📜

10. කොසම්බකක්ඛන්ධකො

කොසම්බකවිවාදකථාවණ්ණනා

451. කොසම්බකක්ඛන්ධකෙ සචෙ හොති, දෙසෙස්සාමීති විනයධරස්ස වචනෙන ආපත්තිදිට්ඨිං පටිලභිත්වා එවමාහ. තෙනෙව පාළියං ‘‘සො තස්සා ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨි හොතී’’ති වුත්තං. නත්ථි ආපත්තීති උදකස්ස ඨපනභාවං අජානිත්වා වා ඨපිතං ඡඩ්ඩෙත්වා විස්සරිත්වා වා ගමනෙ අසඤ්චිච්ච අසතියා අනාපත්තිපක්ඛොපි සම්භවතීති විනයධරො තත්ථ අනාපත්තිදිට්ඨිං පටිලභිත්වා එවමාහ. තෙනෙව පාළියං ‘‘අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්ස ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨිනො හොන්තී’’ති වුත්තං. පරිසායපිස්ස අනාපත්තිදිට්ඨියා උප්පන්නත්තා ‘‘අඤ්ඤෙ’’ති බහුවචනං කතං. අනාපත්තිදිට්ඨි අහොසීති සුත්තන්තිකත්ථෙරස්ස විනයෙ අපකතඤ්ඤුතාය විනයධරස්ස වචනමත්තෙන සො එවමහොසි, සා පනස්ස ආපත්ති එව උදකාවසෙසස්ස ඨපනභාවං ඤත්වා ඨපිතත්තා. වත්ථුමත්තජානනෙ එව හි සෙඛියා සචිත්තකා, න පණ්ණත්තිවිජානනෙ. තෙනෙව පාළියං ‘‘තස්සා ආපත්තියා අනාපත්තිදිට්ඨි හොතී’’ති සබ්බත්ථ ආපත්ති ඉච්චෙව වුත්තං. ‘‘ආපත්තිං ආපජ්ජමානො’’ති ඉදං විනයධරත්ථෙරො ‘‘තයා ඉදං උදකං ඨපිත’’න්ති අත්තනා පුට්ඨෙන සුත්තන්තිකත්ථෙරෙන ‘‘ආමාවුසො’’ති වුත්තවචනං සරිත්වා පණ්ණත්තිඅකොවිදතාය සඤ්චිච්චෙව අකාසීති ආපත්තිදිට්ඨි හුත්වාව අවොච. තෙනෙව පාළියං ‘‘අඤ්ඤෙ භික්ඛූ තස්සා ආපත්තියා ආපත්තිදිට්ඨිනො හොන්තී’’ති වුත්තං.

453. ‘‘න තාව භින්නො’’ති ඉදං උක්ඛිපනතදනුවත්තනමත්තෙන සඞ්ඝො භින්නො නාම න හොති, තං නිස්සාය පන උභයපක්ඛිකානං පක්ඛං පරියෙසිත්වා අඤ්ඤමඤ්ඤං කොධවසෙන කායවචීකලහවඩ්ඪනෙනෙව හොතීති ඉමමත්ථං සන්ධාය වුත්තං. තෙනාහ ‘‘සො ච ඛො කලහවසෙනා’’ති. සම්භමඅත්ථවසෙනාති තුරිතත්ථවසෙන.

454. අකාරණෙතිආදි අනුක්ඛිපිත්වාව උපායෙන සඤ්ඤාපෙත්වා හිතෙසිතාය ආපත්තිතො මොචෙතුං යුත්තට්ඨානෙ කොධචිත්තවසෙන විහෙඨනත්ථාය කතභාවං සන්ධාය වුත්තං, න පන කම්මඞ්ගස්ස අභාවං සන්ධාය. තෙනෙව පාළියං ‘‘ආපත්ති එසා, භික්ඛවෙ, නෙසා අනාපත්ති…පෙ… උක්ඛිත්තො එසො භික්ඛූ’’තිආදි වුත්තං.

