📜

6. සෙනාසනක්ඛන්ධකො

විහාරානුජානනකථාවණ්ණනා

295. සෙනාසනක්ඛන්ධකෙ සිසිරෙති සිසිරකාලෙ හිමපාතවසෙන සත්තාහවද්දලිකාදිවස්සපාතවස්සෙන ච උප්පන්නො ඛරො සීතසම්ඵස්සො අධිප්පෙතොති ආහ ‘‘සම්ඵුසිතකො’’ති. ‘‘තතො’’ති ඉදං කත්තුඅත්ථෙ නිස්සක්කවචනං, තෙන ච විහාරෙන වාතාතපො පටිහඤ්ඤතීති අත්ථොති ආහ ‘‘විහාරෙන පටිහඤ්ඤතී’’ති.

296. ආවිඤ්ඡනඡිද්දන්ති යත්ථ අඞ්ගුලිං වා රජ්ජුසඞ්ඛලිකාදිං වා පවෙසෙත්වා කවාටං ආකඩ්ඪන්තා ද්වාරබාහං ඵුසාපෙන්ති, තස්සෙතං අධිවචනං. සෙනාසනපරිභොගෙ අකප්පියං නාම නත්ථීති දස්සනත්ථං ‘‘සචෙපි දීපිනඞ්ගුට්ඨෙනා’’තිආදි වුත්තං. චෙතියෙ වෙදිකාසදිසන්ති වාතපානදාරුං වා ජාලං වා අට්ඨපෙත්වා දාරුට්ඨානෙ චෙතියෙ වෙදිකාය පට්ටාදීනි විය ඉට්ඨකාදීහි උද්ධං, තිරියඤ්ච පට්ටිකාදයො දස්සෙත්වා චතුඡිද්දයුත්තං කතං. ථම්භකවාතපානං නාම තිරියං දාරූනි අදත්වා උද්ධං ඨපිතදාරූහි එව කතං. චොළකපාදපුඤ්ඡනං බන්ධිතුන්ති වාතපානප්පමාණෙන පාදපුඤ්ඡනසදිසං චොළකාදිනා බන්ධිත්වා වග්ගුලිආදිප්පවෙසනනිවාරණත්ථං, කථෙතුන්ති අත්ථො. මිඩ්ඪකන්ති මඤ්චාකාරෙන කට්ඨමත්තිකාදීහි කතවෙදිකාකාරං.

297. චතුරස්සපීඨන්ති සමචතුරස්සං. අට්ඨඞ්ගුලපාදකං වට්ටතීති අට්ඨඞ්ගුලපාදකමෙව වට්ටති. පමාණාතික්කන්තොපි වට්ටතීති සමචතුරස්සමෙව සන්ධාය වුත්තං. ආයතචතුරස්සා පන සත්තඞ්ගපඤ්චඞ්ගාපි උච්චපාදා න වට්ටන්ති. වෙත්තෙහෙව චතුරස්සාදිආකාරෙන කතං භද්දපීඨන්ති ආහ ‘‘වෙත්තමයං පීඨ’’න්ති. දාරුපට්ටිකාය උපරීති අටනිආකාරෙන ඨිතදාරුපටලස්ස හෙට්ඨා උද්ධං පාදං කත්වා. පවෙසනකාලඤ්හි සන්ධාය ‘‘උපරී’’ති වුත්තං. එළකස්ස පච්ඡිමපාදද්වයං විය වඞ්කාකාරෙන ඨිතත්තා පනෙතං ‘‘එළකපාදපීඨ’’න්ති වුත්තං. පලොඨෙන්තීති සහ මඤ්චෙහි පවට්ටෙන්ති. රුක්ඛෙ , ලතා ච මුඤ්චිත්වා අවසෙසං ගච්ඡාදිකං සබ්බම්පි තිණජාති එවාති ආහ ‘‘යෙසං කෙසඤ්චි තිණජාතිකාන’’න්තිආදි.

උපදහන්තීති ඨපෙන්ති. සීසප්පමාණං නාම යත්ථ ගීවාය සහ සකලං සීසං ඨපෙතුං සක්කා, තස්ස ච මුට්ඨිරතනං විත්ථාරප්පමාණන්ති දස්සෙන්තො ‘‘විත්ථාරතො’’තිආදිමාහ. ඉදඤ්ච බිම්බොහනස්ස උභොසු අන්තෙසු ඨපෙතබ්බචොළප්පමාණදස්සනං. තස්ස වසෙන බිම්බොහනස්ස විත්ථාරප්පමාණං පරිච්ඡිජ්ජති, තං වට්ටං වා චතුරස්සං වා කත්වා සිබ්බිතං යථා කොටිතො කොටි විත්ථාරතො පුථුලට්ඨානං මුට්ඨිරතනප්පමාණං හොති, එවං සිබ්බිතබ්බං. ඉතො අධිකං න වට්ටති, තං පන අන්තෙසු ඨපිතචොළං කොටියා කොටිං ආහච්ච දිගුණං කතං තිකණ්ණං හොති. තෙසු තීසු කණ්ණෙසු ද්වින්නං කණ්ණානමන්තරං විදත්ථිචතුරඞ්ගුලං හොති, මජ්ඣට්ඨානං කොටිතො කොටිං ආහච්ච මුට්ඨිරතනං හොති, ඉදමස්ස උක්කට්ඨප්පමාණං. තෙනාහ ‘‘තීසු කණ්ණෙසූ’’තිආදි.

‘‘කම්බලමෙව…පෙ… උණ්ණභිසිසඞ්ඛ්යමෙව ගච්ඡතී’’ති සාමඤ්ඤතො වුත්තත්තා ගොනකාදිඅකප්පියම්පි උණ්ණමයත්ථරණං භිසියං පක්ඛිපිත්වා සයිතුං වට්ටතීති දට්ඨබ්බං.

මසූරකෙති චම්මමයභිසියං. චම්මමයං පන බිම්බොහනං තූලපුණ්ණම්පි න වට්ටති. පාළියං සෙනාසනපරික්ඛාරදුස්සන්ති සෙනාසනපරික්ඛාරකරණත්ථාය දුස්සං. භිසිං ඔනන්ධිතුන්ති භිසිත්ථවිකාය පක්ඛිපිත්වා බන්ධිතුං. පරිභිජ්ජතීති මඤ්චාදිතො සාරියමානා පීඨකොටිආදීසු නිසීදන්තෙහි ඝංසියමානා භිසි පරිභිජ්ජති. ඔනද්ධමඤ්චන්ති භිසිං එකාබද්ධං කත්වා බද්ධමඤ්චං. පාළියං ඡවිං උප්පාටෙත්වා හරන්තීති භිසිච්ඡවිං චොරා හරන්ති. ඵොසිතුන්ති චොරෙහි හරිතස්ස පච්ඡා හරිතසඤ්ඤාණඵුසිතබින්දූනි දාතුං. භිත්තිකම්මන්ති නානාවණ්ණෙහි විභිත්තිරාජිකරණං. හත්ථකම්මන්ති හත්ථෙන යං කිඤ්චි සඤ්ඤාකරණං.

