📜

26. වස්සූපනායිකවිනිච්ඡයකථා

179. වස්සූපනායිකාති එත්ථ පුරිමිකා පච්ඡිමිකාති දුවෙ වස්සූපනායිකා. තත්ථ (මහාව. අට්ඨ. 184 ආදයො) ආසාළ්හීපුණ්ණමාය අනන්තරෙ පාටිපදදිවසෙ පුරිමිකා උපගන්තබ්බා, පච්ඡිමිකා පන ආසාළ්හීපුණ්ණමතො අපරාය පුණ්ණමාය අනන්තරෙ පාටිපදදිවසෙ. උපගච්ඡන්තෙන ච විහාරං පටිජග්ගිත්වා පානීයං පරිභොජනීයං උපට්ඨාපෙත්වා සබ්බං චෙතියවන්දනාදිසාමීචිකම්මං නිට්ඨාපෙත්වා ‘‘ඉමස්මිං විහාරෙ ඉමං තෙමාසං වස්සං උපෙමී’’ති සකිං වා ද්වත්තික්ඛත්තුං වා වාචං නිච්ඡාරෙත්වා වස්සං උපගන්තබ්බං. සචෙපි ‘‘ඉධ වසිස්සාමී’’ති ආලයො අත්ථි, අසතියා පන වස්සං න උපෙති, ගහිතසෙනාසනං සුග්ගහිතං, ඡින්නවස්සො න හොති, පවාරෙතුං ලභතියෙව. විනාපි හි වචීභෙදං ආලයකරණමත්තෙනපි වස්සං උපගතමෙව හොති. ‘‘ඉධ වස්සං වසිස්සාමී’’ති චිත්තුප්පාදොයෙවෙත්ථ ආලයො නාම.

‘‘න , භික්ඛවෙ, තදහුවස්සූපනායිකාය වස්සං අනුපගන්තුකාමෙන සඤ්චිච්ච ආවාසො අතික්කමිතබ්බො, යො අතික්කමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 186) වචනතො වස්සූපනායිකදිවසෙ වස්සං අනුපගන්තුකාමො විහාරසීමං අතික්කමති, විහාරගණනාය දුක්කටං. සචෙ හි තං දිවසං විහාරසතස්ස උපචාරං ඔක්කමිත්වා අතික්කමති, සතං ආපත්තියො. සචෙ පන විහාරං අතික්කමිත්වා අඤ්ඤස්ස විහාරස්ස උපචාරං අනොක්කමිත්වාව නිවත්තති, එකාව ආපත්ති. කෙනචි අන්තරායෙන පුරිමිකං අනුපගතෙන පච්ඡිමිකා උපගන්තබ්බා.

‘‘න, භික්ඛවෙ, අසෙනාසනිකෙන වස්සං උපගන්තබ්බං, යො උපගච්ඡෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 204) වචනතො යස්ස පඤ්චන්නං ඡදනානං අඤ්ඤතරෙන ඡන්නං යොජිතද්වාරබන්ධනං සෙනාසනං නත්ථි, තෙන න උපගන්තබ්බං. ‘‘න, භික්ඛවෙ, ඡවකුටිකාය වස්සං උපගන්තබ්බං, යො උපගච්ඡෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති(මහාව. 204) ආදිවචනතො ඡවකුටිකායං ඡත්තෙ චාටියඤ්ච උපගන්තුං න වට්ටති. තත්ථ ඡවකුටිකා නාම ටඞ්කිතමඤ්චාදිභෙදා කුටි. තත්ථෙව උපගන්තුං න වට්ටති, සුසානෙ පන අඤ්ඤං කුටිකං කත්වා උපගන්තුං වට්ටති, ඡත්තෙපි චතූසු ථම්භෙසු ඡත්තං ඨපෙත්වා ආවරණං කත්වා ද්වාරං යොජෙත්වා උපගන්තුං වට්ටති, ඡත්තකුටි නාමෙසා හොති. චාටියාපි මහන්තෙන කපල්ලෙන ඡත්තෙ වුත්තනයෙන කුටිකං කත්වා උපගන්තුං වට්ටති.

