📜
4. පාචිත්තියකණ්ඩං
1. ලසුණවග්ගො
1. පඨමලසුණාදිසික්ඛාපදවණ්ණනා
797. පාචිත්තියෙසු ¶ ¶ ලසුණවග්ගස්ස පඨමෙ බදරසාළවං නාම බදරඵලානි සුක්ඛාපෙත්වා තෙහි කත්තබ්බබ්යඤ්ජනවිකති. ආමකමාගධලසුණඤ්චෙව, අජ්ඣොහරණඤ්චාති ද්වෙ අඞ්ගානි.
799-812. දුතියාදීනි උත්තානත්ථානි.
815. ඡට්ඨෙ පාළියං ආසුම්භිත්වාති පාතෙත්වා.
817. දධිමත්ථූති දධිම්හි පසන්නොදකං. රසඛීරාදීනන්ති මංසරසඛීරාදීනං. භුඤ්ජන්තස්ස භික්ඛුනො හත්ථපාසෙ ඨානං, පානීයස්ස වා විධූපනස්ස වා ගහණන්ති ද්වෙ අඞ්ගානි.
822. සත්තමෙ අවිඤ්ඤත්තියා ලද්ධන්ති අත්තනො විඤ්ඤත්තිං විනා ලද්ධං. පුබ්බාපරවිරුද්ධන්ති සයං කරණෙ පාචිත්තියන්ති ඉදං කාරාපනෙ දුක්කටවචනෙන විරුජ්ඣනං සන්ධාය වුත්තං. තෙනාහ ‘‘න හී’’තිආදි, ‘‘අවිඤ්ඤත්තියා ලද්ධ’’න්තිආදිවචනෙන වා විරුජ්ඣනං සන්ධාය වුත්තං. අඤ්ඤාය විඤ්ඤත්තිපි හි ඉමිස්සා අවිඤ්ඤත්තියා ලද්ධමෙවාති. ආමකධඤ්ඤවිඤ්ඤාපනාදි, තං භජ්ජනාදිනා අජ්ඣොහරණන්ති ද්වෙ අඞ්ගානි.
824. අට්ඨමෙ නිබ්බිට්ඨොති ලද්ධො. කෙණීති රඤ්ඤො දාතබ්බො ආයො, ආයුප්පත්තිට්ඨානන්ති අත්ථො ¶ . තෙනාහ ‘‘එකං ඨානන්තර’’න්තිආදි. ඨානන්තරන්ති ච ගාමජනපදාණායත්තං. වළඤ්ජියමානතිරොකුට්ටාදිතා, අනපලොකෙත්වා උච්චාරාදීනං ඡඩ්ඩනාදීති ද්වෙ අඞ්ගානි.
830. නවමෙ ‘‘මත්ථකච්ඡින්නනාළිකෙරම්පී’’ති වුත්තත්තා හරිතූපරි ඡඩ්ඩනමෙව පටික්ඛිත්තං. තෙනාහ ‘‘අනික්ඛිත්තබීජෙසූ’’තිආදි. යත්ථ ච ඡඩ්ඩෙතුං වට්ටති, තත්ථ හරිතෙ වච්චාදිං කාතුම්පි වට්ටති එව. සබ්බෙසන්ති භික්ඛුභික්ඛුනීනං.
836-7. දසමෙ ¶ තෙසංයෙවාති යෙසං නිච්චං පස්සති. ආරාමෙ ඨත්වාති ඨිතනිසන්නට්ඨානෙ එව ඨත්වා සමන්තතො ගීවං පරිවත්තෙත්වාපි පස්සති, අනාපත්ති. ඨිතට්ඨානතො ගන්ත්වා පස්සිතුං න වට්ටති. කෙචි පන ‘‘වට්ටතී’’ති වදන්ති. තං පන ‘‘දස්සනාය ගච්ඡෙය්ය, පාචිත්තිය’’න්ති සාමඤ්ඤතො ගමනස්ස පටික්ඛිත්තත්තා, අනාපත්තියම්පි ගමනාය අවුත්තත්තා ච න ගහෙතබ්බං. නච්චාදිතා, අනනුඤ්ඤාතකාරණා ගමනං, දස්සනාදි චාති තීණි අඞ්ගානි.
