොතුකාමො’’තිපි ‘‘අයං පබ්බජිතුකාමො’’තිපි වත්තුං වට්ටතියෙව. සචෙ සභාගට්ඨානං හොති, දස වා වීසති වා තිංසං වා භික්ඛූ වසන්තීති පරිච්ඡෙදො පඤ්ඤායති, තෙසං ඨිතොකාසං වා නිසින්නොකාසං වා ගන්ත්වාපි පුරිමනයෙනෙව ආපුච්ඡිතබ්බං. පබ්බජ්ජාපෙක්ඛං විනාව දහරභික්ඛූ වා සාමණෙරෙ වා පෙසෙත්වාපි ‘‘එකො, භන්තෙ, පබ්බජ්ජාපෙක්ඛො අත්ථි, තස්ස භණ්ඩුකම්මං ආපුච්ඡාමා’’තිආදිනා නයෙන ආපුච්ඡාපෙතුං වට්ටති. සචෙ කෙචි භික්ඛූ සෙනාසනං වා ගුම්බාදීනි වා පවිසිත්වා නිද්දායන්ති වා සමණධම්මං වා කරොන්ති, ආපුච්ඡකා ච පරියෙසන්තාපි අදිස්වා ‘‘සබ්බෙ ආපුච්ඡිතා අම්හෙහී’’ති සඤ්ඤිනො හොන්ති, පබ්බජ්ජා නාම ලහුකකම්මං, තස්මා පබ්බජිතො සුපබ්බජිතො, පබ්බාජෙන්තස්සපි අනාපත්ති.

සචෙ පන විහාරො මහා හොති අනෙකභික්ඛුසහස්සාවාසො, සබ්බෙ භික්ඛූ සන්නිපාතාපෙතුම්පි දුක්කරං, පගෙව පටිපාටියා ආපුච්ඡිතුං, ඛණ්ඩසීමාය වා ඨත්වා නදීසමුද්දාදීනි වා ගන්ත්වා පබ්බාජෙතබ්බො. යො පන නවමුණ්ඩො වා හොති විබ්භන්තකො වා නිගණ්ඨාදීසු අඤ්ඤතරො වා ද්වඞ්ගුලකෙසො වා ඌනද්වඞ්ගුලකෙසො වා, තස්ස කෙසච්ඡෙදනකිච්චං නත්ථි, තස්මා භණ්ඩුකම්මං අනාපුච්ඡිත්වාපි තාදිසං පබ්බාජෙතුං වට්ටති. ද්වඞ්ගුලාතිරිත්තකෙසො පන යො හොති අන්තමසො එකසිඛාමත්තධරොපි, සො භණ්ඩුකම්මං ආපුච්ඡිත්වාව පබ්බාජෙතබ්බො.