‘‘න, භික්ඛවෙ, රුක්ඛසුසිරෙ වස්සං උපගන්තබ්බං, යො උපගච්ඡෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 204) වචනතො සුද්ධෙ රුක්ඛසුසිරෙ උපගන්තුං න වට්ටති, මහන්තස්ස පන රුක්ඛසුසිරස්ස අන්තො පදරච්ඡදනං කුටිකං කත්වා පවිසනද්වාරං යොජෙත්වා උපගන්තුං වට්ටති, රුක්ඛං ඡින්දිත්වා ඛාණුකමත්ථකෙ පදරච්ඡදනං කුටිකං කත්වාපි වට්ටතියෙව. ‘‘න, භික්ඛවෙ, රුක්ඛවිටභියා’’ති(මහාව. 204) ආදිවචනතො සුද්ධෙ විටභිමත්තෙ උපගන්තුං න වට්ටති, මහාවිටපෙ පන අට්ටකං බන්ධිත්වා තත්ථ පදරච්ඡදනං කුටිකං කත්වා ද්වාරං යොජෙත්වා උපගන්තබ්බං.

‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වජෙ වස්සං උපගන්තු’’න්තිආදිවචනතො වජෙ සත්ථෙ නාවායඤ්ච උපගන්තුං වට්ටති. තත්ථ වජොති ගොපාලකානං නිවාසට්ඨානං. වජෙ වුට්ඨිතෙ වජෙන සද්ධිං ගතස්ස වස්සච්ඡෙදෙ අනාපත්ති ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යෙන වජො, තෙන ගන්තු’’න්ති (මහාව. 203) වුත්තත්තා. සත්ථෙ වස්සං උපගච්ඡන්තෙන පන වස්සූපනායිකදිවසෙ උපාසකා වත්තබ්බා ‘‘කුටිකා ලද්ධුං වට්ටතී’’ති. සචෙ කරිත්වා දෙන්ති, තත්ථ පවිසිත්වා ‘‘ඉධ වස්සං උපෙමී’’ති තික්ඛත්තුං වත්තබ්බං. නො චෙ දෙන්ති, සාලාසඞ්ඛෙපෙන ඨිතසකටස්ස හෙට්ඨා උපගන්තබ්බං. තම්පි අලභන්තෙන ආලයො කාතබ්බො, සත්ථෙ පන වස්සං උපගන්තුං න වට්ටති. ආලයො නාම ‘‘ඉධ වස්සං වසිස්සාමී’’ති චිත්තුප්පාදමත්තං. සචෙ මග්ගප්පටිපන්නෙයෙව සත්ථෙ පවාරණාදිවසො හොති, තත්ථෙව පවාරෙතබ්බං. අථ සත්ථො අන්තොවස්සෙයෙව භික්ඛුනා පත්ථිතට්ඨානං පත්වා අතික්කමති, පත්ථිතට්ඨානෙ වසිත්වා තත්ථ භික්ඛූහි සද්ධිං පවාරෙතබ්බං. අථාපි සත්ථො අන්තොවස්සෙයෙව අන්තරා එකස්මිං ගාමෙ තිට්ඨති වා විප්පකිරති වා, තස්මිංයෙව ගාමෙ භික්ඛූහි සද්ධිං වසිත්වා පවාරෙතබ්බං, අප්පවාරෙත්වා තතො පරං ගන්තුං න වට්ටති. නාවාය වස්සං උපගච්ඡන්තෙනපි කුටියංයෙව උපගන්තබ්බං, පරියෙසිත්වා අලභන්තෙන ආලයො කාතබ්බො. සචෙ අන්තොතෙමාසං නාවා සමුද්දෙයෙව හොති, තත්ථෙව පවාරෙතබ්බං. අථ නාවා කූලං ලභති, අයඤ්ච පරතො ගන්තුකාමො හොති, ගන්තුං න වට්ටති, නාවාය ලද්ධගාමෙයෙව වසිත්වා භික්ඛූහි සද්ධිං පවාරෙතබ්බං. සචෙපි නාවා අනුතීරමෙව අඤ්ඤත්ථ ගච්ඡති, භික්ඛු ච පඨමං ලද්ධගාමෙයෙව වසිතුකාමො, නාවා ගච්ඡතු, භික්ඛුනා තත්ථෙව වසිත්වා භික්ඛූහි සද්ධිං පවාරෙතබ්බං. ඉති වජෙ සත්ථෙ නාවායන්ති තීසු ඨානෙසු නත්ථි වස්සච්ඡෙදෙ ආපත්ති, පවාරෙතුඤ්ච ලභති.

