📜

3. සමුච්චයක්ඛන්ධකො

සුක්කවිස්සට්ඨිකථාවණ්ණනා

97. සමුච්චයක්ඛන්ධකෙ වෙදයාමහන්ති ජානාපෙමි අහං, ආරොචෙමීතිඅත්ථො. අනුභවාමීතිපිස්ස අත්ථං වදන්ති. පුරිමං පන පසංසන්ති ආරොපනවචනත්තා. ආරොචෙත්වා නික්ඛිපිතබ්බන්ති දුක්කටපරිමොචනත්ථං වුත්තං. කෙචි පන ‘‘තදහෙව පුන වත්තං සමාදියිත්වා අරුණං උට්ඨාපෙතුකාමස්ස රත්තිච්ඡෙදපරිහාරත්ථම්පී’’ති වදන්ති.

‘‘සභාගා භික්ඛූ වසන්තී’’ති වුත්තත්තා විසභාගානං වසනට්ඨානෙ වත්තං අසමාදියිත්වා බහි එව කාතුම්පි වට්ටතීති දට්ඨබ්බං. ‘‘ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කමිත්වා’’ති ඉදං විහාරෙ භික්ඛූනං සජ්ඣායාදිසද්දසවනූපචාරවිජහනත්ථං වුත්තං. ‘‘මහාමග්ගතො ඔක්කම්මා’’ති ඉදං මග්ගපටිපන්නානං භික්ඛූනං උපචාරාතික්කමනත්ථං වුත්තං. ගුම්බෙන වාතිආදි දස්සනූපචාරවිජහනත්ථං.

‘‘සොපි කෙනචි කම්මෙන පුරෙ අරුණෙ එව ගච්ඡතී’’ති ඉමිනා ආරොචනාය කතාය සබ්බෙසුපි භික්ඛූසු විහාරගතෙසු ඌනෙ ගණෙ චරණදොසො වා විප්පවාසදොසො වා න හොති ආරොචිතත්තා සහවාසස්සාති දස්සෙති. තෙනාහ ‘‘අයඤ්චා’’ තිආදි. අබ්භානං කාතුං න වට්ටතීති කතම්පි අකතමෙව හොතීති අත්ථො.

සුක්කවිස්සට්ඨිකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පටිච්ඡන්නපරිවාසකථාවණ්ණනා

102. සුද්ධස්සාති සභාගසඞ්ඝාදිසෙසං අනාපන්නස්ස, තතො වුට්ඨිතස්ස වා. අඤ්ඤස්මින්ති සුද්ධන්තපරිවාසවසෙන ආපත්තිවුට්ඨානතො අඤ්ඤස්මිං ආපත්තිවුට්ඨානෙ. පාළියං ‘‘පටිකස්සිතො සඞ්ඝෙන උදායි භික්ඛු අන්තරා එකිස්සා ආපත්තියා…පෙ… මූලායපටිකස්සනා’’ති ඉදං කරණවසෙන විපරිණාමෙත්වා මූලායපටිකස්සනාය පටිකස්සිතොති යොජෙතබ්බං. අථ වා ‘‘මූලාය පටිකස්සනා ඛමති සඞ්ඝස්සා’’ති උත්තරපදෙන සහ පච්චත්තවසෙනෙව යොජෙතුම්පි වට්ටති.

‘‘උදායිං භික්ඛුං අන්තරා එකිස්සා ආපත්තියා…පෙ… මූලාය පටිකස්සිත්වා’’ති එත්ථ අන්තරා එකිස්සා ආපත්තියා හෙතුභූතාය උදායිං භික්ඛුං මූලාය පටිකස්සිත්වා මූලදිවසෙ ආකඩ්ඪිත්වා තස්සා අන්තරාපත්තියා සමොධානපරිවාසං දෙතූති යොජනා. ආවිකාරාපෙත්වා විස්සජ්ජෙතබ්බොති තස්ස අතෙකිච්ඡභාවං තෙනෙව සඞ්ඝස්ස පාකටං කාරෙත්වා ලජ්ජිගණතො වියොජනවසෙන විස්සජ්ජෙතබ්බො.

සතං ආපත්තියොති කායසංසග්ගාදිවසෙන එකදිවසෙ ආපන්නා සතං ආපත්තියො. දසසතන්ති සහස්සා ආපත්තියො. රත්තිසතං ඡාදයිත්වානාති යොජෙතබ්බො. සබ්බපරිවාසකම්මවාචාවසානෙති හෙට්ඨා දස්සිතානං ද්වින්නං සුද්ධන්තපරිවාසානං, තිණ්ණං සමොධානපරිවාසානඤ්චාති ඉමෙසං සබ්බෙසං පරිවාසානං කම්මවාචාපරියොසානෙ. පුරිමනයෙනෙවාති පටිච්ඡන්නපරිවාසෙ වුත්තනයෙන.

විහාරූපචාරතොපීති බහිගාමෙ භික්ඛූනං විහාරූපචාරතොපි. ‘‘ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතා අතික්කමිතබ්බා’’ති ඉදං භික්ඛූනං සවනූපචාරාතික්කමනං වුත්තං. ගාමස්සාති න වුත්තන්ති ගාමස්ස උපචාරං මුඤ්චිතුං වට්ටතීති න වුත්තං. තෙන ගාමූපචාරෙ ඨිතාපි තත්ථ දස්සනසවනූපචාරෙ අතික්කමිත්වා ඨිතා භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච තස්සා රත්තිච්ඡෙදං න කරොන්තීති දීපෙති.