455. ‘‘අධම්මවාදීනං පක්ඛෙ නිසින්නො’’ති ඉදං උපලක්ඛණමත්තං, ධම්මවාදීනං පක්ඛෙ නිසීදිත්වා අධම්මවාදීනං ලද්ධිං ගණ්හන්තොපි ධම්මවාදීනං නානාසංවාසකො හොති එව. කම්මං කොපෙතීති තං විනා ගණස්ස අපූරණපක්ඛං සන්ධාය වුත්තං. යත්ථ වා තත්ථ වාති ධම්මවාදීනං පක්ඛෙ වා අධම්මවාදීනං පක්ඛෙ වාති අත්ථො. ඉමෙ ධම්මවාදිනොති ගණ්හාතීති තංතංපක්ඛගතෙ භික්ඛූ යාථාවතො වා අයාථාවතො වා ‘‘ඉමෙ ධම්මවාදිනො’’ති ගණ්හාති, අයං තංතංපක්ඛගතානං අත්තානං සමානසංවාසකං කරොති.

456. උපදංසෙන්තීති පවත්තෙන්ති. පාළියං එත්තාවතාති ‘‘එත්තකපදෙසං මුඤ්චිත්වා නිසින්නා මයං කොධචිත්තෙ උප්පන්නෙපි අඤ්ඤමඤ්ඤං අනනුලොමිකං කායකම්මාදිං පවත්තෙතුං න සක්ඛිස්සාමා’’ති සල්ලෙක්ඛෙත්වා දූරෙ නිසීදිතබ්බන්ති අධිප්පායො. තෙනාහ ‘‘උපචාරං මුඤ්චිත්වා’’ති.

457. පාළියං භණ්ඩනජාතාතිආදීසු කලහස්ස පුබ්බභාගො භණ්ඩනං නාම. හත්ථපරාමාසාදි කලහො නාම. විරුද්ධවාදො විවාදො නාම.

458. පරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරොති එත්ථ කොසො නාම සුවණ්ණමණිආදිභණ්ඩාගාරසාරගබ්භො. කොට්ඨං වුච්චති ධඤ්ඤස්ස ආවසනට්ඨානං, කොට්ඨභූතං අගාරං කොට්ඨාගාරං, ධඤ්ඤසඞ්ගහට්ඨානං. අබ්භුය්යාසීති යුද්ධාය අභිමුඛො නික්ඛමීති අත්ථො. එකසඞ්ඝාතම්පීති එකයුද්ධම්පි. ධොවනන්ති ධොවනුදකං.

463. පරියාදින්නරූපාති කොධචිත්තෙන පරිග්ගහිතසභාවා.

464. තං න ජානන්තීති තං කලහං න ජානන්ති. යෙ උපනය්හන්තීති යථාවුත්තං කොධාකාරං චිත්තෙ බන්ධන්ති. පාකටපරිස්සයෙති සීහාදිකෙ. පටිච්ඡන්නපරිස්සයෙති රාගාදිකෙ. පාළියං නත්ථි බාලෙ 97 සහායතාති බාලං නිස්සාය සීලාදිගුණසඞ්ඛාතා සහායතා නත්ථි, න සක්කා ලද්ධුන්ති අත්ථො.

466. අත්තකාමරූපාති අත්තනො හිතකාමයමානසභාවා. අනුරුද්ධාති එකසෙසනයෙන තිණ්ණම්පි කුලපුත්තානං ආලපනං, තෙනෙව බහුවචනනිද්දෙසො කතො. ඛමනීයං සරීරං යාපනීයං ජීවිතං ‘‘කච්චි වො සරීරඤ්ච ධාරෙතුං, ජීවිතඤ්ච යාපෙතුං සක්කා’’ති පුච්ඡති. තග්ඝාති එකංසත්ථෙ නිපාතො, එකංසෙන මයං භන්තෙති අත්ථො. යථා කථන්ති එත්ථ යථාති නිපාතමත්තං, යථාකථන්ති වා එකො නිපාතො කාරණපුච්ඡනත්ථො, කෙන පකාරෙනාති අත්ථො. එකඤ්ච පන මඤ්ඤෙ චිත්තන්ති එකස්ස චිත්තවසෙන ඉතරෙසම්පි පවත්තනතො සබ්බෙසං නො එකං විය චිත්තන්ති අත්ථො. කච්චි පන වො අනුරුද්ධාති එත්ථ වොති නිපාතමත්තං, පච්චත්තවචනං වා, කච්චි තුම්හෙති අත්ථො. අම්හාකන්ති නිද්ධාරණෙ සාමිවචනං, අම්හෙසු තීසු යො පඨමං පටික්කමතීති අත්ථො.