‘‘න, භික්ඛවෙ, වස්සං උපගන්ත්වා පුරිමං වා තෙමාසං පච්ඡිමං වා තෙමාසං අවසිත්වා චාරිකා පක්කමිතබ්බා, යො පක්කමෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 186) වචනතො පුරිමිකාය වස්සං උපගතෙන පුරිමං තෙමාසං, පච්ඡිමිකාය උපගතෙන පච්ඡිමං තෙමාසං අවසිත්වා චාරිකා න පක්කමිතබ්බා, වස්සං උපගන්ත්වා පන අරුණං අනුට්ඨාපෙත්වාපි තදහෙව සත්තාහකරණීයෙන පක්කමන්තස්සපි අන්තොසත්තාහෙ නිවත්තන්තස්ස අනාපත්ති, කො පන වාදො ද්වීහතීහං වසිත්වා සත්තාහකරණීයෙන පක්කමන්තස්ස අන්තොසත්තාහෙ නිවත්තන්තස්ස.

180. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සත්තන්නං සත්තාහකරණීයෙන පහිතෙ ගන්තුං, න ත්වෙව අප්පහිතෙ. භික්ඛුස්ස භික්ඛුනියා සික්ඛමානාය සාමණෙරස්ස සාමණෙරියා උපාසකස්ස උපාසිකායා’’ති (මහාව. 187) වචනතො පඤ්චන්නං සහධම්මිකානං අඤ්ඤතරෙන සඞ්ඝගණපුග්ගලෙ උද්දිස්ස අත්තනො වා අත්ථාය විහාරං අඩ්ඪයොගං පාසාදං හම්මියං ගුහං පරිවෙණං කොට්ඨකං උපට්ඨානසාලං අග්ගිසාලං කප්පියකුටිං වච්චකුටිං චඞ්කමං චඞ්කමනසාලං උදපානං උදපානසාලං ජන්තාඝරං ජන්තාඝරසාලං පොක්ඛරණිං මණ්ඩපං ආරාමං ආරාමවත්ථුං වා කාරෙත්වා ‘‘ආගච්ඡන්තු භික්ඛූ, ඉච්ඡාමි දානඤ්ච දාතුං ධම්මඤ්ච සොතුං භික්ඛූ ච පස්සිතු’’න්ති එවං නිද්දිසිත්වා පෙසිතෙ ගන්තබ්බං සත්තාහකරණීයෙන, න ත්වෙව අප්පහිතෙ. උපාසකො වා උපාසිකා වා තථෙව සඞ්ඝගණපුග්ගලෙ උද්දිස්ස විහාරාදීසු අඤ්ඤතරං කාරෙත්වා අත්තනො වා අත්ථාය නිවෙසනසයනිඝරාදීසු අඤ්ඤතරං කාරාපෙත්වා අඤ්ඤං වා කිච්චකරණීයං නිද්දිසිත්වා ගිලානො වා හුත්වා භික්ඛූනං සන්තිකෙ දූතං පහිණෙය්ය ‘‘ආගච්ඡන්තු භදන්තා, ඉච්ඡාමි දානඤ්ච දාතුං ධම්මඤ්ච සොතුං භික්ඛූ ච පස්සිතු’’න්ති, ගන්තබ්බං සත්තාහකරණීයෙන, න ත්වෙව අප්පහිතෙ.

‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සත්තන්නං සත්තාහකරණීයෙන අප්පහිතෙපි ගන්තුං, පගෙව පහිතෙ. භික්ඛුස්ස භික්ඛුනියා සික්ඛමානාය සාමණෙරස්ස සාමණෙරියා මාතුයා ච පිතුස්ස චා’’ති (මහාව. 198) වචනතො ‘‘ගිලානානං එතෙසං භික්ඛුආදීනං සහධම්මිකානං මාතාපිතූනඤ්ච ගිලානානංයෙව ගිලානභත්තං වා ගිලානුපට්ඨාකභත්තං වා භෙසජ්ජං වා පරියෙසිස්සාමි, පුච්ඡිස්සාමි වා උපට්ඨහිස්සාමි වා’’ති ඉමිනා කාරණෙන අප්පහිතෙපි ගන්තබ්බං, පගෙව පහිතෙ. අන්ධකට්ඨකථායං පන ‘‘යෙ මාතාපිතූනං උපට්ඨාකා ඤාතකා වා අඤ්ඤාතකා වා, තෙසම්පි අප්පහිතෙ ගන්තුං වට්ටතී’’ති වුත්තං, තං නෙව අට්ඨකථායං, න පාළියං වුත්තං, තස්මා න ගහෙතබ්බං.

