📜

31. චොදනාදිවිනිච්ඡයකථා

230. චොදනාදිවිනිච්ඡයොති එත්ථ (පාරා. අට්ඨ. 2.385-6) පන චොදෙතුං කො ලභති, කො න ලභති? දුබ්බලචොදකවචනං තාව ගහෙත්වා කොචි න ලභති. දුබ්බලචොදකො නාම සම්බහුලෙසු කථාසල්ලාපෙන නිසින්නෙසු එකො එකං ආරබ්භ අනොදිස්සකං කත්වා පාරාජිකවත්ථුං කථෙති, අඤ්ඤො තං සුත්වා ඉතරස්ස ගන්ත්වා ආරොචෙති, සො තං උපසඞ්කමිත්වා ‘‘ත්වං කිර මං ඉදඤ්චිදඤ්ච වදසී’’ති භණති, සො ‘‘නාහං එවරූපං ජානාමි, කථාපවත්තියං පන මයා අනොදිස්සකං කත්වා වුත්තමත්ථි. සචෙ අහං තව ඉමං දුක්ඛුප්පත්තිං ජානෙය්යං, එත්තකම්පි න කථෙය්ය’’න්ති. අයං දුබ්බලචොදකො. තස්සෙතං කථාසල්ලාපං ගහෙත්වා තං භික්ඛුං කොචි චොදෙතුං න ලභති, එතං පන අග්ගහෙත්වා සීලසම්පන්නො භික්ඛු භික්ඛුං වා භික්ඛුනිං වා, සීලසම්පන්නා ච භික්ඛුනී භික්ඛුනීමෙව චොදෙතුං ලභතීති මහාපදුමත්ථෙරො ආහ. මහාසුමත්ථෙරො පන ‘‘පඤ්චපි සහධම්මිකා ලභන්තී’’ති ආහ. ගොදත්තත්ථෙරො ‘‘න කොචි න ලභතී’’ති වත්වා ‘‘භික්ඛුස්ස සුත්වා චොදෙති, භික්ඛුනියා සුත්වා…පෙ… තිත්ථියසාවකානං සුත්වා චොදෙතී’’ති ඉදං සුත්තං ආහරි. තිණ්ණම්පි ථෙරානං වාදෙ චුදිතකස්සෙව පටිඤ්ඤාය කාරෙතබ්බො.

අයං පන චොදනා නාම දිට්ඨචොදනා සුතචොදනා පරිසඞ්කිතචොදනාති තිවිධා හොති. අපරාපි චතුබ්බිධා හොති සීලවිපත්තිචොදනා ආචාරවිපත්තිචොදනා දිට්ඨිවිපත්තිචොදනා ආජීවවිපත්තිචොදනාති. තත්ථ ගරුකානං ද්වින්නං ආපත්තික්ඛන්ධානං වසෙන සීලවිපත්තිචොදනා වෙදිතබ්බා , අවසෙසානං වසෙන ආචාරවිපත්තිචොදනා, මිච්ඡාදිට්ඨිඅන්තග්ගාහිකදිට්ඨිවසෙන දිට්ඨිවිපත්තිචොදනා, ආජීවහෙතු පඤ්ඤත්තානං ඡන්නං සික්ඛාපදානං වසෙන ආජීවවිපත්තිචොදනා වෙදිතබ්බා.

අපරාපි චතුබ්බිධා හොති වත්ථුසන්දස්සනා ආපත්තිසන්දස්සනා සංවාසපටික්ඛෙපො සාමීචිපටික්ඛෙපොති. තත්ථ වත්ථුසන්දස්සනා නාම ‘‘ත්වං මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවි, අදින්නං ආදියි, මනුස්සං ඝාතයිත්ථ, අභූතං ආරොචයිත්ථා’’ති එවං පවත්තා. ආපත්තිසන්දස්සනා නාම ‘‘ත්වං මෙථුනධම්මපාරාජිකාපත්තිං ආපන්නො’’තිඑවමාදිනයප්පවත්තා. සංවාසපටික්ඛෙපො නාම ‘‘නත්ථි තයා සද්ධිං උපොසථො වා පවාරණා වා සඞ්ඝකම්මං වා’’ති එවං පවත්තො. සාමීචිපටික්ඛෙපො නාම අභිවාදනපච්චුට්ඨානඅඤ්ජලීකම්මබීජනාදිකම්මානං අකරණං. තං පටිපාටියා වන්දනාදීනි කරොන්තො එකස්ස අකත්වා සෙසානං කරණකාලෙ වෙදිතබ්බං. එත්තාවතාපි චොදනා නාම හොති. යාගුභත්තාදිනා පන යං ඉච්ඡති, තං ආපුච්ඡති, න තාවතා චොදනා හොති.

අපරා පාතිමොක්ඛට්ඨපනක්ඛන්ධකෙ (චූළව. 387) ‘‘එකං, භික්ඛවෙ, අධම්මිකං පාතිමොක්ඛට්ඨපනං, එකං ධම්මික’’න්තිආදිං කත්වා යාව දස අධම්මිකානි පාතිමොක්ඛට්ඨපනානි, දස ධම්මිකානීති එවං අධම්මිකා පඤ්චපඤ්ඤාස, ධම්මිකා පඤ්චපඤ්ඤාසාති දසුත්තරසතං චොදනා වුත්තා. තා දිට්ඨෙන චොදෙන්තස්ස දසුත්තරසතං, සුතෙන චොදෙන්තස්ස දසුත්තරසතං, පරිසඞ්කාය චොදෙන්තස්ස දසුත්තරසතන්ති තිංසාධිකානි තීණි සතානි හොන්ති. තානි කායෙන චොදෙන්තස්ස, වාචාය චොදෙන්තස්ස, කායවාචාය චොදෙන්තස්සාති තිගුණානි කතානි නවුතාධිකානි නව සතානි හොන්ති. තානි අත්තනා චොදෙන්තස්සපි පරෙන චොදාපෙන්තස්සපි තත්තකානෙවාති වීසතිඌනානි ද්වෙ සහස්සානි හොන්ති. පුන දිට්ඨාදිභෙදෙ සමූලිකාමූලිකවසෙන අනෙකසහස්සා චොදනා හොන්තීති වෙදිතබ්බා.

231. වුත්තප්පභෙදාසු පන ඉමාසු චොදනාසු යාය කායචි චොදනාය වසෙන සඞ්ඝමජ්ඣෙ ඔසටෙ වත්ථුස්මිං චුදිතකචොදකා වත්තබ්බා ‘‘තුම්හෙ අම්හාකං විනිච්ඡයෙන තුට්ඨා භවිස්සථා’’ති. සචෙ ‘‘භවිස්සාමා’’ති වදන්ති, සඞ්ඝෙන තං අධිකරණං සම්පටිච්ඡිතබ්බං. අථ පන ‘‘විනිච්ඡිනථ තාව, භන්තෙ, සචෙ අම්හාකං ඛමිස්සති, ගණ්හිස්සාමා’’ති වදන්ති, ‘‘චෙතියං තාව වන්දථා’’තිආදීනි වත්වා දීඝසුත්තං කත්වා විස්සජ්ජිතබ්බං. තෙ චෙ චිරරත්තං කිලන්තා පක්කන්තපරිසා උපච්ඡින්නපක්ඛා හුත්වා පුන යාචන්ති, යාවතතියං පටික්ඛිපිත්වා යදා නිම්මදා හොන්ති, තදා නෙසං අධිකරණං විනිච්ඡිනිතබ්බං. විනිච්ඡිනන්තෙහි ච සචෙ අලජ්ජුස්සන්නා හොති පරිසා, උබ්බාහිකාය තං අධිකරණං විනිච්ඡිනිතබ්බං. සචෙ බාලුස්සන්නා හොති පරිසා, ‘‘තුම්හාකං සභාගෙ විනයධරෙ පරියෙසථා’’ති විනයධරෙ පරියෙසාපෙත්වා යෙන ධම්මෙන යෙන විනයෙන යෙන සත්ථුසාසනෙන තං අධිකරණං වූපසම්මති, තථා තං අධිකරණං වූපසමෙතබ්බං.

තත්ථ ච ධම්මොති භූතං වත්ථු. විනයොති චොදනා චෙව සාරණා ච. සත්ථුසාසනන්ති ඤත්තිසම්පදා ච අනුස්සාවනසම්පදා ච. තස්මා චොදකෙන වත්ථුස්මිං ආරොචිතෙ චුදිතකො පුච්ඡිතබ්බො ‘‘සන්තමෙතං, නො’’ති. එවං වත්ථුං උපපරික්ඛිත්වා භූතෙන වත්ථුනා චොදෙත්වා සාරෙත්වා ඤත්තිසම්පදාය ච අනුස්සාවනසම්පදාය ච තං අධිකරණං වූපසමෙතබ්බං. තත්ර චෙ අලජ්ජී ලජ්ජිං චොදෙති, සො ච අලජ්ජී බාලො හොති අබ්යත්තො, නාස්ස නයො දාතබ්බො, එවං පන වත්තබ්බො ‘‘කිම්හි නං චොදෙසී’’ති. අද්ධා සො වක්ඛති ‘‘කිමිදං, භන්තෙ, කිම්හි නං නාමා’’ති. ‘‘ත්වං කිම්හි නම්පි න ජානාසි, න යුත්තං තයා එවරූපෙන බාලෙන පරං චොදෙතු’’න්ති උය්යොජෙතබ්බො, නාස්ස අනුයොගො දාතබ්බො. සචෙ පන සො අලජ්ජී පණ්ඩිතො හොති බ්යත්තො, දිට්ඨෙන වා සුතෙන වා අජ්ඣොත්ථරිත්වා සම්පාදෙතුං සක්කොති, එතස්ස අනුයොගං දත්වා ලජ්ජිස්සෙව පටිඤ්ඤාය කම්මං කාතබ්බං.

සචෙ ලජ්ජී අලජ්ජිං චොදෙති, සො ච ලජ්ජී බාලො හොති අබ්යත්තො, න සක්කොති අනුයොගං දාතුං, තස්ස නයො දාතබ්බො ‘‘කිම්හි නං චොදෙසි සීලවිපත්තියා වා ආචාරවිපත්තිආදීසු වා එකිස්සා’’ති. කස්මා පන ඉමස්සෙව එවං නයො දාතබ්බො, න ඉතරස්සාති, නනු න යුත්තං විනයධරානං අගතිගමනන්ති? න යුත්තමෙව. ඉදං පන අගතිගමනං න හොති, ධම්මානුග්ගහො නාම එසො. අලජ්ජිනිග්ගහත්ථාය හි ලජ්ජිපග්ගහත්ථාය ච සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං. තත්ර අලජ්ජී නයං ලභිත්වා අජ්ඣොත්ථරන්තො එහිති, ලජ්ජී පන නයං ලභිත්වා දිට්ඨෙ දිට්ඨසන්තානෙන සුතෙ සුතසන්තානෙන පතිට්ඨාය කථෙස්සති, තස්මා තස්ස ධම්මානුග්ගහො වට්ටති. සචෙ පන සො ලජ්ජී පණ්ඩිතො හොති බ්යත්තො, පතිට්ඨාය කථෙති, අලජ්ජී ච ‘‘එතම්පි නත්ථි, එතම්පි නත්ථී’’ති පටිඤ්ඤං න දෙති, අලජ්ජිස්ස පටිඤ්ඤාය එව කාතබ්බං.