නිට්ඨිතො ලසුණවග්ගො පඨමො.
2. අන්ධකාරවග්ගො
1. පඨමාදිසික්ඛාපදවණ්ණනා
841. දුතියවග්ගස්ස පඨමෙ දානෙ වාති දානනිමිත්තං. රත්තන්ධකාරෙ පුරිසස්ස හත්ථපාසෙ ඨානාදි, රහොපෙක්ඛා, සහායාභාවොති තීණි අඞ්ගානි.
842-850. දුතියාදීනි උත්තානානි.
854. පඤ්චමෙ පල්ලඞ්කස්ස අනොකාසෙති ඌරුබද්ධාසනස්ස අප්පහොනකෙ. පුරෙභත්තං අන්තරඝරෙ පල්ලඞ්කප්පහොනකාසනෙ නිසජ්ජා, අනනුඤ්ඤාතකාරණා අනාපුච්ඡා වුත්තපරිච්ඡෙදාතික්කමොති ද්වෙ අඞ්ගානි.
860-879. ඡට්ඨාදීනි ¶ උත්තානානි.
නිට්ඨිතො අන්ධකාරවග්ගො දුතියො.
3. නග්ගවග්ගො
1. පඨමාදිසික්ඛාපදවණ්ණනා
883-887. තතියවග්ගස්ස පඨමදුතියානි උත්තානානි.
893. තතියෙ විසිබ්බෙත්වාති විජටෙත්වා. ධුරං නික්ඛිත්තමත්තෙති විසිබ්බනදිවසතො පඤ්ච දිවසෙ අතික්කාමෙත්වා ධුරං නික්ඛිත්තමත්තෙ. අන්තොපඤ්චාහෙ පන ධුරනික්ඛෙපෙපි අනාපත්ති එව ‘‘අඤ්ඤත්ර චතූහපඤ්චාහා’’ති වුත්තත්තා ¶ . උපසම්පන්නාය චීවරං සිබ්බනත්ථාය විසිබ්බෙත්වා පඤ්චහාතික්කමො, අනනුඤ්ඤාතකාරණා ධුරනික්ඛෙපොති ද්වෙ අඞ්ගානි.
900. චතුත්ථෙ පඤ්චන්නං චීවරානං අපරිවත්තනං, අනනුඤ්ඤාතකාරණා පඤ්චාහාතික්කමොති ද්වෙ අඞ්ගානි.
909. ඡට්ඨෙ විකප්පනුපගස්ස සඞ්ඝෙ පරිණතතා, විනා ආනිසංසදස්සනෙන අන්තරායකරණන්ති ද්වෙ අඞ්ගානි.
916. අට්ඨමෙ කුම්භථූණං නාම කුම්භසද්දො, තෙන කීළන්තීති කුම්භථූණිකා. තෙනාහ ‘‘ඝටකෙන කීළනකා’’ති. දීඝනිකායට්ඨකථායං පන ‘‘චතුරස්සඅම්බණකතාළ’’න්ති වුත්තං. තඤ්හි රුක්ඛසාරාදිමයං අන්තොඡිද්දං චතූසු පස්සෙසු චම්මොනද්ධං වාදිතභණ්ඩං, යං ‘‘බිම්බිසක’’න්තිපි වුච්චති, තං වාදෙන්තාපි කුම්භථූණිකා. තෙනාහ ‘‘බිම්බිසකවාදිතකාතිපි වදන්තී’’ති.
918. පාළියං ¶ කප්පකතන්ති කප්පකතං නිවාසනපාරුපනූපගං. සමණචීවරතා, අනනුඤ්ඤාතානං දානන්ති ද්වෙ අඞ්ගානි.
921-931. නවමදසමානි උත්තානානෙව.
නිට්ඨිතො නග්ගවග්ගො තතියො.
4. තුවට්ටවග්ගො
10. දසමසික්ඛාපදවණ්ණනා
976. තුවට්ටවග්ගස්ස දසමෙ චාරිකාය අපක්කමනං පණ්ණත්තිවජ්ජමෙව. පණ්ණත්තිවිජානනචිත්තෙන සචිත්තකතං සන්ධාය පනෙත්ථ ‘‘ලොකවජ්ජ’’න්ති දට්ඨබ්බං. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙව.
නිට්ඨිතො තුවට්ටවග්ගො චතුත්ථො.
5. චිත්තාගාරවග්ගො
1. පඨමාදිසික්ඛාපදවණ්ණනා
978. චිත්තාගාරවග්ගස්ස ¶ පඨමෙ පාටෙක්කා ආපත්තියොති ගීවාය පරිවත්තනප්පයොගගණනාය.
1015. නවමෙ හත්ථිආදීසු සිප්ප-සද්දො පච්චෙකං යොජෙතබ්බො, තථා ආථබ්බණාදීසු මන්ත-සද්දො. තත්ථ ආථබ්බණමන්තො නාම ආථබ්බණවෙදවිහිතො පරූපඝාතකරො මන්තො. ඛීලනමන්තො නාම වෙරිමාරණත්ථාය සාරදාරුමයං ඛීලං මන්තෙත්වා පථවියං ආකොටනමන්තො. අගදප්පයොගො විසප්පයොජනං. නාගමණ්ඩලන්ති සප්පානං පවෙසනිවාරණත්ථං මණ්ඩලබන්ධමන්තො. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙව.
නිට්ඨිතො චිත්තාගාරවග්ගො පඤ්චමො.
1025-1116. ආරාමවග්ගෙ ¶ , ගබ්භිනිවග්ගෙ ච සබ්බං උත්තානමෙව.
8. කුමාරිභූතවග්ගො
1. පඨමාදිසික්ඛාපදවණ්ණනා
1119. අට්ඨමවග්ගස්ස පඨමෙ සබ්බපඨමා ද්වෙ මහාසික්ඛමානාති ගබ්භිනිවග්ගෙ (පාචි. 1067 ආදයො) සබ්බපඨමං වුත්තා ද්වෙ. සික්ඛමානා ඉච්චෙව වත්තබ්බාති සම්මුතිකම්මාදීසු අඤ්ඤථා වුත්තෙ කම්මං කුප්පතීති අධිප්පායො.
1167. එකාදසමෙ පාරිවාසියෙන ඡන්දදානෙනාති පරිවුත්ථෙන නවිකප්පවුත්ථෙන විගතෙන ඡන්දදානෙනාති අත්ථො, ඡන්දවිස්සජ්ජනමත්තෙන වා.
1168. ‘‘වුට්ඨිතායා’’ති එතෙන ‘‘ඉදානි කම්මං න කරිස්සාමා’’ති ධුරං නික්ඛිපිත්වා කායෙන අවුට්ඨහිත්වා නිසින්නායපි පරිසාය කම්මං කාතුං න වට්ටතීති දස්සෙති. තෙනාහ ‘‘ඡන්දං අවිස්සජ්ජෙත්වා අවුට්ඨිතායා’’ති. පාළියං පන ‘‘අනාපත්ති අවුට්ඨිතාය පරිසායා’’ති සාමඤ්ඤතො වුත්තත්තා ¶ , උපොසථක්ඛන්ධකෙ ච ‘‘න, භික්ඛවෙ, පාරිවාසිකපාරිසුද්ධිදානෙන උපොසථො කාතබ්බො අඤ්ඤත්ර අවුට්ඨිතාය පරිසායා’’ති (මහාව. 183) වුත්තත්තා, තදට්ඨකථායම්පි ‘‘පාරිවාසියපාරිසුද්ධිදානං නාම පරිසාය වුට්ඨිතකාලතො පට්ඨාය න වට්ටති, අවුට්ඨිතාය පන වට්ටතී’’ති (මහාව. අට්ඨ. 183) වුත්තත්තා ච ‘‘කම්මං න කරිස්සාමී’’ති ධුරං නික්ඛිපිත්වා නිසින්නායපි කම්මං කාතුං වට්ටතීති ගහෙතබ්බං. සෙසං උත්තානමෙව.
නිට්ඨිතො කුමාරිභූතවග්ගො අට්ඨමො.
ඛුද්දකවණ්ණනානයො නිට්ඨිතො.