145. එවං ආපුච්ඡිත්වා පබ්බාජෙන්තෙන ච පරිපුණ්ණපත්තචීවරොව පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙ තස්ස නත්ථි, යාචිතකෙනපි පත්තචීවරෙන පබ්බාජෙතුං වට්ටති, සභාගට්ඨානෙ විස්සාසෙන ගහෙත්වාපි පබ්බාජෙතුං වට්ටති. සචෙ (මහාව. අට්ඨ. 118) පන අපක්කං පත්තං චීවරූපගානි ච වත්ථානි ගහෙත්වා ආගතො හොති, යාව පත්තො පච්චති, චීවරානි ච කරීයන්ති, තාව විහාරෙ වසන්තස්ස අනාමට්ඨපිණ්ඩපාතං දාතුං වට්ටති, ථාලකෙසු භුඤ්ජිතුං වට්ටති. පුරෙභත්තං සාමණෙරභාගසමකො ආමිසභාගො දාතුං වට්ටති, සෙනාසනග්ගාහො පන සලාකභත්තඋද්දෙසභත්තනිමන්තනාදීනි ච න වට්ටන්ති. පච්ඡාභත්තම්පි සාමණෙරභාගසමො තෙලතණ්ඩුලමධුඵාණිතාදිභෙසජ්ජභාගො වට්ටති. සචෙ ගිලානො හොති, භෙසජ්ජමස්ස කාතුං වට්ටති, සාමණෙරස්ස විය සබ්බං පටිජග්ගනකම්මං. උපසම්පදාපෙක්ඛං පන යාචිතකෙන පත්තචීවරෙන උපසම්පාදෙතුං න වට්ටති. ‘‘න, භික්ඛවෙ, යාචිතකෙන පත්තචීවරෙන උපසම්පාදෙතබ්බො, යො උපසම්පාදෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 118) වුත්තං. තස්මා සො පරිපුණ්ණපත්තචීවරොයෙව උපසම්පාදෙතබ්බො. සචෙ තස්ස නත්ථි, ආචරියුපජ්ඣායා චස්ස දාතුකාමා හොන්ති, අඤ්ඤෙ වා භික්ඛූ නිරපෙක්ඛෙහි නිස්සජ්ජිත්වා අධිට්ඨානුපගං පත්තචීවරං දාතබ්බං. යාචිතකෙන පන පත්තෙන වා චීවරෙන වා උපසම්පාදෙන්තස්සෙව ආපත්ති හොති, කම්මං පන න කුප්පති.

146. පරිපුණ්ණපත්තචීවරං (මහාව. අට්ඨ. 34) පබ්බාජෙන්තෙනපි සචෙ ඔකාසො හොති, සයං පබ්බාජෙතබ්බො. සචෙ උද්දෙසපරිපුච්ඡාදීහි බ්යාවටො හොති, ඔකාසං න ලභති, එකො දහරභික්ඛු වත්තබ්බො ‘‘එතං පබ්බාජෙහී’’ති. අවුත්තොපි චෙ දහරභික්ඛු උපජ්ඣායං උද්දිස්ස පබ්බාජෙති, වට්ටති. සචෙ දහරභික්ඛු නත්ථි, සාමණෙරොපි වත්තබ්බො ‘‘එතං ඛණ්ඩසීමං නෙත්වා පබ්බාජෙත්වා කාසායානි අච්ඡාදෙත්වා එහී’’ති. සරණානි පන සයං දාතබ්බානි. එවං භික්ඛුනාව පබ්බාජිතො හොති. පුරිසඤ්හි භික්ඛුතො අඤ්ඤො පබ්බාජෙතුං න ලභති, මාතුගාමං භික්ඛුනීතො අඤ්ඤො, සාමණෙරො පන සාමණෙරී වා ආණත්තියා කාසායානි දාතුං ලභන්ති, කෙසොරොපනං යෙන කෙනචි කතං සුකතං.

සචෙ පන භබ්බරූපො හොති සහෙතුකො ඤාතො යසස්සී කුලපුත්තො, ඔකාසං කත්වාපි සයමෙව පබ්බාජෙතබ්බො, ‘‘මත්තිකාමුට්ඨිං ගහෙත්වා නහායිත්වා ආගච්ඡාහී’’ති ච න පන විස්සජ්ජෙතබ්බො . පබ්බජිතුකාමානඤ්හි පඨමං බලවඋස්සාහො හොති, පච්ඡා පන කාසායානි ච කෙසහරණසත්ථකඤ්ච දිස්වා උත්රසන්ති, එත්තොයෙව පලායන්ති, තස්මා සයමෙව නහානතිත්ථං නෙත්වා සචෙ නාතිදහරො, ‘‘නහාහී’’ති වත්තබ්බො, කෙසා පනස්ස සයමෙව මත්තිකං ගහෙත්වා ධොවිතබ්බා . දහරකුමාරකො පන සයං උදකං ඔතරිත්වා ගොමයමත්තිකාහි ඝංසිත්වා නහාපෙතබ්බො. සචෙපිස්ස කච්ඡු වා පිළකා වා හොන්ති, යථා මාතා පුත්තං න ජිගුච්ඡති, එවමෙවං අජිගුච්ඡන්තෙන සාධුකං හත්ථපාදතො ච සීසතො ච පට්ඨාය ඝංසිත්වා ඝංසිත්වා නහාපෙතබ්බො. කස්මා? එත්තකෙන හි උපකාරෙන කුලපුත්තා ආචරියුපජ්ඣායෙසු ච සාසනෙ ච බලවසිනෙහා තිබ්බගාරවා අනිවත්තිධම්මා හොන්ති, උප්පන්නං අනභිරතිං විනොදෙත්වා ථෙරභාවං පාපුණන්ති, කතඤ්ඤුකතවෙදිනො හොන්ති.