298. පාළියං න නිපතතීති න අල්ලීයති. පටිබාහෙත්වාති ඝංසිත්වා. න නිබන්ධතීති අනිබන්ධනීයො, න ලග්ගනකොති අත්ථො.

299. ‘‘කරොහී’’ති වත්තුම්පි න ලබ්භතීති ආණත්තියා එව පටික්ඛිත්තත්තා ද්වාරපාලං ‘‘කිං න කරොසී’’තිආදිනා පරියායෙන වත්තුං වට්ටති. ජාතකපකරණන්ති ජාතකපටිසංයුත්තං ඉත්ථිපුරිසාදි යං කිඤ්චි රූපං අධිප්පෙතං. ‘‘පරෙහි කාරාපෙතු’’න්ති වුත්තත්තා බුද්ධරූපම්පි සයං කාතුං න ලභති. පාළියං පඤ්චපටිකන්ති ජාතිආදිපඤ්චප්පකාරවණ්ණමට්ඨං.

300. උපචාරොන හොතීති ගබ්භස්ස බහි සමන්තා අනුපරිගමනස්ස ඔකාසො නප්පහොති. රුක්ඛං විජ්ඣිත්වාති තච්ඡිතසාරදාරුං අග්ගසමීපෙ විජ්ඣිත්වා. කත්වාති ඡිද්දෙ කත්වා. කප්පකතං විය සාරඛාණුකෙ ආකොටෙත්වා එවං කතමෙව ‘‘ආහරිමං භිත්තිපාද’’න්ති වුත්තං. උපත්ථම්භනත්ථං භූමියං පතිට්ඨාපෙතුන්ති ජිණ්ණභිත්තිපාදෙන බහි සමානභාරං ඛාණුකප්පසීසෙන උස්සාපෙත්වා මූලෙන භූමියං පතිට්ඨාපෙතුං. පරිත්තාණත්ථන්ති උල්ලිත්තාවලිත්තකුටියා ඔවස්සනට්ඨානස්ස පරිත්තාණත්ථං. කිටිකන්ති තාලපණ්ණාදීහි කතපදලං. මද්දිතමත්තිකන්ති ඔවස්සනඡිද්දස්ස පිදහනත්ථං වුත්තං.

උභතොකුට්ටං නීහරිත්වා කතපදෙසස්සාති යථා බහි ඨිතා උජුකං අන්තො නිසින්නෙ න පස්සන්ති, එවං ද්වාරාභිමුඛං පිදහනවසෙන භිත්තිඤ්ච අඤ්ඤතො ද්වාරඤ්ච යොජෙත්වා කතට්ඨානං වදති. සමන්තා පරියාගාරොති සමන්තතො ආවිද්ධපමුඛං. වංසං දත්වාති පුරිසප්පමාණෙ පාදෙ නිඛණිත්වා තෙසං උපරි පිට්ඨිවංසසදිසං පස්සවංසං ඨපෙත්වා ඔසාරෙත්වා. එකං දණ්ඩකොටිං අතිඋච්චාය විහාරභිත්තිකොටියා එකං කොටිං නීචෙ වංසපිට්ඨියං ඨපනවසෙන දණ්ඩකෙ පසාරෙත්වා. චක්කලයුත්තො කිටිකොති කවාටං විය විවරණථකනසුඛත්ථං චක්කලබන්ධකිටිකං. පාළියං උග්ඝාටනකිටිකන්ති ආපණාදීසු අනත්ථිකකාලෙ උක්ඛිපිත්වා, උපරි ච බන්ධිත්වා පච්ඡා ඔතරණකිටිකං, කප්පසීසෙහි වා උපත්ථම්භනීහි උක්ඛිපිත්වා පච්ඡා ඔතරණකිටිකම්පි.

301. පානීයං ඔතප්පතීති පානීයභාජනෙසු ඨපිතපානීයං ආතපෙන සන්තප්පති.

303. තයො වාටෙති තයො පරික්ඛෙපෙ. වෙළුවාටන්ති සබ්බං දාරුපරික්ඛෙපං සඞ්ගණ්හාති. කණ්ටකවාටන්ති සබ්බසාඛාපරික්ඛෙපං.

305. ආලොකො අන්තරධායීති යො බුද්ධාරම්මණාය පීතියා ආනුභාවෙන මහන්තො ඔභාසො අහොසි, යෙන චස්ස පදීපසහස්සෙන විය විගතන්ධකාරො මග්ගො අහොසි, සො බහිනගරෙ ඡවසරීරසමාකුලං දුග්ගන්ධං බීභච්ඡං ආමකසුසානං පත්තස්ස භයෙන පීතිවෙගෙ මන්දීභූතෙ අන්තරධායි.

සතංහත්ථීති ගාථාය හත්ථිනො සතසහස්සානීති එවං පච්චෙකං සහස්ස-සද්දෙන යොජෙත්වා අත්ථො ඤාතබ්බො. පදවීතිහාරස්සාති ‘‘බුද්ධං වන්දිස්සාමී’’ති රතනත්තයං උද්දිස්ස ගච්ඡතො එකපදවීතිහාරස්ස , තප්පච්චයකුසලඵලස්සාති අත්ථො. තස්ස සොළසමො භාගො කලං නාම, තං සොළසිං කලං යථාවුත්තා හත්ථිආදයො සබ්බෙ නාග්ඝන්ති නාරහන්ති, නිදස්සනමත්තඤ්චෙතං. අනෙකසතසහස්සභාගම්පි නාග්ඝන්ති.

අන්ධකාරො අන්තරධායීති පුන බලවපීතියා ආලොකෙ සමුප්පන්නෙ අන්තරධායි. ආසත්තියොති තණ්හායො. වයකරණන්ති දෙය්යධම්මමූලං නවකම්මං.

309. දදෙය්යාති නවකම්මං අධිට්ඨාතුං විහාරෙ ඉස්සරියං දදෙය්යාති අත්ථො. දින්නොති නවකම්මං කාතුං විහාරො දින්නො, විහාරෙ නවකම්මං දින්නන්ති වා අත්ථො.

313-4. සන්ථාගාරෙති සන්නිපාතමණ්ඩපෙ. ඔකාසෙති නිවාසොකාසෙ. උද්දිස්ස කතන්ති සඞ්ඝං උද්දිස්ස කතං. ගිහිවිකටන්ති ගිහීහි කතං පඤ්ඤත්තං, ගිහිසන්තකන්ති අත්ථො.

විහාරානුජානනකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සෙනාසනග්ගාහකථාවණ්ණනා

318. ‘‘ඡමාසච්චයෙන ඡමාසච්චයෙනා’’ති ඉදං ද්වික්ඛත්තුං පච්චයදානකාලපරිච්ඡෙදදස්සනං, එවං උපරිපි. ‘‘තං න ගාහෙතබ්බ’’න්ති වචනස්ස කාරණමාහ ‘‘පච්චයෙනෙව හි ත’’න්තිආදිනා, පච්චයඤ්ඤෙව නිස්සාය තත්ථ වසිත්වා පටිජග්ගනා භවිස්සන්තීති අධිප්පායො.

උබ්භණ්ඩිකාති උක්ඛිත්තභණ්ඩා භවිස්සන්ති. දීඝසාලාති චඞ්කමනසාලා. මණ්ඩලමාළොති උපට්ඨානසාලා. අනුදහතීති පීළෙති. ‘‘අදාතුං න ලබ්භතී’’ති ඉමිනා සඤ්චිච්ච අදදන්තස්ස පටිබාහනෙ පවිසනතො දුක්කටන්ති දීපෙති.

‘‘න ගොචරගාමො ඝට්ටෙතබ්බො’’ති වුත්තමෙවත්ථං විභාවෙතුං ‘‘න තත්ථ මනුස්සා වත්තබ්බා’’තිආදි වුත්තං. විතක්කං ඡින්දිත්වාති ‘‘ඉමිනා නීහාරෙන ගච්ඡන්තං දිස්වා නිවාරෙත්වා පච්චයෙ දස්සන්තී’’ති එවරූපං විතක්කං අනුප්පාදෙත්වා. භණ්ඩප්පටිච්ඡාදනන්ති පටිච්ඡාදනභණ්ඩං. සරීරප්පටිච්ඡාදනචීවරන්ති අත්ථො. ‘‘සුද්ධචිත්තත්තාව අනවජ්ජ’’න්ති ඉදං පුච්ඡිතක්ඛණෙ කාරණාචික්ඛනං සන්ධාය වුත්තං න හොති අසුද්ධචිත්තස්සපි පුච්ඡිතපඤ්හවිසජ්ජනෙ දොසාභාවා. එවං පන ගතෙ මං පුච්ඡිස්සන්තීතිසඤ්ඤාය අගමනං සන්ධාය වුත්තන්ති දට්ඨබ්බං.

පටිජග්ගිතබ්බානීති ඛණ්ඩඵුල්ලපටිසඞ්ඛරණසම්මජ්ජනාදීහි පටිජග්ගිතබ්බානි. මුද්දවෙදිකායාති චෙතියස්ස හම්මියවෙදිකාය ඝටාකාරස්ස උපරි චතුරස්සවෙදිකාය. කස්මා පුච්ඡිතබ්බන්තිආදි යතො පකතියා ලභති. තත්ථාපි පුච්ඡනස්ස කාරණසන්දස්සනත්ථං වුත්තං.

පටික්කම්මාති විහාරතො අපසක්කිත්වා. තමත්ථං දස්සෙන්තො ‘‘යොජනද්වියොජනන්තරෙ හොතී’’ති ආහ. උපනික්ඛෙපං ඨපෙත්වාති වඩ්ඪියා කහාපණාදිං ඨපෙත්වා, ඛෙත්තාදීනි වා නියමෙත්වා. ඉති සද්ධාදෙය්යෙති එවං හෙට්ඨා වුත්තනයෙන සද්ධාය දාතබ්බෙ වස්සාවාසිකලාභවිසයෙති අත්ථො.

වත්ථු පනාති තත්රුප්පාදෙ උප්පන්නරූපියං, තඤ්ච ‘‘තතො චතුපච්චයං පරිභුඤ්ජථා’’ති දින්නඛෙත්තාදිතො උප්පන්නත්තා කප්පියකාරකානං හත්ථෙ ‘‘කප්පියභණ්ඩං පරිභුඤ්ජථා’’ති දායකෙහි දින්නවත්ථුසදිසං හොතීති ආහ ‘‘කප්පියකාරකානං හී’’තිආදි.

සඞ්ඝසුට්ඨුතායාති සඞ්ඝස්ස හිතාය. පුග්ගලවසෙනාති ‘‘භික්ඛූ චීවරෙන කිලමන්තී’’ති එවං පුග්ගලපරාමාසවසෙන, න ‘‘සඞ්ඝො කිලමතී’’ති එවං සඞ්ඝපරාමාසවසෙන.

‘‘කප්පියභණ්ඩවසෙනා’’ති සාමඤ්ඤතො වුත්තමෙවත්ථං විභාවෙතුං ‘‘චීවරතණ්ඩුලාදිවසෙනෙව චා’’ති වුත්තං. ච-කාරො චෙත්ථ පන-සද්දත්ථෙ වත්තති, න සමුච්චයත්ථෙති දට්ඨබ්බං. පුග්ගලවසෙනෙව, කප්පියභණ්ඩවසෙන ච අපලොකනප්පකාරං දස්සෙතුං ‘‘තං පන එවං කත්තබ්බ’’න්තිආදි වුත්තං.

චීවරපච්චයං සල්ලක්ඛෙත්වාති සද්ධාදෙය්යතත්රුප්පාදාදිවසෙන තස්මිං වස්සාවාසෙ ලබ්භමානං චීවරසඞ්ඛාතං පච්චයං ‘‘එත්තක’’න්ති පරිච්ඡින්දිත්වා. සෙනාසනස්සාති සෙනාසනග්ගාහාපනස්ස. ‘‘නවකො වුඩ්ඪතරස්ස, වුඩ්ඪො චනවකස්සා’’ති ඉදං සෙනාසනග්ගාහස්ස අත්තනාව අත්තනො ගහණං අසාරුප්පන්ති වුත්තං, ද්වෙ අඤ්ඤමඤ්ඤං ගාහෙස්සන්තීති අධිප්පායො. අට්ඨපි සොළසපි ජනෙ සම්මන්නිතුං වට්ටතීති එකකම්මවාචාය සබ්බෙපි එකතො සම්මන්නිතුං වට්ටති. නිග්ගහකම්මමෙව හි සඞ්ඝො සඞ්ඝස්ස න කරොති. තෙනෙව සත්තසතිකක්ඛන්ධකෙ ‘‘උබ්බාහිකකම්මසම්මුතියං අට්ඨපි ජනා එකතොව සම්මතාති.

ආසනඝරන්ති පටිමාඝරං. මග්ගොති උපචාරසීමබ්භන්තරගතෙ ගාමාභිමුඛමග්ගෙ කතසාලා වුච්චති. එවං පොක්ඛරණීරුක්ඛමූලාදීසුපි.

ලභන්තීති තත්රවාසිනො භික්ඛූ ලභන්ති. විජටෙත්වාති ‘‘එකෙකස්ස පහොනකප්පමාණෙන වියොජෙත්වා. ආවාසෙසු පක්ඛිපිත්වාති ‘‘ඉතො උප්පන්නං අසුකස්මිං අසුකස්මිඤ්ච ආවාසෙ වසන්තා පාපෙත්වා ගණ්හන්තූ’’ති වාචාය උපසංහරිත්වා. පවිසිතබ්බන්ති මහාලාභෙ පරිවෙණෙ වසිත්වාව ලාභො ගහෙතබ්බොති අධිප්පායො.