අනික්ඛිත්තවත්තභික්ඛූනං වුත්තනයෙනෙවාති උපචාරසීමාය පවිට්ඨානං වසෙන රත්තිච්ඡෙදං සන්ධාය වුත්තං. තස්මිං ගාමෙති භික්ඛුනීනං නිවාසනගාමෙ. අත්තානං දස්සෙත්වාති යථා ආරොචෙතුං සක්කා, තථා දස්සෙත්වා. ‘‘සම්මන්නිත්වා දාතබ්බා’’ති ඉමිනා සම්මතාය සහවාසෙපි රත්තිච්ඡෙදො න හොතීති දස්සෙති.

මූලායපටිකස්සිතස්සාති මූලායපටිකස්සිතස්ස පුන පරිවුත්ථපරිවාසස්සාති අත්ථො. තිස්සන්නන්ති මූලාපත්තියා සහ ද්වින්නං අන්තරාපත්තීනඤ්ච.

108. සචෙපටිච්ඡන්නාති නික්ඛිත්තවත්තෙනාපන්නාපත්තිං සන්ධාය වුත්තං. පාළියං පඤ්චාහප්පටිච්ඡන්නවාරෙ අන්තරාපත්තිකථායං ‘‘එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, ඡාරත්තං මානත්තං දාතබ්බ’’න්ති ඉදං මූලායපටිකස්සනාකම්මවාචානන්තරමෙව දාතුං වුත්තං න හොති. මූලායපටිකස්සිතස්ස පන පඤ්චදිවසානි පරිවසිත්වා යාචිතස්ස මානත්තචරණකාලෙ ආපන්නාය තතියාය අන්තරාපත්තියා අප්පටිච්ඡන්නාය මානත්තදානං සන්ධාය වුත්තං. එවඤ්ච දින්නමානත්තස්ස එකෙන ඡාරත්තෙන පුබ්බෙ දින්නමානත්තාහි තීහි ආපත්තීහි සහ චතස්සන්නම්පි ආපත්තීනං මානත්තං චිණ්ණමෙව හොති. ඉමිනා පන නයෙන අබ්භානාරහකාලෙ ආපන්නාය අන්තරාපත්තියා, පක්ඛප්පටිච්ඡන්නවාරෙ අන්තරාපත්තීසු ච පටිපජ්ජනං වෙදිතබ්බං. ‘‘එකාහප්පටිච්ඡන්නාදිවසෙන පඤ්චා’’ති ඉදං එකාහප්පටිච්ඡන්නාදීනං චතුන්නං පච්චෙකපරිවාසදානමානත්තදානඅබ්භානානි එකෙකං කත්වා වුත්තං. ‘‘අන්තරාපත්තිවසෙන චතස්සො’’ති ඉදම්පි මානත්තදානඅබ්භානානි තස්මිං තස්මිං මූලායපටිකස්සනෙ එකත්තං ආරොපෙත්වා වුත්තං.

පටිච්ඡන්නපරිවාසකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සමොධානපරිවාසකථාවණ්ණනා

125. ‘‘යස්මා පටිච්ඡන්නා අන්තරාපත්තී’’ති ඉදං සමොධානපරිවාසදානස්ස කාරණවචනං, න පන චිණ්ණපරිවුත්ථදිවසානං මක්ඛිතභාවස්ස, අප්පටිච්ඡන්නාය අන්තරාපත්තියා මූලායපටිකස්සනෙ කතෙපි තෙසං මක්ඛිතභාවසම්භවතො. තස්මා ‘‘මානත්තචිණ්ණදිවසාපි පරිවුත්ථදිවසාපි සබ්බෙ මක්ඛිතාව හොන්තී’’ති ඉමස්සානන්තරං ‘‘සමොධානපරිවාසො චස්ස දාතබ්බො’’ති එවමෙත්ථ යොජනා කාතබ්බා. තෙනාහ ‘‘තෙනෙවා’’තිආදි.

සමොධානපරිවාසකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

අග්ඝසමොධානපරිවාසකථාවණ්ණනා

134. ‘‘එකාපත්තිමූලකඤ්චා’’ති ඉමිනා ‘‘එකා ආපත්ති එකාහප්පටිච්ඡන්නා, එකා ආපත්ති ද්වීහප්පටිච්ඡන්නා’’තිආදිනයං දස්සෙති. අප්පටිච්ඡන්නභාවං දස්සෙතුන්ති අජානනාදිනා පටිච්ඡන්නායපි ආපත්තියා මානත්තාරහතාවචනෙන අප්පටිච්ඡන්නභාවං දස්සෙතුං. ‘‘එකස්ස, ආවුසො, මාසස්ස භික්ඛු මානත්තාරහො’’ති (චූළව. 153) හි වුත්තං. එත්ථ එකස්ස අජානනපටිච්ඡන්නමාසස්ස පරිවාසාරහො න හොති, කෙවලං ආපත්තියා අප්පටිච්ඡන්නත්තා මානත්තාරහො හොතීති අධිප්පායො. පාළියං මක්ඛධම්මොති මද්දිතුකාමතා. සඞ්ඝාදිසෙසානං පරිවාසදානාදිසබ්බවිනිච්ඡයස්ස සමුච්චයත්තා පනෙස සමුච්චයක්ඛන්ධකොති වුත්තොති වෙදිතබ්බො.

අග්ඝසමොධානපරිවාසකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සමුච්චයක්ඛන්ධකවණ්ණනානයො නිට්ඨිතො.