තදත්ථදීපනත්ථඤ්ච ඉදං වත්ථු වෙදිතබ්බං – තිපිටකචූළාභයත්ථෙරො කිර ලොහපාසාදස්ස හෙට්ඨා භික්ඛූනං විනයං කථෙත්වා සායන්හසමයෙ වුට්ඨාති, තස්ස වුට්ඨානසමයෙ ද්වෙ අත්තපච්චත්ථිකා කථං පවත්තෙසුං. එකො ‘‘එතම්පි නත්ථි, එතම්පි නත්ථී’’ති පටිඤ්ඤං න දෙති, අථ අප්පාවසෙසෙ පඨමයාමෙ ථෙරස්ස තස්මිං පුග්ගලෙ ‘‘අයං පතිට්ඨාය කථෙති, අයං පන පටිඤ්ඤං න දෙති, බහූනි ච වත්ථූනි ඔසටානි, අද්ධා එතං කතං භවිස්සතී’’ති අසුද්ධලද්ධි උප්පන්නා. තතො බීජනීදණ්ඩකෙන පාදකථලිකාය සඤ්ඤං දත්වා ‘‘අහං, ආවුසො, විනිච්ඡිනිතුං අනනුච්ඡවිකො, අඤ්ඤෙන විනිච්ඡිනාපෙහී’’ති ආහ. ‘‘කස්මා, භන්තෙ’’ති? ථෙරො තමත්ථං ආරොචෙසි. චුදිතකපුග්ගලස්ස කායෙ ඩාහො උට්ඨිතො, තතො සො ථෙරං වන්දිත්වා ‘‘භන්තෙ, විනිච්ඡිනිතුං අනුරූපෙන විනයධරෙන නාම තුම්හාදිසෙනෙව භවිතුං වට්ටති, චොදකෙන ච ඊදිසෙනෙව භවිතුං වට්ටතී’’ති වත්වා සෙතකානි නිවාසෙත්වා ‘‘චිරං කිලමිතාත්ථ මයා’’ති ඛමාපෙත්වා පක්කාමි.

එවං ලජ්ජිනා චොදියමානො අලජ්ජී බහූසුපි වත්ථූසු උප්පන්නෙසු පටිඤ්ඤං න දෙති, සො නෙව ‘‘සුද්ධො’’ති වත්තබ්බො, න ‘‘අසුද්ධො’’ති, ජීවමතකො නාම ආමකපූතිකො නාම චෙස. සචෙ පනස්ස අඤ්ඤම්පි තාදිසං වත්ථු උප්පජ්ජති, න විනිච්ඡිනිතබ්බං, තථා නාසිතකො භවිස්සති . සචෙ පන අලජ්ජීයෙව අලජ්ජිං චොදෙති, සො වත්තබ්බො ‘‘ආවුසො, තව වචනෙනායං කිං සක්කා වත්තු’’න්ති. ඉතරම්පි තථෙව වත්වා ‘‘උභොපි එකසම්භොගපරිභොගා හුත්වා ජීවථා’’ති උය්යොජෙතබ්බා. සීලත්ථාය නෙසං විනිච්ඡයො න කාතබ්බො, පත්තචීවරපරිවෙණාදිඅත්ථාය පන පතිරූපං සක්ඛිං ලභිත්වා කාතබ්බොති.

අථ ලජ්ජී ලජ්ජිං චොදෙති, විවාදො ච නෙසං කිස්මිඤ්චිදෙව අප්පමත්තකො හොති, සඤ්ඤාපෙත්වා ‘‘මා එවං කරොථා’’ති අච්චයං දෙසාපෙත්වා උය්යොජෙතබ්බා . අථ පනෙත්ථ චුදිතකෙන සහසා විරද්ධං හොති, ආදිතො පට්ඨාය අලජ්ජී නාම නත්ථි. සො ච පක්ඛානුරක්ඛණත්ථාය පටිඤ්ඤං න දෙති, ‘‘මයං සද්දහාම, මයං සද්දහාමා’’ති බහූ උට්ඨහන්ති, සො තෙසං පටිඤ්ඤාය එකවාරං ද්වෙවාරං සුද්ධො හොතු, අථ පන විරද්ධකාලතො පට්ඨාය ඨානෙ න තිට්ඨති, විනිච්ඡයො න දාතබ්බො.

232. අදින්නාදානවත්ථුං විනිච්ඡිනන්තෙන (පාරා. අට්ඨ. 1.92) පන පඤ්චවීසති අවහාරා සාධුකං සල්ලක්ඛෙතබ්බා. තෙසු ච කුසලෙන විනයධරෙන ඔතිණ්ණං වත්ථුං සහසා අවිනිච්ඡිනිත්වාව පඤ්ච ඨානානි ඔලොකෙතබ්බානි, යානි සන්ධාය පොරාණා ආහු –

‘‘වත්ථුං කාලඤ්ච දෙසඤ්ච, අග්ඝං පරිභොගපඤ්චමං;

තුලයිත්වා පඤ්ච ඨානානි, ධාරෙය්යත්ථං විචක්ඛණො’’ති. (පාරා. අට්ඨ. 1.92);

තත්ථ වත්ථුන්ති භණ්ඩං. අවහාරකෙන හි ‘‘මයා ඉදං නාම අවහට’’න්ති වුත්තෙපි ආපත්තිං අනාරොපෙත්වාව තං භණ්ඩං ‘‘සසාමිකං වා අසාමිකං වා’’ති උපපරික්ඛිතබ්බං. සසාමිකෙපි සාමිකානං සාලයභාවො වා නිරාලයභාවො වා උපපරික්ඛිතබ්බො. සචෙ තෙසං සාලයකාලෙ අවහටං, භණ්ඩං අග්ඝාපෙත්වා ආපත්ති කාතබ්බා. සචෙ නිරාලයකාලෙ, පාරාජිකෙන න කාතබ්බා. භණ්ඩසාමිකෙසු පන භණ්ඩං ආහරාපෙන්තෙසු භණ්ඩං දාතබ්බං. අයමෙත්ථ සාමීචි.

ඉමස්ස පනත්ථස්ස දීපනත්ථමිදං වත්ථු – භාතියරාජකාලෙ කිර මහාචෙතියපූජාය දක්ඛිණදිසතො එකො භික්ඛු සත්තහත්ථං පණ්ඩුකාසාවං අංසෙ කරිත්වා චෙතියඞ්ගණං පාවිසි. තඞ්ඛණමෙව ච රාජාපි චෙතියවන්දනත්ථං ආගතො. තතො උස්සාරණාය වත්තමානාය මහාජනසම්මද්දො අහොසි. අථ සො භික්ඛු ජනසම්මද්දපීළිතො අංසතො පතන්තං කාසාවං අදිස්වාව නික්ඛන්තො, නික්ඛමිත්වා කාසාවං අපස්සන්තො ‘‘කො ඊදිසෙ ජනසම්මද්දෙ කාසාවං ලච්ඡති, න දානි තං මය්හ’’න්ති ධුරනික්ඛෙපං කත්වා ගතො. අථඤ්ඤො භික්ඛු පච්ඡා ආගච්ඡන්තො තං කාසාවං දිස්වා ථෙය්යචිත්තෙන ගහෙත්වා පුන විප්පටිසාරී හුත්වා ‘‘අස්සමණො දානිම්හි, විබ්භමිස්සාමී’’ති චිත්තෙ උප්පන්නෙ ‘‘විනයධරෙ පුච්ඡිත්වා ඤස්සාමී’’ති චින්තෙසි.

තෙන සමයෙන චූළසුමනත්ථෙරො නාම සබ්බපරියත්තිධරො විනයාචරියපාමොක්ඛො මහාවිහාරෙ පටිවසති. සො භික්ඛු ථෙරං උපසඞ්කමිත්වා වන්දිත්වා ඔකාසං කාරෙත්වා අත්තනො කුක්කුච්චං පුච්ඡි. ථෙරො තෙන භට්ඨෙ ජනකායෙ පච්ඡා ආගන්ත්වා ගහිතභාවං ඤත්වා ‘‘අත්ථි දානි එත්ථ ඔකාසො’’ති චින්තෙත්වා ආහ ‘‘සචෙ කාසාවසාමිකං භික්ඛුං ආනෙය්යාසි, සක්කා භවෙය්ය තව පතිට්ඨා කාතු’’න්ති. කථාහං, භන්තෙ, තං දක්ඛිස්සාමීති. තහිං තහිං ගන්ත්වා ඔලොකෙහීති. සො පඤ්චපි මහාවිහාරෙ ඔලොකෙත්වා නෙව අද්දක්ඛි. තතො නං ථෙරො පුච්ඡි ‘‘කතරාය දිසාය බහූ භික්ඛූ ආගච්ඡන්තී’’ති? ‘‘දක්ඛිණදිසාය, භන්තෙ’’ති. තෙන හි කාසාවං දීඝතො ච තිරියඤ්ච මිනිත්වා ඨපෙහි, ඨපෙත්වා දක්ඛිණදිසාය විහාරපටිපාටියා විචිනිත්වා තං භික්ඛුං ආනෙහීති. සො තථා කත්වා තං භික්ඛුං දිස්වා ථෙරස්ස සන්තිකං ආනෙසි. ථෙරො පුච්ඡි ‘‘තවෙදං කාසාව’’න්ති? ‘‘ආම, භන්තෙ’’ති. කුහිං තෙ පාතිතන්ති? සො සබ්බං ආචික්ඛි. ථෙරො තෙන කතං ධුරනික්ඛෙපං සුත්වා ඉතරං පුච්ඡි ‘‘තයා ඉදං කුහිං දිස්වා ගහිත’’න්ති? සොපි සබ්බං ආරොචෙසි. තතො තං ථෙරො ආහ ‘‘සචෙ තෙ සුද්ධචිත්තෙන ගහිතං අභවිස්ස, අනාපත්තියෙව තෙ අස්ස, ථෙය්යචිත්තෙන පන ගහිතත්තා දුක්කටං ආපන්නොසි, තං දෙසෙත්වා අනාපත්තිකො හොති, ඉදඤ්ච කාසාවං අත්තනො සන්තකං කත්වා එතස්සෙව භික්ඛුනො දෙහී’’ති. සො භික්ඛු අමතෙනෙව අභිසිත්තො වරමස්සාසප්පත්තො අහොසි. එවං වත්ථු ඔලොකෙතබ්බං.