කොසම්බකවිවාදකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පාලිලෙය්යකගමනකථාවණ්ණනා

467. යෙන පාලිලෙය්යකන්ති පච්චත්තෙ උපයොගවචනං, යත්ථ පාලිලෙය්යකො ගාමො, තත්ථ අවසරීති අත්ථො. දහරපොතකෙහීති භිඞ්කච්ඡාපෙහි. ‘‘ඔගාහි’’න්තිපි පාඨො, නහානපොක්ඛරණින්ති අත්ථො.

උදානගාථායං පන – රථඊසසදිසදන්තස්ස නාගස්ස හත්ථිනො එතං විවෙකනින්නං චිත්තං නාගෙන බුද්ධනාගස්ස විවෙකනින්නචිත්තෙන සමෙති. කස්මා? යං යස්මා එකොව රමති වනෙ, තස්මා එවං යොජනා දට්ඨබ්බා.

පාලිලෙය්යකගමනකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

අට්ඨාරසවත්ථුකථාවණ්ණනා

468. යථා ධම්මො තථා තිට්ඨාහීති යථා ධම්මො ච විනයො ච ඨිතො, තථා තිට්ඨ, ධම්මවාදීපක්ඛෙ තිට්ඨාති අත්ථො.

473. ‘‘යොපටිබාහෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති ඉදං සාමග්ගීභෙදස්ස අකාරකෙ සන්ධාය වුත්තං. යෙ පන භෙදකාරකා විරුද්ධා අලජ්ජිනො , තෙසං පටිබාහිතුං වට්ටති තෙසං සන්තකස්සපි සෙනාසනස්ස විනාසනවචනතො. ‘‘විවිත්තං කත්වාපි දාතබ්බ’’න්ති වුත්තත්තා පන යථාවුඩ්ඪං වරසෙනාසනං අදත්වා වුඩ්ඪානම්පි අසඤ්ඤතානං සඤ්ඤතෙහි විවිත්තං කත්වා දාතබ්බන්ති දට්ඨබ්බං.

475. කම්මවාචාය ඔසාරෙත්වාති එත්ථ උක්ඛිත්තස්ස භික්ඛුනො ආපත්තියාපන්නභාවං පටිජානිත්වා සම්මාවත්තනෙන උක්ඛෙපකානං සමුප්පන්නඔසාරණච්ඡන්දස්ස පගෙව ඤාතත්තා පටිප්පස්සම්භනකම්මවාචාය උක්ඛිත්තානුවත්තකා සයමෙව නං ඔසාරෙසුන්ති දට්ඨබ්බං.

476. අත්ථතො අපගතාති සාමග්ගීඅත්ථවිරහිතා, තුච්ඡබ්යඤ්ජනාති අත්ථො.

477. අප්පටිච්ඡන්නාචාරොති අප්පටිච්ඡාදෙතබ්බසුන්දරාචාරො. අනපගතන්ති කාරණතො අනපෙතං. ආදාතබ්බතො ගහෙතබ්බතො ආදායන්ති ආචරියවාදො වුත්තොති ආහ ‘‘ආදායං අත්තනො ආචරියවාද’’න්ති.

අට්ඨහි දූතඞ්ගෙහීති ‘‘සොතා ච හොති සාවෙතා ච උග්ගහෙතා ච ධාරෙතා ච විඤ්ඤාතා ච විඤ්ඤාපෙතා ච කුසලො ච සහිතාසහිතස්ස නො ච කලහකාරකො’’ති (අ. නි. 8.16) එවං වුත්තෙහි අට්ඨහි දූතඞ්ගෙහි. සෙසමෙත්ථ, හෙට්ඨා ච සබ්බත්ථ සුවිඤ්ඤෙය්යමෙවාති.

අට්ඨාරසවත්ථුකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

කොසම්බකක්ඛන්ධකවණ්ණනානයො නිට්ඨිතො.

ඉති සමන්තපාසාදිකාය විනයට්ඨකථාය විමතිවිනොදනියං

මහාවග්ගවණ්ණනානයො නිට්ඨිතො.

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස