📜

7. කථිනක්ඛන්ධකො

කථිනානුජානනකථාවණ්ණනා

306. කථිනක්ඛන්ධකෙ සීසවසෙනාති පධානවසෙන. කථිනන්ති පඤ්චානිසංසෙ අන්තොකරණසමත්ථතාය ථිරන්ති අත්ථො. සො නෙසං භවිස්සතීති යුජ්ජතීති ‘‘සො තුම්හාක’’න්ති අවත්වා ‘‘නෙස’’න්ති වචනං යුජ්ජති. යෙ අත්ථතකථිනාති න කෙවලං තුම්හාකමෙව, යෙ අඤ්ඤෙපි අත්ථතකථිනා, තෙසං භවිස්සතීති අත්ථො. අථ වා වොති තදා සම්මුඛීභූතෙහි සද්ධිං අසම්මුඛීභූතෙ ච අනාගතෙ ච භික්ඛූ සබ්බෙ එකතො සම්පිණ්ඩෙත්වා වුත්තං, තුම්හාකන්ති අත්ථො. සො නෙසන්ති එත්ථ සො තෙසන්ති යොජෙතබ්බං. තෙනාහ ‘‘අත්ථතකථිනානං වො, භික්ඛවෙ, ඉමානි පඤ්ච කප්පිස්සන්තී’’ති. මතකචීවරන්ති මතස්ස චීවරං. ‘‘වුත්ථවස්සවසෙනා’’ති ඉදං පච්ඡිමවස්සංවුත්ථානම්පි සාධාරණන්ති ආහ ‘‘පුරිමිකාය වස්සං උපගන්ත්වා පඨමපවාරණාය පවාරිතා ලභන්තී’’ති. උපගතා වා න ලභන්තීති පච්ඡිමිකාය වුත්ථවස්සෙපි සන්ධාය වුත්තං.

ඛලිමක්ඛිතසාටකොති අහතවත්ථං සන්ධාය වුත්තං. ‘‘අකාතුං න ලබ්භතී’’ති ඉමිනා අනාදරියෙ සති දුක්කටන්ති දීපෙති.

‘‘අපලොකෙත්වා’’ති ඉදං අඤ්ඤෙසං වස්සංවුත්ථභික්ඛූනං අදත්වා දාතුකාමෙහි කත්තබ්බවිධිදස්සනං. යදි එවං කම්මවාචාය එව දානං අවුත්තන්ති ආහ ‘‘කම්මවාචා පනා’’තිආදි. කථිනචීවරං විය කම්මවාචාය දාතුං න වට්ටතීති අපලොකෙත්වාව දාතබ්බන්ති අධිප්පායො.

308. මහාභූමිකන්ති මහාවිසයං, චතුවීසතිආකාරවන්තතාය මහාවිත්ථාරිකන්ති වුත්තං හොති. පඤ්චකන්ති පඤ්චඛණ්ඩං. එසෙව නයො සෙසෙසුපි. පඨමචිමිලිකාති කථිනවත්ථතො අඤ්ඤා අත්තනො පකතිචිමිලිකා. කුච්ඡිචිමිලිකං කත්වා සිබ්බිතමත්තෙනාති ථිරජිණ්ණානං චිමිලිකානං එකතො කත්වා සිබ්බනස්සෙතං අධිවචනන්ති වදන්ති. මහාපච්චරියං, කුරුන්දියඤ්ච වුත්තවචනන්ති දස්සනං, බ්යඤ්ජනතො එව භෙදො, න අත්ථතොති දස්සනත්ථං කතන්තිපි වදන්ති. පිට්ඨිඅනුවාතාරොපනමත්තෙනාති දීඝතො අනුවාතස්ස ආරොපනමත්තෙන. කුච්ඡිඅනුවාතාරොපනමත්තෙනාති පුථුලතො අනුවාතස්ස ආරොපනමත්තෙන. රත්තිනිස්සග්ගියෙනාති රත්තිඅතික්කන්තෙන.

309. හතවත්ථකසාටකෙනාති අතිජිණ්ණසාටකො. න හි තෙනාතිආදීසු තෙන පරිවාරාගතපාඨෙන ඉධ ආනෙත්වා අවුච්චමානෙන කථිනත්ථාරකස්ස ජානිතබ්බෙසු න කිඤ්චි පරිහායති, තස්ස සබ්බස්ස ඉධෙව වුත්තත්තාති අධිප්පායො.

310. මාතා වියාති මාතිකා, ඉවත්ථෙ ක-පච්චයො දට්ඨබ්බො. තෙන සිද්ධමත්ථං දස්සෙන්තො ආහ ‘‘මාතිකාති මාතරො’’තිආදි. අස්සාති එතිස්සා මාතිකාය. පක්කමනන්තිකො කථිනුබ්භාරො එව හි සයං අත්තනො උප්පජ්ජතීති එවමභෙදූපචාරෙන ‘‘මාතිකා’’ති වුත්තො උබ්භාරස්සෙව පක්කමනන්තෙ සමුප්පත්තිතො, තබ්බිනිමුත්තාය ච මාතිකාය අභාවා, තප්පකාසිකාපි චෙත්ථ පාළි ‘‘මාතිකා’’ති වත්තුං යුජ්ජති. සාපි හි පක්කමනන්තිකුබ්භාරප්පකාසනෙන ‘‘පක්කමනන්තිකා’’ති වුත්තා. එසෙව නයො සෙසුබ්භාරෙසුපි. පක්කමනන්ති චෙත්ථ උපචාරසීමාතික්කමනං දට්ඨබ්බං.

කථිනානුජානනකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

ආදායසත්තකකථාවණ්ණනා

311. ‘‘න පුන ආගමිස්ස’’න්ති ඉදං ආවාසපලිබොධුපච්ඡෙදකාරණදස්සනං. පඤ්චසු හි චීවරමාසෙසු යදා කදාචි න පච්චෙස්සන්ති චිත්තෙන උපචාරසීමාතික්කමෙන ආවාසපලිබොධො ඡිජ්ජති. පච්චෙස්සන්ති බහිඋපචාරගතස්ස පන යත්ථ කත්ථචි න පච්චෙස්සන්ති චිත්තෙ උප්පන්නමත්තෙ ඡිජ්ජති. පඨමං චීවරපලිබොධො ඡිජ්ජතීති න පච්චෙස්සන්ති පක්කමනතො පුරෙතරමෙව චීවරස්ස නිට්ඨිතත්තා වුත්තං. ‘‘කතචීවරමාදායා’’ති හි වුත්තං. අත්ථතකථිනස්ස හි භික්ඛුනො යාව ‘‘සඞ්ඝතො වා දායකකුලාදිතො වා චීවරං ලභිස්සාමී’’ති චීවරාසා වා ලද්ධවත්ථානං සහායසම්පදාදියොගං ලභිත්වා සඞ්ඝාටිආදිභාවෙන ‘‘ඡින්දිත්වා කරිස්සාමී’’ති කරණිච්ඡා වා පවත්තති, තාව චීවරපලිබොධො අනුපච්ඡින්නො එව. යදා පන යථාපත්ථිතට්ඨානතො චීවරාදීනං සබ්බථා අලාභෙන වා චීවරාසා චෙව ලද්ධානං කත්වා නිට්ඨානෙන වා නට්ඨවිනට්ඨාදිභාවෙන වා චීවරෙ නිරපෙක්ඛතාය වා කරණිච්ඡා ච විගච්ඡති, තදා චීවරපලිබොධො උපච්ඡින්නො හොති.

සො ච ඉධ ‘‘කතචීවරං ආදායා’’ති වචනෙන පකාසිතො. එවං උපරි සබ්බත්ථ පාළිවචනක්කමං නිස්සාය නෙසං පඨමං, පච්ඡා ච උපච්ඡිජ්ජනං වුත්තන්ති දට්ඨබ්බං. සබ්බථාපි ච ඉමෙසං උභින්නං පලිබොධානං උපච්ඡෙදෙනෙව කථිනුබ්භාරො, න එකස්ස. තෙසඤ්ච පුබ්බාපරියෙන, එකක්ඛණෙ ච උපච්ඡිජ්ජනං දස්සෙතුං ඉමා අට්ඨ මාතිකා ඨපිතාති වෙදිතබ්බා. අන්තොසීමායන්ති චීවරනිට්ඨානක්ඛණෙයෙව ඡින්නත්තා වුත්තං. නෙවිමං චීවරං කාරෙස්සන්ති චීවරෙ අපෙක්ඛාය විගතත්තා කරණපලිබොධස්සාපි උපච්ඡින්නතං දස්සෙති. යො පන අප්පිච්ඡතාය වා අනත්ථිකතාය වා සබ්බථා චීවරං න සම්පටිච්ඡති, තස්ස බහිසීමාගතස්ස සබ්බථාපි චීවරපලිබොධාභාවෙන න පච්චෙස්සන්ති සන්නිට්ඨානමත්තෙන සන්නිට්ඨානන්තිකො කථිනුබ්භාරො වෙදිතබ්බො. සො පනාති පලිබොධුපච්ඡෙදො. අයං පනාති ආසාවච්ඡෙදකො කථිනුබ්භාරො විසුං විත්ථාරෙත්වා වුත්තො, ඉධ න වුත්තොති සම්බන්ධො.

අනාසාය ලභතීති ‘‘යස්මිං කුලෙ චීවරං ලභිස්සාමා’’ති ආසා අනුප්පන්නපුබ්බා, තත්ථ චීවරාසාය අනුප්පන්නට්ඨානෙ යත්ථ කත්ථචි ලභතීති අත්ථො. ආසාය න ලභතීති ආසීසිතට්ඨානෙ න ලභතීති අත්ථො. ඉධ න වුත්තොති ඉධ සවනන්තිකානන්තරෙ න වුත්තො. තත්ථාති තස්මිං සීමාතික්කන්තිකෙ. සීමාතික්කන්තිකො නාම චීවරමාසානං පරියන්තදිවසසඞ්ඛාතාය සීමාය අතික්කමනතො සඤ්ජාතො. කෙචි ‘‘බහිසීමාය කාලාතික්කමො සීමාතික්කමො’’ති මඤ්ඤන්ති, තෙසං අන්තොඋපචාරෙ චීවරකාලාතික්කමෙපි කථිනුබ්භාරො අසම්මතො නාම සියාති න චෙතං යුත්තං. තස්මා යත්ථ කත්ථචි කාලාතික්කමො සීමාතික්කමොති වෙදිතබ්බො. එත්ථ ච පාළියං ‘‘කතචීවරො’’ති ඉදං උපලක්ඛණමත්තං, අකතචීවරස්සපි කාලාතික්කමෙන සීමාතික්කන්තිකො හොති, ද්වෙ ච පලිබොධා එකතො ඡිජ්ජන්ති. එවං අඤ්ඤත්ථාපි යථාසම්භවං තංතං විසෙසනාභාවෙපි කථිනුබ්භාරතා, පලිබොධුපච්ඡෙදප්පකාරො ච වෙදිතබ්බො. ‘‘සහුබ්භාරෙ ද්වෙපි පලිබොධා අපුබ්බං අචරිමං ඡිජ්ජන්තී’’ති ඉදං අකතචීවරස්ස පච්චෙස්සන්ති අධිට්ඨානසම්භවපක්ඛං සන්ධාය වුත්තං, තෙසු අඤ්ඤතරාභාවෙපි සහුබ්භාරොව හොති.

312-325. සමාදායවාරො ආදායවාරසදිසොව. උපසග්ගමෙවෙත්ථ විසෙසො. තෙනාහ ‘‘පුන සමාදායවාරෙපි…පෙ… තෙයෙව දස්සිතා’’ති . විප්පකතචීවරෙ පක්කමනන්තිකස්ස අභාවතො ‘‘යථාසම්භව’’න්ති වුත්තං. තෙනෙව විප්පකතචීවරවාරෙ ඡළෙව උබ්භාරා වුත්තා, චීවරෙ හත්ථගතෙ ච ආසාවච්ඡෙදිකස්ස අසම්භවා, සො එතෙසු වාරෙසු යත්ථ කත්ථචි න වුත්තො, විසුඤ්ඤෙව වුත්තො. විප්පකතවාරෙ චෙත්ථ ආදායවාරසමාදායවාරවසෙන ද්වෙ ඡක්කවාරා වුත්තා.

තතො පරං නිට්ඨානසන්නිට්ඨානනාසනන්තිකානං වසෙන තීණි තිකානි දස්සිතානි. තත්ථ තතියත්තිකෙ අනධිට්ඨිතෙනාති ‘‘පච්චෙස්සං, න පච්චෙස්ස’’න්ති එවං අනධිට්ඨිතෙන, න එවං මනසිකත්වාති අත්ථො. තතියත්තිකතො පන පරං එකං ඡක්කං දස්සිතං. එවං තීණි තිකානි, එකං ඡක්කඤ්චාති පඨමං පන්නරසකං වුත්තං, ඉමිනා නයෙන දුතියපන්නරසකාදීනි වෙදිතබ්බානි.

පාළියං ආසාද්වාදසකෙ බහිසීමාගතස්ස කථිනුද්ධාරෙසු තෙසම්පි චීවරාසාදිවසෙන චීවරපලිබොධො යාව චීවරනිට්ඨානා තිට්ඨතීති ආහ ‘‘සො බහිසීමාගතො සුණාති ‘උබ්භතං කිර තස්මිං ආවාසෙ කථිනන්ති…පෙ… සවනන්තිකො කථිනුද්ධාරො’’’ති. එත්ථ ච සවනක්ඛණෙ ආවාසපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති, නිට්ඨිතෙ චීවරපලිබොධොති වෙදිතබ්බො.

දිසංගමිකනවකෙ දිසංගමිකො පක්කමතීති න පච්චෙස්සන්ති පක්කමති, ඉමිනා ආවාසපලිබොධාභාවො දස්සිතො හොති. තෙනෙව වස්සංවුත්ථාවාසෙ පුන ගන්ත්වා චීවරනිට්ඨාපිතමත්තෙ නිට්ඨානන්තිකො කථිනුද්ධාරො වුත්තො. ‘‘චීවරපටිවිසං අපවිලායමානො’’ති ඉමිනා චීවරපලිබොධසමඞ්ගිකත්තමස්ස දස්සෙති, අපවිලායමානොති ආකඞ්ඛමානො. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.

ආදායසත්තකකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

කථිනක්ඛන්ධකවණ්ණනානයො නිට්ඨිතො.