කාලොති අවහාරකාලො. තදෙව හි භණ්ඩං කදාචි අප්පග්ඝං හොති, කදාචි මහග්ඝං. තස්මා තං භණ්ඩං යස්මිං කාලෙ අවහටං, තස්මිංයෙව කාලෙ යො තස්ස අග්ඝො හොති, තෙන අග්ඝෙන ආපත්ති කාරෙතබ්බා. එවං කාලො ඔලොකෙතබ්බො.

දෙසොති අවහාරදෙසො. තඤ්හි භණ්ඩං යස්මිං දෙසෙ අවහටං, තස්මිංයෙව දෙසෙ යො තස්ස අග්ඝො හොති, තෙන අග්ඝෙන ආපත්ති කාරෙතබ්බා. භණ්ඩුට්ඨානදෙසෙ හි භණ්ඩං අප්පග්ඝං හොති, අඤ්ඤත්ථ මහග්ඝං.

ඉමස්සපි ච අත්ථස්ස දීපනත්ථමිදං වත්ථු – අන්තරසමුද්දෙ කිර එකො භික්ඛු සුසණ්ඨානං නාළිකෙරං ලභිත්වා භමං ආරොපෙත්වා සඞ්ඛථාලකසදිසං මනොරමං පානීයථාලකං කත්වා තත්ථෙව ඨපෙත්වා චෙතියගිරිං අගමාසි . අඤ්ඤො භික්ඛු අන්තරසමුද්දං ගන්ත්වා තස්මිං විහාරෙ පටිවසන්තො තං ථාලකං දිස්වා ථෙය්යචිත්තෙන ගහෙත්වා චෙතියගිරිමෙව ආගතො. තස්ස තත්ථ යාගුං පිවන්තස්ස තං ථාලකං දිස්වා ථාලකසාමිකො භික්ඛු ආහ ‘‘කුතො තෙ ඉදං ලද්ධ’’න්ති. අන්තරසමුද්දතො මෙ ආනීතන්ති. සො තං ‘‘නෙතං තව සන්තකං, ථෙය්යාය තෙ ගහිත’’න්ති සඞ්ඝමජ්ඣං ආකඩ්ඪි. තත්ථ ච විනිච්ඡයං අලභිත්වා මහාවිහාරං අගමිංසු, තත්ථ ච භෙරිං පහරාපෙත්වා මහාචෙතියසමීපෙ සන්නිපාතං කත්වා විනිච්ඡයං ආරභිංසු. විනයධරත්ථෙරා අවහාරං සඤ්ඤාපෙසුං.

තස්මිඤ්ච සන්නිපාතෙ ආභිධම්මිකගොදත්තත්ථෙරො නාම විනයකුසලො හොති, සො එවමාහ ‘‘ඉමිනා ඉදං ථාලකං කුහිං අවහට’’න්ති? ‘‘අන්තරසමුද්දෙ අවහට’’න්ති. තත්ථ තං කිං අග්ඝතීති. න කිඤ්චි අග්ඝති. තත්ර හි නාළිකෙරං භින්දිත්වා මිඤ්ජං ඛාදිත්වා කපාලං ඡඩ්ඩෙති, දාරුඅත්ථං පන ඵරතීති. ඉමස්ස භික්ඛුනො එත්ථ හත්ථකම්මං කිං අග්ඝතීති? මාසකං වා ඌනමාසකං වාති. අත්ථි පන කත්ථචි සම්මාසම්බුද්ධෙන මාසකෙ වා ඌනමාසකෙ වා පාරාජිකං පඤ්ඤත්තන්ති. එවං වුත්තෙ ‘‘සාධු සාධු, සුකථිතං සුවිනිච්ඡිත’’න්ති එකසාධුකාරො අහොසි. තෙන ච සමයෙන භාතියරාජාපි චෙතියවන්දනත්ථං නගරතො නික්ඛන්තො තං සද්දං සුත්වා ‘‘කිං ඉද’’න්ති පුච්ඡිත්වා සබ්බං පටිපාටියා සුත්වා නගරෙ භෙරිං චරාපෙසි ‘‘මයි සන්තෙ භික්ඛූනම්පි භික්ඛුනීනම්පි ගිහීනම්පි අධිකරණං ආභිධම්මිකගොදත්තත්ථෙරෙන විනිච්ඡිතං සුවිනිච්ඡිතං, තස්ස විනිච්ඡයෙ අතිට්ඨමානං රාජාණාය ඨපෙමී’’ති. එවං දෙසො ඔලොකෙතබ්බො.

අග්ඝොති භණ්ඩග්ඝො. නවභණ්ඩස්ස හි යො අග්ඝො හොති, සො පච්ඡා පරිහායති. යථා නවධොතො පත්තො අට්ඨ වා දස වා අග්ඝති, සො පච්ඡා භින්නො වා ඡිද්දො වා ආණිගණ්ඨිකාහතො වා අප්පග්ඝො හොති, තස්මා න සබ්බදා භණ්ඩං පකතිඅග්ඝෙනෙව කාතබ්බන්ති. එවං අග්ඝො ඔලොකෙතබ්බො.

පරිභොගොති භණ්ඩපරිභොගො. පරිභොගෙනපි හි වාසිආදිභණ්ඩස්ස අග්ඝො පරිහායති. තස්මා එවං උපපරික්ඛිතබ්බං – සචෙ කොචි කස්සචි පාදග්ඝනකං වාසිං හරති, තත්ර වාසිසාමිකො පුච්ඡිතබ්බො ‘‘තයා අයං වාසි කිත්තකෙන කීතා’’ති? ‘‘පාදෙන, භන්තෙ’’ති. කිං පන තෙ කිණිත්වාව ඨපිතා, උදාහු නං වළඤ්ජෙසීති? සචෙ වදති ‘‘එකදිවසං මෙ දන්තකට්ඨං වා රජනඡල්ලි වා පත්තපචනකදාරු වා ඡින්නං, ඝංසිත්වා වා නිසිතා’’ති, අථස්ස පොරාණකො අග්ඝො භට්ඨොති වෙදිතබ්බො. යථා ච වාසියා, එවං අඤ්ජනියා වා අඤ්ජනිසලාකාය වා කුඤ්චිකාය වා පලාලෙන වා ථුසෙහි වා ඉට්ඨකචුණ්ණෙන වා එකවාරං ඝංසිත්වා ධොවිතමත්තෙනපි අග්ඝො භස්සති. තිපුමණ්ඩලස්ස මකරදන්තච්ඡෙදනෙනපි පරිමජ්ජනමත්තෙනපි, උදකසාටකස්ස සකිං නිවාසනපාරුපනෙනපි පරිභොගසීසෙන අංසෙ වා සීසෙ වා ඨපනමත්තෙනපි, තණ්ඩුලාදීනං පප්ඵොටනෙනපි තතො එකං වා ද්වෙ වා අපනයනෙනපි අන්තමසො එකං පාසාණසක්ඛරං උද්ධරිත්වා ඡඩ්ඩිතමත්තෙනපි, සප්පිතෙලාදීනං භාජනන්තරපඅවත්තනෙනපි අන්තමසො තතො මක්ඛිකං වා කිපිල්ලිකං වා උද්ධරිත්වා ඡඩ්ඩිතමත්තෙනපි, ගුළපිණ්ඩකස්ස මධුරභාවජානනත්ථං නඛෙන විජ්ඣිත්වා අණුමත්තං ගහිතමත්තෙනපි අග්ඝො භස්සති. තස්මා යං කිඤ්චි පාදග්ඝනකං වුත්තනයෙනෙව සාමිකෙහි පරිභොගෙන ඌනං කතං හොති, න තං අවහටො භික්ඛු පාරාජිකෙන කාතබ්බොති. එවං අග්ඝො ඔලොකෙතබ්බො.

එවං ඉමානි තුලයිත්වා පඤ්ච ඨානානි ධාරෙය්ය අත්ථං විචක්ඛණො, ආපත්තිං වා අනාපත්තිං වා ගරුකං වා ලහුකං වා ආපත්තිං යථාඨානෙ ඨපෙය්යාති. තෙනාහු අට්ඨකථාචරියා –

‘‘සික්ඛාපදං සමං තෙන, අඤ්ඤං කිඤ්චි න විජ්ජති;

අනෙකනයවොකිණ්ණං, ගම්භීරත්ථවිනිච්ඡයං.

‘‘තස්මා වත්ථුම්හි ඔතිණ්ණෙ, භික්ඛුනා විනයඤ්ඤුනා;

විනයානුග්ගහෙනෙත්ථ, කරොන්තෙන විනිච්ඡයං.

‘‘පාළිං අට්ඨකථඤ්චෙව, සාධිප්පායමසෙසතො;

ඔගය්හ අප්පමත්තෙන, කරණීයො විනිච්ඡයො.

‘‘ආපත්තිදස්සනුස්සාහො, න කත්තබ්බො කුදාචනං;

පස්සිස්සාමි අනාපත්ති-මිති කයිරාථ මානසං.

‘‘පස්සිත්වාපි ච ආපත්තිං, අවත්වාව පුනප්පුනං;

වීමංසිත්වාථ විඤ්ඤූහි, සංසන්දිත්වා ච තං වදෙ.

‘‘කප්පියෙපි ච වත්ථුස්මිං, චිත්තස්ස ලහුවත්තිනො;

වසෙන සාමඤ්ඤගුණා, චවන්තීධ පුථුජ්ජනා.

‘‘තස්මා පරපරික්ඛාරං, ආසීවිසමිවොරගං;

අග්ගිං විය ච සම්පස්සං, නාමසෙය්ය විචක්ඛණො’’ති. (පාරා. අට්ඨ. 1.160-1 තත්රායං අනුසාසනී);

233. උත්තරිමනුස්සධම්මාරොචනං විනිච්ඡිනන්තෙන (පාරා. අට්ඨ. 2.197) පන ‘‘කිං තෙ අධිගතං. කින්ති තෙ අධිගතං, කදා තෙ අධිගතං, කත්ථ තෙ අධිගතං, කතමෙ තෙ කිලෙසා පහීනා, කතමෙසං ත්වං ධම්මානං ලාභී’’ති ඉමානි ඡ ඨානානි විසොධෙතබ්බානි. සචෙ හි කොචි භික්ඛු උත්තරිමනුස්සධම්මාධිගමං බ්යාකරෙය්ය, න සො එත්තාවතා සක්කාරො කාතබ්බො, ඉමෙසං පන ඡන්නං ඨානානං සොධනත්ථං එවං වත්තබ්බො ‘‘කිං තෙ අධිගතං, කිං ඣානං උදාහු විමොක්ඛාදීසු අඤ්ඤතර’’න්ති. යො හි යෙන අධිගතො ධම්මො, සො තස්ස පාකටො හොති. සචෙ ‘‘ඉදං නාම මෙ අධිගත’’න්ති වදති, තතො ‘‘කින්ති තෙ අධිගත’’න්ති පුච්ඡිතබ්බො, ‘‘අනිච්චලක්ඛණාදීසු කිං ධුරං කත්වා අට්ඨතිංසාය වා ආරම්මණෙසු රූපාරූපඅජ්ඣත්තබහිද්ධාදිභෙදෙසු වා ධම්මෙසු කෙන මුඛෙන අභිනිවිසිත්වා’’ති. යො හි යස්සාභිනිවෙසො, සො තස්ස පාකටො හොති. සචෙ ‘‘අයං නාම මෙ අභිනිවෙසො, එවං මයා අධිගත’’න්ති වදති, තතො ‘‘කදා තෙ අධිගත’’න්ති පුච්ඡිතබ්බො, ‘‘කිං පුබ්බණ්හෙ, උදාහු මජ්ඣන්හිකාදීසු අඤ්ඤතරස්මිං කාලෙ’’ති. සබ්බෙසඤ්හි අත්තනා අධිගතකාලො පාකටො හොති. සචෙ ‘‘අමුකස්මිං නාම කාලෙ අධිගක’’න්ති වදති, තතො ‘‘කත්ථ තෙ අධිගත’’න්ති පුච්ඡිතබ්බො, ‘‘කිං දිවාට්ඨානෙ, උදාහු රත්තිට්ඨානාදීසු අඤ්ඤතරස්මිං ඔකාසෙ’’ති. සබ්බෙසඤ්හි අත්තනා අධිගතොකාසො පාකටො හොති. සචෙ ‘‘අමුකස්මිං නාම මෙ ඔකාසෙ අධිගත’’න්ති වදති, තතො ‘‘කතමෙ තෙ කිලෙසා පහීනා’’ති පුච්ඡිතබ්බො, ‘‘කිං පඨමමග්ගවජ්ඣා, උදාහු දුතියාදිමග්ගවජ්ඣා’’ති. සබ්බෙසඤ්හි අත්තනා අධිගතමග්ගෙන පහීනා කිලෙසා පාකටා හොන්ති.

සචෙ ‘‘ඉමෙ නාම මෙ කිලෙසා පහීනා’’ති වදති, තතො ‘‘කතමෙසං ත්වං ධම්මානං ලාභී’’ති පුච්ඡිතබ්බො, ‘‘කිං සොතාපත්තිමග්ගස්ස, උදාහු සකදාගාමිමග්ගාදීසු අඤ්ඤතරස්සා’’ති. සබ්බෙසඤ්හි අත්තනා අධිගතධම්මො පාකටො හොති. සචෙ ‘‘ඉමෙසං නාමාහං ධම්මානං ලාභී’’ති වදති, එත්තාවතාපිස්ස වචනං න සද්ධාතබ්බං. බහුස්සුතා හි උග්ගහපරිපුච්ඡාකුසලා භික්ඛූ ඉමානි ඡ ඨානානි සොධෙතුං සක්කොන්ති, ඉමස්ස පන භික්ඛුනො ආගමනපටිපදා සොධෙතබ්බා. යදි ආගමනපටිපදා න සුජ්ඣති, ‘‘ඉමාය පටිපදාය ලොකුත්තරධම්මො නාම න ලබ්භතී’’ති අපනෙතබ්බො. යදි පනස්ස ආගමනපටිපදා සුජ්ඣති, දීඝරත්තං තීසු සික්ඛාසු අප්පමත්තො ජාගරියමනුයුත්තො චතූසු පච්චයෙසු අලග්ගො ආකාසෙ පාණිසමෙන චෙතසා විහරතීති පඤ්ඤායති, තස්ස භික්ඛුනො බ්යාකරණං පටිපදාය සද්ධිං සංසන්දති. ‘‘සෙය්යථාපි නාම ගඞ්ගොදකං යමුනොදකෙන සංසන්දති සමෙති, එවමෙව සුපඤ්ඤත්තා තෙන භගවතා සාවකානං නිබ්බානගාමිනී පටිපදා, සංසන්දති නිබ්බානඤ්ච පටිපදා චා’’ති (දී. නි. 2.296) වුත්තසදිසං හොති. අපිච ඛො න එත්තකෙනපි සක්කාරො කාතබ්බො. කස්මා? එකච්චස්ස හි පුථුජ්ජනස්සපි සතො ඛීණාසවස්ස පටිපත්තිසදිසා පටිපත්ති හොති, තස්මා සො භික්ඛු තෙහි තෙහි උපායෙහි උත්තාසෙතබ්බො. ඛීණාසවස්ස නාම අසනියාපි මත්ථකෙ පතමානාය භයං වා ඡම්භිතත්තං වා ලොමහංසො වා න හොති, පුථුජ්ජනස්ස අප්පමත්තකෙනපි හොති.

තත්රිමානි වත්ථූනි (ම. නි. අට්ඨ. 3.102) – දීඝභාණකඅභයත්ථෙරො කිර එකං පිණ්ඩපාතිකං පරිග්ගහෙතුං අසක්කොන්තො දහරස්ස සඤ්ඤං අදාසි. සො තං නහායමානං කල්යාණීනදීමුඛද්වාරෙ නිමුජ්ජිත්වා පාදෙ අග්ගහෙසි. පිණ්ඩපාතිකො ‘‘කුම්භීලො’’ති සඤ්ඤාය මහාසද්දමකාසි, තදා නං ‘‘පුථුජ්ජනො’’ති ජානිංසු.

චන්දමුඛතිස්සරාජකාලෙ පන මහාවිහාරෙ සඞ්ඝත්ථෙරො ඛීණාසවො දුබ්බලචක්ඛුකො විහාරෙයෙව අච්ඡති. රාජා ‘‘ථෙරං පරිග්ගණ්හිස්සාමී’’ති භික්ඛූසු භික්ඛාචාරං ගතෙසු අප්පසද්දො උපසඞ්කමිත්වා සප්පො විය පාදෙ අග්ගහෙසි. ථෙරො සිලාථම්භො විය නිච්චලො හුත්වා ‘‘කො එත්ථා’’ති ආහ. ‘‘අහං, භන්තෙ, තිස්සො’’ති? ‘‘සුගන්ධං වායසි නො තිස්සා’’ති. එවං ඛීණාසවස්ස භයං නාම නත්ථි.

එකච්චො පන පුථුජ්ජනොපි අතිසූරො හොති නිබ්භයො. සො රජනීයෙන ආරම්මණෙන පරිග්ගණ්හිතබ්බො. වසභරාජාපි එකං ථෙරං පරිග්ගණ්හමානො ඝරෙ නිසීදාපෙත්වා තස්ස සන්තිකෙ බදරසාළවං මද්දමානො නිසීදි. මහාථෙරස්ස ඛෙළො චලිතො, ථෙරස්ස පුථුජ්ජනභාවො ආවිභූතො. ඛීණාසවස්ස හි රසතණ්හා නාම සුප්පහීනා, දිබ්බෙසුපි රසෙසු නිකන්ති නාම න හොති, තස්මා ඉමෙහි උපායෙහි පරිග්ගහෙත්වා සචස්ස භයං වා ඡම්භිතත්තං වා රසතණ්හා වා උප්පජ්ජති, ‘‘න ච ත්වං අරහා’’ති අපනෙතබ්බො. සචෙ පන අභීරු අච්ඡම්භී අනුත්රාසී හුත්වා සීහො විය නිසීදති, දිබ්බාරම්මණෙපි නිකන්තිං න ජනෙති, අයං භික්ඛු සම්පන්නවෙය්යාකරණො සමන්තා රාජරාජමහාමත්තාදීහි පෙසිතං සක්කාරං අරහතීති වෙදිතබ්බො. එවං තාව උත්තරිමනුස්සධම්මාරොචනං විනිච්ඡිනිතබ්බං.

234. සකලෙ පන විනයවිනිච්ඡයෙ (පාරා. අට්ඨ. 1.45) කොසල්ලං පත්ථයන්තෙන චතුබ්බිධො විනයො ජානිතබ්බො.

චතුබ්බිධඤ්හි විනයං, මහාථෙරා මහිද්ධිකා;

නීහරිත්වා පකාසෙසුං, ධම්මසඞ්ගාහකා පුරා.

කතමං චතුබ්බිධං? සුත්තං සුත්තානුලොමං ආචරියවාදං අත්තනොමතින්ති. යං සන්ධාය වුත්තං ‘‘ආහච්චපදෙන ඛො, මහාරාජ, රසෙන ආචරියවංසෙන අධිප්පායා’’ති (මි. ප. 4.2.3). එත්ථ හි ආහච්චපදන්ති සුත්තං අධිප්පෙතං. රසොති සුත්තානුලොමං. ආචරියවංසොති ආචරියවාදො. අධිප්පායොති අත්තනොමති.

තත්ථ සුත්තං නාම සකලවිනයපිටකෙ පාළි.

සුත්තානුලොමං නාම චත්තාරො මහාපදෙසා. යෙ භගවතා එවං වුත්තා –

‘‘යං, භික්ඛවෙ, මයා ‘ඉදං න කප්පතී’ති අප්පටික්ඛිත්තං, තඤ්චෙ අකප්පියං අනුලොමෙති, කප්පියං පටිබාහති, තං වො න කප්පති. යං, භික්ඛවෙ, මයා ‘ඉදං න කප්පතී’ති අප්පටික්ඛිත්තං, තඤ්චෙ කප්පියං අනුලොමෙති, අකප්පියං පටිබාහති, තං වො කප්පති. යං, භික්ඛවෙ, මයා ‘ඉදං කප්පතී’ති අනනුඤ්ඤාතං, තං චෙ අකප්පියං අනුලොමෙති, කප්පියං පටිබාහති, තං වො න කප්පති. යං, භික්ඛවෙ, මයා ‘ඉදං කප්පතී’ති අනනුඤ්ඤාතං, තඤ්චෙ කප්පියං අනුලොමෙති, අකප්පියං පටිබාහති, තං වො කප්පතී’’ති (මහාව. 305).

ආචරියවාදො නාම ධම්මසඞ්ගාහකෙහි පඤ්චහි අරහන්තසතෙහි ඨපිතා පාළිවිනිමුත්තා ඔක්කන්තවිනිච්ඡයප්පවත්තා අට්ඨකථාතන්ති.

අත්තනොමති නාම සුත්තසුත්තානුලොමආචරියවාදෙ මුඤ්චිත්වා අනුමානෙන අත්තනො අනුබුද්ධියා නයග්ගාහෙන උපට්ඨිතාකාරකථනං.

අපිච සුත්තන්තාභිධම්මවිනයට්ඨකථාසු ආගතො සබ්බොපි ථෙරවාදො අත්තනොමති නාම. තං පන අත්තනොමතිං ගහෙත්වා කථෙන්තෙන න දළ්හග්ගාහං ගහෙත්වා වොහරිතබ්බං, කාරණං සල්ලක්ඛෙත්වා අත්ථෙන පාළිං, පාළියා ච අත්ථං සංසන්දිත්වා කථෙතබ්බං, අත්තනොමති ආචරියවාදෙ ඔතාරෙතබ්බා. සචෙ තත්ථ ඔතරති චෙව සමෙති ච, ගහෙතබ්බා. සචෙ නෙව ඔතරති න සමෙති, න ගහෙතබ්බා. අයඤ්හි අත්තනොමති නාම සබ්බදුබ්බලා, අත්තනොමතිතො ආචරියවාදො බලවතරො.

ආචරියවාදොපි සුත්තානුලොමෙ ඔතාරෙතබ්බො. තත්ථ ඔතරන්තො සමෙන්තො එව ගහෙතබ්බො, ඉතරො න ගහෙතබ්බො. ආචරියවාදතො හි සුත්තානුලොමං බලවතරං.

සුත්තානුලොමම්පි සුත්තෙ ඔතාරෙතබ්බං. තත්ථ ඔතරන්තං සමෙන්තමෙව ගහෙතබ්බං, ඉතරං න ගහෙතබ්බං. සුත්තානුලොමතො හි සුත්තමෙව බලවතරං. සුත්තඤ්හි අප්පටිවත්තියං කාරකසඞ්ඝසදිසං බුද්ධානං ඨිතකාලසදිසං. තස්මා යදා ද්වෙ භික්ඛූ සාකච්ඡන්ති, සකවාදී සුත්තං ගහෙත්වා කථෙති, පරවාදී සුත්තානුලොමං. තෙහි අඤ්ඤමඤ්ඤං ඛෙපං වා ගරහං වා අකත්වා සුත්තානුලොමං සුත්තෙ ඔතාරෙතබ්බං. සචෙ ඔතරති සමෙති, ගහෙතබ්බං, නො චෙ, න ගහෙතබ්බං, සුත්තස්මිංයෙව ඨාතබ්බං. අථායං සුත්තං ගහෙත්වා කථෙති, පරො ආචරියවාදං. තෙහිපි අඤ්ඤමඤ්ඤං ඛෙපං වා ගරහං වා අකත්වා ආචරියවාදො සුත්තෙ ඔතාරෙතබ්බො. සචෙ ඔතරති සමෙති, ගහෙතබ්බො. අනොතරන්තො අසමෙන්තො ච ගාරය්හාචරියවාදො න ගහෙතබ්බො, සුත්තස්මිංයෙව ඨාතබ්බං. අථායං සුත්තං ගහෙත්වා කථෙති, පරො අත්තනොමතිං. තෙහිපි අඤ්ඤමඤ්ඤං ඛෙපං වා ගරහං වා අකත්වා අත්තනොමති සුත්තෙ ඔතාරෙතබ්බා. සචෙ ඔතරති සමෙති, ගහෙතබ්බා, නො චෙ, න ගහෙතබ්බා, සුත්තස්මිංයෙව ඨාතබ්බං.

අථායං සුත්තානුලොමං ගහෙත්වා කථෙති, පරො සුත්තං, සුත්තානුලොමෙ ඔතාරෙතබ්බං. සචෙ ඔතරති සමෙති, තිස්සො සඞ්ගීතියො ආරුළ්හං පාළිආගතං පඤ්ඤායති, ගහෙතබ්බං, නො චෙ තථා පඤ්ඤායති, න ඔතරති න සමෙති, බාහිරකසුත්තං වා හොති සිලොකො වා අඤ්ඤං වා ගාරය්හසුත්තං ගුළ්හවෙස්සන්තරගුළ්හවිනයවෙදල්ලාදීනං අඤ්ඤතරතො ආභතං, න ගහෙතබ්බං, සුත්තානුලොමස්මිංයෙව ඨාතබ්බං. අථායං සුත්තානුලොමං ගහෙත්වා කථෙති, පරො ආචරියවාදං. ආචරියවාදො සුත්තානුලොමෙ ඔතාරෙතබ්බො. සචෙ ඔතරති සමෙති, ගහෙතබ්බො. නො චෙ, න ගහෙතබ්බො, සුත්තානුලොමෙයෙව ඨාතබ්බං. අථායං සුත්තානුලොමං ගහෙත්වා කථෙති, පරො අත්තනොමතිං. අත්තනොමති සුත්තානුලොමෙ ඔතාරෙතබ්බා. සචෙ ඔතරති සමෙති, ගහෙතබ්බා. නො චෙ, න ගහෙතබ්බා, සුත්තානුලොමෙයෙව ඨාතබ්බං.

අථායං ආචරියවාදං ගහෙත්වා කථෙති, පරො සුත්තං. සුත්තං ආචරියවාදෙ ඔතාරෙතබ්බං. සචෙ ඔතරති සමෙති, ගහෙතබ්බං. ඉතරං ගාරය්හසුත්තං න ගහෙතබ්බං, ආචරියවාදෙයෙව ඨාතබ්බං. අථායං ආචරියවාදං ගහෙත්වා කථෙති, පරො සුත්තානුලොමං. සුත්තානුලොමං ආචරියවාදෙ ඔතාරෙතබ්බං. ඔතරන්තං සමෙන්තමෙව ගහෙතබ්බං, ඉතරං න ගහෙතබ්බං, ආචරියවාදෙයෙව ඨාතබ්බං. අථායං ආචරියවාදං ගහෙත්වා කථෙති, පරො අත්තනොමතිං. අත්තනොමති ආචරියවාදෙ ඔතාරෙතබ්බා. සචෙ ඔතරති සමෙති, ගහෙතබ්බා. නො චෙ, න ගහෙතබ්බා, ආචරියවාදෙයෙව ඨාතබ්බං.

අථ පනායං අත්තනොමතිං ගහෙත්වා කථෙති, පරො සුත්තං. සුත්තං අත්තනොමතියං ඔතාරෙතබ්බං. සචෙ ඔතරති සමෙති, ගහෙතබ්බං. ඉතරං ගාරය්හසුත්තං න ගහෙතබ්බං, අත්තනොමතියමෙව ඨාතබ්බං. අථායං අත්තනොමතිං ගහෙත්වා කථෙති, පරො සුත්තානුලොමං. සුත්තානුලොමං අත්තනොමතියං ඔතාරෙතබ්බං. ඔතරන්තං සමෙන්තමෙව ගහෙතබ්බං, ඉතරං න ගහෙතබ්බං, අත්තනොමතියමෙව ඨාතබ්බං. අථායං අත්තනොමතිං ගහෙත්වා කථෙති, පරො ආචරියවාදං. ආචරියවාදො අත්තනොමතියං ඔතාරෙතබ්බො. සචෙ ඔතරති සමෙති, ගහෙතබ්බො. ඉතරො ගාරය්හාචරියවාදො න ගහෙතබ්බො, අත්තනොමතියමෙව ඨාතබ්බං, අත්තනො ගහණමෙව බලියං කාතබ්බං. සබ්බට්ඨානෙසු ච ඛෙපො වා ගරහා වා න කාතබ්බාති.

අථ පනායං කප්පියන්ති ගහෙත්වා කථෙති, පරො අකප්පියන්ති, සුත්තෙ ච සුත්තානුලොමෙ ච ඔතාරෙතබ්බං. සචෙ කප්පියං හොති, කප්පියෙ ඨාතබ්බං. සචෙ අකප්පියං, අකප්පියෙ ඨාතබ්බං. අථායං තස්ස කප්පියභාවසාධකං සුත්තතො බහුං කාරණඤ්ච විනිච්ඡයඤ්ච දස්සෙති, පරො කාරණං න වින්දති, කප්පියෙව ඨාතබ්බං. අථ පරො තස්ස අකප්පියභාවසාධකං සුත්තතො බහුං කාරණඤ්ච විනිච්ඡයඤ්ච දස්සෙති, අනෙන අත්තනො ගහණන්ති කත්වා දළ්හං ආදාය න ඨාතබ්බං, ‘‘සාධූ’’ති සම්පටිච්ඡිත්වා අකප්පියෙ එව ඨාතබ්බං. අථ ද්වින්නම්පි කාරණච්ඡායා දිස්සති, පටික්ඛිත්තභාවොයෙව සාධු, අකප්පියෙ ඨාතබ්බං. විනයඤ්හි පත්වා කප්පියාකප්පියවිචාරණං ආගම්ම රුන්ධිතබ්බං, ගාළ්හං කත්තබ්බං, සොතං පච්ඡින්දිතබ්බං, ගරුකභාවෙයෙව ඨාතබ්බං.

අථ පනායං අකප්පියන්ති ගහෙත්වා කථෙති, පරො කප්පියන්ති, සුත්තෙ ච සුත්තානුලොමෙ ච ඔතාරෙතබ්බං. සචෙ කප්පියං හොති, කප්පියෙ ඨාතබ්බං. සචෙ අකප්පියං, අකප්පියෙ ඨාතබ්බං. අථායං බහූහි සුත්තවිනිච්ඡයකාරණෙහි අකප්පියභාවං දස්සෙති, පරො කාරණං න වින්දති, අකප්පියෙ ඨාතබ්බං. අථ පරො බහූහි සුත්තවිනිච්ඡයකාරණෙහි කප්පියභාවං දස්සෙති, අයං කාරණං න වින්දති, කප්පියෙ ඨාතබ්බං. අථ ද්වින්නම්පි කාරණච්ඡායා දිස්සති, අත්තනො ගහණං න විස්සජ්ජෙතබ්බං. යථා චායං කප්පියාකප්පියෙ අකප්පියකප්පියෙ ච විනිච්ඡයො වුත්තො, එවං අනාපත්තිආපත්තිවාදෙ ආපත්තානාපත්තිවාදෙ ච, ලහුකගරුකාපත්තිවාදෙ ගරුකලහුකාපත්තිවාදෙ චාපි විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො. නාමමත්තෙයෙව හි එත්ථ නානං, යොජනානයෙ නානං නත්ථි, තස්මා න විත්ථාරිතං.

