📜

28. චතුපච්චයභාජනීයවිනිච්ඡයකථා

194. චතුපච්චයභාජනන්ති ¶ ¶ චීවරාදීනං චතුන්නං පච්චයානං භාජනං. තත්ථ චීවරභාජනෙ තාව චීවරපටිග්ගාහකො වෙදිතබ්බො, චීවරනිදහකො වෙදිතබ්බො, භණ්ඩාගාරිකො වෙදිතබ්බො, භණ්ඩාගාරං වෙදිතබ්බං, චීවරභාජකො වෙදිතබ්බො, චීවරභාජනං වෙදිතබ්බං.

තත්ථ (මහාව. අට්ඨ. 340-342) ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං භික්ඛුං චීවරපටිග්ගාහකං සම්මන්නිතුං, යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න දොසාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න මොහාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න භයාගතිං ගච්ඡෙය්ය, ගහිතාගහිතඤ්ච ජානෙය්යා’’ති (මහාව. 342) වචනතො ඉමෙහි පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො චීවරපටිග්ගාහකො සම්මන්නිතබ්බො. තත්ථ පච්ඡා ආගතානම්පි අත්තනො ඤාතකාදීනං පඨමතරං පටිග්ගණ්හන්තො වා එකච්චස්මිං පෙමං දස්සෙත්වා ගණ්හන්තො වා ලොභපකතිතාය අත්තනො පරිණාමෙන්තො වා ඡන්දාගතිං ගච්ඡති නාම. පඨමතරං ආගතස්සපි කොධවසෙන පච්ඡා ගණ්හන්තො වා දුග්ගතමනුස්සෙසු අවමඤ්ඤං කත්වා ගණ්හන්තො වා ‘‘කිං වො ඝරෙ ඨපනොකාසො නත්ථි, තුම්හාකං සන්තකං ගහෙත්වා ගච්ඡථා’’ති එවං සඞ්ඝස්ස ලාභන්තරායං කරොන්තො වා දොසාගතිං ගච්ඡති නාම. යො පන මුට්ඨස්සති අසම්පජානො, අයං මොහාගතිං ගච්ඡති නාම. පච්ඡා ආගතානම්පි ඉස්සරානං භයෙන පඨමතරං පටිග්ගණ්හන්තො වා ‘‘චීවරපටිග්ගාහකට්ඨානං නාමෙතං භාරිය’’න්ති සන්තසන්තො වා භයාගතිං ගච්ඡති නාම. ‘‘මයා ඉදඤ්චිදඤ්ච ගහිතං, ඉදඤ්චිදඤ්ච න ගහිත’’න්ති එවං ජානන්තො ගහිතාගහිතං ජානාති නාම. තස්මා යො ඡන්දාගතිආදිවසෙන න ගච්ඡති, ඤාතකඅඤ්ඤාතකඅඩ්ඪදුග්ගතෙසු විසෙසං අකත්වා ආගතපටිපාටියා ගණ්හාති, සීලාචාරපටිපත්තියුත්තො හොති සතිමා මෙධාවී බහුස්සුතො, සක්කොති දායකානං විස්සට්ඨාය වාචාය පරිමණ්ඩලෙහි පදබ්යඤ්ජනෙහි අනුමොදනං කරොන්තො පසාදං ජනෙතුං, එවරූපො සම්මන්නිතබ්බො.

එවඤ්ච පන සම්මන්නිතබ්බො. පඨමං භික්ඛු යාචිතබ්බො, යාචිත්වා බ්යත්තෙන භික්ඛුනා පටිබලෙන සඞ්ඝො ඤාපෙතබ්බො –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං චීවරපටිග්ගාහකං සම්මන්නෙය්ය, එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු ¶ ¶ මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං චීවරපටිග්ගාහකං සම්මන්නති, යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො චීවරපටිග්ගාහකස්ස සම්මුති, සො තුණ්හස්ස. යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘සම්මතො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු චීවරපටිග්ගාහකො, ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති (මහාව. 342) –

ඉති ඉමාය කම්මවාචාය වා අපලොකනෙන වා අන්තොවිහාරෙ සබ්බසඞ්ඝමජ්ඣෙපි ඛණ්ඩසීමායම්පි සම්මන්නිතුං වට්ටතියෙව. එවං සම්මතෙන ච විහාරපච්චන්තෙ වා පධානඝරෙ වා න අච්ඡිතබ්බං. යත්ථ පන ආගතාගතා මනුස්සා සුඛං පස්සන්ති, තාදිසෙ ධුරවිහාරට්ඨානෙ බීජනිං පස්සෙ ඨපෙත්වා සුනිවත්ථෙන සුපාරුතෙන නිසීදිතබ්බං.

195. චීවරනිදහකොපි ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං භික්ඛුං චීවරනිදහකං සම්මන්නිතුං, යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න දොසාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න මොහාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න භයාගතිං ගච්ඡෙය්ය, නිහිතානිහිතඤ්ච ජානෙය්යා’’ති වචනතො පඤ්චඞ්ගසමන්නාගතො භික්ඛු –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං චීවරනිදහකං සම්මන්නෙය්ය, එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ භන්තෙ සඞ්ඝො, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං චීවරනිදහකං සම්මන්නති, යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො චීවරනිදහකස්ස සම්මුති, සො තුණ්හස්ස. යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘සම්මතො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු චීවරනිදහකො, ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති (මහාව. 342) –

ඉති ඉමාය කම්මවාචාය වා අපලොකනෙන වා වුත්තනයෙනෙව සම්මන්නිතබ්බො.

196. භණ්ඩාගාරිකොපි ¶ ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං භික්ඛුං භණ්ඩාගාරිකං ¶ සම්මන්නිතුං, යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න දොසාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න මොහාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න භයාගතිං ගච්ඡෙය්ය, ගුත්තාගුත්තඤ්ච ජානෙය්යා’’ති (මහාව. 343) වචනතො පඤ්චඞ්ගසමන්නාගතො භික්ඛු ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං භණ්ඩාගාරිකං සම්මන්නෙය්යා’’තිආදිනා (මහාව. 343) නයෙන කම්මවාචාය වා අපලොකනෙන වා සම්මන්නිතබ්බො.

එත්ථ (මහාව. අට්ඨ. 343) ච යත්ථ ඡදනාදීසු කොචි දොසො නත්ථි, තං ගුත්තං. යත්ථ පන ඡදනතිණං වා ඡදනිට්ඨකා වා යත්ථ කත්ථචි පතිතා, යෙන ඔවස්සති වා, මූසිකාදීනං වා පවෙසො හොති, භිත්තිආදීසු වා කත්ථචි ඡිද්දං හොති, උපචිකා වා උට්ඨහන්ති, තං සබ්බං අගුත්තං නාම. තං සල්ලක්ඛෙත්වා භණ්ඩාගාරිකෙන පටිසඞ්ඛරිතබ්බං. සීතසමයෙ ද්වාරඤ්ච වාතපානඤ්ච සුපිහිතං කාතබ්බං. සීතෙන හි චීවරානි කණ්ණකිතානි හොන්ති. උණ්හසමයෙ අන්තරන්තරා වාතප්පවෙසනත්ථං විවරිතබ්බං. එවං කරොන්තො හි ගුත්තාගුත්තං ජානාති නාම.

197. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, භණ්ඩාගාරං සම්මන්නිතුං, යං සඞ්ඝො ආකඞ්ඛති විහාරං වා අඩ්ඪයොගං වා පාසාදං වා හම්මියං වා ගුහං වා’’ති (මහාව. 343) වචනතො භණ්ඩාගාරං සම්මන්නිත්වා ඨපෙතබ්බං. එත්ථ ච යො ආරාමමජ්ඣෙ ආරාමිකසාමණෙරාදීහි අවිවිත්තො සබ්බෙසං සමොසරණට්ඨානෙ විහාරො වා අඩ්ඪයොගො වා හොති, සො සම්මන්නිතබ්බො. පච්චන්තසෙනාසනං පන න සම්මන්නිතබ්බං. ඉමං පන භණ්ඩාගාරං ඛණ්ඩසීමං ගන්ත්වා ඛණ්ඩසීමාය නිසින්නෙහි සම්මන්නිතුං න වට්ටති. විහාරමජ්ඣෙයෙව ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං විහාරං භණ්ඩාගාරං සම්මන්නෙය්යා’’තිආදිනා (මහාව. 343) නයෙන කම්මවාචාය වා අපලොකනෙන වා සම්මන්නිතබ්බං.

චීවරපටිග්ගාහකාදීහි පන තීහිපි අත්තනො වත්තං ජානිතබ්බං. තත්ථ චීවරපටිග්ගාහකෙන තාව යං යං මනුස්සා ‘‘කාලචීවර’’න්ති වා ‘‘අකාලචීවර’’න්ති වා ‘‘අච්චෙකචීවර’’න්ති වා ‘‘වස්සිකසාටික’’න්ති වා ‘‘නිසීදන’’න්ති වා ‘‘පච්චත්ථරණ’’න්ති වා ‘‘මුඛපුඤ්ඡනචොළ’’න්ති වා දෙන්ති, තං සබ්බං එකරාසිං ¶ කත්වා මිස්සෙත්වා න ගණ්හිතබ්බං, විසුං විසුං කත්වාව ගණ්හිත්වා චීවරනිදහකස්ස තථෙව ආචික්ඛිත්වා දාතබ්බං. චීවරනිදහකෙනපි භණ්ඩාගාරිකස්ස දදමානෙන ‘‘ඉදං කාලචීවරං…පෙ… ඉදං මුඛපුඤ්ඡනචොළ’’න්ති ආචික්ඛිත්වාව දාතබ්බං. භණ්ඩාගාරිකෙනපි තථෙව විසුං විසුං සඤ්ඤාණං කත්වා ඨපෙතබ්බං. තතො ¶ සඞ්ඝෙන ‘‘කාලචීවරං ආහරා’’ති වුත්තෙ කාලචීවරමෙව දාතබ්බං…පෙ… ‘‘මුඛපුඤ්ඡනචොළං ආහරා’’ති වුත්තෙ තදෙව දාතබ්බං. ඉති භගවතා චීවරපටිග්ගාහකො අනුඤ්ඤාතො, චීවරනිදහකො අනුඤ්ඤාතො, භණ්ඩාගාරිකො අනුඤ්ඤාතො, භණ්ඩාගාරං අනුඤ්ඤාතං, න බාහුලිකතාය, න අසන්තුට්ඨිතාය, අපිච ඛො සඞ්ඝානුග්ගහාය. සචෙ හි ආහටාහටං ගහෙත්වා භික්ඛූ භාජෙය්යුං, නෙව ආහටං, න අනාහටං, න දින්නං, න අදින්නං, න ලද්ධං, න අලද්ධං ජානෙය්යුං, ආහටාහටං ථෙරාසනෙ වා දදෙය්යුං, ඛණ්ඩාඛණ්ඩං වා ඡින්දිත්වා ගණ්හෙය්යුං, එවං සති අයුත්තපරිභොගො ච හොති, න ච සබ්බෙසං සඞ්ගහො කතො හොති. භණ්ඩාගාරෙ පන චීවරං ඨපෙත්වා උස්සන්නකාලෙ එකෙකස්ස භික්ඛුනො තිචීවරං වා ද්වෙ ද්වෙ වා එකෙකං වා චීවරං දස්සන්ති, ලද්ධාලද්ධං ජානිස්සන්ති, අලද්ධභාවං ඤත්වා සඞ්ගහං කාතුං මඤ්ඤිස්සන්තීති.

198. චීවරභාජකොවි ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතං භික්ඛුං චීවරභාජකං සම්මන්නිතුං, යො න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න දොසාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න මොහාගතිං ගච්ඡෙය්ය, න භයාගතිං ගච්ඡෙය්ය, භාජිතාභාජිතඤ්ච ජානෙය්යා’’ති (මහාව. 343) වචනතො පඤ්චහඞ්ගෙහි සමන්නාගතොයෙව ‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං චීවරභාජකං සම්මන්නෙය්යා’’ති(මහාව. 343) ආදිනා නයෙන කම්මවාචාය වා අපලොකනෙන වා සම්මන්නිත්වා ඨපෙතබ්බො.

එත්ථ සභාගානං භික්ඛූනං අපාපුණන්තම්පි මහග්ඝචීවරං දෙන්තො ඡන්දාගතිං ගච්ඡති නාම. අඤ්ඤෙසං වුඩ්ඪතරානං පාපුණන්තම්පි මහග්ඝචීවරං අදත්වා අප්පග්ඝං දෙන්තො දොසාගතිං ගච්ඡති නාම. මොහමූළ්හො චීවරදානවත්තං අජානන්තො මොහාගතිං ගච්ඡති නාම. මුඛරානං නවකානම්පි භයෙන අපාපුණන්තං එව මහග්ඝං චීවරං දෙන්තො භයාගතිං ගච්ඡති නාම. යො එවං න ¶ ගච්ඡති, සබ්බෙසං තුලාභූතො පමාණභූතො මජ්ඣත්තො, සො සම්මන්නිතබ්බො. තෙනපි චීවරං භාජෙන්තෙන පඨමං ‘‘ඉදං ථූලං, ඉදං සණ්හං, ඉදං ඝනං, ඉදං තනුකං, ඉදං පරිභුත්තං, ඉදං අපරිභුත්තං, ඉදං දීඝතො එත්තකං, පුථුලතො එත්තක’’න්ති එවං වත්ථානි විචිනිත්වා ‘‘ඉදං එත්තකං අග්ඝති, ඉදං එත්තක’’න්ති එවං අග්ඝපරිච්ඡෙදං කත්වා සචෙ සබ්බෙසං එකෙකමෙව දසදසඅග්ඝනකං පාපුණාති, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ පාපුණාති, යං නව වා අට්ඨ වා අග්ඝති, තං අඤ්ඤෙන එකඅග්ඝනකෙන ච ද්විඅග්ඝනකෙන ච සද්ධිං බන්ධිත්වා එතෙන උපායෙන සමෙ පටිවීසෙ ඨපෙත්වා කුසො පාතෙතබ්බො. සචෙ එකෙකස්ස දීයමානෙ චීවරෙ දිවසො නප්පහොති, දස දස භික්ඛූ ගණෙත්වා දස දස චීවරපටිවීසෙ එකතො බන්ධිත්වා භණ්ඩිකං කත්වා එකො චීවරපටිවීසො ඨපෙතබ්බො ¶ . එවං ඨපිතෙසු චීවරපටිවීසෙසු කුසො පාතෙතබ්බො. තෙහිපි භික්ඛූහි පුන කුසපාතං කත්වා භාජෙතබ්බං.

‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සාමණෙරානං උපඩ්ඪපටිවීසං දාතු’’න්ති (මහාව. 343) වචනතො යෙ සාමණෙරා අත්තිස්සරා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස කත්තබ්බකම්මං න කරොන්ති, උද්දෙසපරිපුච්ඡාසු යුත්තා ආචරියුපජ්ඣායානංයෙව වත්තපටිවත්තං කරොන්ති, අඤ්ඤෙසං න කරොන්ති, එතෙසංයෙව උපඩ්ඪභාගො දාතබ්බො. යෙ පන පුරෙභත්තඤ්ච පච්ඡාභත්තඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝස්සෙව කත්තබ්බකිච්චං කරොන්ති, තෙසං සමකො දාතබ්බො. ඉදඤ්ච පිට්ඨිසමයෙ උප්පන්නෙන භණ්ඩාගාරෙ ඨපිතෙන අකාලචීවරෙනෙව කථිතං, කාලචීවරං පන සමකංයෙව දාතබ්බං. තත්රුප්පාදවස්සාවාසිකං සම්මුඤ්ජනීබන්ධනාදි සඞ්ඝස්ස ඵාතිකම්මං කත්වා ගහෙතබ්බං. එතඤ්හෙත්ථ සබ්බෙසං වත්තං. භණ්ඩාගාරචීවරෙපි සචෙ සාමණෙරා ආගන්ත්වා ‘‘භන්තෙ, මයං යාගුං පචාම, භත්තං පචාම, ඛජ්ජකං පචාම, අප්පහරිතං කරොම, දන්තකට්ඨං ආහරාම, රඞ්ගඡල්ලිං කප්පියං කත්වා දෙම, කිං අම්හෙහි න කතං නාමා’’ති උක්කුට්ඨිං කරොන්ති, සමභාගොව දාතබ්බො. එතංයෙව විරජ්ඣිත්වා කරොන්ති, යෙසඤ්ච කරණභාවො න පඤ්ඤායති, තෙ සන්ධාය වුත්තං ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සාමණෙරානං උපඩ්ඪපටිවීසං දාතු’’න්ති. කුරුන්දියං පන ‘‘සචෙ සාමණෙරා ‘කස්මා මයං, භන්තෙ, සඞ්ඝකම්මං න කරොම, කරිස්සාමා’ති යාචන්ති, සමපටිවීසො දාතබ්බො’’ති වුත්තං.

සචෙ ¶ කොචි භික්ඛු සකං භාගං ගහෙත්වා සත්ථං ලභිත්වා නදිං වා කන්තාරං වා උත්තරිත්වා දිසාපක්කමිතුකාමො හොති, තස්ස ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උත්තරන්තස්ස සකං භාගං දාතු’’න්ති (මහාව. 343) වචනතො චීවරෙසු භණ්ඩාගාරතො බහි නීහටෙසු ඝණ්ටිං පහරිත්වා භික්ඛුසඞ්ඝෙ සන්නිපතිතෙ චීවරභාජකෙන ‘‘ඉමස්ස භික්ඛුනො කොට්ඨාසෙන එත්තකෙන භවිතබ්බ’’න්ති තක්කෙත්වා නයග්ගාහෙන සමභාගෙන චීවරං දාතබ්බං. තුලාය තුලිතමිව හි සමසමං දාතුං න සක්කා, තස්මා ඌනං වා හොතු අධිකං වා, එවං තක්කෙන නයෙන දින්නං සුදින්නං. නෙව ඌනකං පුන දාතබ්බං, නාතිරිත්තං පටිග්ගණ්හිතබ්බං. සචෙ දස භික්ඛූ හොන්ති, සාටකාපි දසෙව, තෙසු එකො ද්වාදස අග්ඝති, සෙසා දසග්ඝනකා. සබ්බෙසු දසග්ඝනකවසෙන කුසෙ පාතිතෙ යස්ස භික්ඛුනො ද්වාදසග්ඝනකො කුසො පාතිතො, තෙන යත්තකං තස්මිං පටිවීසෙ අධිකං, තත්තකං අග්ඝනකං යං කිඤ්චි අත්තනො සන්තකං කප්පියභණ්ඩං දත්වා සො අතිරෙකභාගො ගහෙතබ්බො. සචෙ සබ්බෙසං පඤ්ච පඤ්ච වත්ථානි පත්තානි, සෙසානිපි අත්ථි, එකෙකං පන න පාපුණාති, ඡින්දිත්වා දාතබ්බානි.

ඡින්දන්තෙන ¶ ච අඩ්ඪමණ්ඩලාදීනං වා උපාහනත්ථවිකාදීනං වා පහොනකානි ඛණ්ඩානි කත්වා දාතබ්බානි. හෙට්ඨිමපරිච්ඡෙදෙන චතුරඞ්ගුලවිත්ථාරම්පි අනුවාතප්පහොනකායාමං ඛණ්ඩං කත්වා දාතුං වට්ටති, අපරිභොගං පන න කාතබ්බං. සචෙපි එකස්ස භික්ඛුනො කොට්ඨාසෙ එකං වා ද්වෙ වා වත්ථානි නප්පහොන්ති, තත්ථ අඤ්ඤං සාමණකං පරික්ඛාරං ඨපෙත්වා යො තෙන තුස්සති, තස්ස තං භාගං කත්වා පච්ඡා කුසපාතො කාතබ්බො. සචෙ දස දස භික්ඛූ ගණෙත්වා වග්ගං කරොන්තානං එකො වග්ගො න පූරති, අට්ඨ වා නව වා හොන්ති, තෙසං අට්ඨ වා නව වා කොට්ඨාසා ‘‘තුම්හෙ ඉමෙ ගහෙත්වා විසුං භාජෙථා’’ති දාතබ්බා. එවං දත්වා පච්ඡා කුසපාතො කාතබ්බො.

199. ඉදානි ‘‘අට්ඨිමා, භික්ඛවෙ, මාතිකා චීවරස්ස උප්පාදාය, සීමාය දෙති, කතිකාය දෙති, භික්ඛාපඤ්ඤත්තියා දෙති, සඞ්ඝස්ස දෙති, උභතොසඞ්ඝස්ස දෙති, වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දෙති, ආදිස්ස දෙති, පුග්ගලස්ස දෙතී’’ති (මහාව. 379) චීවරානං පටිලාභඛෙත්තදස්සනත්ථං යා තා අට්ඨ මාතිකා වුත්තා, තාසං වසෙන විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො.

තත්ථ ¶ ‘‘සීමාය දම්මී’’ති එවං සීමං පරාමසිත්වා දෙන්තො සීමාය දෙති නාම. එවං සීමාය දින්නං යාවතිකා භික්ඛූ අන්තොසීමාගතා, තෙහි භාජෙතබ්බං. සීමා ච නාමෙසා ඛණ්ඩසීමා උපචාරසීමා සමානසංවාසසීමා අවිප්පවාසසීමා ලාභසීමා ගාමසීමා නිගමසීමා නගරසීමා අබ්භන්තරසීමා උදකුක්ඛෙපසීමා ජනපදසීමා රට්ඨසීමා රජ්ජසීමා දීපසීමා චක්කවාළසීමාති පන්නරසවිධා හොති. තත්ථ ඛණ්ඩසීමා සීමාකථායං වුත්තාව. උපචාරසීමා නාම පරික්ඛිත්තස්ස විහාරස්ස පරික්ඛෙපෙන, අපරික්ඛිත්තස්ස පරික්ඛෙපාරහට්ඨානෙන පරිච්ඡින්නා හොති. අපිච භික්ඛූනං ධුවසන්නිපාතට්ඨානතො පරියන්තෙ ඨිතභොජනසාලතො වා නිබද්ධවසනආවාසතො වා ථාමමජ්ඣිමස්ස පුරිසස්ස ද්වින්නං ලෙඩ්ඩුපාතානං අන්තො උපචාරසීමාති වෙදිතබ්බා. සා පන ආවාසෙසු වඩ්ඪන්තෙසු වඩ්ඪති, පරිහායන්තෙසු පරිහායති. මහාපච්චරියං පන ‘‘භික්ඛූසුපි වඩ්ඪන්තෙසු වඩ්ඪතී’’ති වුත්තං. තස්මා සචෙ විහාරෙ සන්නිපතිතභික්ඛූහි සද්ධිං එකාබද්ධා හුත්වා යොජනසතම්පි පූරෙත්වා නිසීදන්ති, යොජනසතම්පි උපචාරසීමාව හොති, සබ්බෙසං ලාභො පාපුණාති. සමානසංවාසඅවිප්පවාසසීමාද්වයම්පි වුත්තමෙව. ලාභසීමා නාම නෙව සම්මාසම්බුද්ධෙන අනුඤ්ඤාතා, න ධම්මසඞ්ගාහකත්ථෙරෙහි ඨපිතා, අපිච ඛො රාජරාජමහාමත්තා විහාරං කාරෙත්වා ගාවුතං වා අඩ්ඪයොජනං වා යොජනං වා සමන්තතො පරිච්ඡින්දිත්වා ‘‘අයං අම්හාකං විහාරස්ස ලාභසීමා’’ති නාමලිඛිතකෙ ථම්භෙ නිඛණිත්වා ‘‘යං එත්ථන්තරෙ උප්පජ්ජති, සබ්බං අම්හාකං විහාරස්ස දෙමා’’ති සීමා ඨපෙන්ති, අයං ලාභසීමා නාම. ගාමනිගමනගරඅබ්භන්තරඋදකුක්ඛෙපසීමාපි වුත්තා එව.

ජනපදසීමා ¶ නාම කාසිකොසලරට්ඨාදීනං අන්තො බහූ ජනපදා හොන්ති, තත්ථ එකෙකො ජනපදපරිච්ඡෙදො ජනපදසීමා. රට්ඨසීමා නාම කාසිකොසලාදිරට්ඨපරිච්ඡෙදො. රජ්ජසීමා නාම ‘‘චොළභොගො කෙරළභොගො’’ති එවං එකෙකස්ස රඤ්ඤො ආණාපවත්තිට්ඨානං. දීපසීමා නාම සමුද්දන්තෙන පරිච්ඡින්නමහාදීපා ච අන්තරදීපා ච. චක්කවාළසීමා චක්කවාළපබ්බතෙනෙව පරිච්ඡින්නා. එවමෙතාසු සීමාසු ඛණ්ඩසීමාය කෙනචි කම්මෙන සන්නිපතිතං සඞ්ඝං දිස්වා ‘‘එත්ථෙව සීමාය සඞ්ඝස්ස දෙමී’’ති වුත්තෙ යාවතිකා භික්ඛූ අන්තොඛණ්ඩසීමාගතා, තෙහි භාජෙතබ්බං. තෙසංයෙව හි තං පාපුණාති, අඤ්ඤෙසං සීමන්තරිකාය වා උපචාරසීමාය ¶ වා ඨිතානම්පි න පාපුණාති. ඛණ්ඩසීමාය ඨිතෙ පන රුක්ඛෙ වා පබ්බතෙ වා ඨිතස්ස හෙට්ඨා වා පථවීවෙමජ්ඣගතස්ස පාපුණාතියෙව. ‘‘ඉමිස්සා උපචාරසීමාය සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දින්නං පන ඛණ්ඩසීමාසීමන්තරිකාසු ඨිතානම්පි පාපුණාති. ‘‘සමානසංවාසසීමාය දම්මී’’ති දින්නං පන ඛණ්ඩසීමාසීමන්තරිකාසු ඨිතානං න පාපුණාති. අවිප්පවාසසීමාලාභසීමාසු දින්නං තාසු සීමාසු අන්තොගතානං පාපුණාති. ගාමසීමාදීසු දින්නං තාසං සීමානං අබ්භන්තරෙ බද්ධසීමාය ඨිතානම්පි පාපුණාති. අබ්භන්තරසීමාඋදකුක්ඛෙපසීමාසු දින්නං තත්ථ අන්තොගතානංයෙව පාපුණාති. ජනපදරට්ඨරජ්ජදීපචක්කවාළසීමාසුපි ගාමසීමාදීසු වුත්තසදිසොයෙව විනිච්ඡයො.