අයම්පීති එත්ථ යො පංසුකූලිකො පච්චයං විස්සජ්ජෙති. තෙනෙව විස්සට්ඨො අයං චීවරපච්චයොපීති යොජනා. පාදමූලෙ ඨපෙත්වා සාටකං දෙන්තීති පච්චයදායකා දෙන්ති. එතෙන ගහට්ඨෙහි පාදමූලෙ ඨපෙත්වා දින්නම්පි පංසුකූලිකානම්පි වට්ටතීති දස්සෙති. අථ වස්සාවාසිකං දෙමාති වදන්තීති එත්ථ පංසුකූලිකානං න වට්ටතීති අජ්ඣාහරිත්වා යොජෙතබ්බං. වස්සංවුත්ථභික්ඛූනන්ති පංසුකූලිකතො අඤ්ඤෙසං භික්ඛූනං.

උපනිබන්ධිත්වා ගාහාපෙතබ්බන්ති ඉධ රුක්ඛාදීසු වසිත්වා චීවරං ගණ්හථාති පටිබන්ධං කත්වා ගාහෙතබ්බං.

පාටිපදඅරුණතොතිආදි වස්සූපනායිකදිවසං සන්ධාය වුත්තං. අන්තරාමුත්තකං පන පාටිපදං අතික්කමිත්වාපි ගාහෙතුං වට්ටති. නිබද්ධවත්තං ඨපෙත්වාති සජ්ඣායමනසිකාරාදීසු නිරන්තරකරණීයෙසු කත්තබ්බං කතිකවත්තං කත්වා. කසාවපරිභණ්ඩන්ති කසාවරසෙහි භූමිපරිකම්මං.

තිවිධම්පීති පරියත්තිපටිපත්තිපටිවෙධවසෙන තිවිධම්පි. සොධෙත්වාති ආචාරාදීසු උපපරික්ඛිත්වා. එකචාරිකවත්තන්ති භාවනාකම්මං. තඤ්හි ගණසඞ්ගණිකං පහාය එකචාරිකෙනෙව වත්තිතබ්බත්තා එවං වුත්තං. දසවත්ථුකකථා නාම අප්පිච්ඡකථා, සන්තුට්ඨි, පවිවෙක, අසංසග්ග, වීරියාරම්භ, සීල, සමාධි, පඤ්ඤා, විමුත්ති, විමුත්තිඤාණදස්සනකථාති ඉමා දස.

දන්තකට්ඨඛාදනවත්තන්ති දන්තකට්ඨමාළකෙ නික්ඛිත්තෙසු දන්තකට්ඨෙසු ‘‘දිවසෙ දිවසෙ එකමෙව දන්තකට්ඨං ගහෙතබ්බ’’න්තිආදිනා (පාරා. අට්ඨ. 1.109) අදින්නාදානෙ දන්තපොනකථායං වුත්තං වත්තං. පත්තං වා…පෙ… න කථෙතබ්බන්ති පත්තගුත්තත්ථාය වුත්තං. විසභාගකථාති තිරච්ඡානකථා. ඛන්ධකවත්තන්ති වත්තක්ඛන්ධකෙ (චූළව. 365) ආගතං පිණ්ඩචාරිකවත්තතො අවසිට්ඨවත්තං තස්ස ‘‘භික්ඛාචාරවත්ත’’න්ති විසුං ගහිතත්තා.

ඉදානි යං දායකා පච්ඡිමවස්සංවුත්ථානං වස්සාවාසිකං දෙන්ති, තත්ථ පටිපජ්ජනවිධිං දස්සෙතුං ‘‘පච්ඡිමවස්සූපනායිකදිවසෙ පනා’’ති ආරද්ධං. ආගන්තුකො සචෙ භික්ඛූති චීවරෙ ගාහිතෙ පච්ඡා ආගතො ආගන්තුකො භික්ඛු. පත්තට්ඨානෙති වස්සග්ගෙන පත්තට්ඨානෙ. පඨමවස්සූපගතාති ආගන්තුකස්ස ආගමනතො පුරෙතරමෙව පච්ඡිමිකාය වස්සූපනායිකාය වස්සූපගතා. ලද්ධං ලද්ධන්ති පුනප්පුනං දායකානං සන්තිකා ආගතාගතසාටකං.

නෙව වස්සාවාසිකස්ස සාමිනොති ඡින්නවස්සත්තා වුත්තං. පඨමමෙව කතිකාය කතත්තා ‘‘නෙව අදාතුං ලභන්තී’’ති වුත්තං, දාතබ්බං වාරෙන්තානං ගීවා හොතීති අධිප්පායො. තෙසමෙව දාතබ්බන්ති වස්සූපගතෙසු අලද්ධවස්සාවාසිකානං එකච්චානමෙව දාතබ්බං.

භතිනිවිට්ඨන්ති පානීයුපට්ඨානාදිභතිං කත්වා ලද්ධං. සඞ්ඝිකං පනාතිආදි කෙසඤ්චි වාදදස්සනං. තත්ථ අපලොකනකම්මං කත්වා ගාහිතන්ති ‘‘ඡින්නවස්සානං වස්සාවාසිකඤ්ච ඉදානි උප්පජ්ජනකවස්සාවාසිකඤ්ච ඉමෙසං දාතුං රුච්චතී’’ති අනන්තරෙ වුත්තනයෙන අපලොකනං කත්වා ගාහිතං සඞ්ඝෙන දින්නත්තා විබ්භන්තොපි ලභති. පගෙව ඡින්නවස්සො. පච්චයවසෙන ගාහිතං පන තෙමාසං වසිත්වා ගහෙතුං අත්තනා, දායකෙහි ච අනුමතත්තා භතිනිවිට්ඨම්පි ඡින්නවස්සොපි විබ්භන්තොපි න ලභතීති කෙචි ආචරියා වදන්ති. ඉදඤ්ච පච්ඡා වුත්තත්තා පමාණං. තෙනෙව වස්සූපනායිකදිවසෙ එව දායකෙහි දින්නවස්සාවාසිකං ගහිතභික්ඛුනො වස්සච්ඡෙදං අකත්වා වාසොව හෙට්ඨා විහිතො, න පානීයුපට්ඨානාදිභතිකරණවත්තං. යදි හි තං නිවිට්ඨමෙව සියා, භතිකරණමෙව විධාතබ්බං. තස්මා වස්සග්ගෙන ගාහිතං ඡින්නවස්සාදයො න ලභන්තීති වෙදිතබ්බං.