එවං කප්පියාකප්පියාදිවිනිච්ඡයෙ උප්පන්නෙ යො සුත්තසුත්තානුලොමආචරියවාදඅත්තනොමතීසු අතිරෙකකාරණං ලභති, තස්ස වාදෙ ඨාතබ්බං, සබ්බසො පන කාරණවිනිච්ඡයං අලභන්තෙන සුත්තං න ජහිතබ්බං, සුත්තස්මිංයෙව ඨාතබ්බන්ති. එවං සකලවිනයවිනිච්ඡයෙ කොසල්ලං පත්ථයන්තෙන අයං චතුබ්බිධො විනයො ජානිතබ්බො.

ඉමඤ්ච පන චතුබ්බිධං විනයං ඤත්වාපි විනයධරෙන පුග්ගලෙන තිලක්ඛණසමන්නාගතෙන භවිතබ්බං. තීණි හි විනයධරස්ස ලක්ඛණානි ඉච්ඡිතබ්බානි. කතමානි තීණි? සුත්තඤ්චස්ස ස්වාගතං හොති සුප්පවත්ති සුවිනිච්ඡිතං සුත්තතො අනුබ්යඤ්ජනසොති ඉදමෙකං ලක්ඛණං. විනයෙ ඛො පන ඨිතො හොති අසංහීරොති ඉදං දුතියං. ආචරියපරම්පරා ඛො පනස්ස සුග්ගහිතා හොති සුමනසිකතා සූපධාරිතාති ඉදං තතියං.

තත්ථ සුත්තං නාම සකලං විනයපිටකං. තදස්ස ස්වාගතං හොතීති සුට්ඨු ආගතං. සුප්පවත්තීති සුට්ඨු පවත්තං පගුණං වාචුග්ගතං. සුවිනිච්ඡිතං සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසොති පාළිතො ච පරිපුච්ඡතො ච අට්ඨකථාතො ච සුවිනිච්ඡිතං හොති කඞ්ඛාඡෙදනං කත්වා උග්ගහිතං. විනයෙ ඛො පන ඨිතො හොතීති විනයෙ ලජ්ජිභාවෙන පතිට්ඨිතො හොති. අලජ්ජී හි බහුස්සුතොපි සමානො ලාභගරුකතාය තන්තිං විසංවාදෙත්වා උද්ධම්මං උබ්බිනයං සත්ථුසාසනං දීපෙත්වා සාසනෙ මහන්තං උපද්දවං කරොති, සඞ්ඝභෙදම්පි සඞ්ඝරාජිම්පි උප්පාදෙති. ලජ්ජී පන කුක්කුච්චකො සික්ඛාකාමො ජීවිතහෙතුපි තන්තිං අවිසංවාදෙත්වා ධම්මමෙව විනයමෙව දීපෙති, සත්ථුසාසනං ගරුකං කත්වා ඨපෙති. තථා හි පුබ්බෙ මහාථෙරා තික්ඛත්තුං වාචං නිච්ඡාරෙසුං ‘‘අනාගතෙ ලජ්ජී රක්ඛිස්සති, ලජ්ජීරක්ඛිස්සති, ලජ්ජී රක්ඛිස්සතී’’ති (පාරා. අට්ඨ. 1.45). එවං යො ලජ්ජී, සො විනයං අවිජහන්තො අවොක්කමන්තො ලජ්ජිභාවෙනෙව විනයෙ ඨිතො හොති සුප්පතිට්ඨිතොති.

අසංහීරොති සංහීරො නාම යො පාළියං වා අට්ඨකථායං වා හෙට්ඨතො වා උපරිතො වා පදපටිපාටියා වා පුච්ඡියමානො විත්ථුනති විප්ඵන්දති සන්තිට්ඨිතුං න සක්කොති, යං යං පරෙන වුච්චති, තං තං අනුජානාති, සකවාදං ඡඩ්ඩෙත්වා පරවාදං ගණ්හාති. යො පන පාළියං වා අට්ඨකථායං වා හෙට්ඨුපරියෙන වා පදපටිපාටියා වා පුච්ඡියමානො න විත්ථුනති න විප්ඵන්දති, එකෙකලොමං සණ්ඩාසෙන ගණ්හන්තො විය ‘‘එවං මයං වදාම, එවං නො ආචරියා වදන්තී’’ති විස්සජ්ජෙති, යම්හි පාළි ච පාළිවිනිච්ඡයො ච සුවණ්ණභාජනෙ පක්ඛිත්තසීහවසා විය පරික්ඛයං පරියාදානං අගච්ඡන්තො තිට්ඨති, අයං වුච්චති ‘‘අසංහීරො’’ති.

ආචරියපරම්පරා ඛො පනස්ස සුග්ගහිතා හොතීති ථෙරපරම්පරා වංසපරම්පරා අස්ස සුට්ඨු ගහිතා හොති. සුමනසිකතාති සුට්ඨු මනසිකතා, ආවජ්ජිතමත්තෙ උජ්ජලිතපදීපො විය හොති. සූපධාරිතාති සුට්ඨු උපධාරිතා පුබ්බාපරානුසන්ධිතො අත්ථතො කාරණතො ච උපධාරිතා . අත්තනොමතිං පහාය ආචරියසුද්ධියා වත්තා හොති, ‘‘මය්හං ආචරියො අසුකාචරියස්ස සන්තිකෙ උග්ගණ්හි, සො අසුකස්සා’’ති එවං සබ්බං ආචරියපරම්පරං ථෙරවාදඞ්ගං හරිත්වා යාව උපාලිත්ථෙරො සම්මාසම්බුද්ධස්ස සන්තිකෙ උග්ගණ්හීති පාපෙත්වා ඨපෙති, තතොපි ආහරිත්වා උපාලිත්ථෙරො සම්මාසම්බුද්ධස්ස සන්තිකෙ උග්ගණ්හි, දාසකත්ථෙරො අත්තනො උපජ්ඣායස්ස උපාලිත්ථෙරස්ස, සොණත්ථෙරො අත්තනො උපජ්ඣායස්ස දාසකත්ථෙරස්ස, සිග්ගවත්ථෙරො අත්තනො උපජ්ඣායස්ස සොණත්ථෙරස්ස, මොග්ගලිපුත්තතිස්සත්ථෙරො අත්තනො උපජ්ඣායස්ස සිග්ගවත්ථෙරස්ස චණ්ඩවජ්ජිත්ථෙරස්ස චාති එවං සබ්බං ආචරියපරම්පරං ථෙරවාදඞ්ගං ආහරිත්වා අත්තනො ආචරියං පාපෙත්වා ඨපෙති. එවං උග්ගහිතා හි ආචරියපරම්පරා සුග්ගහිතා හොති. එවං අසක්කොන්තෙන පන අවස්සං ද්වෙ තයො පරිවට්ටා උග්ගහෙතබ්බා. සබ්බපච්ඡිමෙන හි නයෙන යථා ආචරියො ආචරියාචරියො ච පාළිඤ්ච පරිපුච්ඡඤ්ච වදන්ති, තථා ඤාතුං වට්ටති.

ඉමෙහි ච පන තීහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතෙන විනයධරෙන වත්ථුවිනිච්ඡයත්ථං සන්නිපතිතෙ සඞ්ඝෙ ඔතිණ්ණෙ වත්ථුස්මිං චොදකෙන ච චුදිතකෙන ච වුත්තෙ වත්තබ්බෙ සහසා අවිනිච්ඡිනිත්වාව ඡ ඨානානි ඔලොකෙතබ්බානි. කතමානි ඡ? වත්ථු ඔලොකෙතබ්බං, මාතිකා ඔලොකෙතබ්බා, පදභාජනීයං ඔලොකෙතබ්බං, තිකපරිච්ඡෙදො ඔලොකෙතබ්බො, අන්තරාපත්ති ඔලොකෙතබ්බා, අනාපත්ති ඔලොකෙතබ්බාති.

වත්ථුං ඔලොකෙන්තොපි හි ‘‘තිණෙන වා පණ්ණෙන වා පටිච්ඡාදෙත්වා ආගන්තබ්බං, න ත්වෙව නග්ගෙන ආගන්තබ්බං, යො ආගච්ඡෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (පාරා. 517) එවං එකච්චං ආපත්තිං පස්සති, සො තං සුත්තං ආනෙත්වා තං අධිකරණං වූපසමෙස්සති.

මාතිකං ඔලොකෙන්තොපි ‘‘සම්පජානමුසාවාදෙ පාචිත්තිය’’න්තිආදිනා (පාචි. 3) නයෙන පඤ්චන්නං ආපත්තීනං අඤ්ඤතරං ආපත්තිං පස්සති, සො තං සුත්තං ආනෙත්වා තං අධිකරණං වූපසමෙස්සති.

පදභාජනීයං ඔලොකෙන්තොපි ‘‘අක්ඛයිතෙ සරීරෙ මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවති, ආපත්ති පාරාජිකස්ස. යෙභුය්යෙන ඛයිතෙ සරීරෙ මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවති, ආපත්ති ථුල්ලච්චයස්සා’’තිආදිනා (පාරා. 59 අත්ථතො සමානං) නයෙන සත්තන්නං ආපත්තීනං අඤ්ඤතරං ආපත්තිං පස්සති, සො පදභාජනීයතො සුත්තං ආනෙත්වා තං අධිකරණං වූපසමෙස්සති.

තිකපරිච්ඡෙදං ඔලොකෙන්තොපි තිකසඞ්ඝාදිසෙසං වා තිකපාචිත්තියං වා තිකදුක්කටං වා අඤ්ඤතරං වා ආපත්තිං තිකපරිච්ඡෙදෙ පස්සති, සො තතො සුත්තං ආනෙත්වා තං අධිකරණං වූපසමෙස්සති.

අන්තරාපත්තිං ඔලොකෙන්තොපි ‘‘පටිලාතං උක්ඛිපති, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති (පාචි. 355) එවං යා සික්ඛාපදන්තරෙසු අන්තරාපත්ති හොති, තං පස්සති, සො තං සුත්තං ආනෙත්වා තං අධිකරණං වූපසමෙස්සති.