සචෙ පන ජම්බුදීපෙ ඨිතො ‘‘තම්බවණ්ණිදීපෙ සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වදති, තම්බපණ්ණිදීපතො එකොපි ආගන්ත්වා සබ්බෙසං ගණ්හිතුං ලභති. සචෙපි තත්රෙව එකො සභාගභික්ඛු සභාගානං භාගං ගණ්හාති, න වාරෙතබ්බො. එවං තාව යො සීමං පරාමසිත්වා දෙති, තස්ස දානෙ විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො. යො පන ‘‘අසුකසීමාය’’න්ති වත්තුං න ජානාති, කෙවලං ‘‘සීමා’’ති වචනමත්තමෙව ජානන්තො විහාරං ආගන්ත්වා ‘‘සීමාය දම්මී’’ති වා ‘‘සීමට්ඨකසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වා භණති, සො පුච්ඡිතබ්බො ‘‘සීමා නාම බහුවිධා, කතරසීමං සන්ධාය භණසී’’ති. සචෙ වදති ‘‘අහං ‘අසුකසීමා’ති න ජානාමි, සීමට්ඨකසඞ්ඝො භාජෙත්වා ගණ්හතූ’’ති, කතරසීමාය භාජෙතබ්බං? මහාසීවත්ථෙරො කිරාහ ‘‘අවිප්පවාසසීමායා’’ති. තතො නං ආහංසු ‘‘අවිප්පවාසසීමා නාම තියොජනාපි හොති, එවං සන්තෙ තියොජනෙ ඨිතා ලාභං ගණ්හිස්සන්ති, තියොජනෙ ඨත්වා ආගන්තුකවත්තං පූරෙත්වා ආරාමං පවිසිතබ්බං භවිස්සති, ගමිකො තියොජනං ගන්ත්වා සෙනාසනං ආපුච්ඡිස්සති, නිස්සයප්පටිපන්නස්ස තියොජනාතික්කමෙ නිස්සයො පටිප්පස්සම්භිස්සති, පාරිවාසිකෙන තියොජනං අතික්කමිත්වා අරුණං උට්ඨපෙතබ්බං භවිස්සති, භික්ඛුනියා තියොජනෙ ඨත්වා ආරාමප්පවෙසනං ආපුච්ඡිතබ්බං භවිස්සති, සබ්බම්පෙතං උපචාරසීමාපරිච්ඡෙදවසෙනෙව කාතුං වට්ටති, තස්මා උපචාරසීමාය භාජෙතබ්බ’’න්ති.

200. කතිකාය ¶ දෙතීති එත්ථ පන කතිකා නාම සමානලාභකතිකා. තත්රෙවං කතිකා කාතබ්බා, එකස්මිං විහාරෙ සන්නිපතිතෙහි භික්ඛූහි යං විහාරං සඞ්ගණ්හිතුකාමා සමානලාභං කාතුං ඉච්ඡන්ති ¶ , තස්ස නාමං ගහෙත්වා ‘‘අසුකො නාම විහාරො පොරාණකො’’ති වා ‘‘බුද්ධාධිවුත්ථො’’ති වා ‘‘අප්පලාභො’’ති වා ය කිඤ්චි කාරණං වත්වා ‘‘තං විහාරං ඉමිනා විහාරෙන සද්ධිං එකලාභං කාතුං සඞ්ඝස්ස රුච්චතී’’ති තික්ඛත්තුං සාවෙතබ්බං. එත්තාවතා තස්මිං විහාරෙ නිසින්නොපි ඉධ නිසින්නොව හොති. තස්මිං විහාරෙපි සඞ්ඝෙන එවමෙව කාතබ්බං. එත්තාවතා ඉධ නිසින්නොපි තස්මිං නිසින්නොව හොති. එකස්මිං විහාරෙ ලාභෙ භාජියමානෙ ඉතරස්මිං ඨිතස්ස භාගං ගහෙතුං වට්ටති. එවං එකෙන විහාරෙන සද්ධිං බහූපි ආවාසා එකලාභා කාතබ්බා. එවඤ්ච කතෙ එකස්මිං ආවාසෙ දින්නෙ සබ්බත්ථ දින්නං හොති.

201. භික්ඛාපඤ්ඤත්ති නාම අත්තනො පරිච්චාගපඤ්ඤාපනට්ඨානං, යත්ථ සඞ්ඝස්ස ධුවකාරා කරීයන්ති. එත්ථ ච යස්මිං විහාරෙ ඉමස්ස චීවරදායකස්ස සන්තකං සඞ්ඝස්ස පාකවට්ටං වා වත්තති, යස්මිං විහාරෙ භික්ඛූ අත්තනො භාරං කත්වා සදා ගෙහෙ භොජෙති, යත්ථ වා තෙන ආවාසො කාරිතො, සලාකභත්තාදීනි වා නිබද්ධානි, ඉමෙ ධුවකාරා නාම. යෙන පන සකලොපි විහාරො පතිට්ඨාපිතො, තත්ථ වත්තබ්බමෙව නත්ථි, තස්මා සචෙ සො ‘‘යත්ථ මය්හං ධුවකාරා කරීයන්ති, තත්ථ දම්මී’’ති වා ‘‘තත්ථ දෙථා’’ති වා භණති, බහූසු චෙපි ඨානෙසු ධුවකාරා හොන්ති, සබ්බත්ථ දින්නමෙව හොති. සචෙ පන එකස්මිං විහාරෙ භික්ඛූ බහුතරා හොන්ති, තෙහි වත්තබ්බං ‘‘තුම්හාකං ධුවකාරෙ එකත්ථ භික්ඛූ බහූ, එකත්ථ අප්පකා’’ති. සචෙ ‘‘භික්ඛුගණනාය ගණ්හථා’’ති භණති, තථා භාජෙත්වා ගණ්හිතුං වට්ටති. එත්ථ ච වත්ථභෙසජ්ජාදි අප්පකම්පි සුඛෙන භාජීයති. යදි පන මඤ්චො වා පීඨං වා එකමෙව හොති, තං පුච්ඡිත්වා යස්ස විහාරස්ස, එකවිහාරෙපි වා යස්ස සෙනාසනස්ස සො විචාරෙති, තත්ථ දාතබ්බං. සචෙපි ‘‘අසුකභික්ඛු ගණ්හතූ’’ති වදති, වට්ටති. අථ ‘‘මය්හං ධුවකාරෙ දෙථා’’ති වත්වා අවිචාරෙත්වා ගච්ඡති, සඞ්ඝස්සපි විචාරෙතුං වට්ටති. එවං පන විචාරෙතබ්බං, ‘‘සඞ්ඝත්ථෙරස්ස වසනට්ඨානෙ දෙථා’’ති වත්තබ්බං. සචෙ තත්ථ සෙනාසනං පරිපුණ්ණං හොති, යත්ථ නප්පහොති, තත්ථ දාතබ්බං. සචෙ එකො භික්ඛු ‘‘මය්හං වසනට්ඨානෙ සෙනාසනපරිභොගභණ්ඩං නත්ථී’’ති වදති, තත්ථ දාතබ්බං.

202. සඞ්ඝස්ස දෙතීති එත්ථ පන සචෙ විහාරං පවිසිත්වා ‘‘ඉමානි චීවරානි සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දෙති, උපචාරසීමාය ඨිතෙන සඞ්ඝෙන ඝණ්ටිං පහරිත්වා ¶ කාලං ඝොසෙත්වා භාජෙතබ්බානි, සීමට්ඨකස්ස අසම්පත්තස්සපි භාගං ගණ්හන්තො න වාරෙතබ්බො. විහාරො මහා හොති, ථෙරාසනතො ¶ පට්ඨාය වත්ථෙසු දීයමානෙසු අලසජාතිකා මහාථෙරා පච්ඡා ආගච්ඡන්ති, ‘‘භන්තෙ, වීසතිවස්සානං දීයති, තුම්හාකං ඨිතිකා අතික්කන්තා’’ති න වත්තබ්බා, ඨිතිකං ඨපෙත්වා තෙසං දත්වා පච්ඡා ඨිතිභාය දාතබ්බං. ‘‘අසුකවිහාරෙ කිර බහු චීවරං උප්පන්න’’න්ති සුත්වා යොජනන්තරිකවිහාරතොපි භික්ඛූ ආගච්ඡන්ති, සම්පත්තසම්පත්තානං ඨිතට්ඨානතො පට්ඨාය දාතබ්බං, අසම්පත්තානම්පි උපචාරසීමං පවිට්ඨානං අන්තෙවාසිකාදීසු ගණ්හන්තෙසු දාතබ්බමෙව. ‘‘බහිඋපචාරසීමාය ඨිතානං දෙථා’’ති වදන්ති, න දාතබ්බං. සචෙ පන උපචාරසීමං ඔක්කන්තෙහි එකාබද්ධා හුත්වා අත්තනො විහාරද්වාරෙ වා අන්තොවිහාරෙයෙව වා හොන්ති, පරිසවසෙන වඩ්ඪිතා නාම සීමා හොති, තස්මා දාතබ්බං. සඞ්ඝනවකස්ස දින්නෙපි පච්ඡා ආගතානං දාතබ්බමෙව. දුතියභාගෙ පන ථෙරාසනං ආරුළ්හෙ ආගතානං පඨමභාගො න පාපුණාති, දුතියභාගතො වස්සග්ගෙන දාතබ්බං.

එකස්මිං විහාරෙ දස භික්ඛූ හොන්ති, දස වත්ථානි ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති දෙන්ති, පාටෙක්කං භාජෙතබ්බානි. සචෙ ‘‘සබ්බානෙව අම්හාකං පාපුණන්තී’’ති ගහෙත්වා ගච්ඡන්ති, දුප්පාපිතානි චෙව දුග්ගහිතානි ච, ගතගතට්ඨානෙ සඞ්ඝිකානෙව හොන්ති. එකං පන උද්ධරිත්වා ‘‘ඉදං තුම්හාකං පාපුණාතී’’ති සඞ්ඝත්ථෙරස්ස පාපෙත්වා ‘‘සෙසානි අම්හාකං පාපුණන්තී’’ති ගහෙතුං වට්ටති. එකමෙව වත්ථං ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති ආහරන්ති, අභාජෙත්වාව ‘‘අම්හාකං පාපුණාතී’’ති ගණ්හන්ති, දුප්පාපිතඤ්චෙව දුග්ගහිතඤ්ච. සත්ථකෙන වා හලිද්දිආදිනා වා ලෙඛං කත්වා එකකොට්ඨාසං ‘‘ඉදං ඨානං තුම්හාකං පාපුණාතී’’ති සඞ්ඝත්ථෙරස්ස පාපෙත්වා ‘‘සෙසං අම්හාකං පාපුණාතී’’ති ගහෙතුං වට්ටති. යං පන වත්ථස්සෙව පුප්ඵං වා වලි වා, තෙන පරිච්ඡෙදං කාතුං න වට්ටති. සචෙ එකං තන්තං උද්ධරිත්වා ‘‘ඉදං ඨානං තුම්හාකං පාපුණාතී’’ති ථෙරස්ස දත්වා ‘‘සෙසං අම්හාකං පාපුණාතී’’ති ගණ්හන්ති, වට්ටති. ඛණ්ඩං ඛණ්ඩං ඡින්දිත්වා භාජියමානං වට්ටතියෙව.

එකභික්ඛුකෙ විහාරෙ සඞ්ඝස්ස චීවරෙසු උප්පන්නෙසු සචෙ පුබ්බෙ වුත්තනයෙනෙව සො භික්ඛු ‘‘සබ්බානි මය්හං පාපුණන්තී’’ති ගණ්හාති, සුග්ගහිතානි ¶ , ඨිතිකා පන න තිට්ඨති. සචෙ එකෙකං උද්ධරිත්වා ‘‘ඉදං මය්හං පාපුණාතී’’ති ගණ්හාති, ඨිතිකා තිට්ඨති. තත්ථ අට්ඨිතාය ඨිතිකාය පුන අඤ්ඤස්මිං චීවරෙ උප්පන්නෙ සචෙ එකො භික්ඛු ආගච්ඡති, මජ්ඣෙ ඡින්දිත්වා ද්වීහිපි ගහෙතබ්බං. ඨිතාය ඨිතිකාය පුන අඤ්ඤස්මිං චීවරෙ උප්පන්නෙ සචෙ නවකතරො ආගච්ඡති, ඨිතිකා හෙට්ඨා ඔරොහති. සචෙ වුඩ්ඪතරො ආගච්ඡති, ඨිතිකා උද්ධං ආරොහති. අථ අඤ්ඤො නත්ථි, පුන අත්තනො පාපෙත්වා ගහෙතබ්බං. ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වා ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වා යෙන කෙනචි ආකාරෙන සඞ්ඝං ආමසිත්වා දින්නං පන පංසුකූලිකානං න වට්ටති ‘‘ගහපතිචීවරං ¶ පටික්ඛිපාමි, පංසුකූලිකඞ්ගං සමාදියාමී’’ති වුත්තත්තා, න පන අකප්පියත්තා. භික්ඛුසඞ්ඝෙන අපලොකෙත්වා දින්නම්පි න ගහෙතබ්බං. යං පන භික්ඛු අත්තනො සන්තකං දෙති, තං භික්ඛුදත්තියං නාම වට්ටති, පංසුකූලං පන න හොති. එවං සන්තෙපි ධුතඞ්ගං න භිජ්ජති. ‘‘භික්ඛූනං දෙම, ථෙරානං දෙමා’’ති වුත්තෙ පන පංසුකූලිකානම්පි වට්ටති, ‘‘ඉදං වත්ථං සඞ්ඝස්ස දෙම, ඉමිනා උපාහනත්ථවිකපත්තත්ථවිකආයොගඅංසබද්ධකාදීනි කරොන්තූ’’ති දින්නම්පි වට්ටති. පත්තත්ථවිකාදීනං අත්ථාය දින්නානි බහූනිපි හොන්ති, චීවරත්ථායපි පහොන්ති, තතො චීවරං කත්වා පාරුපිතුං වට්ටති. සචෙ පන සඞ්ඝො භාජිතාතිරිත්තානි වත්ථානි ඡින්දිත්වා උපාහනත්ථවිකාදීනං අත්ථාය භාජෙති, තතො ගහෙතුං න වට්ටති. සාමිකෙහි විචාරිතමෙව හි වට්ටති, න ඉතරං. පංසුකූලිකං ‘‘සඞ්ඝස්ස ධම්මකරණපටාදීනං අත්ථාය දෙමා’’ති වුත්තෙපි ගහෙතුං වට්ටති, පරික්ඛාරො නාම පංසුකූලිකානම්පි ඉච්ඡිතබ්බො. යං තත්ථ අතිරෙකං හොති, තං චීවරෙපි උපනෙතුං වට්ටති. සුත්තං සඞ්ඝස්ස දෙන්ති, පංසුකූලිකෙහිපි ගහෙතබ්බං. අයං තාව විහාරං පවිසිත්වා ‘‘ඉමානි චීවරානි සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දින්නෙසු විනිච්ඡයො. සචෙ පන බහිඋපචාරසීමාය අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නෙ භික්ඛූ දිස්වා ‘‘සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති සඞ්ඝත්ථෙරස්ස වා සඞ්ඝනවකස්ස වා ආරොචෙති, සචෙපි යොජනං ඵරිත්වා පරිසා ඨිතා හොති, එකාබද්ධා චෙ, සබ්බෙසං පාපුණාති. යෙ පන ද්වාදසහි හත්ථෙහි පරිසං අසම්පත්තා, තෙසං න පාපුණාති.

203. උභතොසඞ්ඝස්ස දෙතීති එත්ථ ‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වුත්තෙපි ‘‘ද්විධා සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති, ‘‘ද්වින්නං සඞ්ඝානං දම්මී’’ති, ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච භික්ඛුනීසඞ්ඝස්ස ¶ ච දම්මී’’ති වුත්තෙපි උභතොසඞ්ඝස්ස දින්නමෙව හොති. තත්ථ සචෙ බහුකාපි භික්ඛූ හොන්ති, එකා භික්ඛුනී හොති, උපඩ්ඪං දාතබ්බං, ද්වෙ භාගෙ සමෙ කත්වා එකො භාගො දාතබ්බොති අත්ථො. සචෙ බහුකාපි භික්ඛුනියො හොන්ති, එකො භික්ඛු හොති, උපඩ්ඪං දාතබ්බං. ‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස ච තුය්හඤ්ච දම්මී’’ති වුත්තෙ සචෙ දස දස භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච හොන්ති, එකවීසති පටිවීසෙ කත්වා එකො පුග්ගලස්ස දාතබ්බො, දස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස, දස භික්ඛුනීසඞ්ඝස්ස. යෙන පුග්ගලිකො ලද්ධො, සො සඞ්ඝතොපි අත්තනො වස්සග්ගෙන ගහෙතුං ලභති. කස්මා? උභතොසඞ්ඝග්ගහණෙන ගහිතත්තා. ‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස ච චෙතියස්ස ච දම්මී’’ති වුත්තෙපි එසෙව නයො. ඉධ පන චෙතියස්ස සඞ්ඝතො පාපුණනකොට්ඨාසො නාම නත්ථි, එකපුග්ගලස්ස පත්තකොට්ඨාසසමොව කොට්ඨාසො හොති. ‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙ පන ද්වාවීසති කොට්ඨාසෙ කත්වා දස භික්ඛූනං, දස භික්ඛුනීනං, එකො පුග්ගලස්ස, එකො චෙතියස්ස දාතබ්බො. තත්ථ පුග්ගලො සඞ්ඝතොපි අත්තනො වස්සග්ගෙන ගහෙතුං ලභති, චෙතියස්ස එකොයෙව.

‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ¶ ච භික්ඛුනීනඤ්ච දම්මී’’ති වුත්තෙ පන න මජ්ඣෙ භින්දිත්වා දාතබ්බං, භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච ගණෙත්වා දාතබ්බං. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්චා’’ති වුත්තෙ පන පුග්ගලො විසුං න ලභති, පාපුණනට්ඨානතො එකමෙව ලභති. කස්මා? භික්ඛුසඞ්ඝග්ගහණෙන ගහිතත්තා. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්ස එකපුග්ගලපටිවීසො ලබ්භති, පුග්ගලස්ස විසුං න ලබ්භති, තස්මා එකං චෙතියස්ස දත්වා අවසෙසං භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච ගණෙත්වා භාජෙතබ්බං.

‘‘භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච දම්මී’’ති වුත්තෙපි මජ්ඣෙ භින්දිත්වා න දාතබ්බං, පුග්ගලගණනාය එව විභජිතබ්බං. ‘‘භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්ච, භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච චෙතියස්ස ච, භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති එවං වුත්තෙපි චෙතියස්ස එකපටිවීසො ලබ්භති, පුග්ගලස්ස විසුං නත්ථි, භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච ගණෙත්වා එව භාජෙතබ්බං. යථා ච භික්ඛුසඞ්ඝං ආදිං කත්වා නයො නීතො, එවං භික්ඛුනීසඞ්ඝං ආදිං කත්වාපි නෙතබ්බො.

‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ¶ ච තුය්හඤ්චා’’ති වුත්තෙ පුග්ගලස්ස විසුං න ලබ්භති, වස්සග්ගෙනෙව ගහෙතබ්බං. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙ පන චෙතියස්ස විසුං පටිවීසො ලබ්භති. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්සෙව විසුං ලබ්භති, න පුග්ගලස්ස. ‘‘භික්ඛූනඤ්ච තුය්හඤ්චා’’ති වුත්තෙපි විසුං න ලබ්භති, ‘‘භික්ඛූනඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙ පන චෙතියස්ස ලබ්භති. ‘‘භික්ඛූනඤ්ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්සෙව විසුං ලබ්භති, න පුග්ගලස්ස. භික්ඛුනීසඞ්ඝං ආදිං කත්වාපි එවමෙව යොජෙතබ්බං.

පුබ්බෙ බුද්ධප්පමුඛස්ස උභතොසඞ්ඝස්ස දානං දෙන්ති, භගවා මජ්ඣෙ නිසීදති, දක්ඛිණතො භික්ඛූ, වාමතො භික්ඛුනියො නිසීදන්ති, භගවා උභින්නං සඞ්ඝත්ථෙරො, තදා භගවා අත්තනා ලද්ධපච්චයෙ අත්තනාපි පරිභුඤ්ජති, භික්ඛූනම්පි දාපෙති. එතරහි පන පණ්ඩිතමනුස්සා සධාතුකං පටිමං වා චෙතියං වා ඨපෙත්වා බුද්ධප්පමුඛස්ස උභතොසඞ්ඝස්ස දානං දෙන්ති, පටිමාය වා චෙතියස්ස වා පුරතො ආධාරකෙ පත්තං ඨපෙත්වා දක්ඛිණොදකං දත්වා ‘‘බුද්ධානං දෙමා’’ති, තත්ථ පඨමං ඛාදනීයභොජනීයං දෙන්ති, විහාරං වා ආහරිත්වා ‘‘ඉදං චෙතියස්ස දෙමා’’ති පිණ්ඩපාතඤ්ච මාලාගන්ධාදීනි ච දෙන්ති, තත්ථ කථං පටිපජ්ජිතබ්බන්ති? මාලාගන්ධාදීනි තාව චෙතියෙ ආරොපෙතබ්බානි, වත්ථෙහි පටාකා, තෙලෙන පදීපා කාතබ්බා. පිණ්ඩපාතමධුඵාණිතාදීනි පන ¶ යො නිබද්ධචෙතියජග්ගකො හොති පබ්බජිතො වා ගහට්ඨො වා, තස්ස දාතබ්බානි. නිබද්ධජග්ගකෙ අසති ආහටභත්තං ඨපෙත්වා වත්තං කත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති, උපකට්ඨෙ කාලෙ භුඤ්ජිත්වා පච්ඡාපි වත්තං කාතුං වට්ටතියෙව. මාලාගන්ධාදීසු ච යං කිඤ්චි ‘‘ඉදං හරිත්වා චෙතියෙ පූජං කරොථා’’ති වුත්තෙ දූරම්පි හරිත්වා පූජෙතබ්බං, ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස හරා’’ති වුත්තෙපි හරිතබ්බං. සචෙ පන ‘‘අහං පිණ්ඩාය චරාමි, ආසනසාලාය භික්ඛූ අත්ථි, තෙ හරිස්සන්තී’’ති වුත්තෙ ‘‘භන්තෙ, තුය්හමෙව දම්මී’’ති වදති, භුඤ්ජිතුං වට්ටති. අථ පන ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දස්සාමී’’ති හරන්තස්ස ගච්ඡතො අන්තරාව කාලො උපකට්ඨො හොති, අත්තනො පාපෙත්වා භුඤ්ජිතුං වට්ටති.

204. වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දෙතීති එත්ථ පන සචෙ විහාරං පවිසිත්වා ‘‘ඉමානි චීවරානි වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දෙති, යත්තකා භික්ඛූ තස්මිං ආවාසෙ වස්සච්ඡෙදං අකත්වා පුරිමවස්සංවුට්ඨා, තෙහි භාජෙතබ්බං, අඤ්ඤෙසං න පාපුණාති. දිසාපක්කන්තස්සපි සති ගාහකෙ යාව කථිනස්සුබ්භාරා ¶ දාතබ්බං. ‘‘අනත්ථතෙ පන කථිනෙ අන්තොහෙමන්තෙ එවඤ්ච වත්වා දින්නං පච්ඡිමවස්සංවුට්ඨානම්පි පාපුණාතී’’ති ලක්ඛණඤ්ඤූ වදන්ති. අට්ඨකථාසු පනෙතං න විචාරිතං. සචෙ පන බහිඋපචාරසීමායං ඨිතො ‘‘වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වදති, සම්පත්තානං සබ්බෙසං පාපුණාති. අථ ‘‘අසුකවිහාරෙ වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්සා’’ති වදති, තත්ර වස්සංවුට්ඨානමෙව යාව කථිනස්සුබ්භාරා පාපුණාති. සචෙ පන ගිම්හානං පඨමදිවසතො පට්ඨාය එවං වදති, තත්ර සම්මුඛීභූතානං සබ්බෙසං පාපුණාති. කස්මා? පිට්ඨිසමයෙ උප්පන්නත්තා. අන්තොවස්සෙයෙව ‘‘වස්සං වසන්තානං දම්මී’’ති වුත්තෙ ඡින්නවස්සා න ලභන්ති, වස්සං වසන්තාව ලභන්ති. චීවරමාසෙ පන ‘‘වස්සං වසන්තානං දම්මී’’ති වුත්තෙ පච්ඡිමිකාය වස්සූපගතානංයෙව පාපුණාති, පුරිමිකාය වස්සූපගතානඤ්ච ඡින්නවස්සානඤ්ච න පාපුණාති.

චීවරමාසතො පට්ඨාය යාව හෙමන්තස්ස පච්ඡිමො දිවසො, තාව ‘‘වස්සාවාසිකං දෙමා’’ති වුත්තෙ කථිනං අත්ථතං වා හොතු අනත්ථතං වා, අතීතවස්සංවුට්ඨානමෙව පාපුණාති. ගිම්හානං පඨමදිවසතො පට්ඨාය වුත්තෙ පන මාතිකා ආරොපෙතබ්බා ‘‘අතීතපස්සාවාසස්ස පඤ්ච මාසා අතික්කන්තා, අනාගතො චාතුමාසච්චයෙන භවිස්සති, කතරවස්සාවාසස්ස දෙසී’’ති. සචෙ ‘‘අතීතවස්සංවුට්ඨානං දම්මී’’ති වදති, තං අන්තොවස්සංවුට්ඨානමෙව පාපුණාති, දිසාපක්කන්තානම්පි සභාගා ගණ්හිතුං ලභන්ති. සචෙ ‘‘අනාගතෙ වස්සාවාසිකං දම්මී’’ති වදති, තං ඨපෙත්වා වස්සූපනායිකදිවසෙ ගහෙතබ්බං. අථ ‘‘අගුත්තො විහාරො, චොරභයං අත්ථි, න සක්කා ඨපෙතුං ගණ්හිත්වා වා ආහිණ්ඩිතු’’න්ති වුත්තෙ ‘‘සම්පත්තානං දම්මී’’ති වදති, භාජෙත්වා ගහෙතබ්බං. සචෙ වදති ¶ ‘‘ඉතො මෙ, භන්තෙ, තතියෙ වස්සෙ වස්සාවාසිකං න දින්නං, තං දම්මී’’ති, තස්මිං අන්තොවස්සෙ වුට්ඨභික්ඛූනං පාපුණාති. සචෙ තෙ දිසා පක්කන්තා, අඤ්ඤො විස්සාසිකො ගණ්හාති, දාතබ්බං. අථෙකොයෙව අවසිට්ඨො, සෙසා කාලකතා, සබ්බං එකස්සෙව පාපුණාති. සචෙ එකොපි නත්ථි, සඞ්ඝිකං හොති, සම්මුඛීභූතෙහි භාජෙතබ්බං.

205. ආදිස්ස දෙතීති එත්ථ පන යාගුයා වා භත්තෙ වා ඛාදනීයෙ වා චීවරෙ වා සෙනාසනෙ වා භෙසජ්ජෙ වා ආදිසිත්වා පරිච්ඡින්දිත්වා දෙන්තො ආදිස්ස දෙති නාම. තත්රායං විනිච්ඡයො – භික්ඛූ අජ්ජතනාය වා ¶ ස්වාතනාය වා යාගුයා නිමන්තෙත්වා තෙසං ඝරං පවිට්ඨානං යාගුං දෙති, යාගුං දත්වා පීතාය යාගුයා ‘‘ඉමානි චීවරානි යෙහි මය්හං යාගු පීතා, තෙසං දම්මී’’ති දෙති, යෙහි නිමන්තිතෙහි යාගු පීතා, තෙසංයෙව පාපුණාති. යෙහි පන භික්ඛාචාරවත්තෙන ඝරද්වාරෙන ගච්ඡන්තෙහි වා ඝරං පවිට්ඨෙහි වා යාගු ලද්ධා, යෙසං වා ආසනසාලතො පත්තං ආහරිත්වා මනුස්සෙහි නීතා, යෙසං වා ථෙරෙහි පෙසිතා, තෙසං න පාපුණාති. සචෙ පන නිමන්තිහභික්ඛූහි සද්ධිං අඤ්ඤෙපි බහූ ආගන්ත්වා අන්තොගෙහඤ්ච බහිගෙහඤ්ච පූරෙත්වා නිසින්නා, දායකො ච එවං වදති ‘‘නිමන්තිතා වා හොන්තු අනිමන්තිතා වා, යෙසං මයා යාගු දින්නා, සබ්බෙසං ඉමානි වත්ථානි හොන්තූ’’ති, සබ්බෙසං පාපුණාති. යෙහි පන ථෙරානං හත්ථතො යාගු ලද්ධා, තෙසං න පාපුණාති. අථ සො ‘‘යෙහි මය්හං යාගු පීතා, සබ්බෙසං හොතූ’’ති වදති, සබ්බෙසං පාපුණාති. භත්තඛාදනීයෙසුපි එසෙව නයො. චීවරෙ පන පුබ්බෙපි තෙන වස්සං වාසෙත්වා භික්ඛූනං චීවරං දින්නපුබ්බං හොති, සො චෙ භික්ඛූ භොජෙත්වා වදති ‘‘යෙසං මයා පුබ්බෙ චීවරං දින්නං, තෙසංයෙව ඉමං චීවරං වා සුත්තං වා සප්පිමධුඵාණිතාදීනි වා හොන්තූ’’ති, සබ්බං තෙසංයෙව පාපුණාති. සෙනාසනෙපි ‘‘යො මයා කාරිතෙ විහාරෙ වා පරිවෙණෙ වා වසති, තස්සිදං හොතූ’’ති වුත්තෙ තස්සෙව හොති. භෙසජ්ජෙපි ‘‘මයං කාලෙන කාලං ථෙරානං සප්පිආදීනි භෙසජ්ජානි දෙම, යෙහි තානි ලද්ධානි, තෙසංයෙවිදං හොතූ’’ති වුත්තෙ තෙසංයෙව හොති.