එවං නහාපනකාලෙ පන කෙසමස්සුං ඔරොපනකාලෙ වා ‘‘ත්වං ඤාතො යසස්සී, ඉදානි මයං තං නිස්සාය පච්චයෙහි න කිලමිස්සාමා’’ති න වත්තබ්බො, අඤ්ඤාපි අනිය්යානිකකථා න වත්තබ්බා, අථ ඛ්වස්ස ‘‘ආවුසො, සුට්ඨු උපධාරෙහි, සතිං උපට්ඨාපෙහී’’ති වත්වා තචපඤ්චකකම්මට්ඨානං ආචික්ඛිතබ්බං. ආචික්ඛන්තෙන ච වණ්ණසණ්ඨානගන්ධාසයොකාසවසෙන අසුචිජෙගුච්ඡපටික්කූලභාවං නිජ්ජීවනිස්සත්තභාවං වා පාකටං කරොන්තෙන ආචික්ඛිතබ්බං. සචෙ හි සො පුබ්බෙ මද්දිතසඞ්ඛාරො හොති භාවිතභාවනො කණ්ටකවෙධාපෙක්ඛො විය පරිපක්කගණ්ඩො සූරියුග්ගමනාපෙක්ඛං විය ච පරිණතපදුමං, අථස්ස ආරද්ධමත්තෙ කම්මට්ඨානං මනසිකාරෙ ඉන්දාසනි විය පබ්බතෙ කිලෙසපබ්බතෙ චුණ්ණයමානංයෙව ඤාණං පවත්තති, ඛුරග්ගෙයෙව අරහත්තං පාපුණාති. යෙ හි කෙචි ඛුරග්ගෙ අරහත්තං පත්තා, සබ්බෙ තෙ එවරූපං සවනං ලභිත්වා කල්යාණමිත්තෙන ආචරියෙන දින්නනයං නිස්සාය, නො අනිස්සාය. තස්මාස්ස ආදිතොව එවරූපී කථා කථෙතබ්බාති.

කෙසෙසු පන ඔරොපිතෙසු හලිද්දිචුණ්ණෙන වා ගන්ධචුණ්ණෙන වා සීසඤ්ච සරීරඤ්ච උබ්බට්ටෙත්වා ගිහිගන්ධං අපනෙත්වා කාසායානි තික්ඛත්තුං වා ද්වික්ඛත්තුං වා සකිං වා පටිග්ගාහාපෙතබ්බො. අථාපිස්ස හත්ථෙ අදත්වා ආචරියො වා උපජ්ඣායො වා සයමෙව අච්ඡාදෙති, වට්ටති. සචෙ අඤ්ඤං දහරං වා සාමණෙරං වා උපාසකං වා ආණාපෙති ‘‘ආවුසො, එතානි කාසායානි ගහෙත්වා එතං අච්ඡාදෙහී’’ති, තඤ්ඤෙව වා ආණාපෙති ‘‘එතානි ගහෙත්වා අච්ඡාදෙහී’’ති, සබ්බං තං වට්ටති, සබ්බං තෙන භික්ඛුනාව දින්නං හොති. යං පන නිවාසනං වා පාරුපනං වා අනාණත්තියා නිවාසෙති වා පාරුපති වා, තං අපනෙත්වා පුන දාතබ්බං. භික්ඛුනා හි සහත්ථෙන වා ආණත්තියා වා දින්නමෙව කාසායං වට්ටති, අදින්නං න වට්ටති. සචෙපි තස්සෙව සන්තකං හොති, කො පන වාදො උපජ්ඣායමූලකෙ.