අනාපත්තිං ඔලොකෙන්තොපි ‘‘අනාපත්ති භික්ඛු අසාදියන්තස්ස, අථෙය්යචිත්තස්ස, න මරණාධිප්පායස්ස, අනුල්ලපනාධිප්පායස්ස, න මොචනාධිප්පායස්ස අසඤ්චිච්ච අසතියා අජානන්තස්සා’’ති (පාරා. 72, 136, 180, 225, 263 ථොකං ථොකං විසදිසං) එවං තස්මිං තස්මිං සික්ඛාපදෙ නිද්දිට්ඨං අනාපත්තිං පස්සති, සො තං සුත්තං ආනෙත්වා තං අධිකරණං වූපසමෙස්සති.

යො හි භික්ඛු චතුබ්බිධවිනයකොවිදො තිලක්ඛණසම්පන්නො ඉමානි ඡ ඨානානි ඔලොකෙත්වා අධිකරණං වූපසමෙස්සති, තස්ස විනිච්ඡයො අප්පටිවත්තියො බුද්ධෙන සයං නිසීදිත්වා විනිච්ඡිතසදිසො හොති. තං චෙ එවං විනිච්ඡයකුසලං භික්ඛුං කොචි කතසික්ඛාපදවීතික්කමො භික්ඛු උපසඞ්කමිත්වා අත්තනො කුක්කුච්චං පුච්ඡෙය්ය, තෙන සාධුකං සල්ලක්ඛෙත්වා සචෙ අනාපත්ති හොති, ‘‘අනාපත්තී’’ති වත්තබ්බං. සචෙ පන ආපත්ති හොති, සා දෙසනාගාමිනී චෙ, ‘‘දෙසනාගාමිනී’’ති වත්තබ්බං. වුට්ඨානගාමිනී චෙ, ‘‘වුට්ඨානගාමිනී’’ති වත්තබ්බං. අථස්ස පාරාජිකච්ඡායා දිස්සති, ‘‘පාරාජිකාපත්තී’’ති න වත්තබ්බං. කස්මා? මෙථුනධම්මවීතික්කමො හි උත්තරිමනුස්සධම්මවීතික්කමො ච ඔළාරිකො, අදින්නාදානමනඋස්සවිග්ගහවීතික්කමා පන සුඛුමා චිත්තලහුකා. තෙ සුඛුමෙනෙව ආපජ්ජති, සුඛුමෙන රක්ඛති, තස්මා විසෙසෙන තංවත්ථුකං කුක්කුච්චං පුච්ඡියමානො ‘‘ආපත්තී’’ති අවත්වා සචස්ස ආචරියො ධරති, තතො තෙන සො භික්ඛු ‘‘අම්හාකං ආචරියං පුච්ඡා’’ති පෙසෙතබ්බො. සචෙ සො පුන ආගන්ත්වා ‘‘තුම්හාකං ආචරියො සුත්තතො නයතො ඔලොකෙත්වා ‘සතෙකිච්ඡො’ති මං ආහා’’ති වදති, තතො තෙන සො ‘‘සාධු සුට්ඨු යං ආචරියො භණති, තං කරොහී’’ති වත්තබ්බො. අථ පනස්ස ආචරියො නත්ථි, සද්ධිං උග්ගහිතත්ථෙරො පන අත්ථි, තස්ස සන්තිකං පෙසෙතබ්බො ‘‘අම්හෙහි සහ උග්ගහිතත්ථෙරො ගණපාමොක්ඛො, තං ගන්ත්වා පුච්ඡා’’ති. තෙනපි ‘‘සතෙකිච්ඡො’’ති විනිච්ඡිතෙ ‘‘සාධු සුට්ඨු තස්ස වචනං කරොහී’’ති වත්තබ්බො. අථ තස්ස සද්ධිං උග්ගහිතත්ථෙරොපි නත්ථි, අන්තෙවාසිකො පණ්ඩිතො අත්ථි, තස්ස සන්තිකං පෙසෙතබ්බො ‘‘අසුකදහරං ගන්ත්වා පුච්ඡා’’ති. තෙනපි ‘‘සතෙකිච්ඡො’’ති විනිච්ඡිතෙ ‘‘සාධු සුට්ඨු තස්ස වචනං කරොහී’’ති වත්තබ්බො. අථ දහරස්සපි පාරාජිකච්ඡායාව උපට්ඨාති, තෙනපි ‘‘පාරාජිකොසී’’ති න වත්තබ්බො. දුල්ලභො හි බුද්ධුප්පාදො, තතො දුල්ලභතරා පබ්බජ්ජා ච උපසම්පදා ච. එවං පන වත්තබ්බො ‘‘විවිත්තං ඔකාසං සම්මජ්ජිත්වා දිවාවිහාරං නිසීදිත්වා සීලානි විසොධෙත්වා ද්වත්තිංසාකාරං තාව මනසිකරොහී’’ති. සචෙ තස්ස අරොගං සීලං, කම්මට්ඨානං ඝටයති, සඞ්ඛාරා පාකටා හුත්වා උපට්ඨහන්ති, උපචාරප්පනාප්පත්තං විය චිත්තං එකග්ගං හොති, දිවසං අතික්කන්තම්පි න ජානාති, සො දිවසාතික්කමෙ උපට්ඨානං ආගතො එවං වත්තබ්බො ‘‘කීදිසා තෙ චිත්තප්පවත්තී’’ති. ආරොචිතාය ච චිත්තපවත්තියා වත්තබ්බො ‘‘පබ්බජ්ජා නාම චිත්තවිසුද්ධත්ථාය, අප්පමත්තො සමණධම්මං කරොහී’’ති.

යස්ස පන සීලං භින්නං හොති, තස්ස කම්මට්ඨානං න ඝටයති, පතොදාභිතුන්නං විය චිත්තං විකම්පති, විප්පටිසාරග්ගිනා ඩය්හති, තත්තපාසාණෙ නිසින්නො විය තඞ්ඛණෙයෙව වුට්ඨාති. සො ආගතො ‘‘කා තෙ චිත්තපවත්තී’’ති පුච්ඡිතබ්බො. ආරොචිතාය චිත්තපවත්තියා ‘‘නත්ථි ලොකෙ රහො නාම පාපකම්මං පකුබ්බතො. සබ්බපඨමඤ්හි පාපං කරොන්තො අත්තනා ජානාති. අථස්ස ආරක්ඛදෙවතා පරචිත්තවිදූ සමණබ්රාහ්මණා අඤ්ඤා ච දෙවතා ජානන්ති, ත්වංයෙව දානි තව සොත්ථිං පරියෙසාහී’’ති වත්තබ්බො. එවං කතවීතික්කමෙනෙව භික්ඛුනා සයමෙව ආගන්ත්වා ආරොචිතෙ පටිපජ්ජිතබ්බං.

235. ඉදානි යා සා පුබ්බෙ වුත්තප්පභෙදා චොදනා, තස්සායෙව සම්පත්තිවිපත්තිජානනත්ථං ආදිමජ්ඣපරියොසානාදීනං වසෙන විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො . සෙය්යථිදං, චොදනාය කො ආදි, කිං මජ්ඣෙ, කිං පරියොසානං? චොදනාය ‘‘අහං තං වත්තුකාමො, කරොතු මෙ ආයස්මා ඔකාස’’න්ති එවං ඔකාසකම්මං ආදි. ඔතිණ්ණෙන වත්ථුනා චොදෙත්වා සාරෙත්වා විනිච්ඡයො මජ්ඣෙ. ආපත්තියං වා අනාපත්තියං වා පතිට්ඨාපනෙන සමථො පරියොසානං.

චොදනාය කති මූලානි, කති වත්ථූනි, කති භූමියො? චොදනාය ද්වෙ මූලානි සමූලිකා වා අමූලිකා වා. තීණි වත්ථූනි දිට්ඨං සුතං පරිසඞ්කිතං. පඤ්ච භූමියො කාලෙන වක්ඛාමි, නො අකාලෙන, භූතෙන වක්ඛාමි, නො අභූතෙන, සණ්හෙන වක්ඛාමි, නො ඵරුසෙන, අත්ථසංහිතෙන වක්ඛාමි, නො අනත්ථසංහිතෙන, මෙත්තචිත්තො වක්ඛාමි, නො දොසන්තරොති. ඉමාය ච පන චොදනාය චොදකෙන පුග්ගලෙන ‘‘පරිසුද්ධකායසමාචාරො නු ඛොම්හී’’තිආදිනා (පරි. 436) නයෙන උපාලිපඤ්චකෙසු වුත්තෙසු පන්නරසසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාතබ්බං. චුදිතකෙන ද්වීසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාතබ්බං සච්චෙ ච අකුප්පෙ චාති.

අනුවිජ්ජකෙන (පරි. 360) ච චොදකො පුච්ඡිතබ්බො ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමං භික්ඛුං චොදෙසි, කිම්හි නං චොදෙසි, සීලවිපත්තියා චොදෙසි, ආචාරවිපත්තියා චොදෙසි, දිට්ඨිවිපත්තියා චොදෙසී’’ති. සො චෙ එවං වදෙය්ය ‘‘සීලවිපත්තියා වා චොදෙමි, ආචාරවිපත්තියා වා චොදෙමි, දිට්ඨිවිපත්තියා වා චොදෙමී’’ති. සො එවමස්ස වචනීයො ‘‘ජානාසි පනායස්මා සීලවිපත්තිං, ජානාසි ආචාරවිපත්තිං, ජානාසි දිට්ඨිවිපත්ති’’න්ති. සො චෙ එවං වදෙය්ය ‘‘ජානාමි ඛො අහං, ආවුසො, සීලවිපත්තිං, ජානාමි ආචාරවිපත්තිං, ජානාමි දිට්ඨිවිපත්ති’’න්ති. සො එවමස්ස වචනීයො ‘‘කතමා පනාවුසො, සීලවිපත්ති, කතමා ආචාරවිපත්ති, කතමා දිට්ඨිවිපත්තී’’ති? සො චෙ එවං වදෙය්ය ‘‘චත්තාරි පාරාජිකානි තෙරස සඞ්ඝාදිසෙසා, අයං සීලවිපත්ති. ථුල්ලච්චයං පාචිත්තියං පාටිදෙසනීයං දුක්කටං දුබ්භාසිතං, අයං ආචාරවිපත්ති. මිච්ඡාදිට්ඨි අන්තග්ගාහිකා දිට්ඨි, අයං දිට්ඨිවිපත්තී’’ති.