206. පුග්ගලස්ස දෙතීති එත්ථ පන ‘‘ඉමං චීවරං ඉත්ථන්නාමස්ස දම්මී’’ති එවං පරම්මුඛා වා, පාදමූලෙ ඨපෙත්වා ‘‘ඉදං, භන්තෙ, තුම්හාකං දම්මී’’ති එවං සම්මුඛා වා දෙති, තං තස්සෙව හොති. සචෙ පන ‘‘ඉදං තුම්හාකඤ්ච තුම්හාකං අන්තෙවාසිකානඤ්ච දම්මී’’ති එවං වදති, ථෙරස්ස ච අන්තෙවාසිකානඤ්ච පාපුණාති. උද්දෙසං ගහෙතුං ආගතො ගහෙත්වා ගච්ඡන්තො ච අත්ථි, තස්සපි පාපුණාති. ‘‘තුම්හෙහි සද්ධිං නිබද්ධචාරිකභික්ඛූනං දම්මී’’ති වුත්තෙ උද්දෙසන්තෙවාසිකානං වත්තං කත්වා ¶ උද්දෙසපරිපුච්ඡාදීනි ගහෙත්වා විචරන්තානං සබ්බෙසං පාපුණාති. අයං ‘‘පුග්ගලස්ස දෙතී’’ති ඉමස්මිං පදෙ විනිච්ඡයො.

සචෙ කොචි භික්ඛු එකොව වස්සං වසති, තත්ථ මනුස්සා ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති චීවරානි දෙන්ති, තත්ථ කිං කාතබ්බන්ති? ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තස්සෙව ¶ තානි චීවරානි යාව කථිනස්ස උබ්භාරා’’ති (මහාව. 363) වචනතො සචෙ (මහාව. අට්ඨ. 363) ගණපූරකෙ භික්ඛූ ලභිත්වා කථිනං අත්ථතං හොති, පඤ්ච මාසෙ, නො චෙ අත්ථතං හොති, එකං චීවරමාසං අඤ්ඤත්ථ ගහෙත්වා නීතානිපි තස්සෙව තානි චීවරානි, න තෙසං අඤ්ඤො කොචි ඉස්සරො. යං යඤ්හි ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වා ‘‘සඞ්ඝං උද්දිස්ස දෙමා’’ති වා ‘‘වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වා ‘‘වස්සාවාසිකං දෙමා’’ති වා දෙන්ති, සචෙපි මතකචීවරං අවිභජිත්වා තං විහාරං පවිසති, තං සබ්බං තස්සෙව භික්ඛුනො හොති. යම්පි සො වස්සාවාසත්ථාය වඩ්ඪිං පයොජෙත්වා ඨපිතඋපනික්ඛෙපතො වා තත්රුප්පාදතො වා වස්සාවාසිකං ගණ්හාති, සබ්බං සුග්ගහිතමෙව හොති. ඉදඤ්හෙත්ථ ලක්ඛණං – යෙන තෙනාකාරෙන සඞ්ඝස්ස උප්පන්නවත්ථං අත්ථතකථිනස්ස පඤ්ච මාසෙ, අනත්ථතකථිනස්ස එකං චීවරමාසං පාපුණාති. සචෙ පන කොචි භික්ඛු වස්සානතො අඤ්ඤස්මිං උතුකාලෙ එකකො වසති, තත්ථ මනුස්සා ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති චීවරානි දෙන්ති, තෙන භික්ඛුනා අධිට්ඨාතබ්බං ‘‘මය්හිමානි චීවරානී’’ති. අධිට්ඨහන්තෙන පන වත්තං ජානිතබ්බං. තෙන හි භික්ඛුනා ඝණ්ටිං වා පහරිත්වා කාලං වා ඝොසෙත්වා ථොකං ආගමෙත්වා සචෙ ඝණ්ටිසඤ්ඤාය වා කාලසඤ්ඤාය වා භික්ඛූ ආගච්ඡන්ති, තෙහි සද්ධිං භාජෙතබ්බානි. තෙහි චෙ භික්ඛූහි තස්මිං චීවරෙ භාජියමානෙ අපාතිතෙ කුසෙ අඤ්ඤො භික්ඛු ආගච්ඡති, සමකො දාතබ්බො භාගො, පාතිතෙ කුසෙ අඤ්ඤො භික්ඛු ආගච්ඡති, න අකාමා දාතබ්බො භාගො. එකකොට්ඨාසෙපි හි කුසදණ්ඩකෙ පාතිතමත්තෙ සචෙපි භික්ඛුසහස්සං හොති, ගහිතමෙව නාම චීවරං, තස්මා න අකාමා භාගො දාතබ්බො. සචෙ පන අත්තනො රුචියා දාතුකාමා හොන්ති, දෙන්තු. අනුභාගෙපි එසෙව නයො.

අථ ඝණ්ටිසඤ්ඤාය වා කාලසඤ්ඤාය වා අඤ්ඤෙ භික්ඛූ න ආගච්ඡන්ති, ‘‘මය්හිමානි චීවරානි පාපුණන්තී’’ති අධිට්ඨාතබ්බානි. එවං අධිට්ඨිතෙ සබ්බානි තස්සෙව හොන්ති, ඨිතිකා පන න තිට්ඨති. සචෙ එකෙකං උද්ධරිත්වා ‘‘අයං පඨමභාගො මය්හං පාපුණාති, අයං දුතියභාගො’’ති එවං ගණ්හාති, ගහිතානි ච සුග්ගහිතානි හොන්ති, ඨිතිකා ච තිට්ඨති, එවං පාපෙත්වා ගණ්හන්තෙනපි අධිට්ඨිතමෙව හොති. සචෙ පන ඝණ්ටිං පහරිත්වා වා අප්පහරිත්වා වා කාලම්පි ඝොසෙත්වා වා අඝොසෙත්වා වා ‘‘අහමෙවෙත්ථ ¶ , මය්හමෙව ඉමානි චීවරානී’’ති ගණ්හාති ¶ , දුග්ගහිතානි හොන්ති. අථ ‘‘අඤ්ඤො කොචි ඉධ නත්ථි, මය්හං එතානි පාපුණන්තී’’ති ගණ්හාති, සුග්ගහිතානි. අථ අනධිට්ඨහිත්වාව තානි චීවරානි ගහෙත්වා අඤ්ඤං විහාරං උද්දිස්ස ගච්ඡති ‘‘තත්ථ භික්ඛූහි සද්ධිං භාජෙස්සාමී’’ති, තානි චීවරානි ගතගතට්ඨානෙ සඞ්ඝිකානෙව හොන්ති. භික්ඛූහි දිට්ඨමත්තමෙවෙත්ථ පමාණං. තස්මා සචෙ කෙචි පටිපථං ආගච්ඡන්තා ‘‘කුහිං, ආවුසො, ගච්ඡසී’’ති පුච්ඡිත්වා තමත්ථං සුත්වා ‘‘කිං, ආවුසො, මයං සඞ්ඝො න හොමා’’ති තත්ථෙව භාජෙත්වා ගණ්හන්ති, සුග්ගහිතානි. සචෙපි එස මග්ගා ඔක්කමිත්වා කඤ්චි විහාරං වා ආසනසාලං වා පිණ්ඩාය චරන්තො එකගෙහමෙව වා පවිසති, තත්ර ච නං භික්ඛූ දිස්වා තමත්ථං පුච්ඡිත්වා භාජෙත්වා ගණ්හන්ති, සුග්ගහිතානෙව.

‘‘න, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤත්ර වස්සංවුට්ඨෙන අඤ්ඤත්ර චීවරභාගො සාදිතබ්බො, යො සාදියෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (මහාව. 364) වචනතො අඤ්ඤත්ර වස්සංවුට්ඨො අඤ්ඤත්ර භාගං ගණ්හාති, දුක්කටං. එත්ථ පන කිඤ්චාපි ලහුකා ආපත්ති, අථ ඛො ගහිතානි චීවරානි ගහිතට්ඨානෙ දාතබ්බානි. සචෙපි නට්ඨානි වා ජිණ්ණානි වා හොන්ති, තස්සෙව ගීවා. ‘‘දෙහී’’ති වුත්තෙ අදෙන්තො ධුරනික්ඛෙපෙ භණ්ඩග්ඝෙන කාරෙතබ්බො.

එකො භික්ඛු ද්වීසු ආවාසෙසු වස්සං වසති ‘‘එවං මෙ බහු චීවරං උප්පජ්ජිස්සතී’’ති, එකං පුග්ගලපටිවීසංයෙව ලභති. තස්මා සචෙ එකෙකස්මිං විහාරෙ එකාහමෙකාහං වා සත්තාහං වා වසති, එකෙකස්මිං විහාරෙ යං එකො පුග්ගලො ලභති, තතො තතො උපඩ්ඪං උපඩ්ඪං දාතබ්බං. එවඤ්හි එකපුග්ගලපටිවීසො දින්නො හොති. සචෙ පන එකස්මිං විහාරෙ වසන්තො ඉතරස්මිං සත්තාහවාරෙන අරුණමෙව උට්ඨාපෙති, බහුතරං වසිතවිහාරතො තස්ස පටිවීසො දාතබ්බො. එවම්පි එකපුග්ගලපටිවීසොයෙව දින්නො හොති. ඉදඤ්ච නානාලාභෙහි නානූපචාරෙහි එකසීමාවිහාරෙහි කථිතං, නානාසීමාවිහාරෙ පන සෙනාසනග්ගාහො පටිප්පස්සම්භති. තස්මා තත්ථ චීවරපටිවීසො න පාපුණාති, සෙසං පන ආමිසභෙසජ්ජාදි සබ්බං සබ්බත්ථ අන්තොසීමාගතස්ස පාපුණාති.

207. ‘‘භික්ඛුස්ස, භික්ඛවෙ, කාලකතෙ සඞ්ඝො සාමී පත්තචීවරෙ, අපිච ගිලානුපට්ඨාකා බහූපකාරා, අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝෙන තිචීවරඤ්ච ¶ පත්තඤ්ච ගිලානුපට්ඨාකානං දාතුං, යං තත්ථ ලහුභණ්ඩං ලහුපරික්ඛාරං, තං සම්මුඛීභූතෙන සඞ්ඝෙන භාජෙතුං, යං තත්ථ ගරුභණ්ඩං ගරුපරික්ඛාරං, තං ආගතානාගතචාතුද්දිසස්ස සඞ්ඝස්ස අවිස්සජ්ජිකං අවෙභඞ්ගික’’න්ති (මහාව. 369) වචනතො භික්ඛුස්මිං කාලකතෙ අපලොකෙත්වා වා –

‘‘සුණාතු ¶ මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු කාලකතො, ඉදං තස්ස තිචීවරඤ්ච පත්තො ච, යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉමං තිචීවරඤ්ච පත්තඤ්ච ගිලානුපට්ඨාකානං දදෙය්ය, එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු කාලකතො, ඉදං තස්ස තිචීවරඤ්ච පත්තො ච, සඞ්ඝො ඉමං තිචීවරඤ්ච පත්තඤ්ච ගිලානුපට්ඨාකානං දෙති, යස්සායස්මතො ඛමති ඉමස්ස තිචීවරස්ස ච පත්තස්ස ච ගිලානුපට්ඨාකානං දානං, සො තුණ්හස්ස. යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘දින්නං ඉදං සඞ්ඝෙන තිචීවරඤ්ච පත්තො ච ගිලානුපට්ඨාකානං, ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති (මහාව. 367) –

එවං කම්මවාචං වා සාවෙත්වා ගිලානුපට්ඨාකානං පත්තචීවරං දත්වා සෙසං ලහුපරික්ඛාරං සම්මුඛීභූතෙන සඞ්ඝෙන භාජෙත්වා ගහෙතබ්බං.

208. ගිලානුපට්ඨාකානං ලාභෙ පන අයං විනිච්ඡයො – සචෙ සකලෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ උපට්ඨහන්තෙ කාලං කරොති, සබ්බෙපි සාමිකා. අථ එකච්චෙහි වාරෙ කතෙ එකච්චෙහි අකතෙයෙව කාලං කරොති, තත්ර එකච්චෙ ආචරියා වදන්ති ‘‘සබ්බෙපි අත්තනො වාරෙ සම්පත්තෙ කරෙය්යුං, තස්මා සබ්බෙපි සාමිනො’’ති. එකච්චෙ වදන්ති ‘‘යෙහි ජග්ගිතො, තෙ එව ලභන්ති, ඉතරෙ න ලභන්තී’’ති. සාමණෙරෙපි කාලකතෙ සචෙ චීවරං අත්ථි, ගිලානුපට්ඨාකානං දාතබ්බං. නො චෙ අත්ථි, යං අත්ථි, තං දාතබ්බං. අඤ්ඤස්මිං පරික්ඛාරෙ සති චීවරභාගං කත්වා දාතබ්බං. භික්ඛු ච සාමණෙරො ච සචෙ සමං උපට්ඨහිංසු, සමකො භාගො දාතබ්බො. අථ සාමණෙරොව උපට්ඨහති, භික්ඛුස්ස සංවිදහනමත්තමෙව හොති, සාමණෙරස්ස ජෙට්ඨකොට්ඨාසො දාතබ්බො. සචෙ සාමණෙරො ¶ භික්ඛුනා ආනීතඋදකෙන යාගුං පචිත්වා පටිග්ගහාපනමත්තමෙව කරොති, භික්ඛු උපට්ඨහති, භික්ඛුස්ස ජෙට්ඨභාගො දාතබ්බො. බහූ භික්ඛූ සබ්බෙ සමග්ගා හුත්වා උපට්ඨහන්ති, සබ්බෙසං සමකො භාගො දාතබ්බො. යො පනෙත්ථ විසෙසෙන උපට්ඨහති, තස්ස විසෙසො කාතබ්බො.

යෙන පන එකදිවසම්පි ගිලානුපට්ඨාකවසෙන යාගුභත්තං වා පචිත්වා දින්නං, න්හානං වා පටිසාදිතං, සොපි ගිලානුපට්ඨාකොව. යො පන සමීපං අනාගන්ත්වා භෙසජ්ජතණ්ඩුලාදීනි පෙසෙති, අයං ගිලානුපට්ඨාකො න හොති. යො පරියෙසිත්වා ගාහෙත්වා ආගච්ඡති, අයං ගිලානුපට්ඨාකොව ¶ . එකො වත්තසීසෙන ජග්ගති, එකො පච්චාසාය, මතකාලෙ උභොපි පච්චාසීසන්ති, උභින්නම්පි දාතබ්බං. එකො උපට්ඨහිත්වා ගිලානස්ස වා කම්මෙන අත්තනො වා කම්මෙන කත්ථචි ගතො ‘‘පුන ආගන්ත්වා ජග්ගිස්සාමී’’ති, එතස්සපි දාතබ්බං. එකො චිරං උපට්ඨහිත්වා ‘‘ඉදානි න සක්කොමී’’ති ධුරං නික්ඛිපිත්වා ගච්ඡති, සචෙපි තං දිවසමෙව ගිලානො කාලං කරොති, උපට්ඨාකභාගො න දාතබ්බො. ගිලානුපට්ඨාකො නාම ගිහී වා හොතු පබ්බජිතො වා අන්තමසො මාතුගාමොපි, සබ්බෙ භාගං ලභන්ති. සචෙ තස්ස භික්ඛුනො පත්තචීවරමත්තමෙව හොති, අඤ්ඤං නත්ථි, සබ්බං ගිලානුපට්ඨාකානංයෙව දාතබ්බං. සචෙපි සහස්සං අග්ඝති, අඤ්ඤං පන බහුම්පි පරික්ඛාරං තෙ න ලභන්ති, සඞ්ඝස්සෙව හොති. අවසෙසං භණ්ඩං බහු චෙව මහග්ඝඤ්ච, තිචීවරං අප්පග්ඝං, තතො ගහෙත්වා තිචීවරපරික්ඛාරො දාතබ්බො, සබ්බඤ්චෙතං සඞ්ඝිකතොව ලබ්භති. සචෙ පන සො ජීවමානොයෙව සබ්බං අත්තනො පරික්ඛාරං නිස්සජ්ජිත්වා කස්සචි අදාසි, කොචි වා විස්සාසං අග්ගහෙසි, යස්ස දින්නං, යෙන ච ගහිතං, තස්සෙව හොති, තස්ස රුචියා එව ගිලානුපට්ඨාකා ලභන්ති. අඤ්ඤෙසං අදත්වා දූරෙ ඨපිතපරික්ඛාරාපි තත්ථ තත්ථ සඞ්ඝස්සෙව හොන්ති. ද්වින්නං සන්තකං හොති අවිභත්තං, එකස්මිං කාලකතෙ ඉතරො සාමී. බහූනම්පි සන්තකෙ එසෙව නයො. සබ්බෙසු මතෙසු සඞ්ඝිකං හොති. සචෙපි අවිභජිත්වා සද්ධිවිහාරිකාදීනං දෙන්ති, අදින්නමෙව හොති, විභජිත්වා දින්නං පන සුදින්නං. තං තෙසු මතෙසුපි සද්ධිවිහාරිකාදීනංයෙව හොති, න සඞ්ඝස්ස.

සචෙ ¶ වස්සංවුට්ඨො භික්ඛු අනුප්පන්නෙ වා උප්පන්නෙ වා චීවරෙ අභාජිතෙ වා පක්කමති, උම්මත්තකො ඛිත්තචිත්තො වෙදනාට්ටො උක්ඛිත්තකො වා හොති, සන්තෙ පතිරූපෙ ගාහකෙ භාගො දාතබ්බො. සචෙ පන විබ්භමති වා කාලං වා කරොති සාමණෙරො වා පටිජානාති, සික්ඛං පච්චක්ඛාතකො, අන්තිමවත්ථුං අජ්ඣාපන්නකො, පණ්ඩකො, ථෙය්යසංවාසකො, තිත්ථියපක්කන්තකො, තිරච්ඡානගතො, මාතුඝාතකො, පිතුඝාතකො, අරහන්තඝාතකො, භික්ඛුනීදූසකො, සඞ්ඝභෙදකො, ලොහිතුප්පාදකො, උභතොබ්යඤ්ජනකො වා පටිජානාති, සඞ්ඝො සාමී, භාගො න දාතබ්බො.

සචෙ වස්සංවුට්ඨානං භික්ඛූනං අනුප්පන්නෙ චීවරෙ සඞ්ඝො භිජ්ජති, කොසම්බකභික්ඛූ විය ද්වෙ කොට්ඨාසා හොන්ති, තත්ථ මනුස්සා එකස්මිං පක්ඛෙ දක්ඛිණොදකඤ්ච ගන්ධාදීනි ච දෙන්ති, එකස්මිං චීවරානි දෙන්ති ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති, යත්ථ වා උදකං දින්නං, යස්මිංයෙව පක්ඛෙ චීවරානි දෙන්ති ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති, සඞ්ඝස්සෙව තානි චීවරානි, ද්වින්නම්පි කොට්ඨාසානං පාපුණන්ති, ඝණ්ටිං පහරිත්වා ද්වීහිපි පක්ඛෙහි එකතො භාජෙතබ්බානි. සචෙ පන මනුස්සා එකස්මිං පක්ඛෙ දක්ඛිණොදකං ගන්ධාදීනි ච දෙන්ති, එකස්මිං පක්ඛෙ චීවරානි දෙන්ති ‘‘පක්ඛස්ස ¶ දෙමා’’ති, පක්ඛස්සෙව තානි චීවරානි. එවඤ්හි දින්නෙ යස්ස කොට්ඨාසස්ස උදකං දින්නං, තස්ස උදකමෙව හොති. යස්ස චීවරං දින්නං, තස්සෙව චීවරං. යස්මිං පදෙසෙ දක්ඛිණොදකං පමාණං හොති, තත්ථ එකො පක්ඛො දක්ඛිණොදකස්ස ලද්ධත්තා චීවරානි ලභති, එකො චීවරානමෙව ලද්ධත්තාති උභොහි එකතො හුත්වා යථාවුඩ්ඪං භාජෙතබ්බං. ‘‘ඉදං කිර පරසමුද්දෙ ලක්ඛණ’’න්ති මහාඅට්ඨකථායං වුත්තං. සචෙ යස්මිං පක්ඛෙ උදකං දින්නං, තස්මිංයෙව පක්ඛෙ චීවරානි දෙන්ති ‘‘පක්ඛස්ස දෙමා’’ති, පක්ඛස්සෙව තානි චීවරානි, ඉතරො පක්ඛො අනිස්සරොයෙව. සචෙ පන වස්සංවුට්ඨානං භික්ඛූනං උප්පන්නෙ චීවරෙ අභාජිතෙ සඞ්ඝො භිජ්ජති, සබ්බෙසං සමකං භාජෙතබ්බං.

සචෙ සම්බහුලෙසු භික්ඛූසු අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නෙසු කෙචි භික්ඛූ පංසුකූලත්ථාය සුසානං ඔක්කමන්ති, කෙචි අනාගමෙන්තා පක්කමන්ති, අනාගමෙන්තානං න අකාමා භාගො දාතබ්බො, ආගමෙන්තානං පන අකාමාපි දාතබ්බො භාගො. යදි පන මනුස්සා ‘‘ඉධාගතා එව ගණ්හන්තූ’’ති දෙන්ති, සඤ්ඤාණං වා කත්වා ගච්ඡන්ති ‘‘සම්පත්තා ගණ්හන්තූ’’ති, සම්පත්තානං සබ්බෙසම්පි පාපුණාති ¶ . සචෙ ඡඩ්ඩෙත්වා ගතා, යෙන ගහිතං, සො එව සාමී. සචෙ කෙචි භික්ඛූ පඨමං සුසානං ඔක්කමන්ති, කෙචි පච්ඡා, තත්ථ පඨමං ඔක්කන්තා පංසුකූලං ලභන්ති, පච්ඡා ඔක්කන්තා න ලභන්ති. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පච්ඡා ඔක්කන්තානං න අකාමා භාගං දාතු’’න්ති (මහාව. 341) වචනතො පච්ඡා ඔක්කන්තානං අකාමා භාගො න දාතබ්බො. සචෙ පන සබ්බෙපි සමං ඔක්කන්තා, කෙචි ලභන්ති, කෙචි න ලභන්ති. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සදිසානං ඔක්කන්තානං අකාමාපි භාගං දාතු’’න්ති (මහාව. 341) වචනතො සමං ඔක්කන්තානං අකාමාපි භාගො දාතබ්බො. සචෙ පන ‘‘ලද්ධං පංසුකූලං සබ්බෙ භාජෙත්වා ගණ්හිස්සාමා’’ති බහිමෙව කතිකං කත්වා සුසානං ඔක්කන්තා කෙචි ලභන්ති, කෙචි න ලභන්ති, ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, කතිකං කත්වා ඔක්කන්තානං අකාමා භාගං දාතු’’න්ති (මහාව. 341) වචනතො කතිකං කත්වා ඔක්කන්තානම්පි අකාමා භාගො දාතබ්බො. අයං තාව චීවරභාජනීයකථා.

209. පිණ්ඩපාතභාජනෙ පන ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝභත්තං උද්දෙසභත්තං නිමන්තනං සලාකභත්තං පක්ඛිකං උපොසථිකං පාටිපදික’’න්ති (චූළව. 325) එවං අනුඤ්ඤාතෙසු සඞ්ඝභත්තාදීසු අයං විනිච්ඡයො (චූළව. අට්ඨ. 325) –

සඞ්ඝභත්තං නාම සකලස්ස සඞ්ඝස්ස දාතබ්බං භත්තං. තස්මා සඞ්ඝභත්තෙ ඨිතිකා නාම නත්ථි, තතොයෙව ¶ ච ‘‘අම්හාකං අජ්ජ දස ද්වාදස දිවසා භුඤ්ජන්තානං, ඉදානි අඤ්ඤතො භික්ඛූ ආනෙථා’’ති න එවං තත්ථ වත්තබ්බං, ‘‘පුරිමදිවසෙසු අම්හෙහි න ලද්ධං, ඉදානි තං අම්හාකං ගාහෙථා’’ති එවම්පි වත්තුං න ලභති. තඤ්හි ආගතාගතානං පාපුණාතියෙව.

උද්දෙසභත්තාදීසු පන අයං නයො – රඤ්ඤා වා රාජමහාමත්තෙන වා ‘‘සඞ්ඝතො උද්දිසිත්වා එත්තකෙ භික්ඛූ ආනෙථා’’ති පහිතෙ කාලං ඝොසෙත්වා ඨිතිකා පුච්ඡිතබ්බා. සචෙ අත්ථි, තතො පට්ඨාය ගාහෙතබ්බං. නො චෙ, ථෙරාසනතො පට්ඨාය ගාහෙතබ්බං. උද්දෙසකෙන පිණ්ඩපාතිකානම්පි න අතික්කාමෙතබ්බං. තෙ පන ධුතඞ්ගං රක්ඛන්තා සයමෙව අතික්කමිස්සන්ති. එවං ගාහියමානෙ අලසජාතිකා මහාථෙරා පච්ඡා ආගච්ඡන්ති, ‘‘භන්තෙ, වීසතිවස්සානං ගාහීයති, තුම්හාකං ඨිතිකා අතික්කන්තා’’ති න වත්තබ්බා, ඨිතිකං ඨපෙත්වා තෙසං ගාහෙත්වා පච්ඡා ඨිතිකාය ගාහෙතබ්බං. ‘‘අසුකවිහාරෙ ¶ බහු උද්දෙසභත්තං උප්පන්න’’න්ති සුත්වා යොජනන්තරිකවිහාරතොපි භික්ඛූ ආගච්ඡන්ති, සම්පත්තසම්පත්තානං ඨිතට්ඨානතො පට්ඨාය ගාහෙතබ්බං, අසම්පත්තානම්පි උපචාරසීමං පවිට්ඨානං අන්තෙවාසිකාදීසු ගණ්හන්තෙසු ගාහෙතබ්බමෙව. ‘‘බහිඋපචාරසීමායං ඨිතානං ගාහෙථා’’ති වදන්ති, න ගාහෙතබ්බං. සචෙ උපචාරසීමං ඔක්කන්තෙහි එකාබද්ධා හුත්වා අත්තනො විහාරද්වාරෙ වා අන්තොවිහාරෙයෙව වා හොන්ති, පරිසවසෙන වඩ්ඪිතා නාම සීමා හොති, තස්මා ගාහෙතබ්බං. සඞ්ඝනවකස්ස දින්නෙපි පච්ඡා ආගතානං ගාහෙතබ්බමෙව. දුතියභාගෙ පන ථෙරාසනං ආරුළ්හෙ පුන ආගතානං පඨමභාගො න පාපුණාති, දුතියභාගතො වස්සග්ගෙන ගාහෙතබ්බං.

එකස්මිං විහාරෙ එකං භත්තුද්දෙසට්ඨානං පරිච්ඡින්දිත්වා ගාවුතප්පමාණායපි උපචාරසීමාය යත්ථ කත්ථචි ආරොචිතං උද්දෙසභත්තං තස්මිංයෙව භත්තුද්දෙසට්ඨානෙ ගාහෙතබ්බං. එකො එකස්ස භික්ඛුනො පහිණති ‘‘ස්වෙ සඞ්ඝතො උද්දිසිත්වා දස භික්ඛූ පහිණථා’’ති, තෙන සො අත්ථො භත්තුද්දෙසකස්ස ආරොචෙතබ්බො. සචෙ තං දිවසං පමුස්සති, දුතියදිවසෙ පාතොව ආරොචෙතබ්බො, අථ පමුස්සිත්වාව පිණ්ඩාය පවිසන්තො සරති, යාව උපචාරසීමං නාතික්කමති, තාව යා භොජනසාලාය පකතිඨිතිකා, තස්සායෙව වසෙන ගාහෙතබ්බං. සචෙපි උපචාරසීමං අතික්කන්තො, භික්ඛූ ච උපචාරසීමට්ඨකෙහි එකාබද්ධා හොන්ති, අඤ්ඤමඤ්ඤං ද්වාදසහත්ථන්තරං අවිජහිත්වා ගච්ඡන්ති, පකතිඨිතිකාය වසෙන ගාහෙතබ්බං. භික්ඛූනං පන තාදිසෙ එකාබද්ධෙ අසති බහිඋපචාරසීමාය යස්මිං ඨානෙ සරති, තත්ථ නවං ඨිතිකං කත්වා ගාහෙතබ්බං. අන්තොගාමෙ ආසනසාලාය සරන්තෙන ආසනසාලාය ඨිතිකාය ගාහෙතබ්බං. යත්ථ කත්ථචි සරිත්වා ගාහෙතබ්බමෙව, අගාහෙතුං න වට්ටති. න හි එතං දුතියදිවසෙ ලබ්භතීති.

සචෙ ¶ සකවිහාරතො අඤ්ඤං විහාරං ගච්ඡන්තෙ භික්ඛූ දිස්වා කොචි උද්දෙසභත්තං උද්දිසාපෙති, යාව අන්තොඋපචාරෙ වා උපචාරසීමට්ඨකෙහි සද්ධිං වුත්තනයෙන එකාබද්ධා වා හොන්ති, තාව සකවිහාරෙ ඨිතිකාවසෙන ගාහෙතබ්බං. බහිඋපචාරෙ ඨිතානං දින්නං පන ‘‘සඞ්ඝතො, භන්තෙ, එත්තකෙ ¶ නාම භික්ඛූ උද්දිසථා’’ති වුත්තෙ සම්පත්තසම්පත්තානං ගාහෙතබ්බං. තත්ථ ද්වාදසහත්ථන්තරං අවිජහිත්වා එකාබද්ධනයෙන දූරෙ ඨිතාපි සම්පත්තායෙවාති වෙදිතබ්බා. සචෙ යං විහාරං ගච්ඡන්ති, තත්ථ පවිට්ඨානං ආරොචෙන්ති, තස්ස විහාරස්ස ඨිතිකාවසෙන ගාහෙතබ්බං. සචෙපි ගාමද්වාරෙ වා වීථියං වා චතුක්කෙ වා අන්තරඝරෙ වා භික්ඛූ දිස්වා කොචි සඞ්ඝුද්දෙසං ආරොචෙති, තස්මිං තස්මිං ඨානෙ අන්තොඋපචාරගතානං ගාහෙතබ්බං.

ඝරූපචාරො චෙත්ථ එකඝරං එකූපචාරං, එකඝරං නානූපචාරං, නානාඝරං එකූපචාරං, නානාඝරං නානූපචාරන්ති ඉමෙසං වසෙන වෙදිතබ්බො. තත්ථ යං එකකුලස්ස ඝරං එකවළඤ්ජං හොති, තං සුප්පපාතපරිච්ඡෙදස්ස අන්තො එකූපචාරං නාම, තත්ථුප්පන්නො උද්දෙසලාභො එකස්මිං උපචාරෙ භික්ඛාචාරවත්තෙනපි ඨිතානං සබ්බෙසං පාපුණාති. එතං එකඝරං එකූපචාරං නාම. යං පන එකඝරං ද්වින්නං භරියානං සුඛවිහාරත්ථාය මජ්ඣෙ භිත්තිං උට්ඨපෙත්වා නානාද්වාරවළඤ්ජං කතං, තත්ථුප්පන්නො උද්දෙසලාභො භිත්තිඅන්තරිකස්ස න පාපුණාති, තස්මිං තස්මිං ඨානෙ නිසින්නස්සෙව පාපුණාති. එතං එකඝරං නානූපචාරං නාම. යස්මිං පන ඝරෙ බහූ භික්ඛූ නිමන්තෙත්වා අන්තොගෙහතො පට්ඨාය එකාබද්ධෙ කත්වා පටිවිස්සකඝරානිපි පූරෙත්වා නිසීදාපෙන්ති, තත්ථ උප්පන්නො උද්දෙසලාභො සබ්බෙසං පාපුණාති. යම්පි නානාකුලස්ස නිවෙසනං මජ්ඣෙ භිත්තිං අකත්වා එකද්වාරෙනෙව වළඤ්ජන්ති, තත්රාපි එසෙව නයො. එතං නානාඝරං එකූපචාරං නාම. යො පන නානානිවෙසනෙසු නිසින්නානං භික්ඛූනං උද්දෙසලාභො උප්පජ්ජති, කිඤ්චාපි භිත්තිච්ඡිද්දෙන භික්ඛූ දිස්සන්ති, තස්මිං තස්මිං නිවෙසනෙ නිසින්නානංයෙව පාපුණාති. එතං නානාඝරං නානූපචාරං නාම.

යො පන ගාමද්වාරවීථිචතුක්කෙසු අඤ්ඤතරස්මිං ඨානෙ උද්දෙසභත්තං ලභිත්වා අඤ්ඤස්මිං භික්ඛුස්මිං අසති අත්තනොව පාපුණාපෙත්වා දුතියදිවසෙපි තස්මිංයෙව ඨානෙ අඤ්ඤං ලභති, තෙන යං අඤ්ඤං නවකං වා වුඩ්ඪං වා භික්ඛුං පස්සති, තස්ස ගාහෙතබ්බං. සචෙ කොචි නත්ථි, අත්තනොව පාපෙත්වා භුඤ්ජිතබ්බං. සචෙ ආසනසාලාය නිසීදිත්වා කාලං පටිමානෙන්තෙසු භික්ඛූසු කොචි ආගන්ත්වා ‘‘සඞ්ඝුද්දෙසපත්තං දෙථ, උද්දෙසපත්තං දෙථ, සඞ්ඝතො උද්දිසිත්වා පත්තං දෙථ, සඞ්ඝිකං පත්තං දෙථා’’ති වා වදති, උද්දෙසපත්තං ඨිතිකාය ගාහෙත්වා දාතබ්බං. ‘‘සඞ්ඝුද්දෙසභික්ඛුං දෙථ, සඞ්ඝතො උද්දිසිත්වා භික්ඛුං දෙථ, සඞ්ඝිකං භික්ඛුං දෙථා’’ති වුත්තෙපි එසෙව නයො.

උද්දෙසකො ¶ ¶ පනෙත්ථ පෙසලො ලජ්ජී මෙධාවී ඉච්ඡිතබ්බො, තෙන තික්ඛත්තුං ඨිතිකං පුච්ඡිත්වා සචෙ කොචි ඨිතිකං ජානන්තො නත්ථි, ථෙරාසනතො ගාහෙතබ්බං. සචෙ පන ‘‘අහං ජානාමි, දසවස්සෙන ලද්ධ’’න්ති කොචි භණති, ‘‘අත්ථාවුසො, දසවස්සා භික්ඛූ’’ති පුච්ඡිතබ්බං. සචෙ තස්ස සුත්වාව ‘‘දසවස්සම්හ දසවස්සම්හා’’ති බහූ ආගච්ඡන්ති, ‘‘තුය්හං පාපුණාති, තුය්හං පාපුණාතී’’ති අගත්වා ‘‘සබ්බෙ අප්පසද්දා හොථා’’ති වත්වා පටිපාටියා ඨපෙතබ්බා, ඨපෙත්වා ‘‘කති භික්ඛූ ඉච්ඡථා’’ති උපාසකො පුච්ඡිතබ්බො, ‘‘එත්තකෙ නාම, භන්තෙ’’ති වුත්තෙ ‘‘තුය්හං පාපුණාති, තුය්හං පාපුණාතී’’ති අවත්වා සබ්බනවකස්ස වස්සග්ගඤ්ච උතු ච දිවසභාගො ච ඡායා ච පුච්ඡිතබ්බා. සචෙ ඡායායපි පුච්ඡියමානාය අඤ්ඤො වුඩ්ඪතරො ආගච්ඡති, තස්ස දාතබ්බං. අථ ඡායං පුච්ඡිත්වා ‘‘තුය්හං පාපුණාතී’’ති වුත්තෙ වුඩ්ඪතරො ආගච්ඡති, න ලභති. කථාපපඤ්චෙන හි නිසින්නස්සපි නිද්දායන්තස්සපි ගාහිතං සුග්ගාහිතං, අතික්කන්තං සුඅතික්කන්තං. භාජනීයභණ්ඩඤ්හි නාමෙතං සම්පත්තස්සෙව පාපුණාති, තත්ථ සම්පත්තභාවො උපචාරෙන පරිච්ඡින්දිතබ්බො. ආසනසාලාය ච අන්තොපරික්ඛෙපො උපචාරො, තස්මිං ඨිතස්ස ලාභො පාපුණාති.

කොචි ආසනසාලතො අට්ඨ උද්දෙසපත්තෙ ආහරාපෙත්වා සත්ත පත්තෙ පණීතභොජනානං, එකං උදකස්ස පූරෙත්වා ආසනසාලං පහිණති, ගහෙත්වා ආගතා කිඤ්චි අවත්වා භික්ඛූනං හත්ථෙසු පතිට්ඨපෙත්වා පක්කමන්ති, යෙන යං ලද්ධං, තස්සෙව තං හොති. යෙන පන උදකං ලද්ධං, තස්ස අතික්කන්තම්පි ඨිතිකං ඨපෙත්වා අඤ්ඤං උද්දෙසභත්තං ගාහෙතබ්බං, තඤ්ච ලූඛං වා ලභතු පණීතං වා තිචීවරපරිවාරං වා, තස්සෙව තං හොති. ඊදිසො හිස්ස පුඤ්ඤවිසෙසො, උදකං පන යස්මා ආමිසං න හොති, තස්මා අඤ්ඤං උද්දෙසභත්තං ලභති. සචෙ පන තෙ ගහෙත්වා ආගතා ‘‘ඉදං කිර, භන්තෙ, සබ්බං භාජෙත්වා භුඤ්ජථා’’ති වත්වා ගච්ඡන්ති, සබ්බෙහි භාජෙත්වා භුඤ්ජිත්වා උදකං පාතබ්බං. ‘‘සඞ්ඝතො උද්දිසිත්වා අට්ඨ මහාථෙරෙ දෙථ, මජ්ඣිමෙ දෙථ, නවකෙ දෙථ, පරිපුණ්ණවස්සෙ සාමණෙරෙ දෙථ, මජ්ඣිමභාණකාදයො දෙථ, මය්හං ඤාතිභික්ඛූ දෙථා’’ති වදන්තස්ස පන ‘‘උපාසක, ත්වං එවං වදසි, ඨිතිකාය පන තෙසං න පාපුණාතී’’ති වත්වා ඨිතිකාවසෙනෙව දාතබ්බා. දහරසාමණෙරෙහි පන උද්දෙසභත්තෙසු ලද්ධෙසු සචෙ දායකානං ඝරෙ ¶ මඞ්ගලං හොති, ‘‘තුම්හාකං ආචරියුපජ්ඣායෙ පෙසෙථා’’ති වත්තබ්බං. යස්මිං පන උද්දෙසභත්තෙ පඨමභාගො සාමණෙරානං පාපුණාති, අනුභාගො මහාථෙරානං, න තත්ථ සාමණෙරා ‘‘මයං පඨමභාගං ලභිම්හා’’ති පුරතො ගන්තුං ලභන්ති, යථාපටිපාටියා එව ගන්තබ්බං. ‘‘සඞ්ඝතො උද්දිසිත්වා තුම්හෙ එථා’’ති වුත්තෙ ‘‘මය්හං අඤ්ඤදාපි ජානිස්සසි, ඨිතිකා පන එවං ගච්ඡතී’’ති ඨිතිකාවසෙනෙව ¶ ගාහෙතබ්බං. අථ ‘‘සඞ්ඝුද්දෙසපත්තං දෙථා’’ති වත්වා අග්ගාහිතෙයෙව පත්තෙ යස්ස කස්සචි පත්තං ගහෙත්වා පූරෙත්වා ආහරති, ආහටම්පි ඨිතිකාය එව ගාහෙතබ්බං.

එකො ‘‘සඞ්ඝුද්දෙසපත්තං ආහරා’’ති පෙසිතො ‘‘භන්තෙ, එකං පත්තං දෙථ, නිමන්තනභත්තං ආහරිස්සාමී’’ති වදති, සො චෙ ‘‘උද්දෙසභත්තඝරතො අයං ආගතො’’ති ඤත්වා භික්ඛූහි ‘‘නනු ත්වං අසුකඝරතො ආගතො’’ති වුත්තො ‘‘ආම, භන්තෙ, න නිමන්තනභත්තං, උද්දෙසභත්ත’’න්ති භණති, ඨිතිකාය ගාහෙතබ්බං. යො පන ‘‘එකං පත්තං ආහරා’’ති වුත්තෙ ‘‘කින්ති වත්වා ආහරාමී’’ති වත්වා ‘‘යථා තෙ රුච්චතී’’ති වුත්තො ආගච්ඡති, අයං විස්සට්ඨදූතො නාම. උද්දෙසපත්තං වා පටිපාටිපත්තං වා පුග්ගලිකපත්තං වා යං ඉච්ඡති, තං එතස්ස දාතබ්බං. එකො බාලො අබ්යත්තො ‘‘උද්දෙසපත්තං ආහරා’’ති පෙසිතො වත්තුං න ජානාති, තුණ්හීභූතො තිට්ඨති, සො ‘‘කස්ස සන්තිකං ආගතොසී’’ති වා ‘‘කස්ස පත්තං හරිස්සසී’’ති වා න වත්තබ්බො. එවඤ්හි වුත්තො පුච්ඡාසභාගෙන ‘‘තුම්හාකං සන්තිකං ආගතොම්හී’’ති වා ‘‘තුම්හාකං පත්තං හරිස්සාමී’’ති වා වදෙය්ය. තතො තං භික්ඛුං අඤ්ඤෙ භික්ඛූ ජිගුච්ඡන්තා න ඔලොකෙය්යුං, ‘‘කුහිං ගච්ඡසි, කිං කරොන්තො ආහිණ්ඩසී’’ති පන වත්තබ්බො. තස්ස ‘‘උද්දෙසපත්තත්ථාය ආගතොම්හී’’ති වදන්තස්ස ගාහෙත්වා පත්තො දාතබ්බො.

එකා කූටට්ඨිතිකා නාම හොති. රඤ්ඤො වා රාජමහාමත්තස්ස වා ගෙහෙ අතිපණීතානි අට්ඨ උද්දෙසභත්තානි නිච්චං දීයන්ති, තානි එකචාරිකභත්තානි කත්වා භික්ඛූ විසුං ඨිතිකාය පරිභුඤ්ජන්ති. එකච්චෙ භික්ඛූ ‘‘ස්වෙ දානි අම්හාකං පාපුණිස්සන්තී’’ති අත්තනො ඨිතිකං සල්ලක්ඛෙත්වා ගතා. තෙසු අනාගතෙසුයෙව අඤ්ඤෙ ආගන්තුකා භික්ඛූ ආගන්ත්වා ආසනසාලාය නිසීදන්ති. තඞ්ඛණඤ්ඤෙව රාජපුරිසා ආගන්ත්වා ‘‘පණීතභත්තපත්තෙ දෙථා’’ති වදන්ති, ආගන්තුකා ඨිතිකං අජානන්තා ගාහෙන්ති, තඞ්ඛණඤ්ඤෙව ච ඨිතිකං ජානනකභික්ඛූ ආගන්ත්වා ‘‘කිං ගාහෙථා’’ති වදන්ති ¶ . රාජගෙහෙ පණීතභත්තන්ති. කතිවස්සතො පට්ඨායාති. එත්තකවස්සතො නාමාති. ‘‘මා ගාහෙථා’’ති නිවාරෙත්වා ඨිතිකාය ගාහෙතබ්බං. ගාහිතෙ ආගතෙහිපි, පත්තදානකාලෙ ආගතෙහිපි, දින්නකාලෙ ආගතෙහිපි, රාජගෙහතො පත්තෙ පූරෙත්වා ආහටකාලෙ ආගතෙහිපි, රාජා ‘‘අජ්ජ භික්ඛූයෙව ආගච්ඡන්තූ’’ති පෙසෙත්වා භික්ඛූනංයෙව හත්ථෙ පිණ්ඩපාතං දෙති, එවං දින්නං පිණ්ඩපාතං ගහෙත්වා ආගතකාලෙ ආගතෙහිපි ඨිතිකං ජානනකභික්ඛූහි ‘‘මා භුඤ්ජිත්ථා’’ති වාරෙත්වා ඨිතිකායමෙව ගාහෙතබ්බං.

අථ නෙ රාජා භොජෙත්වා පත්තෙපි නෙසං පූරෙත්වා දෙති, යං ආහටං, තං ඨිතිකාය ගාහෙතබ්බං ¶ . සචෙ පන ‘‘මා තුච්ඡහත්ථා ගච්ඡන්තූ’’ති ථොකමෙව පත්තෙසු පක්ඛිත්තං හොති, තං න ගාහෙතබ්බං. ‘‘අථ භුඤ්ජිත්වා තුච්ඡපත්තාව ආගච්ඡන්ති, යං තෙහි භුත්තං, තං නෙසං ගීවා හොතී’’ති මහාසුමත්ථෙරො ආහ. මහාපදුමත්ථෙරො පනාහ ‘‘ගීවාකිච්චං එත්ථ නත්ථි, ඨිතිකං පන අජානන්තෙහි යාව ජානනකා ආගච්ඡන්ති, තාව නිසීදිතබ්බං සියා, එවං සන්තෙපි භික්ඛූහි භුත්තං සුභුත්තං, ඉදානි පත්තට්ඨානෙන ගාහෙතබ්බ’’න්ති.

එකො තිචීවරපරිවාරො සතග්ඝනකො පිණ්ඩපාතො අවස්සිකස්ස භික්ඛුනො පත්තො, විහාරෙ ච ‘‘එවරූපො පිණ්ඩපාතො අවස්සිකස්ස පත්තො’’ති ලිඛිත්වා ඨපෙසුං. අථ සට්ඨිවස්සච්චයෙන අඤ්ඤො තථාරූපො පිණ්ඩපාතො උප්පන්නො, අයං කිං අවස්සිකඨිතිකාය ගාහෙතබ්බො, උදාහු සට්ඨිවස්සඨිතිකායාති? සට්ඨිවස්සඨිතිකායාති වුත්තං. අයඤ්හි භික්ඛුඨිතිකං ගහෙත්වායෙව වඩ්ඪිතොති. එකො උද්දෙසභත්තං භුඤ්ජිත්වා සාමණෙරො ජාතො, පුන තං භත්තං සාමණෙරඨිතිකාය පත්තං ගණ්හිතුං ලභති. අයං කිර අන්තරාභට්ඨකො නාම. යො පන පරිපුණ්ණවස්සො සාමණෙරො ‘‘ස්වෙ උද්දෙසභත්තං ලභිස්සතී’’ති අජ්ජෙව උපසම්පජ්ජති, අතික්කන්තා තස්ස ඨිතිකා. එකස්ස භික්ඛුනො උද්දෙසභත්තං පත්තං, පත්තො චස්ස න තුච්ඡො හොති, සො අඤ්ඤස්ස සමීපෙ නිසින්නස්ස පත්තං දාපෙති, තං චෙ ථෙය්යාය හරන්ති, ගීවා හොති. සචෙ පන සො භික්ඛු ‘‘මය්හං පත්තං දම්මී’’ති සයමෙව දෙති, අස්ස ගීවා න හොති. අථාපි තෙන භත්තෙන අනත්ථිකො හුත්වා ‘‘අලං මය්හං, තවෙතං ¶ භත්තං දම්මි, පත්තං පෙසෙත්වා ආහරාපෙහී’’ති අඤ්ඤං වදති, යං තතො ආහරීයති, සබ්බං පත්තසාමිකස්ස හොති. පත්තං චෙ ථෙය්යාය හරන්ති, සුහටො, භත්තස්ස දින්නත්තා ගීවා න හොති.

විහාරෙ දස භික්ඛූ හොන්ති, තෙසු නව පිණ්ඩපාතිකා, එකො සාදියනකො, ‘‘දස උද්දෙසපත්තෙ දෙථා’’ති වුත්තෙ පිණ්ඩපාතිකා ගහෙතුං න ඉච්ඡන්ති. ඉතරො භික්ඛු ‘‘සබ්බානි මය්හං පාපුණන්තී’’ති ගණ්හාති, ඨිතිකා න හොති. එකෙකං චෙ පාපෙත්වා ගණ්හාති, ඨිතිකා තිට්ඨති. එවං ගාහෙත්වා දසහිපි පත්තෙහි ආහරාපෙත්වා ‘‘භන්තෙ, මය්හං සඞ්ගහං කරොථා’’ති නව පත්තෙ පිණ්ඩපාතිකානං දෙති, භික්ඛුදත්තියං නාමෙතං, ගහෙතුං වට්ටති. සචෙ සො උපාසකො ‘‘භන්තෙ, ඝරං ආගන්තබ්බ’’න්ති වදති, සො ච භික්ඛු තෙ භික්ඛූ ‘‘එථ, භන්තෙ, මය්හං සහායා හොථා’’ති තස්ස ඝරං ගච්ඡති, යං තත්ථ ලභති, සබ්බං තස්සෙව හොති, ඉතරෙ තෙන දින්නං ලභන්ති. අථ නෙසං ඝරෙයෙව නිසීදාපෙත්වා දක්ඛිණොදකං දත්වා යාගුඛජ්ජකාදීනි දෙන්ති ‘‘භන්තෙ, යං මනුස්සා දෙන්ති, තං ගණ්හථා’’ති, තස්ස භික්ඛුනො වචනෙනෙව ඉතරෙසං වට්ටති. භුත්තාවීනං පත්තෙ පූරෙත්වා ගණ්හිත්වා ගමනත්ථාය දෙන්ති, සබ්බං තස්සෙව භික්ඛුනො හොති, තෙන දින්නං ඉතරෙසං වට්ටති. යදි පන ¶ තෙ විහාරෙයෙව තෙන භික්ඛුනා ‘‘භන්තෙ, මය්හං භික්ඛං ගණ්හථ, මනුස්සානං වචනං කාතුං වට්ටතී’’ති වුත්තා ගච්ඡන්ති, තත්ථ යං භුඤ්ජන්ති චෙව නීහරන්ති ච, සබ්බං තං තෙසංයෙව සන්තකං. අථාපි ‘‘මය්හං භික්ඛං ගණ්හථා’’ති අවුත්තා ‘‘මනුස්සානං වචනං කාතුං වට්ටතී’’ති ගච්ඡන්ති, තත්ර චෙ එකස්ස මධුරෙන සරෙන අනුමොදනං කරොන්තස්ස සුත්වා ථෙරානඤ්ච උපසමෙ පසීදිත්වා බහුං සමණපරික්ඛාරං දෙන්ති, අයං ථෙරෙසු පසාදෙන උප්පන්නො අකතභාගො නාම, තස්මා සබ්බෙසං පාපුණාති.

එකො සඞ්ඝතො උද්දිසාපෙත්වා ඨිතිකාය ගාහිතපත්තං හරිත්වා පණීතස්ස ඛාදනීයභොජනීයස්ස පූරෙත්වා ආහරිත්වා ‘‘ඉමං, භන්තෙ, සබ්බො සඞ්ඝො පරිභුඤ්ජතූ’’ති දෙති, සබ්බෙහි භාජෙත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බං. පත්තසාමිකස්ස පන අතික්කන්තම්පි ඨිතිකං ඨපෙත්වා අඤ්ඤං උද්දෙසභත්තං දාතබ්බං. අථ පඨමංයෙව ‘‘සබ්බං සඞ්ඝිකපත්තං දෙථා’’ති වදති, එකස්ස ලජ්ජිභික්ඛුනො සන්තකො පත්තො දාතබ්බො. ආහරිත්වා ච ‘‘සබ්බො සඞ්ඝො ¶ පරිභුඤ්ජතූ’’ති වුත්තෙ භාජෙත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බං. එකො පාතියා භත්තං ආහරිත්වා ‘‘සඞ්ඝුද්දෙසං දම්මී’’ති වදති, එකෙකං ආලොපං අදත්වා ඨිතිකාය එකස්ස යාපනමත්තං කත්වා දාතබ්බං. අථ සො භත්තං ආහරිත්වා කිඤ්චි වත්තුං අජානන්තො තුණ්හීභූතො අච්ඡති, ‘‘කස්ස තෙ ආනීතං, කස්ස දාතුකාමොසී’’ති න වත්තබ්බං. පුච්ඡාසභාගෙන හි ‘‘තුම්හාකං ආනීතං, තුම්හාකං දාතුකාමොම්හී’’ති වදෙය්ය, තතො තං භික්ඛුං අඤ්ඤෙ භික්ඛූ ජිගුච්ඡන්තා ගීවං පරිවත්තෙත්වා ඔලොකෙතබ්බම්පි න මඤ්ඤෙය්යුං. සචෙ පන ‘‘කුහිං යාසි, කිං කරොන්තො ආහිණ්ඩසී’’ති වුත්තෙ ‘‘උද්දෙසභත්තං ගහෙත්වා ආගතොම්හී’’ති වදති, එකෙන ලජ්ජිභික්ඛුනා ඨිතිකාය ගාහෙතබ්බං. සචෙ ආභතං බහු හොති, සබ්බෙසං පහොති, ඨිතිකාකිච්චං නත්ථි. ථෙරාසනතො පට්ඨාය පත්තං පූරෙත්වා දාතබ්බං.

‘‘සඞ්ඝුද්දෙසපත්තං දෙථා’’ති වුත්තෙ ‘‘කිං ආහරිස්සසී’’ති අවත්වා පකතිඨිතිකාය එව ගාහෙතබ්බං. යො පන පායාසො වා රසපිණ්ඩපාතො වා නිච්චං ලබ්භති, එවරූපානං පණීතභොජනානං ආවෙණිකා ඨිතිකා කාතබ්බා, තථා සපරිවාරාය යාගුයා මහග්ඝානං ඵලානං පණීතානඤ්ච ඛජ්ජකානං. පකතිභත්තයාගුඵලඛජ්ජකානං එකාව ඨිතිකා කාතබ්බා. ‘‘සප්පිං ආහරිස්සාමී’’ති වුත්තෙ සබ්බසප්පීනං එකාව ඨිතිකා වට්ටති, තථා සබ්බතෙලානං. ‘‘මධුං ආහරිස්සාමී’’ති වුත්තෙ පන මධුනො එකාව ඨිතිකා වට්ටති, තථා ඵාණිතස්ස ලට්ඨිමධුකාදීනඤ්ච භෙසජ්ජානං. සචෙ පන ගන්ධමාලං සඞ්ඝුද්දෙසං දෙන්ති, පිණ්ඩපාතිකස්ස වට්ටති, න ¶ වට්ටතීති? ආමිසස්සෙව පටික්ඛිත්තත්තා වට්ටති. ‘‘සඞ්ඝං උද්දිස්ස දින්නත්තා පන න ගහෙතබ්බ’’න්ති වදන්ති.

උද්දෙසභත්තකථා නිට්ඨිතා.

210. නිමන්තනං පුග්ගලිකං චෙ, සයමෙව ඉස්සරො. සඞ්ඝිකං පන උද්දෙසභත්තෙ වුත්තනයෙනෙව ගාහෙතබ්බං. සචෙ පනෙත්ථ දූතො බ්යත්තො හොති, ‘‘භන්තෙ, රාජගෙහෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස භත්තං ගණ්හථා’’ති අවත්වා ‘‘භික්ඛං ගණ්හථා’’ති වදති, පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටති. අථ දූතො අබ්යත්තො ‘‘භත්තං ගණ්හථා’’ති වදති, භත්තුද්දෙසකො බ්යත්තො ‘‘භත්ත’’න්ති අවත්වා ‘‘භන්තෙ ¶ , තුම්හෙ යාථ, තුම්හෙ යාථා’’ති වදති, එවම්පි පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටති, ‘‘තුම්හාකං, භන්තෙ, පටිපාටියා භත්තං පාපුණාතී’’ති වුත්තෙ පන න වට්ටති. සචෙ නිමන්තිතුං ආගතමනුස්සො ආසනසාලං පවිසිත්වා ‘‘අට්ඨ භික්ඛූ දෙථා’’ති වා ‘‘අට්ඨ පත්තෙ දෙථා’’ති වා වදති, එවම්පි පිණ්ඩපාතිකානං වට්ටති, ‘‘තුම්හෙ ච තුම්හෙ ච ගච්ඡථා’’ති වත්තබ්බං. සචෙ ‘‘අට්ඨ භික්ඛූ දෙථ, භත්තං ගණ්හථ, අට්ඨ පත්තෙ දෙථ, භත්තං ගණ්හථා’’ති වා වදති, පටිපාටියා ගාහෙතබ්බං. ගාහෙන්තෙන පන විච්ඡින්දිත්වා ‘‘භත්ත’’න්ති අවදන්තෙන ‘‘තුම්හෙ ච තුම්හෙ ච ගච්ඡථා’’ති වුත්තෙ පිණ්ඩපාතිකානං වට්ටති. ‘‘භන්තෙ, තුම්හාකං පත්තං දෙථ, තුම්හෙ එථා’’ති වුත්තෙ පන ‘‘සාධු උපාසකා’’ති ගන්තබ්බං. ‘‘සඞ්ඝතො උද්දිසිත්වා තුම්හෙ එථා’’ති වුත්තෙපි ඨිතිකාය ගාහෙතබ්බං.

නිමන්තනභත්තඝරතො පන පත්තත්ථාය ආගතස්ස උද්දෙසභත්තෙ වුත්තනයෙනෙව ඨිතිකාය පත්තො දාතබ්බො. එකො ‘‘සඞ්ඝතො පටිපාටියා පත්ත’’න්ති අවත්වා කෙවලං ‘‘එකං පත්තං දෙථා’’ති වත්වා අග්ගාහිතෙයෙව පත්තෙ යස්ස කස්සචි පත්තං ගහෙත්වා පූරෙත්වා ආහරති, තං පත්තසාමිකස්සෙව හොති. උද්දෙසභත්තෙ විය ඨිතිකාය න ගාහෙතබ්බං. ඉධාපි යො ආගන්ත්වා තුණ්හීභූතො තිට්ඨති, සො ‘‘කස්ස සන්තිකං ආගතොසී’’ති වා ‘‘කස්ස පත්තං හරිස්සසී’’ති වා න වත්තබ්බො. පුච්ඡාසභාගෙන හි ‘‘තුම්හාකං සන්තිකං ආගතො, තුම්හාකං පත්තං හරිස්සාමී’’ති වදෙය්ය, තතො සො භික්ඛු භික්ඛූහි ජිගුච්ඡනීයො අස්ස. ‘‘කුහිං ගච්ඡසි, කිං කරොන්තො ආහිණ්ඩසී’’ති පන වුත්තෙ ‘‘තස්ස පත්තත්ථාය ආගතොම්හී’’ති වදන්තස්ස පටිපාටිභත්තට්ඨිතිකාය ගහෙත්වා පත්තො දාතබ්බො. ‘‘භත්තහරණපත්තං දෙථා’’ති වුත්තෙපි පටිපාටිභත්තට්ඨිතිකාය එව දාතබ්බො. සචෙ ආහරිත්වා ‘‘සබ්බො සඞ්ඝො භුඤ්ජතූ’’ති වදති, භාජෙත්වා භුඤ්ජිතබ්බං. පත්තසාමිකස්ස අතික්කන්තම්පි ඨිතිකං ඨපෙත්වා අඤ්ඤං පටිපාටිභත්තං ගාහෙතබ්බං.

එකො ¶ පාතියා භත්තං ආහරිත්වා ‘‘සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වදති, ආලොපභත්තට්ඨිතිකතො පට්ඨාය ආලොපසඞ්ඛෙපෙන භාජෙතබ්බං. සචෙ පන තුණ්හීභූතො අච්ඡති, ‘‘කස්ස තෙ ආභතං, කස්ස දාතුකාමොසී’’ති ¶ න වත්තබ්බො. සචෙ පන ‘‘කුහිං ගච්ඡසි, කිං කරොන්තො ආහිණ්ඩසී’’ති වුත්තෙ පන ‘‘සඞ්ඝස්ස මෙ භත්තං ආභතං, ථෙරානං මෙ භත්තං ආභත’’න්ති වදති, ගහෙත්වා ආලොපභත්තට්ඨිතිකාය භාජෙතබ්බං. සචෙ පන එවං ආභතං භත්තං බහු හොති, සකලසඞ්ඝස්ස පහොති, අභිහටභික්ඛා නාම, පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටති, ඨිතිකාපුච්ඡනකිච්චං නත්ථි, ථෙරාසනතො පට්ඨාය පත්තං පූරෙත්වා දාතබ්බං.

උපාසකො සඞ්ඝත්ථෙරස්ස වා ගන්ථධුතඞ්ගවසෙන අභිඤ්ඤාතස්ස වා භත්තුද්දෙසකස්ස වා පහිණති ‘‘අම්හාකං භත්තගහණත්ථාය අට්ඨ භික්ඛූ ගහෙත්වා ආගච්ඡථා’’ති, සචෙපි ඤාතිඋපට්ඨාකෙහි පෙසිතං හොති, ඉමෙ තයො ජනා පුච්ඡිතුං න ලභන්ති, ආරුළ්හායෙව මාතිකං. සඞ්ඝතො අට්ඨ භික්ඛූ උද්දිසාපෙත්වා අත්තනවමෙහි ගන්තබ්බං. කස්මා? භික්ඛුසඞ්ඝස්ස හි එතෙ භික්ඛූ නිස්සාය ලාභො උප්පජ්ජතීති. ගන්ථධුතඞ්ගාදීහි පන අනභිඤ්ඤාතො ආවාසිකභික්ඛු ආපුච්ඡිතුං ලභති, තස්මා තෙන ‘‘කිං සඞ්ඝතො ගණ්හාමි, උදාහු යෙ ජානාමි, තෙහි සද්ධිං ආගච්ඡාමී’’ති මාතිකං ආරොපෙත්වා යථා දායකා වදන්ති, තථා පටිපජ්ජිතබ්බං. ‘‘තුම්හාකං නිස්සිතකෙ වා යෙ වා ජානාථ, තෙ ගහෙත්වා එථා’’ති වුත්තෙ පන යෙ ඉච්ඡන්ති, තෙහි සද්ධිං ගන්තුං ලභති. සචෙ ‘‘අට්ඨ භික්ඛූ පහිණථා’’ති පෙසෙන්ති, සඞ්ඝතොව පෙසෙතබ්බා. අත්තනා සචෙ අඤ්ඤස්මිං ගාමෙ සක්කා හොති භික්ඛා ලභිතුං, අඤ්ඤො ගාමො ගන්තබ්බො. න සක්කා චෙ හොති ලභිතුං, සොයෙව ගාමො පිණ්ඩාය පවිසිතබ්බො.

නිමන්තිතභික්ඛූ ආසනසාලාය නිසින්නා හොන්ති, තත්ර චෙ මනුස්සා ‘‘පත්තෙ දෙථා’’ති ආගච්ඡන්ති, අනිමන්තිතෙහි න දාතබ්බා, ‘‘එතෙ නිමන්තිතා භික්ඛූ’’ති වත්තබ්බං, ‘‘තුම්හෙපි දෙථා’’ති වුත්තෙ පන දාතුං වට්ටති. උස්සවාදීසු මනුස්සා සයමෙව පරිවෙණානි ච පධානඝරානි ච ගන්ත්වා තිපිටකෙ ච ධම්මකථිකෙ ච භික්ඛුසතෙනපි සද්ධිං නිමන්තෙන්ති, තදා තෙහි යෙ ජානන්ති, තෙ ගහෙත්වා ගන්තුං වට්ටති. කස්මා? න හි මහාභික්ඛුසඞ්ඝෙන අත්ථිකා මනුස්සා පරිවෙණපධානඝරානි ගච්ඡන්ති, සන්නිපාතට්ඨානතොව යථාසත්ති යථාබලං භික්ඛූ ගණ්හිත්වා ගච්ඡන්තීති.

සචෙ ¶ පන සඞ්ඝත්ථෙරො වා ගන්ථධුතඞ්ගවසෙන අභිඤ්ඤාතො වා භත්තුද්දෙසකො වා අඤ්ඤත්ර වා වස්සං වසිත්වා කත්ථචි වා ගන්ත්වා පුන සකට්ඨානං ආගච්ඡති, මනුස්සා ච ආගන්තුකස්ස සක්කාරං ¶ කරොන්ති, එකවාරං යෙ ජානන්ති, තෙ ගහෙත්වා ගන්තබ්බං. පටිබද්ධකාලතො පට්ඨාය දුතියවාරෙ ආරද්ධෙ සඞ්ඝතොයෙව ගහෙත්වා ගන්තබ්බං. අභිනවආගන්තුකාව හුත්වා ‘‘ඤාතී වා උපට්ඨාකෙ වා පස්සිස්සාමී’’ති ගච්ඡන්ති, තත්ර චෙ තෙසං ඤාතී ච උපට්ඨාකා ච සක්කාරං කරොන්ති, එත්ථ පන යෙ ජානන්ති, තෙ ගහෙත්වා ගන්තුම්පි වට්ටති. යො පන අතිලාභී හොති, සකට්ඨානඤ්ච ආගන්තුකට්ඨානඤ්ච එකසදිසං, සබ්බත්ථ මනුස්සා සඞ්ඝභත්තං සජ්ජෙත්වාව නිසීදන්ති, තෙන සඞ්ඝතොව ගහෙත්වා ගන්තබ්බන්ති අයං නිමන්තනෙ විසෙසො. අවසෙසො සබ්බපඤ්හො උද්දෙසභත්තෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො. කුරුන්දියං පන ‘‘අට්ඨ මහාථෙරෙ දෙථාති වුත්තෙ අට්ඨ මහාථෙරාව දාතබ්බා’’ති වුත්තං. එස නයො මජ්ඣිමාදීසු. සචෙ පන අවිසෙසෙත්වා ‘‘අට්ඨ භික්ඛූ දෙථා’’ති වදති, සඞ්ඝතො දාතබ්බාති.

නිමන්තනභත්තකථා නිට්ඨිතා.

211. සලාකභත්තං පන ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, සලාකාය වා පට්ටිකාය වා උපනිබන්ධිත්වා ඔපුඤ්ජිත්වා භත්තං උද්දිසිතු’’න්ති (චූළව. 326) වචනතො රුක්ඛසාරමයාය සලාකාය වා වෙළුවිලීවතාලපණ්ණාදිමයාය පට්ටිකාය වා ‘‘අසුකස්ස නාම සලාකභත්ත’’න්ති එවං අක්ඛරානි උපනිබන්ධිත්වා පච්ඡියං වා චීවරභොගෙ වා කත්වා සබ්බසලාකායො ඔපුඤ්ජිත්වා පුනප්පුනං හෙට්ඨුපරියවසෙන ආලොළෙත්වා පඤ්චඞ්ගසමන්නාගතෙන භත්තුද්දෙසකෙන සචෙ ඨිතිකා අත්ථි, ඨිතිකතො පට්ඨාය, නො චෙ අත්ථි, ථෙරාසනතො පට්ඨාය සලාකා දාතබ්බා. පච්ඡා ආගතානම්පි එකාබද්ධවසෙන දූරෙ ඨිතානම්පි උද්දෙසභත්තෙ වුත්තනයෙනෙව දාතබ්බා.

සචෙ විහාරස්ස සමන්තතො බහූ ගොචරගාමා, භික්ඛූ පන න බහූ, ගාමවසෙනපි සලාකා පාපුණන්ති. ‘‘තුම්හාකං අසුකගාමෙ සලාකභත්තං පාපුණාතී’’ති ගාමවසෙනෙව ගාහෙතබ්බං. එවං ගාහෙන්තෙන සචෙපි එකමෙකස්මිං ගාමෙ නානප්පකාරානි සට්ඨි සලාකභත්තානි, සබ්බානි ගහිතානෙව හොන්ති. තස්ස පත්තගාමසමීපෙ අඤ්ඤානිපි ද්වෙ තීණි සලාකභත්තානි ¶ හොන්ති, තානි තස්සෙව දාතබ්බානි. න හි සක්කා තෙසං කාරණා අඤ්ඤං භික්ඛුං පහිණිතුන්ති.

සචෙ එකච්චෙසු ගාමෙසු බහූනි සලාකභත්තානි සල්ලක්ඛෙත්වා සත්තන්නම්පි අට්ඨන්නම්පි භික්ඛූනං දාතබ්බානි. දෙන්තෙන පන චතුන්නං පඤ්චන්නං භත්තානං සලාකායො එකතො බන්ධිත්වා දාතබ්බා. සචෙ තං ගාමං අතික්කමිත්වා අඤ්ඤො ගාමො හොති, තස්මිඤ්ච එකමෙව සලාකභත්තං, තං පන පාතොව දෙන්ති, තම්පි එතෙසු භික්ඛූසු එකස්ස නිග්ගහෙන දත්වා ‘‘පාතොව තං ගහෙත්වා පච්ඡා ¶ ඔරිමගාමෙ ඉතරානි භත්තානි ගණ්හාහී’’ති වත්තබ්බො. සචෙ ඔරිමගාමෙ සලාකභත්තෙසු අග්ගහිතෙස්වෙව ගහිතසඤ්ඤාය ගච්ඡති, පරභාගගාමෙ සලාකභත්තං ගහෙත්වා පුන විහාරං ආගන්ත්වා ඉතරානි ගහෙත්වා ඔරිමගාමො ගන්තබ්බො. න හි බහිසීමාය සඞ්ඝලාභො ගාහෙතුං ලබ්භතීති අයං නයො කුරුන්දියං වුත්තො. සචෙ පන භික්ඛූ බහූ හොන්ති, ගාමවසෙන සලාකා න පාපුණන්ති, වීථිවසෙන වා වීථියං එකගෙහවසෙන වා එකකුලවසෙන වා ගාහෙතබ්බං. වීථිආදීසු ච යත්ථ බහූනි භත්තානි, තත්ථ ගාමෙ වුත්තනයෙනෙව බහූනං භික්ඛූනං ගාහෙතබ්බානි, සලාකාසු අසති උද්දිසිත්වාපි ගාහෙතබ්බානි.

212. සලාකදායකෙන පන වත්තං ජානිතබ්බං. තෙන හි කාලස්සෙව වුට්ඨාය පත්තචීවරං ගහෙත්වා භොජනසාලං ගන්ත්වා අසම්මට්ඨට්ඨානං සම්මජ්ජිත්වා පානීයං පරිභොජනීයං උපට්ඨාපෙත්වා ‘‘ඉදානි භික්ඛූහි වත්තං කතං භවිස්සතී’’ති කාලං සල්ලක්ඛෙත්වා ඝණ්ටිං පහරිත්වා භික්ඛූසු සන්නිපතිතෙසු පඨමමෙව වාරගාමෙ සලාකභත්තං ගාහෙතබ්බං, ‘‘තුය්හං අසුකස්මිං නාම වාරගාමෙ සලාකා පාපුණාති, තත්ර ගච්ඡා’’ති වත්තබ්බං. සචෙ අභිරෙකගාවුතෙ ගාමො හොති, තං දිවසං ගච්ඡන්තා කිලමන්ති, ‘‘ස්වෙ තුය්හං වාරගාමෙ පාපුණාතී’’ති අජ්ජෙව ගාහෙතබ්බං. යො වාරගාමං පෙසියමානො න ගච්ඡති, අඤ්ඤං සලාකං මග්ගති, න දාතබ්බා. සද්ධානඤ්හි මනුස්සානං පුඤ්ඤහානි ච සඞ්ඝස්ස ච ලාභච්ඡෙදො හොති, තස්මා තස්ස දුතියෙපි තතියෙපි දිවසෙ අඤ්ඤා සලාකා න දාතබ්බා, ‘‘අත්තනො පත්තට්ඨානං ගන්ත්වා භුඤ්ජාහී’’ති වත්තබ්බො, තීණි පන දිවසානි අගච්ඡන්තස්ස වාරගාමතො ඔරිමවාරගාමෙ සලාකා ගාහෙතබ්බා. තඤ්චෙ න ගණ්හාති, තතො පට්ඨාය තස්ස අඤ්ඤං සලාකං දාතුං න වට්ටති, දණ්ඩකම්මං දළ්හං කාතබ්බං ¶ . සට්ඨිතො වා පණ්ණාසතො වා න පරිහාපෙතබ්බං. වාරගාමෙ ගාහෙත්වා විහාරවාරො ගාහෙතබ්බො, ‘‘තුය්හං විහාරවාරො පාපුණාතී’’ති වත්තබ්බං. විහාරවාරිකස්ස ද්වෙ තිස්සො යාගුසලාකායො තිස්සො චතස්සො භත්තසලාකායො ච දාතබ්බා, නිබද්ධං කත්වා පන න දාතබ්බා. යාගුභත්තදායකා හි ‘‘අම්හාකං යාගුභත්තං විහාරගොපකාවභුඤ්ජන්තී’’ති අඤ්ඤථත්තං ආපජ්ජෙය්යුං, තස්මා අඤ්ඤෙසු කුලෙසු දාතබ්බා.

සචෙ විහාරවාරිකානං සභාගා ආහරිත්වා දෙන්ති, ඉච්චෙතං කුසලං. නො චෙ, වාරං ගහෙත්වා තෙසං යාගුභත්තං ආහරාපෙතබ්බං, තාව නෙසං සලාකා ඵාතිකම්මමෙව භවන්ති. වස්සග්ගෙන පත්තට්ඨානෙ පන අඤ්ඤම්පි පණීතභත්තසලාකං ගණ්හිතුං ලභන්තියෙව. අතිරෙකඋත්තරිභඞ්ගස්ස එකචාරිකභත්තස්ස විසුං ඨිතිකං කත්වා සලාකා දාතබ්බා. සචෙ යෙන සලාකා ලද්ධා, සො තං දිවසං තං භත්තං න ලභති, පුන දිවසෙ ගාහෙතබ්බං. භත්තඤ්ඤෙව ලභති, න උත්තරිභඞ්ගං, එවම්පි ¶ පුන ගාහෙතබ්බං. ඛීරභත්තසලාකායපි එසෙව නයො. සචෙ පන ඛීරමෙව ලභති, න භත්තං, ඛීරලාභතො පට්ඨාය පුන න ගාහෙතබ්බං. ද්වෙ තීණි එකචාරිකභත්තානි එකස්සෙව පාපුණන්ති, දුබ්භික්ඛසමයෙ සඞ්ඝනවකෙන ලද්ධකාලෙ විජටෙත්වා විසුං ගාහෙතබ්බානි. පාකතිකසලාකභත්තං අලද්ධස්සපි පුනදිවසෙ ගාහෙතබ්බං.

සචෙ ඛුද්දකො විහාරො හොති, සබ්බෙ භික්ඛූ එකසම්භොගා, උච්ඡුසලාකං ගාහෙන්තෙන යස්ස කස්සචි සම්මුඛීභූතස්ස පාපෙත්වා මහාථෙරාදීනං දිවා තච්ඡෙත්වා දාතුං වට්ටති. රසසලාකං පාපෙත්වා පච්ඡාභත්තම්පි පරිස්සාවෙත්වා ඵාණිතං වා කාරෙත්වා පිණ්ඩපාතිකාදීනම්පි දාතබ්බං, ආගන්තුකානං ආගතානාගතභාවං ඤත්වා ගාහෙතබ්බා. මහාආවාසෙ ඨිතිකං කත්වා ගාහෙතබ්බා. තක්කසලාකම්පි සභාගට්ඨානෙ පාපෙත්වා වා ධූමාපෙත්වා පචාපෙත්වා වා ථෙරානං දාතුං වට්ටති. මහාආවාසෙ වුත්තනයෙනෙව පටිපජ්ජිතබ්බං. ඵලසලාකපූවසලාකභෙසජ්ජගන්ධමාලාසලාකායොපි විසුං ඨිතිකාය ගාහෙතබ්බා. භෙසජ්ජාදිසලාකායො චෙත්ථ කිඤ්චාපි පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටන්ති, සලාකවසෙන පන ගාහිතත්තා න සාදිතබ්බා. අග්ගභික්ඛාමත්තං සලාකභත්තං දෙන්ති, ඨිතිකං ¶ පුච්ඡිත්වා ගාහෙතබ්බං. අසතියා ඨිතිකාය ථෙරාසනතො පට්ඨාය ගාහෙතබ්බං. සචෙ තාදිසානි භත්තානි බහූනි හොන්ති, එකෙකස්ස භික්ඛුනො ද්වෙ තීණි දාතබ්බානි. නො චෙ, එකෙකමෙව දත්වා පටිපාටියා ගතාය පුන ථෙරාසනතො පට්ඨාය දාතබ්බං. අථ අන්තරාව උපච්ඡිජ්ජති, ඨිතිකා සල්ලක්ඛෙතබ්බා. යදි පන තාදිසං භත්තං නිබද්ධමෙව හොති, යස්ස පාපුණාති, සො වත්තබ්බො ‘‘ලද්ධා වා අලද්ධා වා ස්වෙපි ගණ්හෙය්යාසී’’ති. එකං අනිබද්ධං හොති, ලභනදිවසෙ පන යාවදත්ථං ලභති. අලභනදිවසා බහුතරා හොන්ති, තං යස්ස පාපුණාති, සො අලභිත්වා ‘‘ස්වෙ ගණ්හෙය්යාසී’’ති වත්තබ්බො.

යො සලාකාසු ගහිතාසු පච්ඡා ආගච්ඡති, තස්ස අතික්කන්තාව සලාකා න උපට්ඨාපෙත්වා දාතබ්බා. සලාකං නාම ඝණ්ටිං පහරණතො පට්ඨාය ආගන්ත්වා හත්ථං පසාරෙන්තොව ලභති, අඤ්ඤස්ස ආගන්ත්වා සමීපෙ ඨිතස්සපි අතික්කන්තා අතික්කන්තාව හොති. සචෙ පනස්ස අඤ්ඤො ගණ්හන්තො අත්ථි, සයං අනාගතොපි ලභති, සභාගට්ඨානෙ ‘‘අසුකො අනාගතො’’ති ඤත්වා ‘‘අයං තස්ස සලාකා’’ති ඨපෙතුං වට්ටති. සචෙ ‘‘අනාගතස්ස න දාතබ්බා’’ති කතිකං කරොන්ති, අධම්මිකා හොති. අන්තොඋපචාරෙ ඨිතස්ස හි භාජනීයභණ්ඩං පාපුණාති. සචෙ පන ‘‘අනාගතස්ස දෙථා’’ති මහාසද්දං කරොන්ති, දණ්ඩකම්මං ඨපෙතබ්බං, ‘‘ආගන්ත්වා ගණ්හන්තූ’’ති වත්තබ්බං. ඡ පඤ්චසලාකා නට්ඨා හොන්ති, භත්තුද්දෙසකො දායකානං නාමං න සරති, සො චෙ නට්ඨසලාකා මහාථෙරස්ස වා අත්තනො වා පාපෙත්වා භික්ඛූ වදෙය්ය ‘‘මයා අසුකගාමෙ ¶ සලාකභත්තං මය්හං පාපිතං, තුම්හෙ තත්ථ ලද්ධසලාකභත්තං භුඤ්ජෙය්යාථා’’ති, වට්ටති, විහාරෙ අපාපිතං පන ආසනසාලාය තං භත්තං ලභිත්වා තත්ථෙව පාපෙත්වා භුඤ්ජිතුං න වට්ටති. ‘‘අජ්ජ පට්ඨාය මය්හං සලාකභත්තං ගණ්හථා’’ති වුත්තෙ තත්ර ආසනසාලාය ගාහෙතුං න වට්ටති, විහාරං ආනෙත්වා ගාහෙතබ්බං. ‘‘ස්වෙ පට්ඨායා’’ති වුත්තෙ පන භත්තුද්දෙසකස්ස ආචික්ඛිතබ්බං ‘‘ස්වෙ පට්ඨාය අසුකකුලං නාම සලාකභත්තං දෙති, සලාකග්ගාහණකාලෙ සරෙය්යාසී’’ති. දුබ්භික්ඛෙ සලාකභත්තං පච්ඡින්දිත්වා සුභික්ඛෙ ජාතෙ කඤ්චි භික්ඛුං දිස්වා ‘‘අජ්ජ පට්ඨාය අම්හාකං සලාකභත්තං ගණ්හථා’’ති පුන පට්ඨපෙන්ති, අන්තොගාමෙ ¶ අගාහෙත්වා විහාරං ආනෙත්වා ගාහෙතබ්බං. ඉදඤ්හි සලාකභත්තං නාම උද්දෙසභත්තසදිසං න හොති, විහාරමෙව සන්ධාය දීයති, තස්මා බහිඋපචාරෙ ගාහෙතුං න වට්ටති, ‘‘ස්වෙ පට්ඨායා’’ති වුත්තෙ පන විහාරෙ ගාහෙතබ්බමෙව.

ගමිකො භික්ඛු යං දිසාභාගං ගන්තුකාමො, තත්ථ අඤ්ඤෙන වාරගාමසලාකා ලද්ධා හොති, තං ගහෙත්වා ඉතරං භික්ඛුං ‘‘මය්හං පත්තසලාකං ත්වං ගණ්හාහී’’ති වත්වා ගන්තුං වට්ටති. තෙන පන උපචාරසීමං අනතික්කන්තෙයෙව තස්මිං තස්ස සලාකා ගාහෙතබ්බා. ඡඩ්ඩිතවිහාරෙ වසිත්වා මනුස්සා ‘‘බොධිචෙතියාදීනි ජග්ගිත්වා භුඤ්ජන්තූ’’ති සලාකභත්තං පට්ඨපෙන්ති, භික්ඛූ සභාගට්ඨානෙසු වසිත්වා කාලස්සෙව ගන්ත්වා තත්ථ වත්තං කරිත්වා තං භත්තං භුඤ්ජන්ති, වට්ටති. සචෙ තෙසු ස්වාතනාය අත්තනො පාපෙත්වා ගතෙසු ආගන්තුකො භික්ඛු ඡඩ්ඩිතවිහාරෙ වසිත්වා කාලස්සෙව වත්තං කත්වා ඝණ්ටිං පහරිත්වා සලාකභත්තං අත්තනො පාපෙත්වා ආසනසාලං ගච්ඡති, සොව තස්ස භත්තස්ස ඉස්සරො. යො පන භික්ඛූසු වත්තං කරොන්තෙසුයෙව භූමියං ද්වෙ තයො සම්මුඤ්ජනීපහාරෙ දත්වා ඝණ්ටිං පහරිත්වා ‘‘ධුරගාමෙ සලාකභත්තං මය්හං පාපුණාතී’’ති ගච්ඡති, තස්ස තං චොරිකාය ගහිතත්තා න පාපුණාති, වත්තං කත්වා පාපෙත්වා පච්ඡාගතභික්ඛූනංයෙව හොති.

එකො ගාමො අතිදූරෙ හොති, භික්ඛූ නිච්චං ගන්තුං න ඉච්ඡන්ති, මනුස්සා ‘‘මයං පුඤ්ඤෙන පරිබාහිරා හොමා’’ති වදන්ති, යෙ තස්ස ගාමස්ස ආසන්නවිහාරෙ සභාගභික්ඛූ, තෙ වත්තබ්බා ‘‘ඉමෙසං භික්ඛූනං අනාගතදිවසෙ තුම්හෙ භුඤ්ජථා’’ති, සලාකා පන දෙවසිකං පාපෙතබ්බා. තා ච ඛො පන ඝණ්ටිපහරණමත්තෙන වා පච්ඡිචාලනමත්තෙන වා පාපිතා න හොන්ති, පච්ඡිං පන ගහෙත්වා සලාකා පීඨකෙ ආකිරිතබ්බා, පච්ඡි පන මුඛවට්ටියං න ගහෙතබ්බා. සචෙ හි තත්ථ අහි වා විච්ඡිකො වා භවෙය්ය, දුක්ඛං උප්පාදෙය්ය, තස්මා හෙට්ඨා ගහෙත්වා පච්ඡිං පරම්මුඛං කත්වා සලාකා ආකිරිතබ්බා ‘‘සචෙපි සප්පො භවිස්සති, එත්තොව පලායිස්සතී’’ති. එවං සලාකා ආකිරිත්වා ගාමාදිවසෙන පුබ්බෙ වුත්තනයෙනෙව ගාහෙතබ්බා.

අපිච ¶ ¶ එකං මහාථෙරස්ස පාපෙත්වා ‘‘අවසෙසා මය්හං පාපුණන්තී’’ති අත්තනො පාපෙත්වා වත්තං කත්වා චෙතියං වන්දිත්වා විතක්කමාළකෙ ඨිතෙහි භික්ඛූහි ‘‘පාපිතා, ආවුසො, සලාකා’’ති වුත්තෙ ‘‘ආම, භන්තෙ, තුම්හෙ ගතගතගාමෙ සලාකභත්තං ගණ්හථා’’ති වත්තබ්බං. එවඤ්හි පාපිතාපි සුපාපිතාව හොන්ති. භික්ඛූ සබ්බරත්තිං ධම්මස්සවනත්ථං අඤ්ඤං විහාරං ගච්ඡන්තා ‘‘මයං තත්ථ දානං අග්ගහෙත්වාව අම්හාකං ගොචරගාමෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා ආගමිස්සාමා’’ති සලාකා අග්ගහෙත්වාව ගතා විහාරෙ ථෙරස්ස පත්තං සලාකභත්තං භුඤ්ජිතුං ආගච්ඡන්ති, වට්ටති. අථ මහාථෙරොපි ‘‘අහං ඉධ කිං කරොමී’’ති තෙහියෙව සද්ධිං ගච්ඡති, තෙහි ගතවිහාරෙ අභුඤ්ජිත්වාව ගොචරගාමං අනුප්පත්තෙහි ‘‘දෙථ, භන්තෙ, පත්තෙ, සලාකයාගුආදීනි ආහරිස්සාමා’’ති වුත්තෙ පත්තා න දාතබ්බා. කස්මා, භන්තෙ, න දෙථාති. විහාරට්ඨකං භත්තං විහාරෙ වුත්ථානං පාපුණාති, මයං අඤ්ඤවිහාරෙ වුත්ථාති. ‘‘දෙථ, භන්තෙ, න මයං විහාරෙ පාලිකාය දෙම, තුම්හාකං දෙම, ගණ්හථ අම්හාකං භික්ඛ’’න්ති වුත්තෙ පන වට්ටති.

සලාකභත්තකථා නිට්ඨිතා.

213. පක්ඛිකාදීසු පන යං අභිලක්ඛිතෙසු චාතුද්දසී පඤ්චදසී පඤ්චමී අට්ඨමීති ඉමෙසු පක්ඛෙසු කම්මප්පසුතෙහි උපොසථං කාතුං සතිකරණත්ථාය දීයති, තං පක්ඛිකං නාම. තං සලාකභත්තගතිකමෙව හොති, ගාහෙත්වා භුඤ්ජිතබ්බං. සචෙ සලාකභත්තම්පි පක්ඛිකභත්තම්පි බහුං සබ්බෙසං විනිවිජ්ඣිත්වා ගච්ඡති, ද්වෙපි භත්තානි විසුං විසුං ගාහෙතබ්බානි. සචෙ භික්ඛුසඞ්ඝො මහා, පක්ඛිකං ගාහෙත්වා තස්ස ඨිතිකාය සලාකභත්තං ගාහෙතබ්බං, සලාකභත්තං වා ගාහාපෙත්වා තස්ස ඨිතිකාය පක්ඛිකං ගාහෙතබ්බං. යෙසං න පාපුණාති, තෙ පිණ්ඩාය චරිස්සන්ති. සචෙ ද්වෙපි භත්තානි බහූනි, භික්ඛූ මන්දා, සලාකභත්තං නාම දෙවසිකං ලබ්භති, තස්මා තං ඨපෙත්වා ‘‘පක්ඛිකං, ආවුසො, භුඤ්ජථා’’ති පක්ඛිකමෙව දාතබ්බං. පක්ඛිකං පණීතං දෙන්ති, විසුං ඨිතිකා කාතබ්බා, ‘‘ස්වෙ පක්ඛො’’ති අජ්ජ පක්ඛිකං න ගාහෙතබ්බං. සචෙ පන දායකා වදන්ති ‘‘ස්වෙපි අම්හාකං ඝරෙ ලූඛභත්තං භවිස්සති, අජ්ජෙව පක්ඛිකභත්තං උද්දිසථා’’ති, එවං වට්ටති.

උපොසථිකං ¶ නාම අන්වඩ්ඪමාසෙ උපොසථදිවසෙ උපොසථඞ්ගානි සමාදියිත්වා යං අත්තනා භුඤ්ජති, තදෙව දීයති. පාටිපදිකං නාම ‘‘උපොසථෙ බහූ සද්ධා පසන්නා භික්ඛූනං සක්කාරං කරොන්ති, පාටිපදෙ පන භික්ඛූ කිලමන්ති, පාටිපදෙ දින්නං දුබ්භික්ඛදානසදිසං මහප්ඵලං හොති, උපොසථකම්මෙන වා පරිසුද්ධසීලානං දුතියදිවසෙ දින්නං මහප්ඵලං හොතී’’ති සල්ලක්ඛෙත්වා පාටිපදෙ ¶ දීයමානකදානං. තම්පි උභයං සලාකභත්තගතිකමෙව. ඉති ඉමානි සත්තපි භත්තානි පිණ්ඩපාතිකානං න වට්ටන්ති, ධුතඞ්ගභෙදං කරොන්තියෙව.

214. අපරානිපි චීවරක්ඛන්ධකෙ (මහාව. 350) විසාඛාය වරං යාචිත්වා දින්නානි ආගන්තුකභත්තං ගමිකභත්තං ගිලානභත්තං ගිලානුපට්ඨාකභත්තන්ති චත්තාරි භත්තානි පාළියං ආගතානෙව. තත්ථ ආගන්තුකානං දින්නං භත්තං ආගන්තුකභත්තං. එස නයො සෙසෙසු. සචෙ පනෙත්ථ ආගන්තුකභත්තානිපි ආගන්තුකාපි බහූ හොන්ති, සබ්බෙසං එකෙකං ගාහෙතබ්බං. භත්තෙසු අප්පහොන්තෙසු ඨිතිකාය ගාහෙතබ්බං. එකො ආගන්තුකො පඨමමෙව ආගන්ත්වා සබ්බං ආගන්තුකභත්තං අත්තනො ගාහෙත්වා නිසීදති, සබ්බං තස්සෙව හොති. පච්ඡා ආගතෙහි ආගන්තුකෙහි තෙන දින්නානි පරිභුඤ්ජිතබ්බානි. තෙනපි එකං අත්තනො ගහෙත්වා සෙසානි දාතබ්බානි. අයං උළාරතා. සචෙ පන පඨමං ආගන්ත්වාපි අත්තනො අග්ගහෙත්වා තුණ්හීභූතො නිසීදති, පච්ඡා ආගතෙහි සද්ධිං පටිපාටියා ගණ්හිතබ්බං. සචෙ නිච්චං ආගන්තුකා ආගච්ඡන්ති, ආගතදිවසෙයෙව භුඤ්ජිතබ්බං. අන්තරන්තරා චෙ ආගච්ඡන්ති, ද්වෙ තීණි දිවසානි භුඤ්ජිතබ්බං. මහාපච්චරියං පන ‘‘සත්ත දිවසානි භුඤ්ජිතුං වට්ටතී’’ති වුත්තං. ආවාසිකො කත්ථචි ගන්ත්වා ආගතො, තෙනපි ආගන්තුකභත්තං භුඤ්ජිතබ්බං. සචෙ පන තං විහාරෙ නිබන්ධාපිතං හොති, විහාරෙ ගාහෙතබ්බං. අථ විහාරො දූරෙ හොති, ආසනසාලාය නිබන්ධාපිතං, ආසනසාලාය ගාහෙතබ්බං. සචෙ පන දායකා ‘‘ආගන්තුකෙසු අසති ආවාසිකාපි භුඤ්ජන්තූ’’ති වදන්ති, වට්ටති, අවුත්තෙ පන න වට්ටති.

ගමිකභත්තෙපි අයමෙව කථාමග්ගො. අයං පන විසෙසො – ආගන්තුකො ආගන්තුකභත්තමෙව ලභති, ගමිකො ආගන්තුකභත්තම්පි ගමිකභත්තම්පි. ආවාසිකොපි පක්කමිතුකාමො ගමිකො හොති, ගමිකභත්තං ¶ ලභති. යථා පන ආගන්තුකභත්තං, එවමිදං ද්වෙ තීණි වා සත්ත වා දිවසානි න ලභති. ‘‘ගමිස්සාමී’’ති භුත්තොපි තං දිවසං කෙනචි කාරණෙන න ගතො, පුනදිවසෙපි භුඤ්ජිතුං වට්ටති සඋස්සාහත්තා. ‘‘ගමිස්සාමී’’ති භුත්තස්ස චොරා වා පන්ථං රුන්ධන්ති, උදකං වා දෙවො වා වස්සති, සත්ථො වා න ගච්ඡති, සඋස්සාහෙන භුඤ්ජිතබ්බං. ‘‘එතෙ උපද්දවෙ ඔලොකෙන්තෙන ද්වෙ තයො දිවසෙ භුඤ්ජිතුං වට්ටතී’’ති මහාපච්චරියං වුත්තං. ‘‘ගමිස්සාමි ගමිස්සාමී’’ති පන ලෙසං ඔඩ්ඩෙත්වා භුඤ්ජිතුං න ලභති.

ගිලානභත්තම්පි සචෙ සබ්බෙසං ගිලානානං පහොති, තං සබ්බෙසං දාතබ්බං. නො චෙ, ඨිතිකං කත්වා ගාහෙතබ්බං. එකො ගිලානො අරොගරූපො සක්කොති අන්තොගාමං ගන්තුං, එකො න සක්කොති, අයං මහාගිලානො නාම, එතස්ස ගිලානභත්තං දාතබ්බං. ද්වෙ මහාගිලානා, එකො ලාභී අභිඤ්ඤාතො ¶ බහුං ඛාදනීයභොජනීයං ලභති, එකො අනාථො අප්පලාභතාය අන්තොගාමං පවිසති, එතස්ස ගිලානභත්තං දාතබ්බං. ගිලානභත්තෙ දිවසපරිච්ඡෙදො නත්ථි, යාව රොගො න වූපසම්මති, සප්පායභොජනං අභුඤ්ජන්තො න යාපෙති, තාව භුඤ්ජිතබ්බං. යදා පන මිස්සකයාගුං වා මිස්සකභත්තං වා භුත්තස්සපි රොගො න කුප්පති, තතො පට්ඨාය න භුඤ්ජිතබ්බං.

ගිලානුපට්ඨාකභත්තම්පි යං සබ්බෙසං පහොති, තං සබ්බෙසං දාතබ්බං. නො චෙ පහොති, ඨිතිකං කත්වා ගාහෙතබ්බං. ඉදම්පි ද්වීසු ගිලානෙසු මහාගිලානුපට්ඨාකස්ස ගාහෙතබ්බං, ද්වීසු මහාගිලානෙසු අනාථගිලානුපට්ඨාකස්ස. යං කුලං ගිලානභත්තම්පි දෙති ගිලානුපට්ඨාකභත්තම්පි, තත්ථ යස්ස ගිලානස්ස ගිලානභත්තං පාපුණාති, තදුපට්ඨාකස්සපි තත්ථෙව ගාහෙතබ්බං. ගිලානුපට්ඨාකභත්තෙපි දිවසපරිච්ඡෙදො නත්ථි, යාව ගිලානො ලභති, තාවස්ස උපට්ඨාකොපි ලභතීති. ඉමානි චත්තාරි භත්තානි සචෙ එවං දින්නානි හොන්ති ‘‘ආගන්තුකගමිකගිලානගිලානුපට්ඨාකා මම භික්ඛං ගණ්හන්තූ’’ති, පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටති. සචෙ පන ‘‘ආගන්තුකාදීනං චතුන්නං භත්තං නිබන්ධාපෙමි, මම භත්තං ගණ්හන්තූ’’ති එවං දින්නානි හොන්ති, පිණ්ඩපාතිකානං න වට්ටති.

215. අපරානිපි ධුරභත්තං කුටිභත්තං වාරකභත්තන්ති තීණි භත්තානි. තත්ථ ධුරභත්තන්ති නිච්චභත්තං වුච්චති, තං දුවිධං සඞ්ඝිකඤ්ච පුග්ගලිකඤ්ච. තත්ථ යං ‘‘සඞ්ඝස්ස ධුරභත්තං දෙමා’’ති නිබන්ධාපිතං, තං සලාකභත්තගතිකං. ‘‘මම ¶ නිබද්ධභික්ඛං ගණ්හන්තූ’’ති වත්වා දින්නං පන පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටති. පුග්ගලිකෙපි ‘‘තුම්හාකං ධුරභත්තං දම්මී’’ති වුත්තෙ පිණ්ඩපාතිකො චෙ, න වට්ටති, ‘‘මම නිබද්ධභික්ඛං ගණ්හථා’’ති වුත්තෙ පන වට්ටති, සාදිතබ්බං. සචෙ පච්ඡා කතිපාහෙ වීතිවත්තෙ ‘‘ධුරභත්තං ගණ්හථා’’ති වදති, මූලෙ සුට්ඨු සම්පටිච්ඡිතත්තා වට්ටති.

කුටිභත්තං නාම යං සඞ්ඝස්ස ආවාසං කාරෙත්වා ‘‘අම්හාකං සෙනාසනවාසිනො අම්හාකංයෙව භත්තං ගණ්හන්තූ’’ති එවං නිබන්ධාපිතං, තං සලාකභත්තගතිකමෙව හොති, ගාහෙත්වා භුඤ්ජිතබ්බං. ‘‘අම්හාකං සෙනාසනවාසිනො අම්හාකංයෙව භික්ඛං ගණ්හන්තූ’’ති වුත්තෙ පන පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටති. යං පන පුග්ගලෙ පසීදිත්වා තස්ස ආවාසං කත්වා ‘‘තුම්හාකං දෙමා’’ති දින්නං, තං තස්සෙව හොති, තස්මිං කත්ථචි ගතෙ නිස්සිතකෙහි භුඤ්ජිතබ්බං.

වාරකභත්තං නාම දුබ්භික්ඛසමයෙ ‘‘වාරෙන භික්ඛූ ජග්ගිස්සාමා’’ති ධුරගෙහතො පට්ඨාය දින්නං, තම්පි භික්ඛාවචනෙන දින්නං පිණ්ඩපාතිකානං වට්ටති, ‘‘වාරකභත්ත’’න්ති වුත්තෙ පන සලාකභත්තගතිකං හොති. සචෙ තණ්ඩුලාදීනි පෙසෙන්ති ‘‘සාමණෙරා පචිත්වා දෙන්තූ’’ති, පිණ්ඩපාතිකානං ¶ වට්ටති. ඉති ඉමානි ච තීණි, ආගන්තුකභත්තාදීනි ච චත්තාරීති සත්ත, තානි සඞ්ඝභත්තාදීහි සහ චුද්දස භත්තානි හොන්ති.

216. අට්ඨකථායං පන විහාරභත්තං අට්ඨකභත්තං චතුක්කභත්තං ගුළ්හකභත්තන්ති අඤ්ඤානිපි චත්තාරි භත්තානි වුත්තානි. තත්ථ විහාරභත්තං නාම විහාරෙ තත්රුප්පාදභත්තං, තං සඞ්ඝභත්තෙන සඞ්ගහිතං. තං පන තිස්සමහාවිහාරචිත්තලපබ්බතාදීසු පටිසම්භිදාප්පත්තෙහි ඛීණාසවෙහි යථා පිණ්ඩපාතිකානම්පි සක්කා හොන්ති පරිභුඤ්ජිතුං, තථා පටිග්ගහිතත්තා තාදිසෙසු ඨානෙසු පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටති. ‘‘අට්ඨන්නං භික්ඛූනං දෙම, චතුන්නං දෙමා’’ති එවං දින්නං පන අට්ඨකභත්තඤ්චෙව චතුක්කභත්තඤ්ච, තම්පි භික්ඛාවචනෙන දින්නං පිණ්ඩපාතිකානං වට්ටති. මහාභිසඞ්ඛාරෙන අතිරසකපූවෙන පත්තං ථකෙත්වා දින්නං ගුළ්හකභත්තං නාම. ඉමානි තීණි සලාකභත්තගතිකානෙව. අපරම්පි ගුළ්හකභත්තං නාම අත්ථි, ඉධෙකච්චෙ මනුස්සා මහාධම්මස්සවනඤ්ච විහාරපූජඤ්ච කාරෙත්වා ‘‘සකලසඞ්ඝස්ස දාතුං න සක්කොම, ද්වෙ තීණි භික්ඛුසතානි අම්හාකං භික්ඛං ගණ්හන්තූ’’ති භික්ඛුපරිච්ඡෙදජානනත්ථං ගුළ්හකෙ දෙන්ති, ඉදං පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටති.

පිණ්ඩපාතභාජනීයං නිට්ඨිතං.

217. ගිලානපච්චයභාජනීයං ¶ පන එවං වෙදිතබ්බං (චූළව. අට්ඨ. 325 පක්ඛිකභත්තාදිකථා) – සප්පිආදීසු භෙසජ්ජෙසු රාජරාජමහාමත්තා සප්පිස්ස තාව කුම්භසතම්පි කුම්භසහස්සම්පි විහාරං පෙසෙන්ති, ඝණ්ටිං පහරිත්වා ථෙරාසනතො පට්ඨාය ගහිතභාජනං පූරෙත්වා දාතබ්බං, පිණ්ඩපාතිකානම්පි වට්ටති. සචෙ අලසජාතිකා මහාථෙරා පච්ඡා ආගච්ඡන්ති, ‘‘භන්තෙ, වීසතිවස්සානං දීයති, තුම්හාකං ඨිතිකා අතික්කන්තා’’ති න වත්තබ්බා, ඨිතිකං ඨපෙත්වා තෙසං දත්වා පච්ඡා ඨිතිකාය දාතබ්බං. ‘‘අසුකවිහාරෙ බහු සප්පි උප්පන්න’’න්ති සුත්වා යොජනන්තරවිහාරතොපි භික්ඛූ ආගච්ඡන්ති, සම්පත්තසම්පත්තානම්පි ඨිතට්ඨානතො පට්ඨාය දාතබ්බං. අසම්පත්තානම්පි උපචාරසීමං පවිට්ඨානං අන්තෙවාසිකාදීසු ගණ්හන්තෙසු දාතබ්බමෙව. ‘‘බහිඋපචාරසීමාය ඨිතානං දෙථා’’ති වදන්ති, න දාතබ්බං. සචෙ පන උපචාරසීමං ඔක්කන්තෙහි එකාබද්ධා හුත්වා අත්තනො විහාරද්වාරෙ අන්තොවිහාරෙයෙව වා හොන්ති, පරිසවසෙන වඩ්ඪිතා නාම සීමා හොති, තස්මා දාතබ්බා. සඞ්ඝනවකස්ස දින්නෙපි පච්ඡා ආගතානං දාතබ්බමෙව. දුතියභාගෙ පන ථෙරාසනං ආරුළ්හෙ ආගතානං පඨමභාගො න පාපුණාති, දුතියභාගතො වස්සග්ගෙන දාතබ්බං. අන්තොඋපචාරසීමං පවිසිත්වා යත්ථ කත්ථචි දින්නං හොති, සබ්බං සන්නිපාතට්ඨානෙයෙව භාජෙතබ්බං.

යස්මිං ¶ විහාරෙ දස භික්ඛූ, දසෙව ච සප්පිකුම්භා දීයන්ති, එකෙකකුම්භවසෙන භාජෙතබ්බං. එකො සප්පිකුම්භො හොති, දසභික්ඛූහි භාජෙත්වා ගහෙතබ්බං. සචෙ ‘‘යථාඨිතංයෙව අම්හාකං පාපුණාතී’’ති ගණ්හන්ති, දුග්ගහිතං, තං ගතගතට්ඨානෙ සඞ්ඝිකමෙව හොති. කුම්භං පන ආවජ්ජෙත්වා ථාලකෙ ථොකං සප්පිං කත්වා ‘‘ඉදං මහාථෙරස්ස පාපුණාති, අවසෙසං අම්හාකං පාපුණාතී’’ති වත්වා තම්පි කුම්භෙයෙව ආකිරිත්වා යථිච්ඡිතං ගහෙත්වා ගන්තබ්බං. සචෙ ථිනං සප්පි හොති, ලෙඛං කත්වා ‘‘ලෙඛතො පරභාගො මහාථෙරස්ස පාපුණාති, අවසෙසං අම්හාක’’න්ති ගහිතම්පි සුග්ගහිතං. වුත්තපරිච්ඡෙදතො ඌනාධිකෙසු භික්ඛූසු සප්පිකුම්භෙසු ච එතෙනෙව උපායෙන භාජෙතබ්බං. සචෙ පනෙකො භික්ඛු, එකො කුම්භො හොති, ඝණ්ටිං පහරිත්වා ‘‘අයං මය්හං පාපුණාතී’’තිපි ගහෙතුං වට්ටති. ‘‘අයං පඨමභාගො මය්හං පාපුණාති, අයං දුතියභාගො’’ති එවං ථොකං ථොකම්පි පාපෙතුං වට්ටති. එස නයො නවනීතාදීසුපි ¶ . යස්මිං පන විප්පසන්නතිලතෙලාදිම්හි ලෙඛා න සන්තිට්ඨති, තං උද්ධරිත්වා භාජෙතබ්බං. සිඞ්ගිවෙරමරිචාදිභෙසජ්ජම්පි අවසෙසපත්තථාලකාදිසමණපරික්ඛාරොපි සබ්බො වුත්තානුරූපෙනෙව නයෙන සුට්ඨු සල්ලක්ඛෙත්වා භාජෙතබ්බොති. අයං ගිලානපච්චයභාජනීයකථා.

218. ඉදානි සෙනාසනග්ගාහෙ විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො (චූළව. අට්ඨ. 318) – අයං සෙනාසනග්ගාහො නාම දුවිධො හොති උතුකාලෙ ච වස්සාවාසෙ ච. තත්ථ උතුකාලෙ තාව කෙචි ආගන්තුකා භික්ඛූ පුරෙභත්තං ආගච්ඡන්ති, කෙචි පච්ඡාභත්තං පඨමයාමං මජ්ඣිමයාමං පච්ඡිමයාමං වා. යෙ යදා ආගච්ඡන්ති, තෙසං තදාව භික්ඛූ උට්ඨාපෙත්වා සෙනාසනං දාතබ්බං, අකාලො නාම නත්ථි. සෙනාසනපඤ්ඤාපකෙන පන පණ්ඩිතෙන භවිතබ්බං, එකං වා ද්වෙ වා මඤ්චට්ඨානානි ඨපෙතබ්බානි. සචෙ විකාලෙ එකො වා ද්වෙ වා ථෙරා ආගච්ඡන්ති, තෙ වත්තබ්බා ‘‘භන්තෙ, ආදිතො පට්ඨාය වුට්ඨාපියමානෙ සබ්බෙපි භික්ඛූ උබ්භණ්ඩිකා භවිස්සන්ති, තුම්හෙ අම්හාකං වසනට්ඨානෙ වසථා’’ති.

බහූසු පන ආගතෙසු වුට්ඨාපෙත්වා පටිපාටියා දාතබ්බං. සචෙ එකෙකං පරිවෙණං පහොති, එකෙකං පරිවෙණං දාතබ්බං. තත්ථ අග්ගිසාලාදීඝසාලාමණ්ඩලමාළාදයො සබ්බෙපි තස්සෙව පාපුණන්ති. එවං අප්පහොන්තෙ පාසාදග්ගෙන දාතබ්බං, පාසාදෙසු අප්පහොන්තෙසු ඔවරකග්ගෙන දාතබ්බං, ඔවරකෙසු අප්පහොන්තෙසු සෙය්යග්ගෙන දාතබ්බං, සෙය්යග්ගෙසු අප්පහොන්තෙසු මඤ්චට්ඨානෙන දාතබ්බං, මඤ්චට්ඨානෙ අප්පහොන්තෙ එකපීඨකට්ඨානවසෙන දාතබ්බං, භික්ඛුනො පන ඨිතොකාසමත්තං න ගාහෙතබ්බං. එතඤ්හි සෙනාසනං නාම න හොති. පීඨකට්ඨානෙ පන අප්පහොන්තෙ එකං මඤ්චට්ඨානං වා එකං පීඨට්ඨානං වා ‘‘වාරෙන වාරෙන, භන්තෙ, විස්සමථා’’ති තිණ්ණං ජනානං දාතබ්බං. න හි සක්කා ¶ සීතසමයෙ සබ්බරත්තිං අජ්ඣොකාසෙව වසිතුං. මහාථෙරෙන පඨමයාමං විස්සමිත්වා නික්ඛමිත්වා දුතියත්ථෙරස්ස වත්තබ්බං ‘‘ආවුසො ඉධ පවිසාහී’’ති. සචෙ මහාථෙරො නිද්දාගරුකො හොති, කාලං න ජානාති, උක්කාසිත්වා ද්වාරං ආකොටෙත්වා ‘‘භන්තෙ කාලො ජාතො, සීතං අනුදහතී’’ති වත්තබ්බං. තෙන නික්ඛමිත්වා ඔකාසො දාතබ්බො, අදාතුං න ලභති. දුතියත්ථෙරෙනපි මජ්ඣිමයාමං විස්සමිත්වා ¶ පුරිමනයෙනෙව ඉතරස්ස දාතබ්බං. නිද්දාගරුකො වුත්තනයෙනෙව වුට්ඨාපෙතබ්බො. එවං එකරත්තිං එකමඤ්චට්ඨානං තිණ්ණං දාතබ්බං. ජම්බුදීපෙ පන එකච්චෙ භික්ඛූ ‘‘සෙනාසනං නාම මඤ්චට්ඨානං වා පීඨට්ඨානං වා කිඤ්චිදෙව කස්සචි සප්පායං හොති, කස්සචි අසප්පාය’’න්ති ආගන්තුකා හොන්තු වා මා වා, දෙවසිකං සෙනාසනං ගාහෙන්ති. අයං උතුකාලෙ සෙනාසනග්ගාහො නාම.

219. වස්සාවාසෙ පන අත්ථි ආගන්තුකවත්තං, අත්ථි ආවාසිකවත්තං. ආගන්තුකෙන තාව සකට්ඨානං මුඤ්චිත්වා අඤ්ඤත්ථ ගන්ත්වා වසිතුකාමෙන වස්සූපනායිකදිවසමෙව තත්ථ න ගන්තබ්බං. වසනට්ඨානං වා හි තත්ර සම්බාධං භවෙය්ය, භික්ඛාචාරො වා න සම්පජ්ජෙය්ය, තෙන න ඵාසුකං විහරෙය්ය, තස්මා ‘‘ඉදානි මාසමත්තෙන වස්සූපනායිකා භවිස්සතී’’ති තං විහාරං පවිසිතබ්බං. තත්ථ මාසමත්තං වසන්තො සචෙ උද්දෙසත්ථිකො, උද්දෙසසම්පත්තිං සල්ලක්ඛෙත්වා, සචෙ කම්මට්ඨානිකො, කම්මට්ඨානසප්පායතං සල්ලක්ඛෙත්වා, සචෙ පච්චයත්ථිකො, පච්චයලාභං සල්ලක්ඛෙත්වා අන්තොවස්සෙ සුඛං වසිස්සති. සකට්ඨානතො ච තත්ථ ගච්ඡන්තෙන න ගොචරගාමො ඝට්ටෙතබ්බො. න තත්ථ මනුස්සා වත්තබ්බා ‘‘තුම්හෙ නිස්සාය සලාකභත්තාදීනි වා යාගුඛජ්ජකාදීනි වා වස්සාවාසිකං වා නත්ථි, අයං චෙතියස්ස පරික්ඛාරො, අයං උපොසථාගාරස්ස, ඉදං තාළඤ්චෙව සූචි ච, සම්පටිච්ඡථ තුම්හාකං විහාර’’න්ති. සෙනාසනං පන ජග්ගිත්වා දාරුභණ්ඩමත්තිකාභණ්ඩානි පටිසාමෙත්වා ගමිකවත්තං පූරෙත්වා ගන්තබ්බං.

එවං ගච්ඡන්තෙනපි දහරෙහි පත්තචීවරභණ්ඩිකායො උක්ඛිපාපෙත්වා තෙලනාළිකත්තරදණ්ඩාදීනි ගාහෙත්වා ඡත්තං පග්ගය්හ අත්තානං දස්සෙන්තෙන ගාමද්වාරෙනෙව න ගන්තබ්බං, පටිච්ඡන්නෙන අටවිමග්ගෙන ගන්තබ්බං. අටවිමග්ගෙ අසති ගුම්බාදීනි මද්දන්තෙන න ගන්තබ්බං, ගමිකවත්තං පන පූරෙත්වා විතක්කං ඡින්දිත්වා සුද්ධචිත්තෙන ගමනවත්තෙනෙව ගන්තබ්බං. සචෙ පන ගාමද්වාරෙන මග්ගො හොති, ගච්ඡන්තඤ්ච නං සපරිවාරං දිස්වා මනුස්සා ‘‘අම්හාකං ථෙරො වියා’’ති උපධාවිත්වා ‘‘කුහිං, භන්තෙ, සබ්බපරික්ඛාරෙ ගහෙත්වා ගච්ඡථා’’ති වදන්ති, තෙසු චෙ එකො එවං වදති ‘‘වස්සූපනායිකකාලො නාමායං, යත්ථ අන්තොවස්සෙනිබද්ධභික්ඛාචාරො භණ්ඩපටිච්ඡාදනඤ්ච ලබ්භති, තත්ථ භික්ඛූ ගච්ඡන්තී’’ති, තස්ස ¶ චෙ සුත්වා තෙ මනුස්සා ‘‘භන්තෙ, ඉමස්මිම්පි ගාමෙ ජනො ¶ භුඤ්ජති චෙව නිවාසෙති ච, මා අඤ්ඤත්ථ ගච්ඡථා’’ති වත්වා මිත්තාමච්චෙ පක්කොසිත්වා සබ්බෙ සම්මන්තයිත්වා විහාරෙ නිබද්ධවත්තඤ්ච සලාකභත්තාදීනි ච වස්සාවාසිකඤ්ච ඨපෙත්වා ‘‘ඉධෙව, භන්තෙ, වසථා’’ති යාචන්ති, සබ්බෙසං සාදිතුං වට්ටති. සබ්බඤ්චෙතං කප්පියඤ්චෙව අනවජ්ජඤ්ච. කුරුන්දියං පන ‘‘කුහිං ගච්ඡථාති වුත්තෙ ‘අසුකට්ඨාන’න්ති වත්වා ‘කස්මා තත්ථ ගච්ඡථා’ති වුත්තෙ ‘කාරණං ආචික්ඛිතබ්බ’’’න්ති වුත්තං. උභයම්පි පනෙතං සුද්ධචිත්තත්තාව අනවජ්ජං. ඉදං ආගන්තුකවත්තං නාම.

ඉදං පන ආවාසිකවත්තං. පටිකච්චෙව හි ආවාසිකෙහි විහාරො ජග්ගිතබ්බො, ඛණ්ඩඵුල්ලපටිසඞ්ඛරණපරිභණ්ඩානි කාතබ්බානි, රත්තිට්ඨානදිවාට්ඨානවච්චකුටිපස්සාවට්ඨානානි පධානඝරවිහාරමග්ගොති ඉමානි සබ්බානි පටිජග්ගිතබ්බානි. චෙතියෙ සුධාකම්මං මුණ්ඩවෙදිකාය තෙලමක්ඛනං මඤ්චපීඨජග්ගනන්ති ඉදම්පි සබ්බං කාතබ්බං ‘‘වස්සං වසිතුකාමා ආගන්ත්වා උද්දෙසපරිපුච්ඡාකම්මට්ඨානානුයොගාදීනි කරොන්තා සුඛං වසිස්සන්තී’’ති. කතපරිකම්මෙහි ආසාළ්හීජුණ්හපඤ්චමිතො පට්ඨාය වස්සාවාසිකං පුච්ඡිතබ්බං. කත්ථ පුච්ඡිතබ්බං? යතො පකතියා ලබ්භති. යෙහි පන න දින්නපුබ්බං, තෙ පුච්ඡිතුං න වට්ටති. කස්මා පුච්ඡිතබ්බං? කදාචි හි මනුස්සා දෙන්ති, කදාචි දුබ්භික්ඛාදීහි උපද්දුතා න දෙන්ති, තත්ථ යෙ න දස්සන්ති, තෙ අපුච්ඡිත්වා වස්සාවාසිකෙ ගාහිතෙ ගාහිතභික්ඛූනං ලාභන්තරායො හොති, තස්මා පුච්ඡිත්වාව ගාහෙතබ්බං.

පුච්ඡන්තෙන ‘‘තුම්හාකං වස්සාවාසිකං ගාහණකාලො උපකට්ඨො’’ති වත්තබ්බං. සචෙ වදන්ති ‘‘භන්තෙ, ඉමං සංවච්ඡරං ඡාතකාදීහි උපද්දුතම්හ, න සක්කොම දාතු’’න්ති වා ‘‘යං පුබ්බෙ දෙම, තතො ඌනතරං දස්සාමා’’ති වා ‘‘ඉදානි කප්පාසො සුලභො, යං පුබ්බෙ දෙම, තතො බහුතරං දස්සාමා’’ති වා, තං සල්ලක්ඛෙත්වා තදනුරූපෙන නයෙන තෙසං සෙනාසනෙ භික්ඛූනං වස්සාවාසිකං ගාහෙතබ්බං. සචෙ මනුස්සා වදන්ති ‘‘යස්ස අම්හාකං වස්සාවාසිකං පාපුණාති, සො තෙමාසං පානීයං උපට්ඨාපෙතු, විහාරමග්ගං ජග්ගතු, චෙතියඞ්ගණබොධියඞ්ගණානි ජග්ගතු, බොධිරුක්ඛෙ උදකං ආසිඤ්චතූ’’ති, යස්ස තං පාපුණාති, තස්ස ආචික්ඛිතබ්බං. යො පන ගාමො පටික්කම්ම යොජනද්වියොජනන්තරෙ හොති, තත්ර චෙ කුලානි උපනික්ඛෙපං ¶ ඨපෙත්වා පහාරෙ වස්සාවාසිකං දෙන්තියෙව, තානි කුලානි ආපුච්ඡිත්වාපි තෙසං සෙනාසනෙ වත්තං කත්වා වසන්තස්ස වස්සාවාසිතං ගාහෙතබ්බං. සචෙ පන තෙසං සෙනාසනෙ පංසුකූලිකො වසති, ආගතඤ්ච තං දිස්වා ‘‘තුම්හාකං වස්සාවාසිකං දෙමා’’ති වදන්ති, තෙන සඞ්ඝස්ස ආචික්ඛිතබ්බං. සචෙ තානි කුලානි සඞ්ඝස්ස දාතුං න ඉච්ඡන්ති, ‘‘තුම්හාකංයෙව දෙමා’’ති වදන්ති, සභාගො භික්ඛු ‘‘වත්තං කත්වා ගණ්හාහී’’ති ¶ වත්තබ්බො. පංසුකූලිකස්ස පනෙතං න වට්ටති. ඉති සද්ධාදෙය්යදායකමනුස්සා පුච්ඡිතබ්බා.

තත්රුප්පාදෙ පන කප්පියකාරකා පුච්ඡිතබ්බා. කථං පුච්ඡිතබ්බා? කිං, ආවුසො, සඞ්ඝස්ස භණ්ඩපටිච්ඡාදනං භවිස්සතීති? සචෙ වදන්ති ‘‘භවිස්සති, භන්තෙ, එකෙකස්ස නවහත්ථසාටකං දස්සාම, වස්සාවාසිකං ගාහෙථා’’ති, ගාහෙතබ්බං. සචෙපි වදන්ති ‘‘සාටකා නත්ථි, වත්ථු පන අත්ථි, ගාහෙථ, භන්තෙ’’ති, වත්ථුම්හි සන්තෙපි ගාහෙතුං වට්ටතියෙව. කප්පියකාරකානඤ්හි හත්ථෙ ‘‘කප්පියභණ්ඩං පරිභුඤ්ජථා’’ති දින්නවත්ථුතො යං යං කප්පියං, සබ්බං පරිභුඤ්ජිතුං අනුඤ්ඤාතං. යං පනෙත්ථ පිණ්ඩපාතත්ථාය ගිලානපච්චයත්ථාය ච උද්දිස්ස දින්නං, තං චීවරෙ උපනාමෙන්තෙහි සඞ්ඝසුට්ඨුතාය අපලොකෙත්වා උපනාමෙතබ්බං, සෙනාසනත්ථාය පන උද්දිස්ස දින්නං ගරුභණ්ඩං හොති. චීවරවසෙනෙව පන චතුපච්චයවසෙන වා දින්නං චීවරෙ උපනාමෙන්තානං අපලොකනකම්මකිච්චං නත්ථි. අපලොකනකම්මං කරොන්තෙහි ච පුග්ගලවසෙනෙව කාතබ්බං, සඞ්ඝවසෙන න කාතබ්බං. ජාතරූපරජතවසෙනපි ආමකධඤ්ඤවසෙන වා අපලොකනකම්මං න වට්ටති, කප්පියභණ්ඩවසෙන චීවරතණ්ඩුලාදිවසෙනෙව ච වට්ටති. තං පන එවං කත්තබ්බං ‘‘ඉදානි සුභික්ඛං සුලභපිණ්ඩං, භික්ඛූ චීවරෙන කිලමන්ති, එත්තකං නාම තණ්ඩුලභාගං භික්ඛූනං චීවරං කාතුං රුච්චතී’’ති, ‘‘ගිලානපච්චයො සුලභො, ගිලානො වා නත්ථි, එත්තකං නාම තණ්ඩුලභාගං භික්ඛූනං චීවරං කාතුං රුච්චතී’’ති.

එවං චීවරපච්චයං සල්ලක්ඛෙත්වා සෙනාසනස්ස කාලෙ ඝොසිතෙ සන්නිපතිතෙ සඞ්ඝෙ සෙනාසනග්ගාහකො සම්මන්නිතබ්බො. සම්මන්නන්තෙන ච ද්වෙ සම්මන්නිතබ්බාති වුත්තං. එවඤ්හි නවකො වුඩ්ඪස්ස, වුඩ්ඪො ච නවකස්ස ගාහෙස්සතීති. මහන්තෙ පන මහාවිහාරසදිසෙ විහාරෙ තයො චත්තාරො ජනා සම්මන්නිතබ්බා. කුරුන්දියං පන ‘‘අට්ඨපි සොළසපි ජනෙ සම්මන්නිතුං ¶ වට්ටතී’’ති වුත්තං. තෙසං සම්මුති කම්මවාචායපි අපලොකනෙනපි වට්ටතියෙව. තෙහි සම්මතෙහි භික්ඛූහි සෙනාසනං සල්ලක්ඛෙතබ්බං. චෙතියඝරං බොධිඝරං ආසනඝරං සම්මුඤ්ජනිඅට්ටො දාරුඅට්ටො වච්චකුටි ඉට්ඨකසාලා වඩ්ඪකිසාලා ද්වාරකොට්ඨකො පානීයමාළො මග්ගො පොක්ඛරණීති එතානි හි අසෙනාසනානි, විහාරො අඩ්ඪයොගො පාසාදො හම්මියං ගුහා මණ්ඩපො රුක්ඛමූලං වෙළුගුම්බොති ඉමානි සෙනාසනානි, තානි ගාහෙතබ්බානි.

220. ගාහෙන්තෙන ච ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඨමං භික්ඛූ ගණෙතුං, භික්ඛූ ගණෙත්වා සෙය්යා ගණෙතුං, සෙය්යා ගණෙත්වා සෙය්යග්ගෙන ගාහෙතු’’න්ති(චූළව. 318) ආදිවචනතො පඨමං විහාරෙ ¶ භික්ඛූ ගණෙත්වා මඤ්චට්ඨානානි ගණෙතබ්බානි, තතො එකෙකං මඤ්චට්ඨානං එකෙකස්ස භික්ඛුනො ගාහෙතබ්බං. සචෙ මඤ්චට්ඨානානි අතිරෙකානි හොන්ති, විහාරග්ගෙන ගාහෙතබ්බං. සචෙ විහාරාපි අතිරෙකා හොන්ති, පරිවෙණග්ගෙන ගාහෙතබ්බං. පරිවෙණෙසුපි අතිරෙකෙසු පුන අපරොපි භාගො දාතබ්බො. අතිමන්දෙසු හි භික්ඛූසු එකෙකස්ස භික්ඛුනො ද්වෙ තීණි පරිවෙණානි දාතබ්බානි. ගහිතෙ පන දුතියභාගෙ අඤ්ඤො භික්ඛු ආගච්ඡති, න අත්තනො අරුචියා සො භාගො තස්ස දාතබ්බො. සචෙ පන යෙන ගහිතො, සො අත්තනො රුචියා තං දුතියභාගං වා පඨමභාගං වා දෙති, වට්ටති.

‘‘න, භික්ඛවෙ, නිස්සීමෙ ඨිතස්ස සෙනාසනං ගාහෙතබ්බං, යො ගාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (චූළව. 318) වචනතො උපචාරසීධතො බහි ඨිතස්ස න ගාහෙතබ්බං, අන්තොඋපචාරසීමාය පන දූරෙ ඨිතස්සපි ලබ්භතියෙව.

‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ගිලානස්ස පතිරූපං සෙය්යං දාතු’’න්ති (චූළව. 316) වචනතො යො (චූළව. අට්ඨ. 316) කාසසාසභගන්දරාතිසාරාදීහි ගිලානො හොති, ඛෙළමල්ලකවච්චකපාලාදීනි ඨපෙතබ්බානි හොන්ති, කුට්ඨී වා හොති, සෙනාසනං දූසෙති, එවරූපස්ස හෙට්ඨාපාසාදපණ්ණසාලාදීසු අඤ්ඤතරං එකමන්තං සෙනාසනං දාතබ්බං. යස්මිං වසන්තෙ සෙනාසනං න දුස්සති, තස්ස වරසෙය්යාපි දාතබ්බාව. යොපි සිනෙහපානවිරෙචනනත්ථුකම්මාදීසු යං කිඤ්චි ¶ භෙසජ්ජං කරොති, සබ්බො සො ගිලානොයෙව. තස්සපි සල්ලක්ඛෙත්වා පතිරූපං සෙනාසනං දාතබ්බං.

‘‘න, භික්ඛවෙ, එකෙන ද්වෙ පටිබාහෙතබ්බා, යො පටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (චූළව. 319) වචනතො එකෙන ද්වෙ සෙනාසනානි න ගහෙතබ්බානි. සචෙපි ගණ්හෙය්ය, පච්ඡිමෙන ගහණෙන පුරිමග්ගහණං පටිප්පස්සම්භති. ගහණෙන හි ගහණං පටිප්පස්සම්භති, ගහණෙන ආලයො පටිප්පස්සම්භති, ආලයෙන ගහණං පටිප්පස්සම්භති, ආලයෙන ආලයො පටිප්පස්සම්භති. කථං? ඉධෙකච්චො (චූළව. අට්ඨ. 319) වස්සූපනායිකදිවසෙ එකස්මිං විහාරෙ සෙනාසනං ගහෙත්වා සාමන්තවිහාරං ගන්ත්වා තත්රාපි ගණ්හාති, තස්ස ඉමිනා ගහණෙන පුරිමග්ගහණං පටිප්පස්සම්භති. අපරො ‘‘ඉධ වසිස්සාමී’’ති ආලයමත්තං කත්වා සාමන්තවිහාරං ගන්ත්වා තත්ථ සෙනාසනං ගණ්හාති, තස්ස ඉමිනා ගහණෙනෙව පුරිමො ආලයො පටිප්පස්සම්භති. එකො ‘‘ඉධ වසිස්සාමී’’ති සෙනාසනං වා ගහෙත්වා ආලයං වා කත්වා සාමන්තවිහාරං ගන්ත්වා ‘‘ඉධෙව දානි වසිස්සාමී’’ති ආලයං කරොති, ඉච්චස්ස ආලයෙන වා ගහණං, ආලයෙන වා ආලයො ¶ පටිප්පස්සම්භති, සබ්බත්ථ පච්ඡිමෙ ගහණෙ වා ආලයෙ වා තිට්ඨති. යො පන එකස්මිං විහාරෙ සෙනාසනං ගහෙත්වා ‘‘අඤ්ඤස්මිං විහාරෙ වසිස්සාමී’’ති ගච්ඡති, තස්ස උපචාරසීමාතික්කමෙ සෙනාසනග්ගාහො පටිප්පස්සම්භති. යදි පන ‘‘තත්ථ ඵාසු භවිස්සති, වසිස්සාමි, නො චෙ, ආගමිස්සාමී’’ති ගන්ත්වා අඵාසුකභාවං ඤත්වා පච්ඡා වා ගච්ඡති, වට්ටති.

සෙනාසනග්ගාහකෙන ච සෙනාසනං ගාහෙත්වා වස්සාවාසිකං ගාහෙතබ්බං. ගාහෙන්තෙන සචෙ සඞ්ඝිකො ච සද්ධාදෙය්යො චාති ද්වෙ චීවරපච්චයා හොන්ති, තෙසු යං භික්ඛූ පඨමං ගහිතුං ඉච්ඡන්ති, තං ගහෙත්වා තස්ස ඨිතිකතො පට්ඨාය ඉතරො ගාහෙතබ්බො. ‘‘සචෙ භික්ඛූනං අප්පතාය පරිවෙණග්ගෙන සෙනාසනෙ ගාහියමානෙ එකං පරිවෙණං මහාලාභං හොති, දස වා ද්වාදස වා චීවරානි ලභන්ති, තං විජටෙත්වා අඤ්ඤෙසු අලාභකෙසු ආවාසෙසු පක්ඛිපිත්වා අඤ්ඤෙසම්පි භික්ඛූනං ගාහෙතබ්බ’’න්ති මහාසුමත්ථෙරො ආහ. මහාපදුමත්ථෙරො පනාහ ‘‘න එවං ¶ කාතබ්බං. මනුස්සා හි අත්තනො ආවාසපටිජග්ගනත්ථාය පච්චයං දෙන්ති, තස්මා අඤ්ඤෙහි භික්ඛූහි තත්ථ පවිසිතබ්බ’’න්ති.

221. සචෙ පනෙත්ථ මහාථෙරො පටික්කොසති ‘‘මා, ආවුසො, එවං ගාහෙථ, භගවතො අනුසිට්ඨිං කරොථ. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පරිවෙණග්ගෙන ගාහෙතු’’න්ති (චූළව. 318). තස්ස පටික්කොසනාය අට්ඨත්වා ‘‘භන්තෙ, භික්ඛූ බහූ, පච්චයො මන්දො, සඞ්ගහං කාතුං වට්ටතී’’ති සඤ්ඤාපෙත්වා ගාහෙතබ්බමෙව. ගාහෙන්තෙන ච සම්මතෙන භික්ඛුනා මහාථෙරස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා එවං වත්තබ්බං ‘‘භන්තෙ, තුම්හාකං සෙනාසනං පාපුණාති, පච්චයං ධාරෙථා’’ති. අසුකකුලස්ස පච්චයො අසුකසෙනාසනඤ්ච මය්හං පාපුණාති, ආවුසොති. පාපුණාති භන්තෙ, ගණ්හථ නන්ති. ගණ්හාමි, ආවුසොති. ගහිතං හොති. ‘‘සචෙ පන ‘ගහිතං වො, භන්තෙ’ති වුත්තෙ ‘ගහිතං මෙ’ති වා, ‘ගණ්හිස්සථ, භන්තෙ’ති වුත්තෙ ‘ගණ්හිස්සාමී’ති වා වදති, අග්ගහිතං හොතී’’ති මහාසුමත්ථෙරො ආහ. මහාපදුමත්ථෙරො පනාහ ‘‘අතීතානාගතවචනං වා හොතු වත්තමානවචනං වා, සතුප්පාදමත්තං ආලයකරණමත්තමෙව චෙත්ථ පමාණං, තස්මා ගහිතමෙව හොතී’’ති.

යොපි පංසුකූලිකො භික්ඛු සෙනාසනං ගහෙත්වා පච්චයං විස්සජ්ජෙති, අයම්පි න අඤ්ඤස්මිං ආවාසෙ පක්ඛිපිතබ්බො, තස්මිංයෙව පරිවෙණෙ අග්ගිසාලාය වා දීඝසාලාය වා රුක්ඛමූලෙ වා අඤ්ඤස්ස ගාහෙතුං වට්ටති. පංසුකූලිකො ‘‘වසාමී’’ති සෙනාසනං ජග්ගිස්සති, ඉතරො ‘‘පච්චයං ගණ්හාමී’’ති එවං ද්වීහි කාරණෙහි සෙනාසනං සුජග්ගිතතරං භවිස්සති. මහාපච්චරියං ¶ පන වුත්තං ‘‘පංසුකූලිකෙ වාසත්ථාය සෙනාසනං ගණ්හන්තෙ සෙනාසනග්ගාහකෙන වත්තබ්බං, ‘භන්තෙ ඉධ පච්චයො අත්ථි, සො කිං කාතබ්බො’ති. තෙන ‘හෙට්ඨා අඤ්ඤං ගාහාපෙහී’ති වත්තබ්බො. සචෙ පන කිඤ්චි අවත්වාව වසති, වුට්ඨවස්සස්ස ච පාදමූලෙ ඨපෙත්වා සාටකං දෙන්ති, වට්ටති. අථ ‘වස්සාවාසිකං දෙමා’ති වදන්ති, තස්මිං සෙනාසනෙ වස්සංවුට්ඨභික්ඛූනං පාපුණාතී’’ති. යෙසං පන සෙනාසනං නත්ථි, කෙවලං පච්චයමෙව දෙන්ති, තෙසං පච්චයං අවස්සාවාසිකසෙනාසනෙ ගාහෙතුං වට්ටති. මනුස්සා ථූපං කත්වා වස්සාවාසිකං ගාහාපෙන්ති. ථූපො නාම ¶ අසෙනාසනං, තස්ස සමීපෙ රුක්ඛෙ වා මණ්ඩපෙ වා උපනිබන්ධිත්වා ගාහෙතබ්බං. තෙන භික්ඛුනා චෙතියං ජග්ගිතබ්බං. බොධිරුක්ඛබොධිඝරආසනඝරසම්මුඤ්ජනිඅට්ටදාරුඅට්ටවච්චකුටිද්වාරකොට්ඨකපානීයකුටිපානීයමාළකදන්තකට්ඨමාළකෙසුපි එසෙව නයො. භොජනසාලා පන සෙනාසනමෙව, තස්මා තං එකස්ස වා බහූනං වා පරිච්ඡින්දිත්වා ගාහෙතුං වට්ටතීති සබ්බමිදං විත්ථාරෙන මහාපච්චරියං වුත්තං.

සෙනාසනග්ගාහකෙන පන පාටිපදඅරුණතො පට්ඨාය යාව පුන අරුණං න භිජ්ජති, තාව ගාහෙතබ්බං. ඉදඤ්හි සෙනාසනග්ගාහස්ස ඛෙත්තං. සචෙ පාතොව ගාභිතෙ සෙනාසනෙ අඤ්ඤො විතක්කචාරිකො භික්ඛු ආගන්ත්වා සෙනාසනං යාචති, ‘‘ගහිතං, භන්තෙ, සෙනාසනං, වස්සූපගතො සඞ්ඝො, රමණීයො විහාරො, රුක්ඛමූලාදීසු යත්ථ ඉච්ඡථ, තත්ථ වසථා’’ති වත්තබ්බො. පච්ඡිමවස්සූපනායිකදිවසෙ පන සචෙ කාලං ඝොසෙත්වා සන්නිපතිතෙ සඞ්ඝෙ කොචි දසහත්ථං වත්ථං ආහරිත්වා වස්සාවාසිකං දෙති, ආගන්තුකො චෙ භික්ඛු සඞ්ඝත්ථෙරො හොති, තස්ස දාතබ්බං. නවකො චෙ හොති, සම්මතෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝත්ථෙරො වත්තබ්බො ‘‘සචෙ, භන්තෙ, ඉච්ඡථ, පඨමභාගං මුඤ්චිත්වා ඉදං වත්ථං ගණ්හථා’’ති, අමුඤ්චන්තස්ස න දාතබ්බං. සචෙ පන පුබ්බෙ ගාහිතං මුඤ්චිත්වා ගණ්හාති, දාතබ්බං. එතෙනෙව උපායෙන දුතියත්ථෙරතො පට්ඨාය පරිවත්තෙත්වා පත්තට්ඨානෙව ආගන්තුකස්ස දාතබ්බං. සචෙ පන පඨමවස්සූපගතා ද්වෙ තීණි චත්තාරි පඤ්ච වා වත්ථානි අලත්ථුං, ලද්ධං ලද්ධං එතෙනෙව උපායෙන විස්සජ්ජාපෙත්වා යාව ආගන්තුකස්ස සමකං හොති, තාව දාතබ්බං. තෙන සමකෙ ලද්ධෙ අවසිට්ඨො අනුභාගො ථෙරාසනෙ දාතබ්බො. පච්චුප්පන්නෙ ලාභෙ සති ඨිතිකාය ගාහෙතුං කතිකං කාතුං වට්ටති.

සචෙ දුබ්භික්ඛං හොති, ද්වීසුපි වස්සූපනායිකාසු වස්සූපගතා භික්ඛූ භික්ඛාය කිලමන්තා ‘‘ආවුසො, ඉධ වසන්තා සබ්බෙව කිලමාම, සාධු වත ද්වෙ භාගා හොම, යෙසං ඤාතිපවාරිතට්ඨානානි අත්ථි, තෙ තත්ථ වසිත්වා පවාරණාය ආගන්ත්වා අත්තනො පත්තං වස්සාවාසිකං ගණ්හන්තූ’’ති වදන්ති, තෙසු යෙ තත්ථ වසිත්වා පවාරණාය ආගච්ඡන්ති, තෙසං අපලොකෙත්වා ¶ වස්සාවාසිකං දාතබ්බං. සාදියන්තාපි හි තෙනෙව වස්සාවාසිකස්ස සාමිනො, ඛීයන්තාපි ච ආවාසිකා නෙව අදාතුං ලභන්ති. කුරුන්දියං පන වුත්තං ‘‘කතිකවත්තං කාතබ්බං ‘සබ්බෙසං නො ඉධ යාගුභත්තං ¶ නප්පහොති, සභාගට්ඨානෙ වසිත්වා ආගච්ඡථ, තුම්හාකං පත්තං වස්සාවාසිකං ලභිස්සථා’ති. තඤ්චෙ එකො පටිබාහති, සුපටිබාහිතං. නො චෙ පටිබාහති, කතිකා සුකතා. පච්ඡා තෙසං තත්ථ වසිත්වා ආගතානං අපලොකෙත්වා දාතබ්බං, අපලොකනකාලෙ පටිබාහිතුං න ලබ්භතී’’ති. පුනපි වුත්තං ‘‘සචෙ වස්සූපගතෙසු එකච්චානං වස්සාවාසිකෙ අපාපුණන්තෙ භික්ඛූ කතිකං කරොන්ති ‘ඡින්නවස්සානං වස්සාවාසිකඤ්ච ඉදානි උප්පජ්ජනකවස්සාවාසිකඤ්ච ඉමෙසං දාතුං රුච්චතී’ති, එවං කතිකාය කතාය ගාහිතසදිසමෙව හොති, උප්පන්නුප්පන්නං තෙසමෙව දාතබ්බ’’න්ති. තෙමාසං පානීයං උපට්ඨාපෙත්වා විහාරමග්ගචෙතියඞ්ගණබොධියඞ්ගණානි ජග්ගිත්වා බොධිරුක්ඛෙ උදකං සිඤ්චිත්වා පක්කන්තොපි විබ්භන්තොපි වස්සාවාසිකං ලභතියෙව. භතිනිවිට්ඨඤ්හි තෙන කතං, සඞ්ඝිකං පන අපලොකනකම්මං කත්වා ගාහිතං අන්තොවස්සෙ විබ්භන්තොපි ලභතෙව, පච්චයවසෙන ගාහිතං පන න ලභතීති වදන්ති.

සචෙ වුට්ඨවස්සො දිසංගමිකො භික්ඛු ආවාසිකස්ස හත්ථතො කිඤ්චිදෙව කප්පියභණ්ඩං ගහෙත්වා ‘‘අසුකකුලෙ මය්හං වස්සාවාසිකං පත්තං, තං ගණ්හථා’’ති වත්වා ගතට්ඨානෙ විබ්භමති, වස්සාවාසිකං සඞ්ඝිකං හොති. සචෙ පන මනුස්සෙ සම්මුඛා සම්පටිච්ඡාපෙත්වා ගච්ඡති, ලභති. ‘‘ඉදං වස්සාවාසිකං අම්හාකං සෙනාසනෙ වුත්ථභික්ඛුනො දෙමා’’ති වුත්තෙ යස්ස ගාහිතං, තස්සෙව හොති. සචෙ පන සෙනාසනසාමිකස්ස පියකම්යතාය පුත්තධීතාදයො බහූනි වත්ථානි ආහරිත්වා ‘‘අම්හාකං සෙනාසනෙ දෙමා’’ති දෙන්ති, තත්ථ වස්සූපගතස්ස එකමෙව වත්ථං දාතබ්බං, සෙසානි සඞ්ඝිකානි හොන්ති. වස්සාවාසිකඨිතිකාය ගාහෙතබ්බානි, ඨිතිකාය අසති ථෙරාසනතො පට්ඨාය ගාහෙතබ්බානි. සෙනාසනෙ වස්සූපගතං භික්ඛුං නිස්සාය උප්පන්නෙන චිත්තප්පසාදෙන බහූනි වත්ථානි ආහරිත්වා ‘‘සෙනාසනස්ස දෙමා’’ති දින්නෙසුපි එසෙව නයො. සචෙ පන පාදමූලෙ ඨපෙත්වා ‘‘එතස්ස භික්ඛුනො දෙමා’’ති වදන්ති, තස්සෙව හොන්ති.

එකස්ස ගෙහෙ ද්වෙ වස්සාවාසිකානි, පඨමභාගො සාමණෙරස්ස ගාහිතො හොති, දුතියො ථෙරාසනෙ. සො එකං දසහත්ථං, එකං අට්ඨහත්ථං සාටකං පෙසෙති ‘‘වස්සාවාසිකං පත්තභික්ඛූනං දෙථා’’ති, විචිනිත්වා වරභාගං සාමණෙරස්ස දත්වා අනුභාගො ථෙරාසනෙ දාතබ්බො ¶ . සචෙ පන උභොපි ඝරං නෙත්වා භොජෙත්වා සයමෙව පාදමූලෙ ඨපෙති, යං යස්ස දින්නං, තදෙව තස්ස හොති. ඉතො පරං මහාපච්චරියං ආගතනයො හොති – එකස්ස ඝරෙ දහරසාමණෙරස්ස වස්සාවාසිකං පාපුණාති, සො චෙ පුච්ඡති ‘‘අම්හාකං වස්සාවාසිකං කස්ස පත්ත’’න්ති, ‘‘සාමණෙරස්සා’’ති අවත්වා ¶ ‘‘දානකාලෙ ජානිස්සසී’’ති වත්වා දානදිවසෙ එකං මහාථෙරං පෙසෙත්වා නීහරාපෙතබ්බං. සචෙ යස්ස වස්සාවාසිකං පත්තං, සො විබ්භමති වා කාලං වා කරොති, මනුස්සා චෙ පුච්ඡන්ති ‘‘කස්ස අම්හාකං වස්සාවාසිකං පත්ත’’න්ති, තෙසං යථාභූතං ආචික්ඛිතබ්බං. සචෙ තෙ වදන්ති ‘‘තුම්හාකං දෙමා’’ති, තස්ස භික්ඛුනො පාපුණාති. අථ සඞ්ඝස්ස වා ගණස්ස වා දෙන්ති, සඞ්ඝස්ස වා ගණස්ස වා පාපුණාති. සචෙ වස්සූපගතා සුද්ධපංසුකූලිකායෙව හොන්ති, ආනෙත්වා දින්නං වස්සාවාසිකං සෙනාසනපරික්ඛාරං වා කත්වා ඨපෙතබ්බං, බිම්බොහනාදීනි වා කාතබ්බානීති.

අයං තාව අන්තොවස්සෙ වස්සූපනායිකදිවසවසෙන

සෙනාසනග්ගාහකථා.

222. අයමපරොපි උතුකාලෙ අන්තරාමුත්තකො නාම සෙනාසනග්ගාහො වෙදිතබ්බො. දිවසවසෙන හි තිවිධො සෙනාසනග්ගාහො පුරිමකො පච්ඡිමකො අන්තරාමුත්තකොති. වුත්තඤ්හෙතං –

‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, සෙනාසනග්ගාහා, පුරිමකො පච්ඡිමකො අන්තරාමුත්තකො. අපරජ්ජුගතාය ආසාළ්හියා පුරිමකො ගාහෙතබ්බො, මාසගතාය ආසාළ්හියා පච්ඡිමකො ගාහෙතබ්බො, අපරජ්ජුගතාය පවාරණාය ආයතිං වස්සාවාසත්ථාය අන්තරාමුත්තකො ගාහෙතබ්බො’’ති (මහාව. 318).

එතෙසු (චූළව. අට්ඨ. 318) තීසු සෙනාසනග්ගාහෙසු පුරිමකො පච්ඡිමකො චාති ඉමෙ ද්වෙ ගාහා ථාවරා, අන්තරාමුත්තකො පන සෙනාසනපටිජග්ගනත්ථං භගවතා අනුඤ්ඤාතො. තථා හි එකස්මිං විහාරෙ මහාලාභං සෙනාසනං හොති, සෙනාසනසාමිකා වස්සූපගතං භික්ඛුං සබ්බපච්චයෙහි සක්කච්චං උපට්ඨහිත්වා පවාරෙත්වා ගමනකාලෙ බහුං සමණපරික්ඛාරං දෙන්ති, මහාථෙරා දූරතොව ආගන්ත්වා වස්සූපනායිකදිවසෙ තං ¶ ගහෙත්වා ඵාසුං වසිත්වා වුට්ඨවස්සා ලාභං ගණ්හිත්වා පක්කමන්ති. ආවාසිකා ‘‘මයං එත්ථුප්පන්නං ලාභං න ලභාම, නිච්චං ආගන්තුකමහාථෙරාව ලභන්ති, තෙයෙව නං ආගන්ත්වා පටිජග්ගිස්සන්තී’’ති පලුජ්ජන්තම්පි න ඔලොකෙන්ති. භගවා තස්ස පටිජග්ගනත්ථං ‘‘අපරජ්ජුගතාය පවාරණාය ආයතිං වස්සාවාසත්ථාය අන්තරාමුත්තකො ගාහෙතබ්බො’’ති ආහ.

තං ගාහෙන්තෙන සඞ්ඝත්ථෙරො වත්තබ්බො ‘‘භන්තෙ, අන්තරාමුත්තකසෙනාසනං ගණ්හථා’’ති. සචෙ ගණ්හාති ¶ , දාතබ්බං. නො චෙ, එතෙනෙව උපායෙන අනුථෙරං ආදිං කත්වා යො ගණ්හාති, තස්ස අන්තමසො සාමණෙරස්සපි දාතබ්බං. තෙන තං සෙනාසනං අට්ඨ මාසෙ පටිජග්ගිතබ්බං, ඡදනභිත්තිභූමීසු යං කිඤ්චි ඛණ්ඩං වා ඵුල්ලං වා හොති, තං සබ්බං පටිසඞ්ඛරිතබ්බං. උද්දෙසපරිපුච්ඡාදීහි දිවසං ඛෙපෙත්වා රත්තිං තත්ථ වසිතුං වට්ටති, රත්තිං පරිවෙණෙ වසිත්වා තත්ථ දිවසං ඛෙපෙතුම්පි වට්ටති, රත්තින්දිවං තත්ථෙව වසිතුම්පි වට්ටති, උතුකාලෙ ආගතානං වුඩ්ඪානං න පටිබාහිතබ්බං. වස්සූපනායිකදිවසෙ පන සම්පත්තෙ සචෙ සඞ්ඝත්ථෙරො ‘‘මය්හං ඉදං පන සෙනාසනං දෙථා’’ති වදති, න ලභති. ‘‘භන්තෙ, ඉදං අන්තරාමුත්තකං ගහෙත්වා එකෙන භික්ඛුනා පටිජග්ගිත’’න්ති වත්වා න දාතබ්බං, අට්ඨ මාසෙ පටිජග්ගිතභික්ඛුස්සෙව ගාහිතං හොති. යස්මිං පන සෙනාසනෙ එකසංවච්ඡරෙ ද්වික්ඛත්තුං පච්චයෙ දෙන්ති ඡමාසච්චයෙන ඡමාසච්චයෙන, තං අන්තරාමුත්තකං න ගාහෙතබ්බං. යස්මිං වා තික්ඛත්තුං දෙන්ති චතුමාසච්චයෙන චතුමාසච්චයෙන, යස්මිං වා චතුක්ඛත්තුං දෙන්ති තෙමාසච්චයෙන තෙමාසච්චයෙන, තං අන්තරාමුත්තකං න ගාහෙතබ්බං. පච්චයෙනෙව හි තං පටිජග්ගනං ලභිස්සති. යස්මිං පන එකසංවච්ඡරෙ සකිදෙව බහූ පච්චයෙ දෙන්ති, එතං අන්තරාමුත්තකං ගාහෙතබ්බන්ති.

223. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අකතං වා විහාරං විප්පකතං වා නවකම්මං දාතුං, ඛුද්දකෙ විහාරෙ කම්මං ඔලොකෙත්වා ඡප්පඤ්චවස්සිකං නවකම්මං දාතුං, අඩ්ඪයොගෙ කම්මං ඔලොකෙත්වා සත්තට්ඨවස්සිකං නවකම්මං දාතුං, මහල්ලකෙ විහාරෙ පාසාදෙ වා කම්මං ඔලොකෙත්වා දසද්වාදසවස්සිකං නවකම්මං දාතු’’න්ති (චූළව. 323) වචනතො අකතං විප්පකතං වා සෙනාසනං එකස්ස භික්ඛුනො අපලොකනෙන වා කම්මවාචාය වා සාවෙත්වා නවකම්මං ¶ කත්වා වසිතුං යථාවුත්තකාලපරිච්ඡෙදවසෙන දාතබ්බං. නවකම්මිකො භික්ඛු අන්තොවස්සෙ තං ආවාසං ලභති, උතුකාලෙ පටිබාහිතුං න ලභති. ලද්ධනවකම්මෙන පන භික්ඛුනා වාසිඵරසුනිඛාදනාදීනි ගහෙත්වා සයං න කාතබ්බං, කතාකතං ජානිතබ්බං. සචෙ සො ආවාසො ජීරති, ආවාසසාමිකස්ස වා තස්ස වංසෙ උප්පන්නස්ස වා කස්සචි කථෙතබ්බං ‘‘ආවාසො තෙ නස්සති, ජග්ගථ එතං ආවාස’’න්ති. සචෙ සො න සක්කොති, භික්ඛූහි ඤාතීහි වා උපට්ඨාකෙහි වා සමාදාපෙත්වා ජග්ගිතබ්බො. සචෙ තෙපි න සක්කොන්ති, සඞ්ඝිකෙන පච්චයෙන ජග්ගිතබ්බො, තස්මිම්පි අසති එකං ආවාසං විස්සජ්ජෙත්වා අවසෙසා ජග්ගිතබ්බා, බහූ විස්සජ්ජෙත්වා එකං සණ්ඨපෙතුම්පි වට්ටතියෙව.

දුබ්භික්ඛෙ භික්ඛූසු පක්කන්තෙසු සබ්බෙ ආවාසා නස්සන්ති, තස්මා එකං වා ද්වෙ වා තයො වා ¶ ආවාසෙ විස්සජ්ජෙත්වා තතො යාගුභත්තචීවරාදීනි පරිභුඤ්ජන්තෙහි සෙසාවාසා ජග්ගිතබ්බායෙව.

කුරුන්දියං පන වුත්තං ‘‘සඞ්ඝිකෙ පච්චයෙ අසති එකො භික්ඛු ‘තුය්හං එකමඤ්චට්ඨානං ගහෙත්වා ජග්ගාහී’ති වත්තබ්බො. සචෙ බහුතරං ඉච්ඡති, තිභාගං වා උපඩ්ඪභාගං වා දත්වාපි ජග්ගාපෙතබ්බං. අථ ථම්භමත්තමෙවෙත්ථ අවසිට්ඨං, බහුකම්මං කාතබ්බන්ති න ඉච්ඡති, ‘තුය්හං පුග්ගලිකමෙව කත්වා ජග්ගාහී’ති දාතබ්බං. එවම්පි හි ‘සඞ්ඝස්ස භණ්ඩකඨපනට්ඨානඤ්ච නවකානඤ්ච වසනට්ඨානං ලභිස්සතී’ති ජග්ගාපෙතබ්බො. එවං ජග්ගිතො පන තස්මිං ජීවන්තෙ පුග්ගලිකො හොති, මතෙ සඞ්ඝිකොව. සචෙ සද්ධිවිහාරිකානං දාතුකාමො හොති, කම්මං ඔලොකෙත්වා තිභාගං වා උපඩ්ඪං වා පුග්ගලිකං කත්වා ජග්ගාපෙතබ්බො. එවඤ්හි සද්ධිවිහාරිකානං දාතුං ලභති. එවං ජග්ගනකෙ පන අසති එකං ආවාසං විස්සජ්ජෙත්වාතිආදිනා නයෙන ජග්ගාපෙතබ්බො’’ති වුත්තං. ඉදම්පි ච අඤ්ඤං තත්ථෙව වුත්තං.

ද්වෙ භික්ඛූ සඞ්ඝිකභූමිං ගහෙත්වා සොධෙත්වා සඞ්ඝිකසෙනාසනං කරොන්ති, යෙන සා භූමි පඨමං ගහිතා, සො සාමී. උභොපි පුග්ගලිකං කරොන්ති, සොයෙව සාමී. සො සඞ්ඝිකං කරොති, ඉතරො පුග්ගලිකං කරොති, අඤ්ඤං චෙ බහු සෙනාසනට්ඨානං අත්ථි, පුග්ගලිකං කරොන්තොපි න වාරෙතබ්බො. අඤ්ඤස්මිං පන තාදිසෙ පතිරූපෙ ඨානෙ අසති ¶ තං පටිබාහිත්වා සඞ්ඝිකං කරොන්තෙනෙව කාතබ්බං. යං පන තස්ස තත්ථ වයකම්මං කතං, තං දාතබ්බං. සචෙ පන කතාවාසෙ වා ආවාසකරණට්ඨානෙ වා ඡායූපගඵලූපගා රුක්ඛා හොන්ති, අපලොකෙත්වා හාරෙතබ්බා. පුග්ගලිකා චෙ හොන්ති, සාමිකා ආපුච්ඡිතබ්බා. නො චෙ දෙන්ති, යාවතතියකං ආපුච්ඡිත්වා ‘‘රුක්ඛඅග්ඝනකමූලං දස්සාමා’’ති හාරෙතබ්බා.

224. යො පන සඞ්ඝිකං වල්ලිමත්තම්පි අග්ගහෙත්වා ආහරිමෙන උපකරණෙන සඞ්ඝිකාය භූමියා පුග්ගලිකවිහාරං කාරෙති, උපඩ්ඪං සඞ්ඝිකං හොති, උපඩ්ඪං පුග්ගලිකං. පාසාදො චෙ හොති, හෙට්ඨාපාසාදො සඞ්ඝිකො, උපරි පුග්ගලිකො. සචෙ යො හෙට්ඨාපාසාදං ඉච්ඡති, හෙට්ඨාපාසාදං තස්ස හොති. අථ හෙට්ඨා ච උපරි ච ඉච්ඡති, උභයත්ථ උපඩ්ඪං ලභති. ද්වෙ සෙනාසනානි කාරෙති, එකං සඞ්ඝිකං, එකං පුග්ගලිකං. සචෙ විහාරෙ උට්ඨිතෙන දබ්බසම්භාරෙන කාරෙති, තිභාගං ලභති. සචෙ අකතට්ඨානෙ චයං වා පමුඛං වා කරොති බහිකුට්ටෙ, උපඩ්ඪං සඞ්ඝස්ස, උපඩ්ඪං තස්ස. අථ මහන්තං විසමං පූරෙත්වා අපදෙ පදං දස්සෙත්වා කතං හොති, අනිස්සරො තත්ථ සඞ්ඝො.

සචෙ ¶ භික්ඛු සඞ්ඝිකවිහාරතො ගොපානසිආදීනි ගහෙත්වා අඤ්ඤස්මිං සඞ්ඝිකාවාසෙ යොජෙති, සුයොජිතානි. පුග්ගලිකාවාසෙ යොජෙන්තෙහි පන මූලං වා දාතබ්බං, පටිපාකතිකං වා කාතබ්බං. ඡඩ්ඩිතවිහාරතො මඤ්චපීඨාදීනි ථෙය්යචිත්තෙන ගණ්හන්තො උද්ධාරෙයෙව භණ්ඩග්ඝෙන කාරෙතබ්බො. ‘‘පුන ආවාසිකකාලෙ දස්සාමී’’ති ගහෙත්වා සඞ්ඝිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජන්තස්ස නට්ඨං සුනට්ඨං, ජිණ්ණං සුජිණ්ණං. අරොගං චෙ, පාකතිකං කාතබ්බං, පුග්ගලිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජන්තස්ස නට්ඨං වා ජිණ්ණං වා ගීවා හොති. තතො ද්වාරවාතපානාදීනි සඞ්ඝිකාවාසෙ වා පුග්ගලිකාවාසෙ වා යොජිතානි, පටිදාතබ්බානියෙව. සචෙ කොචි සඞ්ඝිකො විහාරො උන්ද්රියති, යං තත්ථ මඤ්චපීඨාදිකං, තං ගුත්තත්ථාය අඤ්ඤත්ර හරිතුං වට්ටති. තස්මා අඤ්ඤත්ර හරිත්වා සඞ්ඝිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජන්තස්ස නට්ඨං සුනට්ඨං, ජිණ්ණං සුජිණ්ණං. සචෙ අරොගං, තස්මිං විහාරෙ පටිසඞ්ඛතෙ පුන පාකතිකං කාතබ්බං. පුග්ගලිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජතො නට්ඨං වා ජිණ්ණං වා ගීවා හොති, තස්මිං පටිසඞ්ඛතෙ දාතබ්බමෙව. අයං සෙනාසනග්ගාහකථා.

225. අයං ¶ පනෙත්ථ චතුපච්චයසාධාරණකථා (චූළව. අට්ඨ. 325 පක්ඛිකභත්තාදිකථා) – සම්මතෙන අප්පමත්තකවිස්සජ්ජකෙන භික්ඛුනා චීවරකම්මං කරොන්තස්ස ‘‘සූචිං දෙහී’’ති වදතො එකා දීඝා, එකා රස්සාති ද්වෙ සූචියො දාතබ්බා. ‘‘අවිභත්තං සඞ්ඝිකභණ්ඩ’’න්ති පුච්ඡිතබ්බකිච්චං නත්ථි. පිප්ඵලත්ථිකස්ස එකො පිප්ඵලකො, කන්තාරං පටිපජ්ජිතුකාමස්ස උපාහනයුගළං, කායබන්ධනත්ථිකස්ස කායබන්ධනං, ‘‘අංසබද්ධකො මෙ ජිණ්ණො’’ති ආගතස්ස අංසබද්ධකො, පරිස්සාවනත්ථිකස්ස පරිස්සාවනං දාතබ්බං, ධම්මකරණත්ථිකස්ස ධම්මකරණො. සචෙ පට්ටකො න හොති, ධම්මකරණො පට්ටකෙන සද්ධිං දාතබ්බො. ‘‘ආගන්තුකපත්තං ආරොපෙස්සාමී’’ති යාචන්තස්ස කුසියා ච අඩ්ඪකුසියා ච පහොනකං දාතබ්බං. ‘‘මණ්ඩලං නප්පහොතී’’ති ආගතස්ස මණ්ඩලං එකං දාතබ්බං, අඩ්ඪමණ්ඩලානි ද්වෙ දාතබ්බානි, ද්වෙ මණ්ඩලානි යාචන්තස්ස න දාතබ්බානි. අනුවාතපරිභණ්ඩත්ථිකස්ස එකස්ස චීවරස්ස පහොනකං දාතබ්බං, සප්පිනවනීතාදිඅත්ථිකස්ස ගිලානස්ස එකං භෙසජ්ජං නාළිමත්තං කත්වා තතො තතියකොට්ඨාසො දාතබ්බො. එවං තීණි දිවසානි දත්වා නාළියා පරිපුණ්ණාය චතුත්ථදිවසතො පට්ඨාය සඞ්ඝං ආපුච්ඡිත්වා දාතබ්බං, ගුළපිණ්ඩෙපි එකදිවසං තතියභාගො දාතබ්බො. එවං තීහි දිවසෙහි නිට්ඨිතෙ පිණ්ඩෙ තතො පරං සඞ්ඝං ආපුච්ඡිත්වා දාතබ්බං. සම්මන්නිත්වා ඨපිතයාගුභාජකාදීහි ච භාජනීයට්ඨානං ආගතමනුස්සානං අනාපුච්ඡිත්වාව උපඩ්ඪභාගො දාතබ්බො. අසම්මතෙහි පන අපලොකෙත්වා දාතබ්බොති.

සඞ්ඝස්ස සන්තකං සම්මතෙන වා ආණත්තෙහි වා ආරාමිකාදීහි දීයමානං, ගිහීනඤ්ච සන්තකං ¶ සාමිකෙන වා ආණත්තෙන වා දීයමානං ‘‘අපරස්ස භාගං දෙහී’’ති අසන්තං පුග්ගලං වත්වා ගණ්හතො භණ්ඩාදෙය්යං. අඤ්ඤෙන දීයමානං ගණ්හන්තො භණ්ඩග්ඝෙන කාරෙතබ්බො. අසම්මතෙන වා අනාණත්තෙන වා දීයමානෙ ‘‘අපරම්පි භාගං දෙහී’’ති වත්වා වා කූටවස්සානි ගණෙත්වා වා ගණ්හන්තො උද්ධාරෙයෙව භණ්ඩග්ඝෙන කාරෙතබ්බො. ඉතරෙහි දීයමානං එවං ගණ්හතො භණ්ඩාදෙය්යං සාමිකෙන පන ‘‘ඉමස්ස දෙහී’’ති දාපිතං වා සයං දින්නං වා සුදින්නන්ති අයං සබ්බට්ඨකථාවිනිච්ඡයතො සාරො.

පිණ්ඩාය ¶ පවිට්ඨස්සපි ඔදනපටිවීසො අන්තොඋපචාරසීමායං ඨිතස්සෙව ගහෙතුං වට්ටති. යදි පන දායකා ‘‘බහිඋපචාරසීමට්ඨානම්පි, භන්තෙ, ගණ්හථ, ආගන්ත්වා පරිභුඤ්ජිස්සන්තී’’ති වදන්ති, එවං අන්තොගාමට්ඨානම්පි ගහෙතුං වට්ටති.

පාළිං අට්ඨකථඤ්චෙව, ඔලොකෙත්වා විචක්ඛණො;

සඞ්ඝිකෙ පච්චයෙ එවං, අප්පමත්තොව භාජයෙති.

ඉති පාළිමුත්තකවිනයවිනිච්ඡයසඞ්ගහෙ සබ්බාකාරතො

චතුපච්චයභාජනීයවිනිච්ඡයකථා සමත්තා.