සචෙ පන භික්ඛුනො භාතා වා අඤ්ඤො වා ඤාතකො ගිලානො හොති, සො චෙ භික්ඛුස්ස සන්තිකෙ දූතං පහිණෙය්ය ‘‘අහං ගිලානො, ආගච්ඡතු භදන්තො, ඉච්ඡාමි භදන්තස්ස ආගත’’න්ති, ගන්තබ්බං සත්තාහකරණීයෙන, න ත්වෙව අප්පහිතෙ. සචෙ එකස්මිං විහාරෙ භික්ඛූහි සද්ධිං වසන්තො භික්ඛුභත්තිකො ගිලානො හොති, සො චෙ භික්ඛූනං සන්තිකෙ දූතං පහිණෙය්ය ‘‘අහං ගිලානො, ආගච්ඡන්තු භික්ඛූ, ඉච්ඡාමි භික්ඛූනං ආගත’’න්ති, ගන්තබ්බං සත්තාහකරණීයෙන, න ත්වෙව අප්පහිතෙ.

සචෙ භික්ඛුස්ස භික්ඛුනියා සික්ඛමානාය සාමණෙරස්ස සාමණෙරියා අනභිරති වා කුක්කුච්චං වා දිට්ඨිගතං වා උප්පන්නං හොති, ගන්තබ්බං සත්තාහකරණීයෙන අප්පහිතෙපි ‘‘අනභිරතිං වූපකාසෙස්සාමි වා වූපකාසාපෙස්සාමි වා කුම්කුච්චං විනොදෙස්සාමි වා විනොදාපෙස්සාමි වා දිට්ඨිගතං විවෙචෙස්සාමි වා විවෙචාපෙස්සාමි වා ධම්මකථං වා කරිස්සාමී’’ති, පගෙව පහිතෙ. සචෙ කොචි භික්ඛු ගරුධම්මං අජ්ඣාපන්නො හොති පරිවාසාරහො මූලායපටිකස්සනාරහො මානත්තාරහො අබ්භානාරහො වා, අප්පහිතෙපි ගන්තබ්බං ‘‘පරිවාසදානාදීසු උස්සුක්කං ආපජ්ජිස්සාමි, අනුස්සාවෙස්සාමි, ගණපූරකො වා භවිස්සාමී’’ති, පගෙව පහිතෙ. භික්ඛුනියාපි මානත්තාරහාය මූලායපටිකස්සනාරහාය අබ්භානාරහාය වා එසෙව නයො. සචෙ සාමණෙරො උපසම්පජ්ජිතුකාමො හොති, වස්සං වා පුච්ඡිතුකාමො, සික්ඛමානා වා උපසම්පජ්ජිතුකාමා හොති, සික්ඛා වාස්සා කුපිතා, සාමණෙරී වා සික්ඛා සමාදියිතුකාමා හොති, වස්සං වා පුච්ඡිතුකාමා, අප්පහිතෙපි ගන්තබ්බං, පගෙව පහිතෙ.

සචෙ භික්ඛුස්ස භික්ඛුනියා වා සඞ්ඝො කම්මං කාතුකාමො හොති, තජ්ජනීයං වා නියස්සං වා පබ්බාජනීයං වා පටිසාරණීයං වා උක්ඛෙපනීයං වා, අප්පහිතෙපි ගන්තබ්බං, පගෙව පහිතෙ ‘‘කිං නු ඛො සඞ්ඝො කම්මං න කරෙය්ය, ලහුකාය වා පරිණාමෙය්යා’’ති. සචෙපි කතංයෙව හොති කම්මං, අප්පහිතෙපි ගන්තබ්බං ‘‘කිං නු ඛො සම්මා වත්තෙය්ය, ලොමං පාතෙය්ය, නෙත්ථාරං වත්තෙය්ය, සඞ්ඝො තං කම්මං පටිප්පස්සම්භෙය්යා’’ති.

181. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝකරණීයෙන ගන්තු’’න්ති (මහාව. 199) වචනතො සෙනාසනපටිබද්ධසඞ්ඝකරණීයෙනපි ගන්තුං වට්ටති. එත්ථ (මහාව. අට්ඨ. 199) හි යං කිඤ්චි උපොසථාගාරාදීසු සෙනාසනෙසු චෙතියඡත්තවෙදිකාදීසු වා කත්තබ්බං, අන්තමසො භික්ඛුනො පුග්ගලිකසෙනාසනම්පි සබ්බං සඞ්ඝකරණීයමෙවාති අධිප්පෙතං, තස්මා තස්ස නිප්ඵාදනත්ථං දබ්බසම්භාරාදීනි වා ආහරිතුං වඩ්ඪකීපභුතීනං භත්තවෙතනාදීනි වා දාතුං ගන්තබ්බං. අපිචෙත්ථ අයම්පි පාළිමුත්තකනයො වෙදිතබ්බො – ධම්මස්සවනත්ථාය අනිමන්තිතෙන ගන්තුං න වට්ටති, සචෙ එකස්මිං මහාවාසෙ පඨමංයෙව කතිකා කතා හොති ‘‘අසුකදිවසං නාම සන්නිපතිතබ්බ’’න්ති, නිමන්තිතොයෙව නාම හොති, ගන්තුං වට්ටති. ‘‘භණ්ඩකං ධොවිස්සාමී’’ති ගන්තුං න වට්ටති. සචෙ පන ආචරියුපජ්ඣායා පහිණන්ති, වට්ටති. නාතිදූරෙ විහාරො හොති, ‘‘තත්ථ ගන්ත්වා අජ්ජෙව ආගමිස්සාමී’’ති සම්පාපුණිතුං න සක්කොති, වට්ටති. උද්දෙසපරිපුච්ඡාදීනං අත්ථායපි ගන්තුං න ලභති, ‘‘ආචරියං පන පස්සිස්සාමී’’ති ගන්තුං ලභති. සචෙ නං ආචරියො ‘‘අජ්ජ මා ගච්ඡා’’ති වදති, වට්ටති, උපට්ඨාකකුලං වා ඤාතිකුලං වා දස්සනාය ගන්තුං න ලභති.

සචෙ භික්ඛූසු වස්සූපගතෙසු ගාමො චොරෙහි වුට්ඨාති, තත්ථ කිං කාතබ්බන්ති? යෙන ගාමො, තෙන ගන්තබ්බං. සචෙ ගාමො ද්විධා භිජ්ජති, යත්ථ බහුතරා මනුස්සා, තත්ථ ගන්තබ්බං. සචෙ බහුතරා අස්සද්ධා හොන්ති අප්පසන්නා, යත්ථ සද්ධා පසන්නා, තත්ථ ගන්තබ්බං. එත්ථ ච සචෙ ගාමො අවිදූරගතො හොති, තත්ථ පිණ්ඩාය චරිත්වා විහාරමෙව ආගන්ත්වා වසිතබ්බං. සචෙ දූරං ගතො, සත්තාහවාරෙන අරුණො උට්ඨාපෙතබ්බො, න සක්කා චෙ හොති, තත්ථෙව සභාගට්ඨානෙ වසිතබ්බං. සචෙ මනුස්සා යථාපවත්තානි සලාකභත්තාදීනි දෙන්ති, ‘‘න මයං තස්මිං විහාරෙ වසිම්හා’’ති වත්තබ්බා. ‘‘මයං විහාරස්ස වා පාසාදස්ස වා න දෙම, තුම්හාකං දෙම, යත්ථ කත්ථචි වසිත්වා භුඤ්ජථා’’ති වුත්තෙ පන යථාසුඛං භුඤ්ජිතබ්බං, තෙසංයෙව තං පාපුණාති. ‘‘තුම්හාකං වසනට්ඨානෙ පාපුණාපෙත්වා භුඤ්ජථා’’ති වුත්තෙ පන යත්ථ වසන්ති, තත්ථ නෙත්වා වස්සග්ගෙන පාපුණාපෙත්වා භුඤ්ජිතබ්බං. සචෙ පවාරිතකාලෙ වස්සාවාසිකං දෙන්ති, යදි සත්තාහවාරෙන අරුණං උට්ඨාපයිංසු, ගහෙතබ්බං. ඡින්නවස්සෙහි පන ‘‘න මයං තත්ථ වසිම්හ, ඡින්නවස්සා මය’’න්ති වත්තබ්බං. යදි ‘‘යෙසං අම්හාකං සෙනාසනං පාපිතං, තෙ ගණ්හන්තූ’’ති වදන්ති, ගහෙතබ්බං. යං පන ‘‘විහාරෙ උපනික්ඛිත්තකං මා විනස්සී’’ති ඉධ ආහටං චීවරාදිවෙභඞ්ගියභණ්ඩං, තං තත්ථෙව ගන්ත්වා අපලොකෙත්වා භාජෙතබ්බං. ‘‘ඉතො අය්යානං චත්තාරො පච්චයෙ දෙථා’’ති කප්පියකාරකානං දින්නෙ ඛෙත්තවත්ථුආදිකෙ තත්රුප්පාදෙපි එසෙව නයො. සඞ්ඝිකඤ්හි වෙභඞ්ගියභණ්ඩං අන්තොවිහාරෙ වා බහිසීමාය වා හොතු, බහිසීමාය ඨිතානං අපලොකෙත්වා භාජෙතුං න වට්ටති. උභයත්ථ ඨිතම්පි පන අන්තොසීමාය ඨිතානං අපලොකෙත්වා භාජෙතුං වට්ටතියෙව.