‘‘සඞ්ඝිකං හොතී’’ති එතෙන වුත්ථවස්සානම්පි වස්සාවාසිකභාගො සඞ්ඝිකතො අමොචිතො තෙසං විබ්භමෙන සඞ්ඝිකො හොතීති දස්සෙති. ලභතීති ‘‘මම පත්තභාගං එතස්ස දෙථා’’ති දායකෙ සම්පටිච්ඡාපෙන්තෙනෙව සඞ්ඝිකතො වියොජිතං හොතීති වුත්තං.

වරභාගං සාමණෙරස්සාති තස්ස පඨමගාහත්තා, ථෙරෙන පුබ්බෙ පඨමභාගස්ස ගහිතත්තා, ඉදානි ගය්හමානස්ස දුතියභාගත්තා ච වුත්තං.

සෙනාසනග්ගාහකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

උපනන්දවත්ථුකථාවණ්ණනා

319. පාළියං උභයත්ථ පරිබාහිරොති කමෙන උභයස්සපි මුත්තත්තා වුත්තං, න සබ්බථා උභයතො පරිබාහිරත්තා. තෙනාහ ‘‘පච්ඡිමෙ…පෙ… තිට්ඨතී’’ති.

320. යං තිණ්ණං පහොතීති මඤ්චපීඨවිනිමුත්තං යං ආසනං තිණ්ණං සුඛං නිසීදිතුං පහොති, ඉදං පච්ඡිමදීඝාසනං. එත්ථ මඤ්චපීඨරහිතෙසු අසමානාසනිකාපි තයො නිසීදිතුං ලභන්ති. මඤ්චපීඨෙසු පන ද්වෙ. අදීඝාසනෙසු මඤ්චපීඨෙසු සමානාසනිකා එව ද්වෙ නිසීදිතුං ලභන්ති දුවග්ගස්සෙව අනුඤ්ඤාතත්තා.

හත්ථිනඛො හෙට්ඨාභාගෙ එතස්ස අත්ථීති හත්ථිනඛො, පාසාදො. පාසාදස්ස නඛො නාම හෙට්ඨිමභාගො පාදනඛසදිසත්තා, සො සබ්බදිසාසු අනෙකෙහි හත්ථිරූපෙහි සමලඞ්කතො ඨිතො. තස්සූපරි කතො පාසාදො හත්ථිකුම්භෙ පතිට්ඨිතො විය හොතීති ආහ ‘‘හත්ථිකුම්භෙ පතිට්ඨිත’’න්ති. සුවණ්ණරජතාදිවිචිත්රානීති සඞ්ඝිකසෙනාසනං සන්ධාය වුත්තං. පුග්ගලිකං පන සුවණ්ණාදිවිචිත්රං භික්ඛුස්ස සම්පටිච්ඡිතුමෙව න වට්ටති ‘‘න කෙනචි පරියායෙන ජාතරූපරජතං සාදිතබ්බ’’න්ති (මහාව. 299) වුත්තත්තා. තෙනෙවෙත්ථ අට්ඨකථායං ‘‘සඞ්ඝිකවිහාරෙ වා පුග්ගලිකවිහාරෙ වා’’ති න වුත්තං, ගොනකාදිඅකප්පියභණ්ඩවිසයෙ එව වුත්තං එකභික්ඛුස්සාපි තෙසං ගහණෙ දොසාභාවා. ගිහිවිකටනීහාරෙනාති ගිහීහි කතනීහාරෙන, ගිහීහි අත්තනො සන්තකං අත්ථරිත්වා දින්නනියාමෙනාති අත්ථො. ලබ්භන්තීති නිසීදිතුං ලබ්භන්ති.

උපනන්දවත්ථුකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

අවිස්සජ්ජියවත්ථුකථාවණ්ණනා

321. අරඤ්ජරොති බහුඋදකගණ්හනිකා මහාචාටි, ජලං ගණ්හිතුමලන්ති අරඤ්ජරො.

ථාවරෙන ච ථාවරන්තිආදීසු පඤ්චසු කොට්ඨාසෙසු පුරිමද්වයං ථාවරං, පච්ඡිමත්තයං ගරුභණ්ඩන්ති වෙදිතබ්බං. සමකමෙව දෙතීති එත්ථ ඌනකං දෙන්තම්පි විහාරවත්ථුසාමන්තං ගහෙත්වා දූරතරං දුක්ඛගොපං විස්සජ්ජෙතුං වට්ටතීති දට්ඨබ්බං. වක්ඛති හි ‘‘භික්ඛූනං චෙ මහග්ඝතරං…පෙ… සම්පටිච්ඡිතුං වට්ටතී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321). ජානාපෙත්වාති භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ජානාපෙත්වා, අපලොකෙත්වාති අත්ථො. ‘‘නනු තුම්හාකං බහුතරා රුක්ඛාති වත්තබ්බ’’න්ති ඉදං සාමිකෙසු අත්තනො භණ්ඩස්ස මහග්ඝතං අජානිත්වා දෙන්තෙසු තං ඤත්වා ථෙය්යචිත්තෙන ගණ්හතො අවහාරො හොතීති වුත්තං.

විහාරෙන විහාරො පරිවත්තෙතබ්බොති සවත්ථුකෙන අඤ්ඤෙසං භූමියං කතපාසාදාදිනා, අවත්ථුකෙන වා සවත්ථුකං පරිවත්තෙතබ්බං. අවත්ථුකං පන අවත්ථුකෙනෙව පරිවත්තෙතබ්බං. කෙවලං පාසාදස්ස භූමිතො අථාවරත්තා. එවං ථාවරෙසුපි ථාවරවිභාගං ඤත්වාව පරිවත්තෙතබ්බං.

‘‘කප්පියමඤ්චා සම්පටිච්ඡිතබ්බා’’ති ඉමිනා සුවණ්ණාදිවිචිත්තං අකප්පියමඤ්චං ‘‘සඞ්ඝස්සා’’ති වුත්තෙපි සම්පටිච්ඡිතුං න වට්ටතීති දස්සෙති. ‘‘විහාරස්ස දෙමා’’ති වුත්තෙ සඞ්ඝස්ස වට්ටති, න පුග්ගලස්ස ඛෙත්තාදි වියාති දට්ඨබ්බං. එතෙසූති මඤ්චාදීසු. කප්පියාකප්පියං වුත්තනයමෙවාති ආසන්දීතූලිකාදිවිනිච්ඡයෙසු වුත්තනයමෙව. අකප්පියං වාති ආසන්දීආදි, පමාණාතික්කන්තං බිම්බොහනාදි ච. මහග්ඝං කප්පියං වාති සුවණ්ණාදිවිචිත්තං කප්පියවොහාරෙන දින්නං.