සො එවමස්ස වචනීයො ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමං භික්ඛුං චොදෙසි, දිට්ඨෙන වා චොදෙසි, සුතෙන වා චොදෙසි, පරිසඞ්කාය වා චොදෙසී’’ති . සො චෙ එවං වදෙය්ය ‘‘දිට්ඨෙන වා චොදෙමි, සුතෙන වා චොදෙමි, පරිසඞ්කාය වා චොදෙමී’’ති. සො එවමස්ස වචනීයො ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමං භික්ඛුං දිට්ඨෙන චොදෙසි, කිං තෙ දිට්ඨං, කින්ති තෙ දිට්ඨං, කදා තෙ දිට්ඨං, කත්ථ තෙ දිට්ඨං, පාරාජිකං අජ්ඣාපජ්ජන්තො දිට්ඨො, සඞ්ඝාදිසෙසං අජ්ඣාපජ්ජන්තො දිට්ඨො, ථුල්ලච්චයං පාචිත්තියං පාටිදෙසනීයං දුක්කටං දුබ්භාසිතං අජ්ඣාපජ්ජන්තො දිට්ඨො, කත්ථ චායං භික්ඛු අහොසි, කත්ථ ච ත්වං කරොසි, කිඤ්ච ත්වං කරොසි, කිං අයං භික්ඛු කරොතී’’ති?

සො චෙ එවං වදෙය්ය ‘‘න ඛො අහං, ආවුසො, ඉමං භික්ඛුං දිට්ඨෙන චොදෙමි, අපිච සුතෙන චොදෙමී’’ති. සො එවමස්ස වචනීයො ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමං භික්ඛුං සුතෙන චොදෙසි, කිං තෙ සුතං, කින්ති තෙ සුතං, කදා තෙ සුතං, කත්ථ තෙ සුතං, පාරාජිකං අජ්ඣාපන්නොති සුතං, සඞ්ඝාදිසෙසං අජ්ඣාපන්නොති සුතං, ථුල්ලච්චයං පාචිත්තියං පාටිදෙසනීයං දුක්කටං දුබ්භාසිතං අජ්ඣාපන්නොති සුතං, භික්ඛුස්ස සුතං, භික්ඛුනියා සුතං, සික්ඛමානාය සුතං, සාමණෙරස්ස සුතං, සාමණෙරියා සුතං, උපාසකස්ස සුතං, උපාසිකාය සුතං, රාජූනං සුතං, රාජමහාමත්තානං සුතං, තිත්ථියානං සුතං, තිත්ථියසාවකානං සුත’’න්ති.

සො චෙ එවං වදෙය්ය ‘‘න ඛො අහං, ආවුසො, ඉමං භික්ඛුං සුතෙන චොදෙමි, අපිච පරිසඞ්කාය චොදෙමී’’ති. සො එවමස්ස වචනීයො ‘‘යං ඛො ත්වං, ආවුසො, ඉමං භික්ඛුං පරිසඞ්කාය චොදෙසි, කිං පරිසඞ්කසි, කින්ති පරිසඞ්කසි, කදා පරිසඞ්කසි, කත්ථ පරිසඞ්කසි? පාරාජිකං ධම්මං අජ්ඣාපන්නොති පරිසඞ්කසි, සඞ්ඝාදිසෙසං ථුල්ලච්චයං පාචිත්තියං පාටිදෙසනීයං දුක්කටං දුබ්භාසිතං අජ්ඣාපන්නොති පරිසඞ්කසි, භික්ඛුස්ස සුත්වා පරිසඞ්කසි, භික්ඛුනියා සුත්වා…පෙ… තිත්ථියසාවකානං සුත්වා පරිසඞ්කසී’’ති.

දිට්ඨං දිට්ඨෙන සමෙති, දිට්ඨෙන සංසන්දතෙ දිට්ඨං;

දිට්ඨං පටිච්ච න උපෙති, අසුද්ධපරිසඞ්කිතො;

සො පුග්ගලො පටිඤ්ඤාය, කාතබ්බො තෙනුපොසථො.

සුතං සුතෙන සමෙති, සුතෙන සංසන්දතෙ සුතං;

සුතං පටිච්ච න උපෙති, අසුද්ධපරිසඞ්කිතො;

සො පුග්ගලො පටිඤ්ඤාය, කාතබ්බො තෙනුපොසථො.

මුතං මුතෙන සමෙති, මුතෙන සංසන්දතෙ මුතං;

මුතං පටිච්ච න උපෙති, අසුද්ධපරිසඞ්කිතො;

සො පුග්ගලො පටිඤ්ඤාය, කාතබ්බො තෙනුපොසථො.

පටිඤ්ඤා ලජ්ජීසු කතා, අලජ්ජීසු එවං න විජ්ජති;

බහුම්පි අලජ්ජී භාසෙය්ය, වත්තානුසන්ධිතෙන කාරයෙති. (පරි. 359);

අපිචෙත්ථ සඞ්ගාමාවචරෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝං උපසඞ්කමන්තෙන නීචචිත්තෙන සඞ්ඝො උපසඞ්කමිතබ්බො රජොහරණසමෙන චිත්තෙන, ආසනකුසලෙන භවිතබ්බං නිසජ්ජකුසලෙන, ථෙරෙ භික්ඛූ අනුපඛජ්ජන්තෙන නවෙ භික්ඛූ ආසනෙන අප්පටිබාහන්තෙන යථාපතිරූපෙ ආසනෙ නිසීදිතබ්බං, අනානාකථිකෙන භවිතබ්බං අතිරච්ඡානකථිකෙන, සාමං වා ධම්මො භාසිතබ්බො, පරො වා අජ්ඣෙසිතබ්බො, අරියො වා තුණ්හීභාවො නාතිමඤ්ඤිතබ්බො.

සඞ්ඝෙන අනුමතෙන පුග්ගලෙන අනුවිජ්ජකෙන අනුවිජ්ජිතුකාමෙන න උපජ්ඣායො පුච්ඡිතබ්බො, න ආචරියො පුච්ඡිතබ්බො, න සද්ධිවිහාරිකො පුච්ඡිතබ්බො, න අන්තෙවාසිකො පුච්ඡිතබ්බො, න සමානුපජ්ඣායකො පුච්ඡිතබ්බො, න සමානාචරියකො පුච්ඡිතබ්බො, න ජාති පුච්ඡිතබ්බා, න නාමං පුච්ඡිතබ්බං, න ගොත්තං පුච්ඡිතබ්බං, න ආගමො පුච්ඡිතබ්බො, න කුලපදෙසො පුච්ඡිතබ්බො, න ජාතිභූමි පුච්ඡිතබ්බා. තං කිංකාරණා? අත්රස්ස පෙමං වා දොසො වා, පෙමෙ වා සති දොසෙ වා ඡන්දාපි ගච්ඡෙය්ය දොසාපි ගච්ඡෙය්ය මොහාපි ගච්ඡෙය්ය භයාපි ගච්ඡෙය්යාති.

සඞ්ඝෙන අනුමතෙන පුග්ගලෙන අනුවිජ්ජකෙන අනුවිජ්ජිතුකාමෙන සඞ්ඝගරුකෙන භවිතබ්බං, නො පුග්ගලගරුකෙන, සද්ධම්මගරුකෙන භවිතබ්බං, නො ආමිසගරුකෙන, අත්ථවසිකෙන භවිතබ්බං, නො පරිසකප්පිකෙන, කාලෙන අනුවිජ්ජිතබ්බං, නො අකාලෙන, භූතෙන අනුවිජ්ජිතබ්බං, නො අභූතෙන, සණ්හෙන අනුවිජ්ජිතබ්බං, නො ඵරුසෙන, අත්ථසංහිතෙන අනුවිජ්ජිතබ්බං, නො අනත්ථසංහිතෙන, මෙත්තචිත්තෙන අනුවිජ්ජිතබ්බං, නො දොසන්තරෙන, න උපකණ්ණකජප්පිනා භවිතබ්බං, න ජිම්හං පෙක්ඛිතබ්බං, න අක්ඛි නිඛණිතබ්බං, න භමුකං උක්ඛිපිතබ්බං, න සීසං උක්ඛිපිතබ්බං, න හත්ථවිකාරො කාතබ්බො, න හත්ථමුද්දා දස්සෙතබ්බා.

ආසනකුසලෙන භවිතබ්බං නිසජ්ජකුසලෙන, යුගමත්තං පෙක්ඛන්තෙන අත්ථං අනුවිධියන්තෙන සකෙ ආසනෙ නිසීදිතබ්බං, න ච ආසනා වුට්ඨාතබ්බං, න වීතිහාතබ්බං, න කුම්මග්ගො සෙවිතබ්බො, න බාහාවික්ඛෙපකං භණිතබ්බං, අතුරිතෙන භවිතබ්බං අසාහසිකෙන, අචණ්ඩිකතෙන භවිතබ්බං වචනක්ඛමෙන, මෙත්තචිත්තෙන භවිතබ්බං හිතානුකම්පිනා, කාරුණිකෙන භවිතබ්බං හිතපරිසක්කිනා, අසම්ඵප්පලාපිනා භවිතබ්බං පරියන්තභාණිනා, අවෙරවසිකෙන භවිතබ්බං අනසුරුත්තෙන, අත්තා පරිග්ගහෙතබ්බො, පරො පරිග්ගහෙතබ්බො, චොදකො පරිග්ගහෙතබ්බො, චුදිතකො පරිග්ගහෙතබ්බො, අධම්මචොදකො පරිග්ගහෙතබ්බො, අධම්මචුදිතකො පරිග්ගහෙතබ්බො, ධම්මචොදකො පරිග්ගහෙතබ්බො, ධම්මචුදිතකො පරිග්ගහෙතබ්බො, වුත්තං අහාපෙන්තෙන අවුත්තං අප්පකාසෙන්තෙන ඔතිණ්ණානි පදබ්යඤ්ජනානි සාධුකං උග්ගහෙත්වා පරො පරිපුච්ඡිත්වා යථාපටිඤ්ඤාය කාරෙතබ්බො, මන්දො හාසෙතබ්බො, භීරු අස්සාසෙතබ්බො, චණ්ඩො නිසෙධෙතබ්බො, අසුචි විභාවෙතබ්බො, උජුමද්දවෙන න ඡන්දාගති ගන්තබ්බා, න දොසාගති ගන්තබ්බා, න මොහාගති ගන්තබ්බා, න භයාගති ගන්තබ්බා, මජ්ඣත්තෙන භවිතබ්බං ධම්මෙසු ච පුග්ගලෙසු ච, එවඤ්ච පන අනුවිජ්ජකො අනුවිජ්ජමානො සත්ථු චෙව සාසනකරො හොති, විඤ්ඤූනඤ්ච සබ්රහ්මචාරීනං පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො චාති.

ඉති පාළිමුත්තකවිනයවිනිච්ඡයසඞ්ගහෙ

චොදනාදිවිනිච්ඡයකථා සමත්තා.