සචෙ පන වස්සූපගතා භික්ඛූ වාළෙහි උබ්බාළ්හා හොන්ති, ගණ්හන්තිපි පරිපාතෙන්තිපි, සරීසපෙහි වා උබ්බාළ්හා හොන්ති, ඩංසන්තිපි පරිපාතෙන්තිපි, චොරෙහි වා උබ්බාළ්හා හොන්ති, විලුම්පන්තිපි ආකොටෙන්තිපි, පිසාචෙහි වා උබ්බාළ්හා හොන්ති, ආවිසන්තිපි හනන්තිපි, ‘‘එසෙව අන්තරායො’’ති පක්කමිතබ්බං, නත්ථි වස්සච්ඡෙදෙ ආපත්ති. සචෙ ගාමො අග්ගිනා වා දඩ්ඪො හොති, උදකෙන වා වුළ්හො. භික්ඛූ පිණ්ඩකෙන කිලමන්ති, ‘‘එසෙව අන්තරායො’’ති පක්කමිතබ්බං, වස්සච්ඡෙදෙ අනාපත්ති. සෙනාසනං අග්ගිනා වා දඩ්ඪං හොති, උදකෙන වා වුළ්හං, භික්ඛූ සෙනාසනෙන කිලමන්ති, ‘‘එසෙව අන්තරායො’’ති පක්කමිතබ්බං, වස්සච්ඡෙදෙ අනාපත්ති. සචෙ වස්සූපගතා භික්ඛූ න ලභන්ති ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භොජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං, ‘‘එසෙව අන්තරායො’’ති පක්කමිතබ්බං. සචෙ ලභන්ති ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භොජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං, න ලභන්ති සප්පායානි භොජනානි, ‘‘එසෙව අන්තරායො’’ති පක්කමිතබ්බං. සචෙපි ලභන්ති ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භොජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං, ලභන්ති සප්පායානි භොජනානි, න ලභන්ති සප්පායානි භෙසජ්ජානි, ‘‘එසෙව අන්තරායො’’ති පක්කමිතබ්බං. සචෙ ලභන්ති ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භොජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං, ලභන්ති සප්පායානි භොජනානි, ලභන්ති සප්පායානි භෙසජ්ජානි, න ලභන්ති පතිරූපං උපට්ඨාකං, ‘‘එසෙව අන්තරායො’’ති පක්කමිතබ්බං, සබ්බත්ථ වස්සච්ඡෙදෙ අනාපත්ති.

සචෙ පන වස්සූපගතං භික්ඛුං ඉත්ථී නිමන්තෙති ‘‘එහි, භන්තෙ, හිරඤ්ඤං වා තෙ දෙමි, සුවණ්ණං වා ඛෙත්තං වා වත්ථුං වා ගාවුං වා ගාවිං වා දාසං වා දාසිං වා තෙ දෙමි, ධීතරං වා තෙ දෙමි භරියත්ථාය, අහං වා තෙ භරියා හොමි, අඤ්ඤං වා තෙ භරියං ආනෙමී’’ති, තත්ර චෙ භික්ඛුනො එවං හොති ‘‘ලහුපරිවත්තං ඛො චිත්තං වුත්තං භගවතා, සියාපිමෙ බ්රහ්මචරියස්ස අන්තරායො’’ති, පක්කමිතබ්බං, නත්ථි වස්සච්ඡෙදෙ ආපත්ති. වුත්තනයෙනෙව වෙසී වා නිමන්තෙති, ථුල්ලකුමාරී වා නිමන්තෙති, පණ්ඩකො වා නිමන්තෙති, ඤාතකා වා නිමන්තෙන්ති, රාජානො වා නිමන්තෙන්ති, චොරා වා නිමන්තෙන්ති, ධුත්තා වා නිමන්තෙන්ති, එසෙව නයො. සචෙ වස්සූපගතො භික්ඛු පස්සති අසාමිකං නිධිං, තත්ර චෙ භික්ඛුනො එවං හොති ‘‘ලහුපරිවත්තං ඛො චිත්තං වුත්තං භගවතා, සියාපි මෙ බ්රහ්මචරියස්ස අන්තරායො’’ති, පක්කමිතබ්බං, අනාපත්ති වස්සච්ඡෙදෙ.