‘‘කාළලොහ…පෙ… භාජෙතබ්බො’’ති වුත්තත්තා වට්ටකංසලොහමයම්පි භාජනං පුග්ගලිකම්පි සම්පටිච්ඡිතුම්පි පරිහරිතුම්පි වට්ටති පුග්ගලපරිහරිතබ්බස්සෙව භාජෙතබ්බත්තාති වදන්ති. තං උපරි ‘‘කංසලොහවට්ටලොහභාජනවිකති සඞ්ඝිකපරිභොගෙන වා ගිහිවිකටා වා වට්ටතී’’තිආදිකෙන මහාපච්චරිවචනෙන විරුජ්ඣති. ඉමස්ස හි ‘‘වට්ටලොහකංසලොහානං යෙන කෙනචි කතො සීහළදීපෙ පාදග්ගණ්හනකො භාජෙතබ්බො’’ති වුත්තස්ස මහාඅට්ඨකථාවචනස්ස පටික්ඛෙපාය තං මහාපච්චරිවචනං පච්ඡා දස්සිතං. තස්මා වට්ටලොහකංසලොහමයං යං කිඤ්චි පාදග්ගණ්හනකවාරකම්පි උපාදාය අභාජනීයමෙව. ගිහීහි දිය්යමානම්පි පුග්ගලස්ස සම්පටිච්ඡිතුම්පි න වට්ටති. පාරිහාරියං න වට්ටතීති පත්තාදිපරික්ඛාරං විය සයමෙව පටිසාමෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං න වට්ටති. ගිහිසන්තකං විය ආරාමිකාදයො චෙ සයමෙව ගොපෙත්වා විනියොගකාලෙ ආනෙත්වා පටිනෙන්ති, පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. ‘‘පටිසාමෙත්වා භික්ඛූනං දෙථා’’ති වත්තුම්පි වට්ටති.

පණ්ණසූචි නාම ලෙඛනීති වදන්ති. ‘‘අත්තනා ලද්ධානිපී’’තිආදිනා පටිග්ගහණෙ දොසො නත්ථි, පරිහරිත්වා පරිභොගොව ආපත්තිකරොති දස්සෙති. යථා චෙත්ථ, එවං උපරි අභාජනීයවාසිආදීසු අත්තනො සන්තකෙසුපි.

අනාමාසම්පීති සුවණ්ණාදිමයම්පි සබ්බං තං ආමසිත්වාපි පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. උපක්ඛරෙති උපකරණෙ. අඩ්ඪබාහුප්පමාණා නාම අඩ්ඪබාහුමත්තා. අඩ්ඪබ්යාමමත්තාතිපි වදන්ති. යොත්තානීති චම්මරජ්ජුකා.

අට්ඨඞ්ගුලසූචිදණ්ඩමත්තොපීති තසරදණ්ඩාදිසූචිආකාරතනුදණ්ඩකමත්තොපි. රිත්තපොත්ථකොපීති අලිඛිතපොත්ථකො. ඉදඤ්ච පණ්ණප්පසඞ්ගෙන වුත්තං.

‘‘ඝට්ටනඵලකං ඝට්ටනමුග්ගරො’’ති ඉදං රජිතචීවරං එකස්මිං මට්ඨෙ දණ්ඩමුග්ගරෙ වෙඨෙත්වා එකස්ස මට්ඨඵලකස්ස උපරි ඨපෙත්වා උපරි අපරෙන මට්ඨඵලකෙන නිකුජ්ජිත්වා එකො උපරි අක්කමිත්වා තිට්ඨති. ද්වෙ ජනා උපරි ඵලකං ද්වීසු කොටීසු ගහෙත්වා අපරාපරං ආකඩ්ඪනවිකඩ්ඪනං කරොන්ති, එතං සන්ධාය වුත්තං. හත්ථෙ ඨපාපෙත්වා හත්ථෙන පහරණං පන නිට්ඨිතරජනස්ස චීවරස්ස අල්ලකාලෙ කාතබ්බං. ඉදං පන ඵලකමුග්ගරෙහි ඝට්ටනං සුක්ඛකාලෙ ථද්ධභාවවිමොචනත්ථන්ති දට්ඨබ්බං. අම්බණන්ති එකදොණිකනාවාඵලකෙහි පොක්ඛරණීසදිසං කතං. පානීයභාජනන්තිපි වදන්ති. රජනදොණීති එකදාරුනාව කතං රජනභාජනං. උදකදොණීපි එකදාරුනාව කතං උදකභාජනං.

භූමත්ථරණං කාතුං වට්ටතීති අකප්පියචම්මං සන්ධාය වුත්තං. තත්ථ භූමත්ථරණසඞ්ඛෙපෙන සයිතුම්පි වට්ටතියෙව. ‘‘පච්චත්ථරණගතික’’න්ති ඉමිනා මඤ්චාදීසු අත්ථරිතබ්බං මහාචම්මං එළකචම්මං නාමාති දස්සෙති.

ඡත්තමුට්ඨිපණ්ණන්ති තාලපණ්ණං සන්ධාය වුත්තං. පත්තකටාහන්ති පත්තපචනකටාහං.

අවිස්සජ්ජියවත්ථුකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

නවකම්මදානකථාවණ්ණනා

323. පාළියං පිණ්ඩනික්ඛෙපනමත්තෙනාතිආදීසු ඛණ්ඩඵුල්ලට්ඨානෙ මත්තිකාපිණ්ඩට්ඨපනං පිණ්ඩනික්ඛෙපනං නාම. නවකම්මන්ති නවකම්මසම්මුති. අග්ගළවට්ටි නාම කවාටබන්ධො. ඡාදනං නාම තිණාදීහි ගෙහච්ඡාදනං. බන්ධනං නාම දණ්ඩවල්ලිආදීහි ඡදනබන්ධනමෙව. චතුහත්ථවිහාරෙති විත්ථාරප්පමාණතො වුත්තං. උබ්බෙධතො පන අනෙකභූමකත්තා වඩ්ඪකීහත්ථෙන වීසතිහත්ථොපි නානාසණ්ඨානවිචිත්තොපි හොති. තෙනස්ස චතුවස්සිකං නවකම්මං වුත්තං. එවං සෙසෙසුපි.

පාළියං සබ්බෙ විහාරෙති භුම්මත්ථෙ උපයොගබහුවචනං. එකස්ස සබ්බෙසු විහාරෙසු නවකම්මං දෙතීති අත්ථො. සබ්බකාලං පටිබාහන්තීති නවකම්මිකා අත්තනො ගාහිතං වරසෙය්යං සම්පත්තානං යථාවුඩ්ඪං අකත්වා උතුකාලෙපි පටිබාහන්ති.

‘‘සචෙ සො ආවාසො ජීරතී’’තිආදි පාළිමුත්තකවිනිච්ඡයො. මඤ්චට්ඨානං දත්වාති මඤ්චට්ඨානං පුග්ගලිකං දත්වා. තිභාගන්ති තතියභාගං. එවං විස්සජ්ජනම්පි ථාවරෙන ථාවරපරිවත්තනට්ඨානෙ එව පවිසති, න ඉතරථා සබ්බසෙනාසනානං විනස්සනතො. සචෙ සද්ධිවිහාරිකානං දාතුකාමො හොතීති සචෙ සො සඞ්ඝස්ස භණ්ඩකට්ඨපනට්ඨානං වා අඤ්ඤෙසං භික්ඛූනං වසනට්ඨානං වා දාතුං න ඉච්ඡති, අත්තනො සද්ධිවිහාරිකානඤ්ඤෙව දාතුකාමො හොති, තාදිසස්ස තුය්හං පුග්ගලිකමෙව කත්වා ජග්ගාති න සබ්බං තස්ස දාතබ්බන්ති අධිප්පායො. තත්ථ පන කත්තබ්බවිධිං දස්සෙන්තො ආහ ‘‘කම්ම’’න්තිආදි. එවඤ්හීතිආදිම්හි වයානුරූපං තතියභාගෙ වා උපඩ්ඪභාගෙ වා ගහිතෙ තං භාගං දාතුං ලභතීති අත්ථො.

යෙනාති තෙසු ද්වීසු භික්ඛූසු යෙන. සො සාමීති තස්සා භූමියා විහාරකරණෙ සොව සාමී, තං පටිබාහිත්වා ඉතරෙන න කාතබ්බන්ති අධිප්පායො. සො හි පඨමං ගහිතො. අකතට්ඨානෙති චයාදීනං අකතපුබ්බට්ඨානෙ. චයං වා පමුඛං වාති සඞ්ඝිකසෙනාසනං නිස්සාය තතො බහි චයං බන්ධිත්වා, එකං සෙනාසනං වා. බහිකුට්ටෙති කුට්ටතො බහි, අත්තනො කතට්ඨානෙති අත්ථො.

නවකම්මදානකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

අඤ්ඤත්රපරිභොගපටික්ඛෙපාදිකථාවණ්ණනා

324. වඩ්ඪිකම්මත්ථායාති යථා තම්මූලග්ඝතො න පරිහායති, එවං කත්තබ්බස්ස එවං නිප්ඵාදෙතබ්බස්ස මඤ්චපීඨාදිනො අත්ථාය.

චක්කලිකන්ති පාදපුඤ්ඡනත්ථං චක්කාකාරෙන කතං. පරිභණ්ඩකතභූමි වාති කාළවණ්ණාදිකතසණ්හභූමි වා. සෙනාසනං වාති මඤ්චපීඨාදි වා.

‘‘තථෙවවළඤ්ජෙතුං වට්ටතී’’ති ඉමිනා නෙවාසිකෙහි ධොතපාදාදීහි වළඤ්ජනට්ඨානෙ සඤ්චිච්ච අධොතපාදාදීහි වළඤ්ජන්තස්සෙව ආපත්ති පඤ්ඤත්තාති දස්සෙති.

‘‘ද්වාරම්පී’’තිආදිනා සාමඤ්ඤතො වුත්තත්තා ද්වාරවාතපානාදයො අපරිකම්මකතාපි න අපස්සයිතබ්බා. අජානිත්වා අපස්සයන්තස්සපි ඉධ ලොමගණනාය ආපත්ති.

අඤ්ඤත්රපරිභොගපටික්ඛෙපාදිකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සඞ්ඝභත්තාදිඅනුජානනකථාවණ්ණනා

325. උද්දෙසභත්තංනිමන්තනන්ති ඉමං වොහාරං පත්තානීති එත්ථ ඉති-සද්දො ආදිඅත්ථො, උද්දෙසභත්තං නිමන්තනන්තිආදිවොහාරං පත්තානීති අත්ථො. තම්පීති සඞ්ඝභත්තම්පි.

සඞ්ඝභත්තාදිඅනුජානනකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

උද්දෙසභත්තකථාවණ්ණනා

භොජනසාලායාති භත්තුද්දෙසට්ඨානං සන්ධාය වුත්තං. එකවළඤ්ජන්ති එකද්වාරෙන වළඤ්ජිතබ්බං. නානානිවෙසනෙසූති නානාකුලස්ස නානූපචාරෙසු නිවෙසනෙසු.

නිසින්නස්සපි නිද්දායන්තස්සපීති අනාදරෙ සාමිවචනං, වුඩ්ඪතරෙ නිද්දායන්තෙ නවකස්ස ගාහිතං සුග්ගහිතන්ති අත්ථො.

විස්සට්ඨදූතොති යථාරුචි වත්තුං ලභනතො නිරාසඞ්කදූතො. පුච්ඡාසභාගෙනාති පුච්ඡාවචනපටිභාගෙන. ‘‘එකා කූටට්ඨිතිකා නාමා’’ති වුත්තමෙවත්ථං විභාවෙතුං ‘‘රඤ්ඤො වා හී’’තිආදි වුත්තං.

සබ්බං පත්තස්සාමිකස්ස හොතීති චීවරාදිකම්පි සබ්බං පත්තස්සාමිකස්සෙව හොති, මයා භත්තමෙව සන්ධාය වුත්තං, න චීවරාදින්ති වත්වා ගහෙතුං න වට්ටතීති අත්ථො.

අකතභාගොනාමාති ආගන්තුකභාගො නාම, අදින්නපුබ්බභාගොති අත්ථො.

කිං ආහරීයතීති අවත්වාති ‘‘කතරභත්තං වා තයා ආහරීයතී’’ති දායකං අපුච්ඡිත්වා. පකතිට්ඨිතිකායාති උද්දෙසභත්තට්ඨිතිකාය.

උද්දෙසභත්තකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

නිමන්තනභත්තකථාවණ්ණනා

විච්ඡින්දිත්වාති ‘‘භත්තං ගණ්හථා’’ති පදං අවත්වා. තෙනෙවාහ ‘‘භත්තන්ති අවදන්තෙනා’’ති.

ආලොපසඞ්ඛෙපෙනාති එකෙකපිණ්ඩවසෙන, එවඤ්ච භාජනං උද්දෙසභත්තෙ න වට්ටති. තත්ථ හි එකස්ස පහොනකප්පමාණෙනෙව භාජෙතබ්බං.

ආරුළ්හායෙව මාතිකං, සඞ්ඝතො අට්ඨ භික්ඛූති එත්ථ යෙ මාතිකං ආරුළ්හා, තෙ අට්ඨ භික්ඛූති යොජෙතබ්බං. උද්දෙසභත්තනිමන්තනභත්තාදිසඞ්ඝිකභත්තමාතිකාසු නිමන්තනභත්තමාතිකාය ඨිතිවසෙන ආරුළ්හෙ භත්තුද්දෙසකෙන වා සයං වා සඞ්ඝතො උද්දිසාපෙත්වා ගහෙත්වා ගන්තබ්බං, න අත්තනො රුචිතෙ ගහෙත්වාති අධිප්පායො. මාතිකං ආරොපෙත්වාති ‘‘සඞ්ඝතො ගණ්හාමී’’තිආදිනා වුත්තමාතිකාභෙදං දායකස්ස විඤ්ඤාපෙත්වාති අත්ථො.

පටිබද්ධකාලතො පන පට්ඨායාති තත්ථෙව වාසස්ස නිබද්ධකාලතො පට්ඨාය.

නිමන්තනභත්තකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සලාකභත්තකථාවණ්ණනා

උපනිබන්ධිත්වාති ලිඛිත්වා. ගාමවසෙනපීති යෙභුය්යෙන සමලාභගාමවසෙනපි. බහූනි සලාකභත්තානීති තිංසං වා චත්තාරීසං වා භත්තානි. ‘‘සචෙ හොන්තී’’ති අජ්ඣාහරිත්වා යොජෙතබ්බං.

සල්ලක්ඛෙත්වාති තානි භත්තානි පමාණවසෙන සල්ලක්ඛෙත්වා. නිග්ගහෙන දත්වාති දූරං ගන්තුං අනිච්ඡන්තස්ස නිග්ගහෙන සම්පටිච්ඡාපෙත්වා දත්වා. පුන විහාරං ආගන්ත්වාති එත්ථ විහාරං අනාගන්ත්වා භත්තං ගහෙත්වා පච්ඡා විහාරෙ අත්තනො පාපෙත්වා භුඤ්ජිතුම්පි වට්ටති.

එකගෙහවසෙනාති වීථියම්පි එකපස්සෙ ඝරපාළියා වසෙන. උද්දිසිත්වාපීති අසුකකුලෙ සලාකභත්තානි තුය්හං පාපුණන්තීති වත්වා.

වාරගාමෙති අතිදූරත්තා වාරෙන ගන්තබ්බගාමෙ. සට්ඨිතො වා පණ්ණාසතො වාති දණ්ඩකම්මත්ථාය උදකඝටං සන්ධාය වුත්තං. විහාරවාරොති සබ්බභික්ඛූසු භික්ඛත්ථාය ගතෙසු විහාරරක්ඛණවාරො.

තෙසන්ති විහාරවාරිකානං. ඵාතිකම්මමෙවාති විහාරරක්ඛණකිච්චස්ස පහොනකපටිපාදනමෙව. එකස්සෙව පාපුණන්තීති දිවසෙ දිවසෙ එකෙකස්සෙව පාපිතානීති අත්ථො.

රසසලාකන්ති උච්ඡුරසසලාකං. ‘‘සලාකවසෙන ගාහිතත්තා පන න සාදිතබ්බා’’ති ඉදං අසාරුප්පවසෙන වුත්තං, න ධුතඞ්ගභෙදවසෙන. ‘‘සඞ්ඝතො නිරාමිසසලාකා…පෙ… වට්ටතියෙවා’’ති (විසුද්ධි. 1.26) හි විසුද්ධිමග්ගෙ වුත්තං. අග්ගභික්ඛාමත්තන්ති එකකටච්ඡුභික්ඛාමත්තං. ලද්ධා වා අලද්ධා වා ස්වෙපි ගණ්හෙය්යාසීති ලද්ධෙපි අප්පමත්තතාය වුත්තං. තෙනාහ ‘‘යාවදත්ථං ලභති…පෙ… අලභිත්වා ‘ස්වෙ ගණ්හෙය්යාසී’ති වත්තබ්බො’’ති.

තත්ථාති තස්මිං දිසාභාගෙ. තං ගහෙත්වාති තං වාරගාමෙ සලාකං අත්තනො ගහෙත්වා. තෙනාති දිසංගමිකතො අඤ්ඤෙන තස්මිං දිසංගමිකෙ. දෙවසිකං පාපෙතබ්බාති උපචාරසීමාය ඨිතස්ස යස්ස කස්සචි වස්සග්ගෙන පාපෙතබ්බා. එවං එතෙසු අගතෙසු ආසන්නවිහාරෙ භික්ඛූනං භුඤ්ජිතුං වට්ටති ඉතරථා සඞ්ඝිකතො.

අම්හාකං ගොචරගාමෙවාති සලාකභත්තදායකානං ගාමං සන්ධාය වුත්තං. විහාරෙ ථෙරස්ස පත්තසලාකභත්තන්ති විහාරෙ එකෙකස්සෙව ඔහීනත්ථෙරස්ස සබ්බසලාකානං අත්තනො පාපනවසෙන පත්තසලාකභත්තං.

සලාකභත්තකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පක්ඛිකභත්තාදිකථාවණ්ණනා

‘‘ස්වෙපක්ඛො’’ති අජ්ජ පක්ඛිකං න ගාහෙතබ්බන්ති අට්ඨමියා භුඤ්ජිතබ්බං සත්තමියා භුඤ්ජනත්ථාය න ගාහෙතබ්බං, දායකෙහි නියමිතදිවසෙනෙව ගාහෙතබ්බන්ති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘සචෙ පනා’’තිආදි. ස්වෙ ලූඛන්ති අජ්ජ ආවාහමඞ්ගලාදිකරණතො අතිපණීතභොජනං කරීයති, ස්වෙ තථා න භවිස්සති, අජ්ජෙව භික්ඛූ භොජෙස්සාමීති අධිප්පායො.

පක්ඛිකභත්තතො උපොසථිකස්ස භෙදං දස්සෙන්තො ආහ ‘‘උපොසථඞ්ගානි සමාදියිත්වා’’තිආදි. නිබන්ධාපිතන්ති ‘‘අසුකවිහාරෙ ආගන්තුකා භුඤ්ජන්තූ’’ති නියමිතං.

ගමිකො ආගන්තුකභත්තම්පීති ගාමන්තරතො ආගන්ත්වා අවූපසන්තෙන ගමිකචිත්තෙන වසිත්වා පුන අඤ්ඤත්ථ ගච්ඡන්තං සන්ධාය වුත්තං. ආවාසිකස්ස පන ගන්තුකාමස්ස ගමිකභත්තමෙව ලබ්භති. ‘‘ලෙසං ඔඩ්ඩෙත්වා’’ති වුත්තත්තා ලෙසාභාවෙ යාව ගමනපරිබන්ධො විගච්ඡති, තාව භුඤ්ජිතුං වට්ටතීති ඤාපිතන්ති දට්ඨබ්බං.

තණ්ඩුලාදීනි පෙසෙන්ති…පෙ… වට්ටතීති අභිහටභික්ඛත්තා වට්ටති. තථා පටිග්ගහිතත්තාති භික්ඛානාමෙන පටිග්ගහිතත්තා.

අවිභත්තං සඞ්ඝිකං භණ්ඩන්ති කුක්කුච්චුප්පත්තිආකාරදස්සනං. එවං කුක්කුච්චං කත්වා පුච්ඡිතබ්බකිච්චං නත්ථි, අපුච්ඡිත්වා දාතබ්බන්ති අධිප්පායො.

පක්ඛිකභත්තාදිකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සෙනාසනක්ඛන්ධකවණ්ණනානයො නිට්ඨිතො.