147. එවං පන දින්නානි කාසායානි අච්ඡාදාපෙත්වා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කාරාපෙත්වා යෙ තත්ථ සන්නිපතිතා භික්ඛූ, තෙසං පාදෙ වන්දාපෙත්වා අථ සරණගහණත්ථං උක්කුටිකං නිසීදාපෙත්වා අඤ්ජලිං පග්ගණ්හාපෙත්වා ‘‘එවං වදෙහී’’ති වත්තබ්බො, ‘‘යමහං වදාමි, තං වදෙහී’’ති වත්තබ්බො. අථස්ස උපජ්ඣායෙන වා ආචරියෙන වා ‘‘බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමී’’තිආදිනා නයෙන සරණානි දාතබ්බානි යථාවුත්තපටිපාටියාව, න උප්පටිපාටියා. සචෙ හි එකපදම්පි එකක්ඛරම්පි උප්පටිපාටියා දෙති, බුද්ධං සරණංයෙව වා තික්ඛත්තුං දත්වා පුන ඉතරෙසු එකෙකං තික්ඛත්තුං දෙති, අදින්නානි හොන්ති සරණානි.

ඉමඤ්ච පන සරණගමනුපසම්පදං පටික්ඛිපිත්වා අනුඤ්ඤාතඋපසම්පදා එකතොසුද්ධියා වට්ටති, සාමණෙරපබ්බජ්ජා පන උභතොසුද්ධියාව වට්ටති, නො එකතොසුද්ධියා. තස්මා උපසම්පදාය සචෙ ආචරියො ඤත්තිදොසඤ්චෙව කම්මවාචාදොසඤ්ච වජ්ජෙත්වා කම්මං කරොති, සුකතං හොති. පබ්බජ්ජාය පන ඉමානි තීණි සරණානි බු-කාර ධ-කාරාදීනං බ්යඤ්ජනානං ඨානකරණසම්පදං අහාපෙන්තෙන ආචරියෙනපි අන්තෙවාසිකෙනපි වත්තබ්බානි. සචෙ ආචරියො වත්තුං සක්කොති, අන්තෙවාසිකො න සක්කොති, අන්තෙවාසිකො වා සක්කොති, ආචරියො න සක්කොති, උභොපි වා න සක්කොන්ති, න වට්ටති. සචෙ පන උභොපි සක්කොන්ති, වට්ටති. ඉමානි ච පන දදමානෙන ‘‘බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමී’’ති එවං එකසම්බන්ධානි අනුනාසිකන්තානි වා කත්වා දාතබ්බානි, ‘‘බුද්ධම සරණම ගච්ඡාමී’’ති එවං විච්ඡින්දිත්වා මකාරන්තානි වා කත්වා දාතබ්බානි. අන්ධකට්ඨකථායං ‘‘නාමං සාවෙත්වා ‘අහං, භන්තෙ, බුද්ධරක්ඛිතො යාවජීවං බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමී’’ති වුත්තං, තං එකට්ඨකථායම්පි නත්ථි, පාළියම්පි න වුත්තං, තෙසං රුචිමත්තමෙව, තස්මා න ගහෙතබ්බං. න හි තථා අවදන්තස්ස සරණං කුප්පති. එත්තාවතා ච සාමණෙරභූමියං පතිට්ඨිතො හොති.

148. සචෙ පනෙස ගතිමා හොති පණ්ඩිතජාතිකො, අථස්ස තස්මිංයෙව ඨානෙ සික්ඛාපදානි උද්දිසිතබ්බානි. කථං? යථා භගවතා උද්දිට්ඨානි. වුත්තඤ්හෙතං –

‘‘අනුජානාමි , භික්ඛවෙ, සාමණෙරානං දස සික්ඛාපදානි, තෙසු ච සාමණෙරෙහි සික්ඛිතුං. පාණාතිපාතා වෙරමණි, අදින්නාදානා වෙරමණි, අබ්රහ්මචරියා වෙරමණි, මුසාවාදා වෙරමණි, සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වෙරමණි, විකාලභොජනා වෙරමණි, නච්චගීතවාදිත විසූකදස්සනා වෙරමණි, මාලාගන්ධ විලෙපන ධාරණ මණ්ඩන විභූසනට්ඨානා වෙරමණි, උච්චාසයනමහාසයනා වෙරමණි, ජාතරූපරජතපටිග්ගහණා වෙරමණී’’ති (මහාව. 106).

අන්ධකට්ඨකථායං පන ‘‘අහං, භන්තෙ, ඉත්ථන්නාමො යාවජීවං පාණාතිපාතා වෙරමණිසික්ඛාපදං සමාදියාමී’’ති එවං සරණදානං විය සික්ඛාපදදානම්පි වුත්තං, තං නෙව පාළියං, න අට්ඨකථාසු අත්ථි, තස්මා යථාපාළියාව උද්දිසිතබ්බානි. පබ්බජ්ජා හි සරණගමනෙහෙව සිද්ධා, සික්ඛාපදානි පන කෙවලං සික්ඛාපදපූරණත්ථං ජානිතබ්බානි, තස්මා පාළියා ආගතනයෙනෙව උග්ගහෙතුං අසක්කොන්තස්ස යාය කායචි භාසාය අත්ථවසෙනපි ආචික්ඛිතුං වට්ටති. යාව පන අත්තනා සික්ඛිතබ්බසික්ඛාපදානි න ජානාති, සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණට්ඨානනිසජ්ජාදීසු පානභොජනාදිවිධිම්හි ච න කුසලො හොති, තාව භොජනසාලං වා සලාකභාජනට්ඨානං වා අඤ්ඤං වා තථාරූපට්ඨානං න පෙසෙතබ්බො, සන්තිකාවචරොයෙව කාතබ්බො, බාලදාරකො විය පටිපජ්ජිතබ්බො, සබ්බමස්ස කප්පියාකප්පියං ආචික්ඛිතබ්බං, නිවාසනපාරුපනාදීසු අභිසමාචාරිකෙසු විනෙතබ්බො. තෙනපි –

‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං සාමණෙරං නාසෙතුං. පාණාතිපාතී හොති, අදින්නාදායී හොති, අබ්රහ්මචාරී හොති, මුසාවාදී හොති, මජ්ජපායී හොති, බුද්ධස්ස අවණ්ණං භාසති, ධම්මස්ස අවණ්ණං භාසති, සඞ්ඝස්ස අවණ්ණං භාසති, මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති, භික්ඛුනීදූසකො හොතී’’ති (මහාව. 108) –

එවං වුත්තානි දස නාසනඞ්ගානි ආරකා පරිවජ්ජෙත්වා ආභිසමාචාරිකං පරිපූරෙන්තෙන දසවිධෙ සීලෙ සාධුකං සික්ඛිතබ්බං.

149. යො පන (මහාව. අට්ඨ. 108) පාණාතිපාතාදීසු දසසු නාසනඞ්ගෙසු එකම්පි කම්මං කරොති, සො ලිඞ්ගනාසනාය නාසෙතබ්බො. තීසු හි නාසනාසු ලිඞ්ගනාසනායෙව ඉධාධිප්පෙතා. යථා ච භික්ඛූනං පාණාතිපාතාදීසු තා තා ආපත්තියො හොන්ති, න තථා සාමණෙරානං. සාමණෙරො හි කුන්ථ කිපිල්ලිකම්පි මාරෙත්වා මඞ්ගුලණ්ඩකම්පි භින්දිත්වා නාසෙතබ්බතංයෙව පාපුණාති, තාවදෙවස්ස සරණගමනානි ච උපජ්ඣායග්ගහණඤ්ච සෙනාසනග්ගාහො ච පටිප්පස්සම්භන්ති, සඞ්ඝලාභං න ලභති, ලිඞ්ගමත්තමෙව එකං අවසිට්ඨං හොති. සො සචෙ ආකිණ්ණදොසොව හොති, ආයතිං සංවරෙ න තිට්ඨති, නික්කඩ්ඪිතබ්බො. අථ සහසා විරජ්ඣිත්වා ‘‘දුට්ඨු මයා කත’’න්ති පුන සංවරෙ ඨාතුකාමො හොති, ලිඞ්ගනාසනකිච්චං නත්ථි, යථානිවත්ථපාරුතස්සෙව සරණානි දාතබ්බානි, උපජ්ඣායො දාතබ්බො. සික්ඛාපදානි පන සරණගමනෙනෙව ඉජ්ඣන්ති. සාමණෙරානඤ්හි සරණගමනං භික්ඛූනං උපසම්පදකම්මවාචාසදිසං, තස්මා භික්ඛූනං විය චතුපාරිසුද්ධිසීලං ඉමිනාපි දස සීලානි සමාදින්නානෙව හොන්ති, එවං සන්තෙපි දළ්හීකරණත්ථං ආයතිං සංවරෙ පතිට්ඨාපනත්ථං පුන දාතබ්බානි. සචෙ පුරිමිකාය පුන සරණානි ගහිතානි, පච්ඡිමිකාය වස්සාවාසිකං ලච්ඡති. සචෙ පච්ඡිමිකාය ගහිතානි, සඞ්ඝෙන අපලොකෙත්වා ලාභො දාතබ්බො. අදින්නාදානෙ තිණසලාකමත්තෙනපි වත්ථුනා, අබ්රහ්මචරියෙ තීසු මග්ගෙසු යත්ථ කත්ථචි විප්පටිපත්තියා, මුසාවාදෙ හසාධිප්පායතායපි මුසා භණිතෙ අස්සමණො හොති, නාසෙතබ්බතං ආපජ්ජති, මජ්ජපානෙ පන භික්ඛුනො අජානිත්වාපි බීජතො පට්ඨාය මජ්ජං පිවන්තස්ස පාචිත්තියං. සාමණෙරො ජානිත්වා පිවන්තොව සීලභෙදං ආපජ්ජති, න අජානිත්වා. යානි පනස්ස ඉතරානි පඤ්ච සික්ඛාපදානි, එතෙසු භින්නෙසු න නාසෙතබ්බො, දණ්ඩකම්මං කාතබ්බං. සික්ඛාපදෙ පන පුන දින්නෙපි අදින්නෙපි වට්ටති, දණ්ඩකම්මෙන පන පීළෙත්වා ආයතිං සංවරෙ ඨපනත්ථාය දාතබ්බමෙව.

අවණ්ණභාසනෙ පන ‘‘අරහං සම්මාසම්බුද්ධො’’තිආදීනං පටිපක්ඛවසෙන බුද්ධස්ස වා ‘‘ස්වාක්ඛාතො’’තිආදීනං පටිපක්ඛවසෙන ධම්මස්ස වා ‘‘සුප්පටිපන්නො’’තිආදීනං පටිපක්ඛවසෙන සඞ්ඝස්ස වා අවණ්ණං භාසන්තො රතනත්තයං නින්දන්තො ගරහන්තො ආචරියුපජ්ඣායාදීහි ‘‘මා එවං අවචා’’ති අවණ්ණභාසනෙ ආදීනවං දස්සෙත්වා නිවාරෙතබ්බො. ‘‘සචෙ යාවතතියං වුච්චමානො න ඔරමති, කණ්ටකනාසනාය නාසෙතබ්බො’’ති කුරුන්දියං වුත්තං. මහාඅට්ඨකථායං පන ‘‘සචෙ එවං වුච්චමානො තං ලද්ධිං නිස්සජ්ජති, දණ්ඩකම්මං කාරෙත්වා අච්චයං දෙසාපෙතබ්බො. සචෙ න නිස්සජ්ජති, තථෙව ආදාය පග්ගය්හ තිට්ඨති, ලිඞ්ගනාසනාය නාසෙතබ්බො’’ති වුත්තං, තං යුත්තං. අයමෙව හි නාසනා ඉධාධිප්පෙතාති. මිච්ඡාදිට්ඨිකෙපි එසෙව නයො. සස්සතුච්ඡෙදානඤ්හි අඤ්ඤතරදිට්ඨිකො සචෙ ආචරියාදීහි ඔවදියමානො නිස්සජ්ජති, දණ්ඩකම්මං කාරෙත්වා අච්චයං දෙසාපෙතබ්බො, අපටිනිස්සජ්ජන්තොව නාසෙතබ්බො. භික්ඛුනීදූසකො චෙත්ථ කාමං අබ්රහ්මචාරිග්ගහණෙන ගහිතොව, අබ්රහ්මචාරිං පන ආයතිං සංවරෙ ඨාතුකාමං සරණානි දත්වා උපසම්පාදෙතුං වට්ටති. භික්ඛුනීදූසකො ආයතිං සංවරෙ ඨාතුකාමොපි පබ්බජ්ජම්පි න ලභති, පගෙව උපසම්පදන්ති එතමත්ථං දස්සෙතුං ‘‘භික්ඛුනීදූසකො’’ති ඉදං විසුං දසමං අඞ්ගං වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං.

150. ‘‘අනුජානාමි , භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතස්ස සාමණෙරස්ස දණ්ඩකම්මං කාතුං. භික්ඛූනං අලාභාය පරිසක්කති, භික්ඛූනං අනත්ථාය පරිසක්කති, භික්ඛූනං අවාසාය පරිසක්කති, භික්ඛූ අක්කොසති, පරිභාසති, භික්ඛූ භික්ඛූහි භෙදෙතී’’ති (මහාව. 107) ‘‘වචනතො පන ඉමානි පඤ්ච අඞ්ගානි, සික්ඛාපදෙසු ච පච්ඡිමානි විකාලභොජනාදීනි පඤ්චාති දස දණ්ඩකම්මවත්ථූනි. කිංපනෙත්ථ දණ්ඩකම්මං කත්තබ්බ’’න්ති? ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යත්ථ වා වසති, යත්ථ වා පටික්කමති, තත්ථ ආවරණං කාතු’’න්ති (මහාව. 107) වචනතො යත්ථ (මහාව. අට්ඨ. 107) වසති වා පවිසති වා, තත්ථ ආවරණං කාතබ්බං ‘‘මා ඉධ පවිසා’’ති. උභයෙනපි අත්තනො පරිවෙණඤ්ච වස්සග්ගෙන පත්තසෙනාසනඤ්ච වුත්තං. තස්මා න සබ්බො සඞ්ඝාරාමො ආවරණං කාතබ්බො, කරොන්තො ච දුක්කටං ආපජ්ජති ‘‘න, භික්ඛවෙ, සබ්බො සඞ්ඝාරාමො ආවරණං කාතබ්බො, යො කරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති වුත්තත්තා. න ච මුඛද්වාරිකො ආහාරො ආවරණං කාතබ්බො, කරොන්තො ච දුක්කටං ආපජ්ජති ‘‘න, භික්ඛවෙ, මුඛද්වාරිකො ආහාරො ආවරණං කාතබ්බො, යො කරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති වුත්තත්තා. තස්මා ‘‘අජ්ජ මා ඛාද මා භුඤ්ජා’’ති වදතොපි ‘‘ආහාරම්පි නිවාරෙස්සාමී’’ති පත්තචීවරං අන්තො නික්ඛිපතොපි සබ්බපයොගෙසු දුක්කටං. අනාචාරස්ස පන දුබ්බචසාමණෙරස්ස දණ්ඩකම්මං කත්වා යාගුං වා භත්තං වා පත්තචීවරං වා දස්සෙත්වා ‘‘එත්තකෙ නාම දණ්ඩකම්මෙ ආහටෙ ඉදං ලච්ඡසී’’ති වත්තුං වට්ටති. භගවතා හි ආවරණමෙව දණ්ඩකම්මං වුත්තං. ධම්මසඞ්ගාහකත්ථෙරෙහි පන ‘‘අපරාධානුරූපං උදකදාරුවාලිකාදීනං ආහරාපනම්පි කාතබ්බ’’න්ති වුත්තං, තස්මා තම්පි කාතබ්බං, තඤ්ච ඛො ‘‘ඔරමිස්සති විරමිස්සතී’’ති අනුකම්පාය, න ‘‘නස්සිස්සති විබ්භමිස්සතී’’තිආදිනයප්පවත්තෙන පාපජ්ඣාසයෙන. ‘‘දණ්ඩකම්මං කරොමී’’ති ච උණ්හපාසාණෙ වා නිපජ්ජාපෙතුං පාසාණිට්ඨකාදීනි වා සීසෙ නික්ඛිපාපෙතුං උදකං වා පවෙසෙතුං න වට්ටති.

උපජ්ඣායං අනාපුච්ඡාපි දණ්ඩකම්මං න කාරෙතබ්බං ‘‘න, භික්ඛවෙ, උපජ්ඣායං අනාපුච්ඡා ආවරණං කාතබ්බං, යො කරෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 108) වචනතො. එත්ථ පන ‘‘තුම්හාකං සාමණෙරස්ස අයං නාම අපරාධො, දණ්ඩකම්මමස්ස කරොථා’’ති තික්ඛත්තුං වුත්තෙ සචෙ සො උපජ්ඣායො දණ්ඩකම්මං න කරොති, සයං කාතුං වට්ටති. සචෙපි ආදිතො උපජ්ඣායො වදති ‘‘මය්හං සාමණෙරානං දොසෙ සති තුම්හෙ දණ්ඩකම්මං කරොථා’’ති, කාතුං වට්ටතියෙව. යථා ච සාමණෙරානං, එවං සද්ධිවිහාරිකන්තෙවාසිකානම්පි දණ්ඩකම්මං කාතුං වට්ටති, අඤ්ඤෙසං පන පරිසා න අපලාළෙතබ්බා, අපලාළෙන්තො දුක්කටං ආපජ්ජති ‘‘න, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤස්ස පරිසා අපලාළෙතබ්බා, යො අපලාළෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 108) වචනතො . තස්මා ‘‘තුම්හාකං පත්තං දෙම, චීවරං දෙමා’’ති අත්තනො උපට්ඨානකරණත්ථං සඞ්ගණ්හිත්වා සාමණෙරා වා හොන්තු උපසම්පන්නා වා, අන්තමසො දුස්සීලභික්ඛුස්සපි පරස්ස පරිසභූතෙ භින්දිත්වා ගණ්හිතුං න වට්ටති, ආදීනවං පන වත්තුං වට්ටති ‘‘තයා නහායිතුං ආගතෙන ගූථමක්ඛනං විය කතං දුස්සීලං නිස්සාය විහරන්තෙනා’’ති. සචෙ සො සයමෙව ජානිත්වා උපජ්ඣං වා නිස්සයං වා යාචති, දාතුං වට්ටති.

ඉති පාළිමුත්තකවිනයවිනිච්ඡයසඞ්ගහෙ

පබ්බජ්ජාවිනිච්ඡයකථා සමත්තා.