සචෙ වස්සූපගතො භික්ඛු පස්සති සම්බහුලෙ භික්ඛූ සඞ්ඝභෙදාය පරක්කමන්තෙ, සුණාති වා ‘‘සම්බහුලා භික්ඛූ සඞ්ඝභෙදාය පරක්කමන්තී’’ති, තත්ර චෙ භික්ඛුනො එවං හොති ‘‘ගරුකො ඛො සඞ්ඝභෙදො වුත්තො භගවතා, මා මයි සම්මුඛීභූතෙ සඞ්ඝො භිජ්ජී’’ති, පක්කමිතබ්බං, අනාපත්ති වස්සච්ඡෙදෙ. සචෙ වස්සූපගතො භික්ඛු සුණාති ‘‘අසුකස්මිං කිර ආවාසෙ සම්බහුලා භික්ඛූ සඞ්ඝභෙදාය පරක්කමන්තී’’ති, තත්ර චෙ භික්ඛුනො එවං හොති ‘‘තෙ ච ඛො මෙ භික්ඛූ මිත්තා, ත්යාහං වක්ඛාමි ‘ගරුකො ඛො, ආවුසො, සඞ්ඝභෙදො වුත්තො භගවතා, මා ආයස්මන්තානං සඞ්ඝභෙදො රුච්චිත්ථා’ති, කරිස්සන්ති මෙ වචනං සුස්සූසිස්සන්ති, සොතං ඔදහිස්සන්තී’’ති, පක්කමිතබ්බං, අනාපත්ති වස්සච්ඡෙදෙ, භින්නෙ පන සඞ්ඝෙ ගන්ත්වා කරණීයං නත්ථි.

සචෙ පන කොචි භික්ඛු ‘‘ඉමං තෙමාසං ඉධ වස්සං වසථා’’ති වුත්තෙ පටිස්සුණිත්වා විසංවාදෙති, දුක්කටං. න කෙවලං තස්සෙව පටිස්සවස්ස විසංවාදෙ දුක්කටං, ‘‘ඉමං තෙමාසං භික්ඛං ගණ්හථ, උභොපි මයං ඉධ වස්සං වසිස්සාම, එකතො උද්දිසාපෙස්සාමා’’ති එවමාදිනාපි තස්ස තස්ස පටිස්සවස්ස විසංවාදෙ දුක්කටං. තඤ්ච ඛො පඨමං සුද්ධචිත්තස්ස පච්ඡා විසංවාදනපච්චයා, පඨමම්පි අසුද්ධචිත්තස්ස පන පටිස්සවෙ පාචිත්තියං. විසංවාදෙ දුක්කටන්ති පාචිත්තියෙන සද්ධිං දුක්කටං යුජ්ජති.

182. වස්සූපගතෙහි (චූළව. අට්ඨ. 318) අන්තොවස්සෙ නිබද්ධවත්තං ඨපෙත්වා වස්සූපගතා භික්ඛූ ‘‘සම්මුඤ්ජනියො බන්ධථා’’ති වත්තබ්බා. සුලභා චෙ දණ්ඩකා චෙව සලාකායො ච හොන්ති, එකකෙන ඡ පඤ්ච මුට්ඨිසම්මුඤ්ජනියො ද්වෙ තිස්සො යට්ඨිසම්මුඤ්ජනියො වා බන්ධිතබ්බා. දුල්ලභා හොන්ති, ද්වෙ තිස්සො මුට්ඨිසම්මුඤ්ජනියො එකා යට්ඨිසම්මුඤ්ජනී බන්ධිතබ්බා. සාමණෙරෙහි පඤ්ච පඤ්ච උක්කා වා කොට්ටෙතබ්බා, වසනට්ඨානෙසු කසාවපරිභණ්ඩං කාතබ්බං. වත්තං කරොන්තෙහි ච න උද්දිසිතබ්බං න උද්දිසාපෙතබ්බං, න සජ්ඣායො කාතබ්බො, න පබ්බාජෙතබ්බං න උපසම්පාදෙතබ්බං, න නිස්සයො දාතබ්බො, න ධම්මස්සවනං කාතබ්බං. සබ්බෙව හි එතෙ පපඤ්චා, නිප්පපඤ්චා හුත්වා සමණධම්මමෙව කරිස්සාමාති වා සබ්බෙ තෙරස ධුතඞ්ගානි සමාදියන්තු, සෙය්යං අකප්පෙත්වා ඨානචඞ්කමෙහි වීතිනාමෙන්තු, මූගබ්බතං ගණ්හන්තු, සත්තාහකරණීයෙන ගතාපි භාජනීයභණ්ඩං ලභන්තූති වා එවරූපං අධම්මිකවත්තං න කාතබ්බං. එවං පන කාතබ්බං – පරියත්තිධම්මො නාම තිවිධම්පි සද්ධම්මං පතිට්ඨාපෙති, තස්මා සක්කච්චං උද්දිසථ උද්දිසාපෙථ, සජ්ඣායං කරොථ, පධානඝරෙ වසන්තානං සඞ්ඝට්ටනං අකත්වා අන්තොවිහාරෙ නිසීදිත්වා උද්දිසථ උද්දිසාපෙථ, සජ්ඣායං කරොථ, ධම්මස්සවනං සමිද්ධං කරොථ, පබ්බාජෙන්තා සොධෙත්වා පබ්බාජෙථ, සොධෙත්වා උපසම්පාදෙථ, සොධෙත්වා නිස්සයං දෙථ. එකොපි හි කුලපුත්තො පබ්බජ්ජඤ්ච උපසම්පදඤ්ච ලභිත්වා සකලං සාසනං පතිට්ඨාපෙති, අත්තනො ථාමෙන යත්තකානි සක්කොථ, තත්තකානි ධුතඞ්ගානි සමාදියථ, අන්තොවස්සං නාමෙතං සකලදිවසං රත්තියා ච පඨමයාමපච්ඡිමයාමෙසු අප්පමත්තෙහි භවිතබ්බං, වීරියං ආරභිතබ්බං. පොරාණකමහාථෙරාපි සබ්බපලිබොධෙ ඡින්දිත්වා අන්තොවස්සෙ එකචාරියවත්තං පූරයිංසු, භස්සෙ මත්තං ජානිත්වා දසවත්ථුකථං දසඅසුභදසානුස්සතිඅට්ඨතිංසාරම්මණකථං කාතුං වට්ටති, ආගන්තුකානං වත්තං කාතුං, සත්තාහකරණීයෙන ගතානං අපලොකෙත්වා දාතුං වට්ටතීති එවරූපං වත්තං කාතබ්බං.

අපිච භික්ඛූ ඔවදිතබ්බා ‘‘විග්ගාහිකපිසුණඵරුසවචනානි මා වදථ, දිවසෙ දිවසෙ සීලානි ආවජ්ජෙන්තා චතුරාරක්ඛං අහාපෙන්තා මනසිකාරබහුලා විහරථා’’ති. දන්තකට්ඨඛාදනවත්තං ආචික්ඛිතබ්බං, චෙතියං වා බොධිං වා වන්දන්තෙන ගන්ධමාලං වා පූජෙන්තෙන පත්තං වා ථවිකාය පක්ඛිපන්තෙන න කථෙතබ්බං, භික්ඛාචාරවත්තං ආචික්ඛිතබ්බං, අන්තොගාමෙ මනුස්සෙහි සද්ධිං පච්චයසඤ්ඤුත්තකථා වා විසභාගකථා වා න කථෙතබ්බා, රක්ඛිතින්ද්රියෙහි භවිතබ්බං, ඛන්ධකවත්තඤ්ච සෙඛියවත්තඤ්ච පූරෙතබ්බන්ති එවරූපා බහුකාපි නිය්යානිකකථා ආචික්ඛිතබ්බාති.

ඉති පාළිමුත්තකවිනයවිනිච්ඡයසඞ්ගහෙ

වස්සූපනායිකවිනිච්ඡයකථා සමත්තා.